AI en de mens

AI en de mens

Stap voor stap...

Je gaat de les stap voor stap door.

Sla niets over en lees alles heel goed.

Dan mis je niets!

Gebruik de pijltjes onderaan de bladzijde om verder te gaan.

 

 

 

 

 

 

 

Zorg dat je papier, pen of stiften bij de hand hebt. Het is soms nodig (en handig) om dingen op te schrijven.

Wat ga je leren?

Overal om je heen wordt AI gebruikt. Het meeste zie je niet eens, maar als AI in een robot wordt gestopt, valt het meteen op!

Je weet al dat er twee soorten AI zijn: data-gedreven AI en kennis-gedreven AI. In deze les kijken we vooral verder naar die laatste. Bij kennis-gedreven AI vertelt een mens precies wat de AI moet doen. Dat is vooral handig bij het programmeren van robots.

We gaan het hebben over algoritmen, verschillende robots en je gaat ook zelf programmeren!

 

Digitale geletterdheid

AI snappen is een deel van digitale geletterdheid. Wat is dat? Dat is slim zijn met de computer.

Digitale dingen zijn overal. In je telefoon. In je tablet. In je computer. En in de auto van je ouders. Je moet weten hoe je deze dingen gebruikt. En hoe je ze veilig gebruikt. Zo weet je wie de baas is. Jij bent de baas over de computer. Niet andersom.

Introductie

Leerdoelen

 

Na de les kan ik:

  • Voorbeelden van robots noemen en vertellen wat ze doen.

  • Uitleggen wat een algoritme is.

  • Zelf een stappenplan maken voor een robot.

Opbouw

 

  1. Voorkennis: wat weet je al?
  2. Instructie:
    • Robot Sophia
    • Informatie over robots
    • Jij als robot?
    • Een robot als vriend?
    • Hoe programmeer je een robot - over algoritmen
  3. Opdracht Alan Turing - Turing test.
    Opdracht 'De lagen van een neuraal netwerk'
    Extra opdrachten A, B en C.
  4. Samenvatting en weetjes
  5. Evaluatie
  6. Bronnen

Voorkennis: wat weet je al?

In deze video wordt nog even kort uitgelegd wat AI is, doet en kan. Hopelijk kun je je nu iets voorstellen bij de volgende termen: algoritme - machine learning - deep learning.
Misschien moet je het filmpje nog eens bekijken en dan speciaal letten op deze woorden?

De les:

Robot Sophia

 

Robots zijn slimme machines die taken voor ons kunnen uitvoeren.


Sommige robots lijken op speelgoed en spelen spelletjes met je. Andere zuigen je vloer schoon of bezorgen pakketjes.

Ze gebruiken sensoren om te voelen en camera’s om te zien.
Door speciaal gemaakte programma’s leren ze steeds slimmer te worden.
In fabrieken helpen robots met bouwen en in ziekenhuizen assisteren ze dokters.
Zo maken robots ons leven makkelijker en leuker.

 

 

 

 

 

 

 

Een humanoïde is een robot die eruitziet en beweegt alsof het een mens is.
Hij heeft een hoofd, een romp, twee armen en twee benen, net als wij.
Sommige humanoïden kunnen lopen, praten en zelfs dingen oppakken met hun “handen.”
Ze zijn gemaakt om ons te helpen bij klusjes of om te oefenen hoe we goed samenwerken met robots die op mensen lijken.

 

Robot Sophia - deze video is al 6 jaar oud!

 

In het volgende filmpje zie je waar onderzoekers vorig jaar mee bezig waren.

 

Informatie over robots

Robots eng?

Robots kunnen heel handig zijn: ze helpen met schoonmaken, rijden in auto’s of assisteren in ziekenhuizen. Ze volgen heel precies hun programma en maken meestal geen fouten.
Toch kan een robot soms ook een beetje eng lijken. Stel je voor dat hij onverwacht begint te bewegen of dat hij er bijna menselijk uitziet, maar nét anders - dat voelt soms vreemd.

Ook kan het idee dat een robot je elke stap in de gaten houdt oncomfortabel zijn.

Aan de andere kant maken mensen de regels en houd je altijd de controle.

 

AI eng? AI en robots

Jij als robot?

 

Wat nou als je een robot kon maken die precies op jou lijkt en ook dezelfde stem heeft?
Zou je dat willen?
Waarom wel? Waarom vooral ook niet?

