Groeikompas Open Leermateriaal

Groeikompas Open Leermateriaal

Introductie

In dit arrangement is informatie over het Groeikompas Open Leermateriaal te vinden:

  • Een korte video waarin het Groeikompas wordt uitgelegd.
  • Achtergrond informatie over de wat, waarom en opzet van het Groeikompas.
  • Twee versies van het Groeikompas:
    • Een versie voor het basis-, speciaal en speciaal basisonderwijs
    • Een versie voor het voortgezet, voorgezet speciaal en praktijkonderwijs.

 

Veel inspiratie gewenst!

Shirien Nayeri & Robert Schuwer

 

 

 

Opmerkingen, vragen of suggesties? Stuur ze naar Shirien Nayeri: s.nayeri@kennisnet.nl

Wat is het Groeikompas?

In deze video wordt uitgelegd waarvoor het Groeikompas dient en hoe je het als school kan gebruiken.

Waarom het Groeikompas voor scholen?

Doelstellingen voor scholen

Open leermateriaal biedt volop kansen voor onderwijsontwikkeling – van meer flexibiliteit tot meer samenwerking en kwaliteit. Maar hoe weet je als school waar je staat op dit gebied? Misschien zijn er al eerste stappen gezet, misschien is het nog onbekend terrein. Hoe dan ook: inzicht in je huidige situatie is onmisbaar om bewust te kunnen groeien. Waar is open leermateriaal al onderdeel van de praktijk, en waar liggen nog kansen? Het Groeikompas helpt scholen om hun positie te bepalen en richting te geven aan verdere ontwikkeling.

 

Het Groeikompas helpt scholen in het primair, voortgezet en gespecialiseerd onderwijs om hier helder zicht op te krijgen. Het biedt een gestructureerde analyse van de mate waarin open leermateriaal is ingebed binnen acht aandachtsgebieden: 1) visie en beleid; 2) cultuur; 3) kwaliteit; 4) infrastructuur; 5) facilitering; 6) onderwijs; 7) professionalisering en 8) samenwerking.

Je kunt het Groeikompas eenmalig inzetten om een nulmeting te doen, of periodiek gebruiken om de voortgang in kaart te brengen. Zo ontstaat een compleet en actueel beeld van waar je als school staat, welke stappen al zijn gezet én welke vervolgstappen nodig zijn om open leermateriaal duurzaam te borgen in je onderwijs.

Op basis van de uitkomsten geeft het Groeikompas gerichte suggesties voor verdere ontwikkeling. Daarbij worden praktische hulpmiddelen van Impuls Open Leermateriaal aangereikt, specifiek afgestemd op de aandachtsgebieden waar nog winst te behalen valt.

Kortom: het Groeikompas biedt scholen ondersteuning om gericht te werken aan de duurzame inbedding van open leermateriaal – met zicht op groei.

 

Wat levert het Groeikompas op voor jullie schoolteam?

1. Zicht krijgen op waar je staat

  • Breng helder in beeld hoe open leermateriaal op dit moment wordt gebruikt in jullie school.

  • Zie wat al goed werkt én waar nog kansen liggen om te verbeteren of te groeien.

  • Maak samen onderbouwde keuzes: waar zetten we op in, en waarom?

2. Het gesprek in het team op gang brengen

  • Gebruik het Groeikompas om ervaringen, wensen en vragen over open leermateriaal te bespreken.

  • Leer van elkaars aanpak en bouw aan gedeelde kennis in het team.

  • Werk samen aan een plan dat past bij jullie onderwijsvisie én praktijk.

3. Gericht werken aan duurzame ontwikkeling

  • Zorg voor meer draagvlak door gezamenlijke reflectie en besluitvorming.

  • Formuleer samen een heldere koers met een plan van aanpak: wat willen we bereiken, en hoe pakken we het aan?

  • Zet realistische, haalbare stappen richting blijvend gebruik van open leermateriaal met behulp van praktische hulpmiddelen.

Onderbouwing

Waarom een Groeikompas voor scholen?  

Binnen de projecten van Groeifonds programma Impuls Open Leermateriaal blijkt keer op keer: veel scholen willen wel aan de slag met open leermateriaal, maar missen concrete handvatten om het écht duurzaam te verankeren in hun onderwijs.

Vragen als “Hoe geef je open leermateriaal een structurele plek in het curriculum?” en “Welke factoren zijn bepalend voor effectief gebruik?” komen regelmatig terug. De behoefte aan overzicht, richting en ondersteuning is groot.

In het mbo-, hbo- en wo-onderwijs is al ervaring opgedaan met een vergelijkbaar instrument vanuit het Nationaal Groeifonds programma Npuls. De resultaten laten zien dat dit soort instrumenten scholen echt verder helpen bij het monitoren en versterken van hun onderwijspraktijk.

Daarom heeft Impuls Open Leermateriaal het Groeikompas ontwikkeld, voor het primair, voortgezet en gespecialiseerd onderwijs, volledig afgestemd op de context van deze sectoren.

