Groeikompas Open Leermateriaal

Groeikompas Open Leermateriaal

Introductie

In dit arrangement is informatie over het Groeikompas Open Leermateriaal te vinden:

  • Een korte video waarin het Groeikompas wordt uitgelegd.
  • Achtergrond informatie over de wat, waarom en opzet van het Groeikompas.
  • Twee versies van het Groeikompas: voor het primair én voortgezet onderwijs. Versies voor het gespecialiseerd onderwijs zijn in ontwikkeling.

 

Veel inspiratie gewenst!

Shirien Nayeri & Robert Schuwer

Impuls Open Leermateriaal

 

Opmerkingen, vragen of suggesties? Stuur ze naar Shirien Nayeri: s.nayeri@kennisnet.nl

Wat is het Groeikompas?

In deze video wordt uitgelegd waarvoor het Groeikompas dient en hoe je het als school kan gebruiken.

Waarom het Groeikompas voor scholen?

Doelstellingen voor scholen

Hoe weet je als school of open leermateriaal écht verankerd is in je onderwijspraktijk? Je investeert tijd, energie en vertrouwen in open leermateriaal. Maar in hoeverre werpt die investering vruchten af? Op welke gebieden is open leermateriaal al stevig ingebed – en waar liggen nog kansen?

Het Groeikompas helpt scholen in het primair, voortgezet en gespecialiseerd onderwijs om hier helder zicht op te krijgen. Het biedt een gestructureerde analyse van de mate waarin open leermateriaal is ingebed binnen vier cruciale aandachtsgebieden: visie en beleid, cultuur, kwaliteit en facilitering.

Je kunt het Groeikompas eenmalig inzetten om een nulmeting te doen, of periodiek gebruiken om de voortgang in kaart te brengen. Zo ontstaat een compleet en actueel beeld van waar je als school staat, welke stappen al zijn gezet én welke vervolgstappen nodig zijn om open leermateriaal duurzaam te borgen in je onderwijs.

Op basis van de uitkomsten geeft het Groeikompas gerichte suggesties voor verdere ontwikkeling. Daarbij worden praktische hulpmiddelen van Impuls Open Leermateriaal aangereikt, specifiek afgestemd op de aandachtsgebieden waar nog winst te behalen valt.

Kortom: het Groeikompas biedt scholen een instrument om gericht te werken aan de duurzame inbedding van open leermateriaal – met zicht op groei.

 

Hoe helpt het Groeikompas jouw school?  

Het Groeikompas biedt concrete handvatten voor:  

1. Inzicht in mate van inbedding van open leermateriaal

  • Bepalen in hoeverre open leermateriaal is geïntegreerd in de onderwijspraktijk.

  • Identificeren van sterke punten en verbeterkansen.

  • Bewuste keuzes maken over de verdere implementatie van open leermateriaal in het onderwijs.

2. Uitwisseling en samenwerking binnen het schoolteam

  • Gesprek faciliteren over de behoeften en ervaringen binnen het schoolteam.

  • Kennisdeling over open leermateriaal stimuleren.

3. Interne sturing en borging

  • Draagvlak creëren binnen het team door gezamenlijke reflectie.

  • Een gedeelde visie en aanpak ontwikkelen.  

  • Gerichte stappen zetten voor structurele verankering van open leermateriaal.

 

Onderbouwing van Groeikompas

Waarom een Groeikompas voor scholen?  

Binnen de pilotprojecten van Impuls Open Leermateriaal blijkt keer op keer: veel scholen willen wel aan de slag met open leermateriaal, maar missen concrete handvatten om het écht duurzaam te verankeren in hun onderwijs.

Vragen als “Hoe geef je open leermateriaal een structurele plek in ons curriculum?” en “Welke factoren zijn bepalend voor succesvolle inbedding?” komen regelmatig terug. De behoefte aan overzicht, richting en ondersteuning is groot.

In het mbo-, hbo- en wo-onderwijs is al ervaring opgedaan met een vergelijkbaar groeikompas vanuit het Nationaal Groeifondsprogramma Npuls. De resultaten laten zien dat dit soort instrumenten scholen echt verder helpen bij het monitoren en versterken van hun onderwijspraktijk.

