Thema 1 (project) - Afvalwater zuiveren

Thema 1 (project) - Afvalwater zuiveren

Voorpagina

Science
Mens en Maatschappij

   

 

Thema 1 (project) - Afvalwater zuiveren

 

Les 1 (Science) - Het riool

Voorbereiding

Leerdoelen

Aan het eind van deze les:

- Weet je hoe ons afvalwater verzameld wordt

- Weet je wat de het belang is van een goed riool

Theorie

Introductie

Tijdens dit project gaan we aan de slag met afvalwater zuiveren. 

We gaan kijken wat afvalwater is, en waar het gezuiverd wordt.

Uiteindelijk gaan we onze eigen zuivering maken, en gaan we deze ook testen!

 

Het riool

Wij gebruiken water voor allerlei dingen: onder andere om te drinken, om te douchen, om het toilet door te spoelen, en in de wasmachine.

Al met al is dat ongeveer 120 liter per persoon per dag!

Al dat water wordt verzameld in het riool.

Bekijk het filmpje hieronder om meer te weten te komen over het riool.

 

Het belang van een goed riool

In veel landen hebben ze niet zo'n goed riool.

Een slecht riool kan gevaarlijk zijn. Als ons rioolwater namelijk in contact komt met mensen, kunnen er allerlei ziektes uitbreken.


Een kanaal in Mozambique, waarin rioolwater en regenwater samenkomen
(eigen materiaal)

Oefenen

Maak de volgende opgaven in je schrift.

Vraag 1. Hoeveel liter water gebruikt een persoon gemiddeld per dag?
A) 100 liter
B) 120 liter
C) 200 liter
D) 250 liter

Vraag 2. Waar komt al het water terecht nadat we het hebben gebruikt?

Vraag 3. Bekijk de foto van het kanaal in Mozambique. Wat zou er gebeuren als kinderen hierin spelen?

Vraag 4. Kruis aan of de volgende stellingen juist of onjuist zijn.

Het riool in Nederland ligt overal onder de grond.
Een slecht riool kan gevaarlijk zijn voor de gezondheid.
In Nederland komt afvalwater vaak direct in de rivier terecht.

JUIST / ONJUIST
JUIST / ONJUIST
JUIST / ONJUIST


Vraag 5. Leg uit waarom een goed riool belangrijk is voor de gezondheid van mensen.

☆ Vraag 6. Waarom verspreiden ziektes zich sneller in landen zonder goed riool?

☆ Vraag 7. Vergelijk de situatie in Nederland met die in Mozambique. Welke verschillen zie je

Les 2 (Science) - De zuiveringsstappen in een afvalwaterzuivering

Voorbereiding

Leerdoelen

Aan het eind van deze les:

- Weet wat de drie onderdelen zijn afvalwaterzuivering: filtreren, biologisch zuiveren en bezinken

- Weet je wat er tijdens deze drie stappen gebeurt

Theorie

De afvalwaterzuivering

Ons afvalwater kan niet zomaar worden geloosd in rivieren. Dat moet eerst gezuiverd worden.

Dat zuiveren gebeurt in een afvalwaterzuivering.

De afvalwaterzuivering heeft een paar stappen:
1.    Filtreren
2.    Biologisch zuiveren
3.    Bezinken

Uiteindelijk stroomt er redelijk schoon water uit de afvalwaterzuivering, en wordt dit geloosd in rivieren.


Afvalwaterzuivering van Waterschap Zuiderzeeland

 

Stap 1: Filtreren

In de eerste stap wordt het afvalwater gefilterd. Alle grote stukken, zoals wc-papier, afval en kiezels worden uit het water gehaald.

De filter wordt gemaakt van grof naar fijn: eerst worden de grote delen gefilterd, en daarna de kleinere delen.


Een filter van grof naar fijn
(naar: Khoj Museum)


Een filter in een afvalwaterzuivering
(naar: AOS Treatment Solutions)

 

Stap 2: Biologisch zuiveren

Tijdens het biologisch zuiveren worden er allerlei bacteriën toegevoegd aan het water, die de schadelijke stoffen opeten.

