Thema 2 - Materie van dichtbij

Thema 2 - Materie van dichtbij

Welkom bij Science

Wat is science?

In de brugklas van havo en vwo krijg je op het Ichthus College het vak Science. Op andere scholen heet dit vak soms Mens en Techniek, NaSk of Natuurkunde, maar bij ons leer je nog veel meer!

In Science leer je hoe je goed kunt onderzoeken, nadenken over verbanden, analyseren (dat betekent: iets goed bekijken en begrijpen) en experimenten doen. Door deze dingen te doen, ontdek je steeds meer over hoe de wereld werkt. Wat je leert, helpt je ook bij het maken van toetsen.

We gebruiken geen boek voor dit vak. In plaats daarvan werken we met een website. Je gaat ook vaak zelf op onderzoek uit, soms alleen en soms in een groepje. Het belangrijkste is dat jij en je klasgenoten actief meedoen. Zo leer je het meest!

A woman sitting on top of a moon next to a rocket

 

Microsoft Teams Microsoft Teams Logo, symbol, meaning, history, PNG, brand

Microsoft Team wordt gebruikt om opdrachten in te maken.

  • Tijdens de lessen zal je ook opdrachten moeten uitvoeren.
  • Deze opdrachten worden altijd gedeeld in Microsoft Teams. 
  • Dit kan zowel zelfstandig of in groepjes.

 

LessonUp  Case study - LessonUp - Bee Digital

LessonUp wordt gebruikt om uitleg in te krijgen.

  • Tijdens de lessen krijg je ook uitleg over de leerdoelen.
  • Deze uitleg krijg je via LessonUp.
  • De lessen worden na afloop ook weer gedeeld in LessonUp, zodat je ze daar terug kan vinden.

Molecuultheorie

Leerdoelen

1. Ik kan uitleggen dat stoffen zijn opgebouwd uit moleculen, en dat moleculen weer bestaan uit atomen.

2. Ik kan een inschatting maken dat zelfs het kleinste beetje van een stof al bestaat uit miljoenen moleculen.

3. Ik kan de vijf eigenschappen van de molecuultheorie benoemen en herkennen in een proefje.
 

Molecuultheorie

Ongeveer 400 jaar voor Christus leefde er een man in het gebied dat nu Turkije heet: Leucippus. Net als veel mensen in die tijd was hij een filosoof, iemand die veel nadacht over hoe de wereld werkt. Samen met zijn leerling Democritus bedacht hij iets bijzonders: zij waren de eersten die dachten dat alles om ons heen is opgebouwd uit piepkleine, onzichtbare en ondeelbare deeltjes. Die noemden ze atomen.

Leucippus kon zijn idee niet bewijzen, maar hij beschreef het zo goed dat mensen het bleven onthouden. Pas in de 17e eeuw werd de atoomtheorie echt bewezen.

Tegenwoordig noemen we dit de molecuultheorie. Die zegt dat stoffen zijn opgebouwd uit moleculen, en dat moleculen weer bestaan uit atomen.

In het filmpje hieronder zie je een ijsklontje. Er wordt steeds verder ingezoomd, totdat je uiteindelijk de moleculen kunt zien waaruit het ijs is opgebouwd.

Er bestaan ongeveer 100 verschillende soorten atomen. Je kunt ze zien als de bouwstenen van alles om ons heen. Met deze bouwstenen worden moleculen gemaakt. Denk maar aan legoblokjes: één atoom is een blokje, en een molecuul is iets dat je bouwt met meerdere blokjes.

Kijk eens naar het plaatje van een watermolecuul hieronder. Je ziet één rode bol en twee witte bolletjes. De rode stelt een zuurstofatoom voor, en de witte zijn waterstofatomen. Samen vormen ze een watermolecuul.

In klas 3 ga je bij het vak Scheikunde nog veel meer leren over atomen en hoe ze moleculen vormen. Voor nu is het belangrijk om te onthouden: atomen zijn de bouwstenen van moleculen.

 

Een molecuul bestaat uit verschillende atomen, maar het is niet makkelijk om een molecuul uit elkaar te halen. Daarom gaat het bij scheikunde meestal niet over de losse atomen, maar over de moleculen zelf. Vandaar dat we het de molecuultheorie noemen.