Daarom heeft Impuls Open Leermateriaal een speciaal Groeikompas voor het primair, voortgezet en gespecialiseerd onderwijs ontwikkeld – volledig afgestemd op de context, behoeften en uitdagingen van deze sectoren.

 

Gebaseerd op beproefde modellen

Het Groeikompas is gebaseerd op wetenschappelijke literatuur en bestaande modellen, waaronder:  

Het kompas is samen met partners en leraren ontwikkeld en getest, en op basis daarvan verbeterd. Door directe input van scholen hebben we ervoor gezorgd dat de tool aansluit op de praktijk.  

 

Handleiding voor gebruik

Opbouw van het Groeikompas

Het Groeikompas bestaat uit twee dimensies:

1. Aandachtsgebieden

Dit zijn de onderdelen die belangrijk zijn om open leermateriaal blijvend een plek te geven binnen je school. Er zijn acht aandachtsgebieden: 1) Visie en beleid, 2) Cultuur, 3) Facilitering, 4) Professionalisering, 5) Infrastructuur, 6) Onderwijs, 7) Kwaliteit en 8) Samenwerking.

2. Fasen

Elk aspect van een aandachtsgebied kan zich in een bepaalde fase van ontwikkeling bevinden. Er zijn vijf fasen:

  • Nulfase: er is nog geen aandacht voor open leermateriaal;
  • Bewustwordingsfase: er ontstaat aandacht en interesse;
  • Experimenteerfase: er wordt op kleine schaal geëxperimenteerd;
  • Implementatiefase: open leermateriaal wordt actief ingezet en ondersteund;
  • Duurzaamheidsfase: het gebruik van open leermateriaal is structureel ingebed in de school.

Hoe verder een aandachtsgebied zich ontwikkelt, hoe steviger open leermateriaal is verankerd in het onderwijs.

Per aandachtgebied zijn één tot drie ontwikkellijnen opgesteld. Een ontwikkellijn beschrijft een specifiek aspect van dat aandachtsgebied, met een stelling die past bij iedere ontwikkelingsfase. Deze stellingen helpen om in te schatten waar je staat en waar nog kansen liggen voor groei.

 

Invullen van het Groeikompas

Op de volgende pagina’s van dit arrangement vind je de Excelbestanden voor het gebruik van het Groeikompas in het primair en voortgezet onderwijs.

Stap-voor-stap: zo gebruik je het Groeikompas

  1. Download het juiste bestand
    Kies het Excelbestand dat past bij jouw onderwijssector en download het naar een computer waarop Microsoft Excel is geïnstalleerd.

  2. Selecteer per aandachtsgebied en ontwikkellijn de best passende beschrijving
    Klik op de button onder de beschrijving die het beste de situatie van jouw school weergeeft.

*Van beide versies is ook een printbare pdf beschikbaar. Deze kun je downloaden en gebruiken tijdens bijvoorbeeld een teamoverleg. 

Belangrijke aandachtspunten

  • Flexibele beoordeling per aspect
    Binnen een aandachtsgebied kan de ontwikkeling op het ene aspect verder gevorderd zijn dan op het andere. Dat is normaal. Het Groeikompas is een reflectie-instrument, geen toets: er zijn geen goede of foute antwoorden.

  • Afhankelijkheden zijn geen verplichting
    Hoewel er verbanden zijn tussen aandachtsgebieden en ontwikkellijnen, hoeven de scores niet overal in hetzelfde stadium te zitten.

Resultaat en visualisatie

Na het invullen wordt op het tabblad ‘Resultaat’ automatisch een spiderdiagram gegenereerd.
Per aandachtsgebied wordt een gemiddelde berekend op basis van de scores binnen de bijbehorende ontwikkellijnen.

  • Scores variëren van 1 (nulfase) tot 5 (duurzaamheidsfase).

  • Dit diagram biedt een helder visueel overzicht en vormt een goed startpunt voor het bepalen van vervolgstappen (zie ook Hoe nu verder).