Een stem kan al eenvoudig gekloond worden, bekijk dit filmpje maar eens.

Hoe kloon je een stem met AI?

 

Een robot als vriend?

 

Sommige mensen hechten heel veel waarde aan een robot, soms wel erg veel.

Denk je dat deze mevrouw beseft dat ze vrienden aan het worden is met een ding dat is geprogrammeerd?

 

Robots en gevoel van mensen - interactie

Hoe programmeer je een robot?

 

Een algoritme is eigenlijk een recept of stappenplan voor de computer: een reeks duidelijke opdrachten die vertellen wat het moet doen.
Net zoals een bakker een brood bakt door eerst te kneden, te rijzen en dan te bakken, volgt de computer precies de stappen in het algoritme.
Zo kun je een robot laten bewegen, tellen of liedjes afspelen. Deze vaste regels zijn de basis om zelf een robot te programmeren en besturen.

Maar bij AI gebeurt het soms anders: dan bedenkt de computer zelf nieuwe regels op basis van wat het leert. Gaan robots dan ook zelf denken?

In de komende filmpjes leer je over algoritmen.

 

Beslisboom boter kaas en eieren

Algoritmen en machines

Wat is een algoritme? - Klokhuis

Benieuwd naar het algoritme om de kubus op te lossen? Je ziet het hier.

Opdracht

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dit is Alan Turing. Hij bedacht al voor 1950 een manier om er achter te komen of je met een mens of een robot te maken had. Hij bedacht een imitatiespel. Dat noemen we nu de 'Turing-test'.

Nu ga je zelf een soort Turing-test doen met elkaar.

 

Je meester of juf gaat het je uitleggen!

Je eigen Turing-test

Turing-test staat voor een beroemde test om te zien of een computerprogramma echt intelligent is.

Doel: Ervaren hoe moeilijk het is om een mens van een computer (robot) te onderscheiden aan de hand van alleen taal.

 

1. Voorbereiding

  • Vorm groepjes van 3 leerlingen.

  • In elk groepje kiest één leerling de rol Tester, één leerling de rol Mens en één leerling de rol Robot.

  • Ieder groepje krijgt instructies van de leraar over de werkvorm.

  • De Robot krijgt een tekstblad met voorbeeld antwoorden. Hij mag alleen uit deze antwoorden kiezen!           De Mens krijgt een leeg blad en bedenkt zelf antwoorden.

 

2. Het gesprek

  1. De Tester stelt om de beurt de vragen aan zowel Mens als Robot (in willekeurige volgorde)

  2. Mens en Robot beantwoorden iedere vraag kort (Max. één zin). Ze wachten allebei 5 tellen met antwoorden en kijken allebei op hun papier als ze antwoorden.

 

3. Gissen en noteren

  • Na 3 vragen raadt de Tester wie de Mens of de Robot is.

 

4. Wissel van rol

  • Herhaal de opdracht totdat alle leerlingen in elke rol (Tester, Mens, Robot) hebben gezeten.

 

5. Klassikale nabespreking

  • Hoe vaak raadde je goed?

  • Welke antwoorden maakten het moeilijker om te kiezen?

  • Welke vragen zouden volgens jou betere aanwijzingen geven?

 

6. Reflectievragen

  1. Waarom is het lastig om aan taal alleen te merken of iets door een mens of computer is bedacht?

  2. Maak zelf een blad of meerdere bladen met antwoorden waarmee het moeilijker wordt om de computer te ontmaskeren.

Met deze proef ervaar je zelf hoe een robot met taal kan “verstoppen” dat hij geen mens is, en leer je nadenken over de grenzen van AI en menselijke taal.

Nog meer opdrachten

De lagen van een neuraal netwerk

 

Je krijgt de materialen die je nodig hebt van je meester of juf.

Doel: Op een speelse manier ervaren hoe informatie bij deep learning in lagen (layers) langs verschillende “neuronen” (spelers) gaat en soms een andere uitkomst heeft.

 

Voorbereiding

  • Maak groepjes van 4 leerlingen.

  • Elk groepje krijgt een speelbord met een onderwerp.

  • Een van jullie is spelleider en bedekt alle hokjes met papiertjes. (bijvoorbeeld 'geeltjes')

 

Spelverloop

De overige spelers kiezen nu om beurten twee hokjes die getoond worden. De middelste mag nooit gekozen worden!