Al deze bacteriën zetten de schadelijke stoffen om in stoffen die niet meer schadelijk zijn.

 

Stap 3: Bezinken

Om alle bacteriën weer uit het water te filteren, wordt bezinken gebruikt.

Alle bacteriën zakken naar de bodem. Wat op de bodem blijft liggen, noemen we slib.

Al het slib wordt weer uit het water gehaald.


Een bezinktank (naar: Saniwijzer)
Een bezinktank in een afvalwaterzuivering

 

‘Schoon’ water

Het water wat uit de zuivering komt, is schoon genoeg om weer in de rivier te lozen.

Het is alleen nog lang niet schoon genoeg om te drinken! 

Daarvoor is een drinkwaterzuivering nodig.

 

Oefenen

Maak de volgende opgaven in je schrift.

Vraag 8. Zet de stappen van afvalwaterzuivering in de juiste volgorde:
Biologische zuivering   -   Filtreren   -   Bezinken

Vraag 9. Combineer de zuiveringsstap aan de linkerkant met de juiste uitleg aan de rechterkant.

1. Filtreren ●        ● A. Bacteriën breken schadelijke stoffen af
2. Biologisch zuiveren ● ● B. Bacteriën zakken naar de bodem en vormen slib
3. Bezinken ● ● C. Grove en kleinere stukken vuil worden uit het water gehaald


Vraag 10. Tijdens de biologische zuivering zetten bacteriën schadelijke stoffen om in:
A) Zuurstof
B) Water
C) Stoffen die niet meer schadelijk zijn
D) Schoon drinkwater

Vraag 11. Waar wordt het water uit de afvalwaterzuivering in geloosd nadat het is gezuiverd?

Vraag 12. Wat doen bacteriën in de biologische zuivering?

Vraag 13. Welke van de volgende stoffen wordt tijdens het filtreren verwijderd?
A) Bacteriën
B) Grote stukken afval
C) Schadelijke chemische stoffen
D) Slib

☆ Vraag 14. Je gooit per ongeluk een plastic zak in een rioolputje. In welke stap van de afvalwaterzuivering wordt dit eruit gehaald?

☆ Vraag 15. Het water uit een rioolwaterzuivering is nog niet drinkbaar. Waarom is dat niet zo?

☆ Vraag 16. Waarom denk je dat afvalwaterzuiveringen vaak buiten de stad liggen?

Les 3 (M&M) - Het Romeinse riool

Voorbereiding

Leerdoelen

Aan het eind van deze les:

- Weet wat hoe het riool van de Romeinen eruit zag

Theorie

Naar de wc bij de Romeinen

In de Romeinse tijd wonen in de hoofdstad Rome tussen 500.000 en 750.000 mensen. Precies hoeveel mensen er wonen weten we niet, maar al deze mensen zorgen elke dag voor heel veel poep en plas. Al die ontlasting moet natuurlijk ergens heen. De meeste mensen hebben thuis geen eigen wc of bad. Daarom zijn er badhuizen en openbare wc’s te vinden. 


Bron: Waanzinnige uitvindingen op weg naar de moderne wereld – Van ploeg tot printer

 

Romeinen gaan gezellig met zijn allen tegelijk naar de wc. Met de spons vegen ze dus hun billen af. En: de Romeinen gebruiken al stromend water om de ontlasting af te voeren. Door de stad Rome stroomt de rivier de Tiber. De Middellandse Zee is in de buurt, dus al die ontlasting kan via de Tiber naar zee worden afgevoerd. Om al het afvalwater naar zee te brengen, bedenken de Romeinen een slimme oplossing: het riool.