 

Aanpak: hoe kun je het Groeikompas gebruiken als school?

Er zijn meerdere manieren om het Groeikompas in te vullen. Kies wat het beste past bij jouw schoolcultuur:

  • Individueel en daarna in teamverband
    Laat één of twee collega's een eerste invulling doen. Bespreek dit vervolgens met een bredere groep waarin alle afdelingen zijn vertegenwoordigd.

  • Per aandachtsgebied in subgroepen
    Laat kleinere groepen collega's – die betrokken zijn bij een specifiek aandachtsgebied – dat deel invullen.
    Bijvoorbeeld: schoolleiding vult visie en beleid in, ict’er of ict-coördinator infrastructuur. Bespreek daarna het totaalbeeld met het hele team.

 

Resultaten bewaren

Je kunt het ingevulde Groeikompas op twee manieren bewaren:

  1. Digitaal – sla het ingevulde Excelbestand lokaal op.

  2. Op papier – vul de printversie handmatig in en bewaar deze voor verdere reflectie of documentatie.

 

Definities

In het Groeikompas komt de term "Vrij beschikbaar en open leermateriaal" voor. Hieronder wordt het volgende verstaan:

  • Vrij beschikbare leermaterialen zijn (digitale) leermaterialen die zonder kosten voor onderwijsdoeleinden zijn te gebruiken.
  • Open leermaterialen zijn vrij beschikbare leermaterialen die je mag hergebruiken, aanpassen, combineren en delen, én die vrij beschikbaar zijn voor iedere belangstellende, zowel binnen je school als daarbuiten.

 

Groeikompas voor primair onderwijs

In bijgaande Excel is de PO-versie van het Groeikompas te vinden. Werk je op een basisschool? Ga aan de slag!

 

Invulinstructie

  • Maak een eigen lokale kopie van het Excel-bestand om het Groeikompas in te vullen door middel van het icoon in de rechterhoek onderaan. Kies onder Bestand op Opslaan als, en vervolgens op Een kopie downloaden.
  • Selecteer per regel de cel met de best passende beschrijving voor jouw school door de button onder die stelling aan te klikken.
  • Op tabblad "Resultaat" wordt een grafische weergave van de invulling getoond door middel van een diagram. Dit laat het totaalbeeld zien van de inbedding van open leermateriaal op alle aandachtsgebieden.

Printversie van Groeikompas - versie PO

 

Groeikompas voor voortgezet onderwijs

In bijgaande Excel is de VO-versie van het Groeikompas te vinden. Werk je op een middelbare school? Ga aan de slag!

 

Invulinstructie

  • Maak een eigen lokale kopie van het Excel-bestand om het Groeikompas in te vullen door middel van het icoon in de rechterhoek onderaan. Kies onder Bestand op Opslaan als, en vervolgens op Een kopie downloaden.
  • Selecteer per regel de cel met de best passende beschrijving voor jouw school door de button onder die stelling aan te klikken.
  • Op tabblad "Resultaat" wordt een grafische weergave van de invulling getoond door middel van een diagram. Dit laat het totaalbeeld zien van de inbedding van open leermateriaal op alle aandachtsgebieden.

 

Printversie van Groeikompas - versie VO

 

Hoe nu verder?

De uitkomsten van het Groeikompas bieden een krachtig startpunt voor het gesprek binnen je school: welke ambities heb je op het gebied van open leermateriaal in je onderwijs? Dit gesprek helpt om gezamenlijk richting te bepalen en om gerichte vervolgstappen te formuleren. Afhankelijk van je ambitie kun je je richten op één of meerdere aandachtsgebieden van het kompas om daar doelgericht in te groeien.

Wil je zicht houden op je ontwikkeling? Dan kun je het Groeikompas periodiek opnieuw invullen — bijvoorbeeld jaarlijks — en je voortgang vergelijken met eerdere metingen. Zo maak je groei zichtbaar en blijf je gericht werken aan verdere ontwikkeling.