Moleculen zijn ontzettend klein. Zo klein dat je ze met een gewone microscoop niet kunt zien. Pas als er heel veel moleculen bij elkaar zitten, wordt het interessant. Zo’n grote groep van dezelfde moleculen noemen we een stof. Bijvoorbeeld: water is een stof die bestaat uit ontelbaar veel watermoleculen. Al die moleculen gedragen zich hetzelfde, en daardoor heeft water bepaalde eigenschappen.

Water kookt bijvoorbeeld bij 100 graden Celsius, is kleurloos, stroomt makkelijk en is niet giftig. Dit soort kenmerken noemen we stofeigenschappen. Ze horen bij de moleculen, maar ook bij de hele groep moleculen samen.

Elke soort molecuul gedraagt zich anders dan een andere soort. Daarom heeft elke stof eigen stofeigenschappen. Zo kun je stoffen herkennen en van elkaar onderscheiden. Denk bijvoorbeeld aan kleur, geur en smaak. Suiker is wit, ruikt nergens naar en smaakt zoet – dat zijn stofeigenschappen waarmee je suiker kunt herkennen.

 

Eigenschappen van de molecuultheorie

De molecuultheorie legt niet alleen uit waar stoffen uit bestaan, maar ook hoe die moleculen zich gedragen. Er zijn een paar belangrijke eigenschappen die je moet kennen:

1. Elke stof heeft zijn eigen soort molecuul.
De moleculen van water zijn anders dan die van zuurstof, suiker of zout. Daarom heeft elke stof zijn eigen eigenschappen, zoals kleur, geur, smaak of kookpunt.

2. Er zit ruimte tussen de moleculen.
Moleculen liggen niet strak tegen elkaar aan. Tussen de moleculen zit altijd een beetje lege ruimte. Dat kun je bijvoorbeeld merken als je een geur in een kamer ruikt — de moleculen van die geur verspreiden zich door de lucht, omdat er ruimte tussen de luchtmoleculen zit.

3. Moleculen trekken elkaar aan.
De moleculen van een stof willen bij elkaar blijven. Hoe sterk ze elkaar aantrekken, verschilt per stof. In vaste stoffen, zoals ijs of ijzer, trekken de moleculen elkaar sterk aan. In vloeistoffen is die aantrekking wat minder sterk, en in gassen bijna niet meer.

4. Moleculen bewegen altijd.
Ook al lijkt een vaste stof stil te staan, de moleculen bewegen voortdurend een beetje. Ze trillen op hun plaats. Alleen bij een temperatuur van -273 graden Celsius (het absolute nulpunt) zouden ze helemaal stilstaan — maar dat komt in de natuur bijna niet voor.

5. Hoe warmer het is, hoe sneller de moleculen bewegen.
Als je een stof verwarmt, gaan de moleculen sneller bewegen. In een vaste stof trillen ze heftiger, in een vloeistof bewegen ze sneller langs elkaar, en in een gas vliegen ze nog sneller alle kanten op. Dat verklaart waarom stoffen bij verwarming kunnen smelten of verdampen.

De opdracht

Jullie gaan nu ter voorbereiding op het onderzoek kleurstof in water een inleiding schrijven voor dit onderzoek. 

De opdracht staat in teams klaar. Maar als je al even wilt kijken kun je de opdracht zien: link 

 

Faseovergangen

Leerdoelen

4. Ik kan benoemen in welke drie fasen een stof kan voorkomen.

5. Ik kan benoemen welke zes faseovergangen er zijn

6. Ik kan de driehoek van de faseovergang tekenen met daarin de drie fasen en zes faseovergangen.

7. Ik kan uitleggen wat er gebeurt met de moleculen tijdens de faseovergangen.

 

De opdracht

 

 

Zuivere stof en mengsel

Leerdoelen

8. Ik kan het verschil tussen een zuivere stof en een mengsel uitleggen, tekenen en herkennen uit een afbeelding.

9. Ik kan de mengsels oplossing en suspensie herkennen en er een voorbeeld van noemen.

Obse

 

De opdracht

 

 

Massapercentage

Leerdoelen

10. Ik kan een massapercentage van een mengsel uitrekenen.

De opdracht

 

 

Scheidingsmethoden

Leerdoelen

11. Ik kan van de scheidingsmethoden filteren, extraheren, indampen, destilleren, bezinken en afschenken uitleggen op op welk verschil in stofeigenschap ze berusten.

