Hoe eerlijk is klimaatverandering - De factcheckfabriek

Welkom!

De Factcheckfabriek

Welkom! Wat leuk dat je een kijkje neemt in deze lesbrief over klimaatrechtvaardigheid. Sinds begin 2024 zijn we bij de Universiteit Utrecht hard bezig met het ontwikkelen van Klimaatwijzer. Klimaatwijzer is een platform waar je als docent kant-en-klaar lesmateriaal en achtergrondinformatie kunt vinden over de vraagstukken die in de maatschappij spelen omtrent klimaatverandering. Het lesmateriaal dat we maken sluit aan op de examenprogramma’s van de vakken maatschappijleer en maatschappijwetenschappen. Zo maken we het voor jou als docent mogelijk om klimaatverandering als maatschappelijk vraagstuk én tegelijkertijd de verplichte lesstof van het vak te behandelen.

Bezoek onze website en download lessen via https://klimaatwijzer.nl.

Over deze lesbrief

Speciaal voor de Docentendag ontwikkelden we deze lesbrief over klimaatrechtvaardigheid voor bij het vak maatschappijleer havo en vwo. In deze les onderzoeken leerlingen stellingen over klimaatrechtvaardigheid op juistheid. De les sluit aan op domein A: Vaardigheden.

Goed om te weten: deze les is de eerste les uit de lessenserie ‘Hoe eerlijk is klimaat- verandering?’. De volledige lessenserie is te vinden op onze lesmateriaal pagina.

Heb je feedback of lijkt het je leuk om met ons mee te denken over het ontwikkelen van klimaatonderwijs binnen de maatschappijvakken? We horen heel graag van je.

Veel plezier met lesgeven!

Team Klimaatwijzer

 

Instructieblad voor de docent

Introductie

Welkom bij de Factcheckfabriek: een werkvorm waarbij leerlingen in de rol van factcheckers kruipen om klimaatmythes en -uitspraken te onderzoeken en te beoordelen op hun juistheid. Ze presenteren dit op een Powerpoint of op een poster. De Factcheckfabriek is gebaseerd op Frank Ankersmit’s column in de Volkskrant ‘De Argumentenfabriek’. In de Argumentenfabriek ontleedt Ankersmit wetsvoorstellen en ideeën die in de voorgaande week voorbij zijn gekomen en ontkracht of onderbouwt deze door middel van argumentatie.

 

Vooraf

Leerdoelen

  1. Leerlingen kunnen onderscheid maken tussen subjectieve en objectieve waarnemingen en feiten versus meningen.
  2. Leerlingen weten wanneer een bron betrouwbaar is.
  3. Leerlingen kunnen beoordelen of een stelling juist is op basis van secundaire bronnen.
  4. Leerlingen kunnen een gezamelijke presentatie verzorgen.
  5. Leerlingen kunnen met behulp van betrouwbare bronnen een beredeneerde conclusie trekken om een stelling te onderbouwen of tegenspreken.
  6. Leerlingen krijgen inzicht in de relatie tussen klimaatverandering en sociale ongelijkheid in de samenleving.

 

Eindtermen

Deze les sluit aan bij domein A: Vaardigheden van het examenprogramma maatschappijleer havo en vwo.

Duur

45-70 minuten

Benodigdheden

  • Digibord om de video (en stellingen) te presenteren.
  • Eventueel: Grabbelton en uitgeprinte stellingen

Extra informatie

Wil je meer achtergrondinformatie op het gebied van factchecken? Bekijk dan:

  • Nieuwscheckers.nl | Universiteit Leiden
  • Factcheckers | KRO-NCRV
  • De Argumentenfabriek | De Volkskrant
  • Myth busters | Verenigde Naties

Opzet van de les

Er is veel discussie over de oorzaken, gevolgen en aanpak van klimaatverandering. Daarbij worden feit en fabel nogal eens door elkaar gehaald. Voor een goed geïnformeerde mening over klimaatverandering en klimaatbeleid is het nodig dat ook leerlingen de feiten over klimaatverandering helder hebben. Daarom is het no dig dat leerlingen betrouwbare bronnen hebben om te kunnen checken wat er zoal gezegd wordt over klimaat. In deze les gaan leerlingen als factcheckers aan de slag in de Factcheckfabriek.

Start van de les (10 minuten)

  • Start de les met de vraag ‘Hoe weten we dat het klimaat verandert?’
  • Vraag de leerlingen om redenen te bedenken en schrijf ze op het bord.
  • Laat het filmpje ‘In 60 seconden: de opwarming van de aarde’ van nu.nl zien.
  • Stel opnieuw de vraag ‘Hoe kunnen we nu weten dat het klimaat verandert?’

Uitleg van de les (5 minuten)

  • Geef een korte introductie over het gegeven dat er veel discussie is over de oor zaken, gevolgen en aanpak van klimaatverandering.
  • Geef een korte uitleg over het verschil tussen subjectief en objectief.
  • Leg uit dat leerlingen in deze les als factcheckers aan de slag gaan in de Fact checkfabriek. Welke uitspraken over klimaatverandering zijn wel of niet feitelijk juist? En welke uitspraken zijn niet te checken, omdat ze vooral subjectief zijn?