 

Praktische hulpmiddelen

Wij adviseren verschillende praktische hulpmiddelen per aandachtsgebied om open leermateriaal te verankeren binnen de school.

 

Verder met visie en beleid?

 

Verder met cultuur?

 

Verder met facilitering?

  • Bekijk het artikel van de HAN over welke elementen belangrijk zijn in het stimuleren van medewerkers in het werken met open leermateriaal.  

 

Verder met infrastructuur?

  • Bekijk de video's van Wikiwijs over hoe je open leermateriaal zelf kan maken en delen via het gratis platform Wikiwijs.
  • Bekijk de Techwijzer om zicht te krijgen op de technologische volwassenheid van je school.

 

Verder met kwaliteit?

  • Bekijk het kwaliteitsmodel en bijbehorende scorekaart om open leermateriaal van jezelf of anderen te beoordelen op kwaliteitscriteria.

 

Verder met onderwijs?

  • Bekijk het ontwikkelproces om zelf open leermateriaal te maken.
  • Bekijk de handreiking om vanuit leerdoelen leermateriaal ontwikkelen.
  • Bekijk het curriculair spinnenweb van SLO om zicht te krijgen op belangrijke elementen in het curriculum voor het leerproces van leerlingen.
  • Bekijk het artikel en de video over evidence-informed werken met open leermateriaal.
  • Bekijk de Toolkit AI om met AI open leermateriaal te maken.
  • Bekijk de Gereedschapskist activerende werkvormen om zelf interactieve leermaterialen te maken.
  • Bekijk de ontwikkelkaarten van SLO als werkvorm om gezamenlijk het gesprek te voeren over curriculumontwikkeling.
  • Bekijk deze tips om aan de slag te gaan met open leermateriaal.

 

Verder met professionalisering?

  • Bekijk het competentieraamwerk van HAN over welke competenties nodig zijn voor het werken met open leermateriaal voor verschillende rollen (leraren, leidinggevenden, ondersteuners) en niveaus.
  • Bekijk het digitale boek OER Capability Toolkit, wat is bedoeld om leraren inzicht te geven in het gebruik en de creatie van open leermateriaal en biedt daarbij oefeningen (Engelstalig).

 

Verder met samenwerking?

  • Bekijk de Toolkit Samen innoveren in een innovatieteam voor verschillende tools om samen te werken aan een innovatievraagstuk binnen het onderwijs.  
  • Bekijk de handleiding Innovatieteams om praktische tips en een stappenplan om een ontwerpaanpak te doorlopen binnen een team.
  • Bekijk de praatplaat om gezamenlijk het gesprek te voeren over de samenwerking met partners.
  • Bekijk de VSLS-reflectietool om als partners te reflecteren op de samenwerking en te bepalen waar interventies nodig zijn.

  • Het arrangement Groeikompas Open Leermateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Groeikompas Open Leermateriaal
    Laatst gewijzigd
    2025-06-03 18:15:53
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Het Groeikompas wordt ontwikkeld op basis van wetenschappelijke literatuur en bestaande modellen, waaronder:  

    De Impactscan van Npuls

    De Quickscan van Versnellingsplan

    De Institutional Self-Assessment Tool van BCCampus

    Het Maturity Model for Open Educational Resources van Reinken, Draxler-Weber en Hoppe

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Het Groeikompas is een evaluatie-instrument om in kaart te brengen in hoeverre vrij beschikbaar en open leermateriaal een duurzame plek heeft binnen de onderwijspraktijk op school.
    Leerniveau
    VMBO theoretische leerweg, 4; VWO 6; PO groep 8; HAVO 5; VSO; Speciaal basisonderwijs;
    Leerinhoud en doelen
    Management en organisatie;
    Eindgebruiker
    leraar
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    borging, evaluatie, groeikompas, instrument, open leermateriaal, reflectie, verduurzaming

    Bronnen

    Bron Type
    In deze video wordt uitgelegd waarvoor het Groeikompas dient en hoe je het als school kan gebruiken.
    https://vimeo.com/1082358059/a30e17b4ba?share=copy     		Video

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van