12. Ik kan de scheidingsmethoden filteren, extraheren, indampen, destilleren, bezinken en afschenken herkennen in een tekst of afbeelding.

De brand

 

Onderzoek doen

Onderzoekdocument 

Om een beetje structuur aan te brengen en om je te helpen in de stappen van het onderzoeken gebruiken we bij Science altijd een onderzoekdocument. In thema 1 heb je hier al kennis mee gemaakt. In thema 2 leer je de laatste onderdelen. Aan het einde van thema 2 kan je daarom ook een onderzoek voorbereiden, uitvoeren en verwerken. 

 

Het onderzoekdocument bestaat uit verschillende onderdelen. Deze zijn te verdelen in de voorbereiding en het verwerken. 

Als voorbereiding moeten de volgende onderdelen worden goedgekeurd door de docent. 

  • Inleiding 
  • Bronnenlijst 
  • Onderzoeksvraag 
  • Hypothese 
  • Materialen
  • Werkwijze 
  • Veiligheid 

 

Na het uitvoeren van het onderzoek komt de verwerking van het onderzoek. Dit doe je met de volgende onderelen:

  • Resultaten 
  • Conclusie
  • Discussie 

 

Inleiding

Leerdoelen

13. Ik kan een inleiding schrijven.

 

Koptekst 

bla die bla die bla

 

 

Bronnenlijst

Koptekst 

bla die bla die bla

 

 

Onderzoeksvraag

Als je een onderzoek(je) uitvoert, doe je dat niet zomaar. Je begint altijd met een onderzoeksvraag: een vraag waar je graag het antwoord op wilt vinden. Die vraag gaat meestal over hoe iets werkt, wat er gebeurt als je iets verandert, of waarom iets op een bepaalde manier gebeurt.

Een onderzoek(je) helpt je om die vraag stap voor stap te onderzoeken. Je gaat iets meten, vergelijken of uitproberen, zodat je op een betrouwbare manier kunt ontdekken wat het antwoord is. Zo leer je niet alleen meer over het onderwerp, maar ook hoe je zelf onderzoek kunt doen zoals echte wetenschappers dat doen.

 

Vragenmachientje

Als je een goede onderzoeksvraag wilt bedenken, kun je het Vragenmachientje gebruiken. Dat helpt je stap voor stap om te controleren of je vraag echt geschikt is voor een experiment of onderzoek. Je begint met te kijken of je vraag past bij het thema waar je mee bezig bent. Daarna vraag je jezelf af of het een opzoekvraag is, want als je het antwoord gewoon op internet kunt vinden, is het geen echte onderzoeksvraag. Ook is het belangrijk dat je iets van de vraag kunt leren – dat je er wijzer van wordt. Vervolgens kijk je of het echt één duidelijke vraag is, en niet meerdere vragen door elkaar. De vraag moet ook precies zijn, zodat je goed weet wat je gaat onderzoeken. Tot slot denk je na of je het onderzoek zelf kunt uitvoeren. Als je op al deze punten ‘ja’ kunt zeggen, dan heb je een goede onderzoeksvraag te pakken!

Werkwijze

 

​Een belangrijk onderdeel van het uitvoeren van een onderzoek is het schrijven van een goede werkwijze.

Werkwijze brander aansteken

In het filmpje hiernaast zie je meneer Oosterhoff stap voor stap uitleggen hoe je een gasbrander veilig aansteekt en gebruikt. Hij heeft voordat hij begon een werkwijze gelezen.

Een werkwijze is een duidelijke beschrijving waarmee je een proefje stap voor stap kunt uitvoeren. Het moet zo geschreven zijn dat iemand die het filmpje niet heeft gezien, toch precies weet wat hij moet doen.

Als je hier een werkwijze van zou maken dan zou dat er zo uit kunnen zien: ...

  • Stap 1: zorg voor de juiste veiligheidsmaatregelen.
  • Stap 2: pak de benodigde materialen, deze zijn te vinden in de materialenlijst.
  • Stap 3: ...

​

De opdracht

Oeps ... deze werkwijze is natuurlijk nog niet af.

 

Jullie opdracht is om het filmpje helemaal om te zetten in een werkwijze.

Zorg ervoor dat de werkwijze compleet en begrijpelijk is, zodat een andere leerling veilig een brander kan aansteken en zowel een blauwe als een ruisende vlam kan maken.