Factchecken (30-35 minuten)

  • Maak groepjes van 5 leerlingen. Ieder groepje is een afdeling in de Factcheck- fabriek.
  • Geef ieder groepje een opdrachtenblad.
  • Laat ieder groepje twee stellingen uitkiezen die ze willen checken op hun feitelijke juistheid. Zie de volgende pagina voor voorbeeldstellingen.
  • Geef de leerlingen de opdracht om te starten met de Factcheckfabriek aan de hand van het opdrachtenblad voor leerlingen.
  • Loop tijdens het maken van de opdracht door de klas en kijk waar je eventueel bij kunt sturen.

 

 

Afsluiting (5 minuten)

  • Bespreek klassikaal hoe de Factcheckfabriek heeft gedraaid. Waar liepen leerlingen tegenaan? Wat vonden ze leuk of juist moeilijk?
  • Leg leerlingen uit dat er nuance is bij factchecken. De uitkomst kan wellicht veranderen over tijd of kan verschillen tussen landen, groepen mensen, enzo voort.
  • Bespreek de huiswerkopdracht voor de volgende les: Presenteer de uitkomst van de factchecks door middel van een poster of een Powerpoint-presentatie. Daarbij leggen de leerlingen op basis van de bronnen uit waarom de stelling juist, gedeeltelijk juist of onjuist is.

Bijlage - Voorbeeld stellingen

Hieronder vind je een aantal mogelijke stellingen voor de Factcheckfabriek. Alle stellingen hebben een relatie tot klimaatverandering en klimaatrechtvaardigheid. 

Presentaties (les 2/extra onderdeel)

Presentaties (25 minuten)

  • Laat de verschillende stellingen nogmaals zien en kijk welke er precies gefact checkt zijn.
  • Nodig de leerlingen uit om hun factcheck te presenteren.
  • In de presentaties vertellen leerlingen welke stelling ze hebben gefactcheckt. Ze leggen aan andere leerlingen uit op basis waarvan ze beoordelen of de stelling juist, gedeeltelijk juist of onjuist is. Ook komen ze met tenminste één kritisch punt waarop de stelling bekritiseerd kan worden.
  • Geef ieder groepje +/- 5 minuten de tijd om de factcheck te presenteren.

Opdrachtenblad voor de leerling

Introductie

Er is veel discussie over de oorzaken, gevolgen en de aanpak van klimaatverandering. Daarbij worden feit en fabel nogal eens door elkaar gehaald. Voor een goed geïnformeerde mening over klimaatverandering is het belangrijk om bronnen te checken op betrouwbaar heid. In deze les ga je als factchecker aan de slag in de Factcheckfabriek.

Opdracht

  1. Kies twee stellingen uit de onderstaande lijst:

2. Zijn de stellingen die je gekozen hebt eerder objectief of subjectief? Waar herken je dat aan?

3. Vraag je docent om het antwoord bij vraag 1 te checken. Als je een subjectieve s telling hebt gekozen, zoek je een nieuwe stelling uit die objectief vast te stellen is. Zodra je alleen objectieve stellingen hebt, kun je starten met factchecken.

4. Ga op zoek naar bronnen die wat zeggen over jouw stellingen. Zoek naar originele bronnen, zoals onderzoeken op Google Scholar. Dus geen websiteteksten van organisaties zoals Greenpeace, waarin naar een onderzoek verwezen wordt.

5. Lees de bronnen kritisch en check of ze betrouwbaar zijn aan de hand van de voorwaarden voor betrouwbaarheid op de volgende pagina.

6. Onderzoek of de stellingen waar zijn voor verschillende landen, regio’s of situaties.

7. Bepaal of de stellingen juist, gedeeltelijk juist of onjuist zijn.

8. Presenteer de door jou gecheckte stellingen in de vorm van een poster of een Powerpoint. Laat met behulp van bronnen zien waarom de stelling wel of niet klopt en waarom.

 

  • Het arrangement Hoe eerlijk is klimaatverandering - De factcheckfabriek is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Klimaatwijzer UU
    Laatst gewijzigd
    2025-05-22 10:08:24
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Welkom bij de Factcheckfabriek: een werkvorm waarbij leerlingen in de rol van factcheckers kruipen om klimaatmythes en -uitspraken te onderzoeken en te beoordelen op hun juistheid. Ze presenteren dit op een Powerpoint of op een poster. De Factcheckfabriek is gebaseerd op Frank Ankersmit’s column in de Volkskrant ‘De Argumentenfabriek’. In de Argumentenfabriek ontleedt Ankersmit wetsvoorstellen en ideeën die in de voorgaande week voorbij zijn gekomen en ontkracht of onderbouwt ze deze door middel van argumentatie
    Leerniveau
    HAVO 4; VWO 6; HAVO 5; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Maatschappijleer; Macht, gezag en bestuur;
    Eindgebruiker
    leraar
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    50 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    factcheck, klimaat, klimaatmythe, klimaatrechtvaardigheid

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    UU, Klimaatwijzer. (2025).

    Heerser, rentmeester, partner of participant?

    https://maken.wikiwijs.nl/216947/Heerser__rentmeester__partner_of_participant_

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van