Overblijfselen van een Romeinse wc. Bron: wikipedia 

 

Oefenen

Les 4 (M&M) - Het Cloaca Maxima

Voorbereiding

Voorkennis

Voor het begin van deze les is het belangrijk dat je:

- Weet hoe het Romeinse riool eruit zag

 

Leerdoelen

Aan het eind van deze les:

- Weet je wat het Cloaca Maxima is

- Weet je hoe het Cloaca Maxima eruit zag

Theorie

Het Cloaca Maxima

Al in de 7e eeuw voor Christus, rond het jaar 616, wordt in Rome voor het eerst een groot riool aangelegd: het Cloaca Maxima. Cloaca is de Romeinse naam voor riool, Maxima betekent ‘groot’. Dit “grote riool” bestaat uit grote geulen die onder de grond worden aangelegd. De bovenkant is nog open. Later worden de geulen complete gangen onder de stad. 


Uitgang van het Cloaca Maxima in de Tiber. Bron: Wikipedia 

 

Als het riool wordt aangelegd heeft Rome nog een koning. Hij heet Tarquinius. In het filmpje van Schooltv staat de opening van het Cloaca Maxima door de koning centraal.  

 

Het Cloaca Maxima is eerst nog open aan de bovenkant, maar dat gaat stinken. Bovendien vallen er bladeren en takken in. En soms gooien mensen ook dode dieren of zelfs dode mensen in het riool. Een paar eeuwen later wordt het riool helemaal dichtgemaakt en overdekt, zodat het helemaal onder de grond ligt. Het riool wordt ook steeds groter en langer. 

Om de rioolgangen schoon te spoelen, gebruikten de Romeinen grote aquaducten. (Aqua betekent water). Vanuit de bergen werd water naar de stad gebracht door aquaducten. Het beste en schoonste water werd gebruikt voor drinkwater, maar er zijn dus ook aquaducten die ervoor zorden dat snelstromend water door het Cloaca Maxima loopt. Vanuit de aquaducten leggen de Romeinen buizen aan om het water door de openbare wc’s en de wc’s van rijke mensen thuis te laten spoelen. Eerst zijn die buizen gemaakt van aardewerk (terracotta) of van hout. Later maken de Romeinen de afvoerbuizen van lood. 

Het stromende water in de wc’s zorgen ervoor dat de plas en de drollen worden weggespoeld. Er is nog geen wc-papier, dus dat kan niet voor verstoppingen zorgen.


Een bewaard gebleven Romeinse rioolgang in Keulen (Duitsland)

Sommige delen van het Cloaca Maxima worden tot vandaag de dag nog gebruikt!

 

Oefenen

Les 5 en 6 - Voorbereiding van de zuivering

Voorbereiding

Tijdens het project gaan we water zuiveren. We gaan de drie stappen doorlopen: filtreren, biologische zuivering en bezinken.

Aan het eind van het project maak je een poster.

De zuiveringsstappen doe je in drietallen.
De poster maak je alleen.
Voor de poster krijg je een cijfer.

 

Vandaag gaan we:

- De onderzoeksvraag bepalen

- De filter ontwerpen

- De filter maken

 

Opdrachten

! Let op !

De zuiveringsstappen doe je in groepjes van drie of vier, maar de antwoorden van de opdrachten schrijft iedereen in het schrift.

 

Onderzoeksvraag

Allereerst gaan jullie de onderzoeksvraag bepalen. De onderzoeksvraag is de vraag waarop je met je onderzoek een antwoord zoekt.


Opdracht 1. Schrijf de onderzoeksvraag op in je schrift.

Hierna gaan jullie de filter ontwerpen.

Voor het maken van de filter mogen jullie de volgende materialen gebruiken:

Wit Limburgs Grind 16 - 32mm Minibag 600kg of Bigbag 1000kg
Grind		 Grof zand
Grof zand

Opengeknipte PET fles

Opengeknipte PET fles
Hoop kwartszand
Fijn zand		 Koffiefilter - Wikipedia
(Koffie)filter		  

 

Het ontwerp van de filter maak je in je schrift. Zorg ervoor dat je duidelijk aangeeft welke onderdelen je waar in de filter gaat plaatsen, waar het vieze water in gaat en waar het schone water weer uit komt.