 

  • De eerste speler mag twee kaartjes kiezen en de woorden lezen. Hij raadt wat het woord kan zijn.
  • De tweede speler mag er twee bij kiezen en raadt weer wat het zou kunnen zijn.
  • De derde speler mag er weer twee bij kiezen. Ook deze speler raadt weer wat het zou kunnen zijn.

    Heeft iedereen tot nu toe het zelfde antwoord genoemd?
  • De spelleider haalt de rest van de papiertjes rondom ook weg. Samen raden jullie wat het plaatje zou kunnen zijn in het midden.
  • Kijk maar of jullie het goed hebben en of alle antwoorden eerder ook goed waren.

 

Nabespreking en reflectie

  • Waarom twee of meer lagen?
    Hoe meer aanwijzingen, hoe beter de uitkomst kan worden.

  • Vraag aan de klas: Als een AI-netwerk maar één laag had, zou het dan net zo goed katten kunnen herkennen? Waarom wel of niet?

 

Met dit spel ontdek je hoe deep learning‐netwerken met tientallen lagen informatie verwerken én waarom het soms niet precies blijft wat je in je hoofd had.

 

Programmeer een robot (A)

 

Doel: Je leert een programmeerbare robot opdrachten geven en ziet wat je eigen code kan laten doen.

Hieronder ga je een vogelrobot programmeren. Hij heet Ko en is een kraai. Programmeer jij Ko steeds naar de walnoot?

 

Reflectie en delen

  • Schrijf in 2–3 zinnen op wat goed ging en waar je tegenaan liep.

  • Wissel je ervaring uit met een klasgenoot.

 

Programmeer een robot (B)

 

In deze opdracht ga je een robot programmeren.

Het hangt van jou juf of meester af welke robot dat is.

 

Misschien herken je één van deze robots?    Er zijn zo veel soorten robots om mee te oefenen!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Haal een robot op en ga aan de slag!

 

Kun je samenwerken met robots? (C)

 

Doel: Nadenken over de samenwerking met robots.

Bekijk deze aflevering van De Dikke Data show over AI. Het gaat over robots en wat wel kan en niet. De video is opgenomen in 2022, dus de ontwikkelingen zijn wel door gegaan. Hoe kunnen we goed samenwerken met AI en wat voor gevaren zijn er?

 

Klassenvragen:

  1. Wat zie je vaak op TikTok of Netflix dat volgens jou door AI is gekozen?

    • Denk aan video’s die je voorgeschoteld krijgt. Vind je dat fijn, of wil je zelf meer kiezen?

    • Bijvoorbeeld: “Ik krijg steeds filmpjes over spelletjes voorgesteld, maar ik wil soms iets anders.”

  2. Siri is ook een soort AI. Wat vind je van praten tegen Siri of een slimme robot?

    • Wat is leuk aan Siri? Wat vind je misschien raar of minder handig?

    • Bijvoorbeeld: “Siri helpt snel met een rekensom, maar heeft soms ook rare antwoorden.”

  3. Denk je dat een computer slimmer kan worden dan mensen? Waarom wel of niet?

    • Kun je voorbeelden bedenken waarbij AI nu slimmer lijkt dan mensen (zoals snel puzzels oplossen)? Maar wat denken mensen dat AI niet zo goed kan?

    • Bijvoorbeeld: “AI kan heel snel gezichten herkennen, maar kan niet goed lachen of een grap begrijpen.”

 

Samenvatting en weetjes

Je hebt nu geleerd dat robots taken van je over kunnen nemen.

Dat je ze kunt programmeren met algoritmen, maar dat AI ook zelf algoritmen kan maken zodat de taken steeds complexer kunnen worden.

In deze video is de informatie nog eens samengevat.

Kijkvraag:

Gaan robots ons werk overnemen? Wat wil je dat het overneemt en wat niet?

 

Weetje

In 2017 was Sophia de allereerste robot ter wereld die officieel een eigen paspoort kreeg: Saudi-Arabië gaf haar echt burgerschap. Dat betekent dat ze net als mensen mee mocht doen aan burgerzaken en zelfs gesprekken voerde bij belangrijke bijeenkomsten in de hoofdstad.