 

Jullie gaan nu aan de slag met een opdracht. Je maakt deze opdracht in Teams. De docent deelt het bestand met je, en daarin kun je alles invullen.

 

Materialen

Koptekst 

bla die bla die bla

 

 

Veiligheid

Veiligheidsregels

Nu je door de practicumlokaal-opdracht weet waar alle materialen liggen, kun je ze ook makkelijk terugvinden. Maar… hoe werk je daar eigenlijk veilig mee? Veiligheid is superbelangrijk als je een onderzoekje doet. Je wilt natuurlijk niet dat er iets misgaat! Daarom is het belangrijk dat je weet welke spullen je veilig kunt gebruiken en welke stoffen misschien gevaarlijk zijn. En ja, je gaat ook echt met sommige van die stoffen aan de slag! Maar geen zorgen: als je goed oplet, de regels volgt en weet wat je doet, kun je veilig én slim experimenteren.

GHS pictogrammen

GHS-pictogrammen worden gebruikt om aan te geven dat een stof of mengsel gevaarlijk kan zijn. Deze indeling is gemaakt volgens de Europese GHS/CLP-wetgeving. Door deze pictogrammen te gebruiken, weten mensen dat ze voorzichtig moeten omgaan met bepaalde producten. Er zijn in totaal 9 verschillende groepen van gevaarlijke stoffen.

Deze GHS pictogrammen zijn terug te vinden in thema 1: GHS pictogrammen.

Resultaten

Leerdoelen

14. Ik kan onderzoeksresultaten op een logische en overzichtelijke manier verwerken.

 

Koptekst 

bla die bla die bla

 

 

Conclusie

Leerdoelen

15. Ik kan op basis van een onderzoeksvraag en onderzoeksresultaten een conclusie schrijven.

 

Koptekst 

bla die bla die bla

 

 

Discussie

In thema 3 leer je hoe je een goede discussie schrijft. Vandaar dat dit kopje nu leeg is.

Toets voorbereiden (leerdoelen)

Ook inde tweede toetsweek krijgen jullie een toets van Science. Deze toets gaat over de volgende leerdoelen:

  1. Ik kan uitleggen dat stoffen zijn opgebouwd uit moleculen, en dat moleculen weer bestaan uit atomen.
  2. Ik kan een inschatting maken dat zelfs het kleinste beetje van een stof al bestaat uit miljoenen moleculen.
  3. Ik kan de vijf eigenschappen van de molecuultheorie benoemen en herkennen in een proefje.
  4. Ik kan benoemen in welke drie fasen een stof kan voorkomen.
  5. Ik kan benoemen welke zes faseovergangen er zijn
  6. Ik kan de driehoek van de faseovergang tekenen met daarin de drie fasen en zes faseovergangen.
  7. Ik kan uitleggen wat er gebeurt met de moleculen tijdens de faseovergangen.
  8. Ik kan het verschil tussen een zuivere stof en een mengsel uitleggen, tekenen en herkennen uit een afbeelding.
  9. Ik kan de mengsels oplossing en suspensie herkennen en er een voorbeeld van noemen.
  10. Ik kan een massapercentage van een mengsel uitrekenen.
  11. Ik kan van de scheidingsmethoden filteren, extraheren, indampen, destilleren, bezinken en afschenken uitleggen op op welk verschil in stofeigenschap ze berusten.
  12. Ik kan de scheidingsmethoden filteren, extraheren, indampen, destilleren, bezinken en afschenken herkennen in een tekst of afbeelding.
  13. Ik kan een inleiding schrijven.
  14. Ik kan onderzoeksresultaten op een logische en overzichtelijke manier verwerken.
  15. Ik kan op basis van een onderzoeksvraag en onderzoeksresultaten een conclusie schrijven.

 

 

Oefentoets

In de les hebben jullie ook een korte versie van de toets gedaan.

Dus waar je normaal 5 vragen over glaswerk krijgt, krijg je er nu maar 1.

Deze les kan je vinden in LessonUp.

  • Het arrangement Thema 2 - Materie van dichtbij is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Science klas HV1 en V1
    Laatst gewijzigd
    2025-10-26 19:55:28
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Thema 2 - Materie van dichtbij
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Science klas HV1 en V1. (z.d.).

    Thema 1 - Onderzoek doen

    https://maken.wikiwijs.nl/218222/Thema_1___Onderzoek_doen

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van