Hieronder staat een voorbeeld van het ontwerp van een filter. Alleen de verschillende lagen en de plek waar het schone en vieze water in en uit de filter gaan zijn weggelaten.


Een voorbeeld-ontwerp van een filter, zonder de filterlagen
(naar: Khoj Museum)

Zorg ervoor dat er een bakje onder de filter komt. Dit kan de onderkant van een opengeknipte PET fles zijn.


Opdracht 2. Schrijf het ontwerp van de filter op in je eigen schrift.
Je mag als groep hetzelfde ontwerp gebruiken, maar iedereen moet het wel in het schrift hebben staan.
In dit ontwerp beschrijven jullie:
- Welke lagen jullie in de filter gaan toevoegen
- Hoe de filter eruit gaat zien
- Waar het schone en vieze water in en uit de filter gaan.

Hierna gaan jullie de filter maken.


Opdracht 3. Maak de filter zoals deze is ontworpen.

Ben je eerder klaar?

Als je eerder klaar bent, mag je alvast beginnen met de poster. De eisen hiervan kan je vinden op deze pagina.

 

Les 7 - Zuivering uitvoeren

Voorbereiding

Tijdens het project gaan we water zuiveren. We gaan de drie stappen doorlopen: filtreren, biologische zuivering en bezinken.

Aan het eind van het project maak je een poster.

De zuiveringsstappen doe je in drietallen.
De poster maak je alleen.
Voor de poster krijg je een cijfer.

 

Vandaag gaan we:

- De zuivering uitvoeren

 

Opdrachten

! Let op !

De zuiveringsstappen doe je in groepjes van drie of vier, maar de antwoorden van de opdrachten schrijft iedereen in het schrift.

 

Hierna gaan we de zuivering uitvoeren.

De docent zal jullie filter controleren. Wanneer de filter goed is, krijgen jullie het slootwater.  


Opdracht 4. Doe het slootwater in de filter die jullie hebben gemaakt.
Schrijf goed op wat er gebeurt. Beantwoord in ieder geval de volgende vragen in je schrift:
1) Wat is het verschil tussen het water voor en na het filtreren? Kijk naar de kleur en of er nog grotere stukjes in zitten.
2) Kan je in de filter zien dat er stoffen achterblijven? Zo ja, welke stoffen blijven op welk deel van de filter liggen?
 

Het gefilterde water zit nu als het goed is in het bakje onder de filter. Dit water moet nog biologisch gefilterd worden.

De volledige biologische zuivering kunnen we niet in het klaslokaal uitvoeren. Hiervoor zijn namelijk bacteriën nodig die veel tijd nodig hebben om te groeien. In plaats daarvan gebruiken we aluin. 


Opdracht 5. Doe het aluin bij het water dat uit de filter komt. Meng het aluin goed met een roerstaafje of lepel. Beantwoord de volgende vragen in je schrift:
1) Wat gebeurt er met het water in het bakje?
2) Wat is het verschil tussen het water voor en na de biologische zuivering?
 

Wacht vijf minuten. Roer niet in het bakje.


Opdracht 6. Beantwoord de volgende vragen:
1) Wat gebeurt er met het water in het bakje?
2) Wat is het verschil tussen het water voor en na het bezinken?

Ruim de spullen die jullie hebben gebruikt weer netjes op.

 

Ben je eerder klaar?

Als je eerder klaar bent, mag je alvast beginnen met de poster. De eisen hiervan kan je vinden op deze pagina.

 

Les 8, 9 en 10 - De poster maken

Voorbereiding

Tijdens de volgende drie lessen gaan we de poster maken.

 

Eisen aan de poster

De poster moet de volgende onderdelen bevatten:

Onderzoeksvraag
-    Welke vraag wilden je beantwoorden met de zuivering?