Robot Sophia. (Wikimedia)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Sophia_(robot)

Helaas is het voor heel veel mensen in Saudi-Arabië veel moeilijker om echt burgerschap te krijgen dan deze robot. Het lijkt dus vooral een reclame stunt van het land te zijn. Om positief in het nieuws te komen....

Weetje

 

In 2025 hebben wetenschappers voor het eerst laten zien dat een computer een écht menselijk gesprek kan voeren zonder dat mensen het doorhebben!
Dat noemen ze de Turing-test – en deze test is nu dus wetenschappelijk ‘gehaald’,
Alsof je met een robot praat die net zo praat als een mens.

Weetje

In Marina Bay in Singapore gebruiken ze robots om drijvend afval in de baai op te ruimen en het water schoon te houden—dat is een vorm van “robot-burgerschap”.

 

 

Tussendoortje...De Lijnrechter

Evaluatie

In deze les heb je ontdekt dat robotica draait om slimme machines die je kunt aansturen met duidelijke stappenplannen.

Je kunt nu uitleggen dat een algoritme een reeks instructies is die een robot of AI vertelt wat hij moet doen.

Door zelf een simpel algoritme te maken en uit te voeren, heb je ervaren hoe belangrijk de juiste volgorde en precieze formulering zijn: één verkeerde stap zorgt ervoor dat de robot iets anders doet dan je bedoelde.

 

Evaluatievragen

  • Waar kom je allemaal algoritmen tegen en kun je deze beïnvloeden?
  • Heb jij in situaties in het echte leven door wanneer je met een robot praat? Bijvoorbeeld bij een chat bot?
  • Heb jij wel eens een situatie meegemaakt waarbij je dacht dat een robot gevoel heeft? En dat je er mee omgaat als een mens?
  • Wat als robots steeds beter en echter gaan worden en steeds meer kunnen...is dat een goede ontwikkeling of ook een enge?
    Waarom?

Bronnen

Deze lessen zijn gebruikt om dit leermateriaal te maken:

 

Bronnen en licenties:

  • Van FutureNL, Digidoeners, open leermateriaal CC-BY-NC-ND:
    • Basis AI: https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/yGdyfTK28XcsDSY2d/yNtkgR68Q3FJTzXWG
    • Kunstmatige intelligentie:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/7CxrRs29t5viMKeuy
    • Hoe slim zijn machines nou echt? https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/yN6CBaL6DBrbgWxD4
    • Generatieve AI:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/HCoQQDA55GunKhxQZ
    • Machine learning en neurale netwerken:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/oxCEAw97yHztoBxFu
    • Machine en deep learning:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/BFHNainj2jAsGzTBv
    • Wij zijn data:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/FhG2xqtwkvcNC8tmD/ygeDm6xiuJWDvwHb6
    • Later als ik groot ben:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/sh5JZrr5zuDRtEcDB
    • Risico's en kansen van AI:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/e7o5DDzqAGvbTD6rD
    • De AI-inspecteur:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/uvhrACSsevrxdDeBQ
    • Prompts:
      https://www.lessonup.com/nl/channel/futurenl/lesson/n4WRGaSSkeaBZain2

 

  • Van Klokhuis, Klokhuis over AI, gesloten leermateriaal, open beschikbaar
    • Het Klokhuis over AI: https://hetklokhuis.nl/dossier/168/het-klokhuis-over-ai/824/het-klokhuis-over-ai
    • AI studio van Klokhuis: https://aistudio.hetklokhuis.nl/nl

  • Het arrangement AI en de mens is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    PCBO Apeldoorn
    Laatst gewijzigd
    15-12-2025 09:28:33
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    In deze les leer je over robotica, leer je wat een algoritme is en hoe deze robots en AI aanstuurt en leer je zelf een simpel algoritme maken. Dit is de leerling les die ook klassikaal op hey digibord gevolgd kan worden.
    Leerniveau
    PO groep 8; PO groep 7; PO groep 6;
    Leerinhoud en doelen
    Burgerschap; Techniek; Computervaardigheden/ICT;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    1 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    ai, algoritme, programmeren, robot

    Bronnen

    Bron Type
    Tussendoortje...De Lijnrechter
    https://youtu.be/uAeZgjSQRE4     		Video

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Inspiratielessen. (z.d.).

    3.1 AI en de mens - niveau 1

    https://maken.wikiwijs.nl/218966/3_1_AI_en_de_mens___niveau_1

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Wikiwijs is een dienst van