Methode
-    Beschrijf kort hoe je te werk bent gegaan
-    Welke stappen heb je uitgevoerd (filtreren – biologische stap – bezinken)?
-    Welke materialen en stoffen heb je gebruikt?
-    Maak dit visueel met een schema of tekening van de stappen

Resultaat
-    Wat heb je gezien?
-    Beschrijf het water vóór en ná het filtreren, biologische zuivering en het bezinken
 

Conclusie
-    Beantwoord de onderzoeksvraag
-    Welke stap werkte het best voor welke soort vervuiling?
-    Wat hebben je geleerd over afvalwaterzuivering?

Beoordelingsmodel

De poster wordt op de volgende punten beoordeeld:

Onderzoeksvraag Duidelijke en juiste onderzoeksvraag 1
     
Methode Alle stappen duidelijk beschreven 1
  Alle stappen uitgetekend 1
  Alle gebruikte materialen benoemd 1
     
Resultaat Alle waarnemingen vermeld 1
  Waarnemingen van het water voor en na alle zuiveringsstappen 1
     
Conclusie Juiste beantwoording van de onderzoeksvraag 1
  Juiste beschrijving van de effectiviteit van de zuiveringsstappen 0,5
  Evaluatie van wat er is geleerd 0,5
     
Algemeen Algemene netheid, opmaak en originaliteit 2
     
Totaal Totaal te behalen punten 10

 

Woordenlijst

Afvalwater

Water dat we niet meer gebruiken

Afvalwaterzuivering

Plek waar afvalwater gezuiverd wordt

Bacteriën

Kleine beestjes die stoffen kunnen opeten

Bezinken

Zuiveringsstap waarbij zware stoffen naar de bodem zakken

Biologisch zuiveren

Zuiveringsstap waarbij bacteriën worden gebruikt

Drinkwaterzuivering

Plek waar water gezuiverd wordt tot drinkwater

Filtreren

Een scheidingsmethode waarbij een filter wordt gebruikt

Lozen

Water in bijvoorbeeld een rivier terug laten stromen

Riool

Netwerk waarin ons afvalwater wordt verzameld

Slib

Stoffen die naar de bodem zakken bij bezinken

Zuiveren

Het schoonmaken van bijvoorbeeld water

Docentinformatie

Leerniveau

Dit materiaal is gemaakt voor klas 1 van het vmbo-gl. Het is een vakoverstijgend project voor de vakken Science en Mens en Maatschappij. Het is ontwikkeld door een coalitie van het Corbulo College (Voorburg), Roemer Visscher College (Den Haag) en Stanislas vmbo mavo (Delft), met subsidie van Sterk Techniekonderwijs Haaglanden.

Scholen en instellingen met een niet-commercieel oogmerk kunnen deze materialen vrij gebruiken. Het gebruik voor commerciële doeleinden, en het verspreiden van het materiaal is niet toegestaan zonder toestemming van de auteur.

 

  • Het arrangement Thema 1 (project) - Afvalwater zuiveren is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Coalitie CC / RVC / Stanislas
    Laatst gewijzigd
    13-10-2025 15:44:40
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit is het project dat hoort bij Thema 1: Onderzoeken en Materie.
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Coalitie CC / RVC / Stanislas. (z.d.).

    Science Thema 4 - Energie, Milieu en Duurzaamheid - kopie 1

    https://maken.wikiwijs.nl/219213/Science_Thema_4___Energie__Milieu_en_Duurzaamheid___kopie_1

    Coalitie CC / RVC / Stanislas. (z.d.).

    Thema 1 - Onderzoeken en Materie

    https://maken.wikiwijs.nl/218973/Thema_1___Onderzoeken_en_Materie

    Coalitie CC / RVC / Stanislas. (2025).

    Thema 4 - Energie, Milieu en Duurzaamheid

    https://maken.wikiwijs.nl/218354/Thema_4___Energie__Milieu_en_Duurzaamheid

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Wikiwijs is een dienst van