 

Gebaseerd op beproefde modellen

Het Groeikompas is gebaseerd op wetenschappelijke literatuur en bestaande modellen, waaronder:  

Het Groeikompas is samen met partners en leraren ontwikkeld en getest, en op basis daarvan verbeterd. Door directe input van scholen hebben we ervoor gezorgd dat de tool aansluit op de praktijk.  

 

Handleiding voor gebruik

Opbouw

Er zijn twee versies van het Groeikompas beschikbaar:

  • Eén voor het primair onderwijs, speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs
  • Eén voor het voortgezet onderwijs, voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs.

 

Dimensies

Het Groeikompas is opgebouwd uit twee dimensies:

1. Aandachtsgebieden

Dit zijn de onderdelen die belangrijk zijn om open leermateriaal blijvend een plek te geven binnen je school. Er zijn acht aandachtsgebieden: 1) Visie en beleid, 2) Cultuur, 3) Facilitering, 4) Professionalisering, 5) Infrastructuur, 6) Onderwijs, 7) Kwaliteit en 8) Samenwerking.

Per aandachtgebied zijn één tot drie elementen geformuleerd. Een element beschrijft een specifiek aspect van dat aandachtsgebied.

2. Ontwikkelingsfasen

Elk element van een aandachtsgebied kan zich in een bepaalde fase van ontwikkeling bevinden. Er zijn vijf ontwikkelingsfasen:

  • Nulfase: er is nog geen aandacht voor open leermateriaal;
  • Bewustwordingsfase: er ontstaat aandacht en interesse;
  • Experimenteerfase: er wordt op kleine schaal geëxperimenteerd;
  • Implementatiefase: open leermateriaal wordt actief ingezet en ondersteund;
  • Duurzaamheidsfase: het gebruik van open leermateriaal is structureel ingebed in de school.

Voor ieder element zijn per ontwikkelingsfase stellingen geformuleerd. Deze stellingen helpen om in te schatten waar je staat en waar nog kansen liggen voor groei. Hoe verder een aandachtsgebied zich ontwikkelt, hoe steviger open leermateriaal is verankerd in het onderwijs.

 

Definities

In het Groeikompas komt de term "Open en overig vrij beschikbaar leermateriaal" voor. Hieronder wordt het volgende verstaan:

  • Vrij beschikbare leermaterialen zijn (digitale) leermaterialen die zonder kosten voor onderwijsdoeleinden zijn te gebruiken.
  • Open leermaterialen zijn vrij beschikbare leermaterialen die je mag hergebruiken, aanpassen, combineren en delen, én die vrij beschikbaar zijn voor iedere belangstellende, zowel binnen je school als daarbuiten.

Instructies

Stap-voor-stap: zo gebruik je het Groeikompas

  1. Kies de versie met de onderwijssector die aansluit op jullie school.
  2. Kies per aandachtsgebied en element de beschrijving die het beste past bij jullie schoolsituatie.

 

Rapportage voor resultaten

Na het invullen wordt er automatisch een spindiagram getoond. Per aandachtsgebied wordt een gemiddelde berekend op basis van de scores binnen de bijbehorende elementen.

  • Scores variëren van 1 (nulfase) tot 5 (duurzaamheidsfase).

  • Het diagram geeft een visueel overzicht en helpt jullie om vervolgstappen te bepalen. Kijk hiervoor bij Hoe verder?.

  • Vervolgens selecteren jullie een paar elementen die jullie als team willen versterken. In de rapportage vinden jullie praktische hulpmiddelen en informatie bij de geselecteerde elementen. Zo kunnen jullie hier direct en doelgericht mee aan de slag. Voor een volledig overzicht van alle hulpmiddelen kunnen jullie ook terecht op deze overzichtspagina.

  • Willen jullie als schoolteam concreet aan de slag met de resultaten van het Groeikompas?
    Bekijk dan hier de reflectievragen om een plan van aanpak op te stellen en samen prioriteiten te bepalen in het werken met open leermateriaal. Vervolgens kunnen jullie aan de slag met de bijbehorende praktische hulpmiddelen.

*Van het Groeikompas zijn ook een Excel-versie en printbare pdf-versie beschikbaar. Deze kunnen jullie downloaden en gebruiken, bijvoorbeeld tijdens een teamoverleg.

 

Belangrijke aandachtspunten

  • Flexibele beoordeling per aspect
    Binnen een aandachtsgebied kan de ontwikkeling op het ene element verder gevorderd zijn dan op het andere. Dat is normaal. Het Groeikompas is een reflectie-instrument, geen toets: er zijn geen goede of foute antwoorden.

  • Afhankelijkheden zijn geen verplichting
    Hoewel er verbanden zijn tussen aandachtsgebieden en elementen, hoeven de scores niet overal in dezelfde fase te zitten.

 

Resultaten bewaren

Je kunt het ingevulde Groeikompas op twee manieren bewaren:

  1. Digitaal – sla de Rapportage lokaal op.

  2. Op papier – print de Rapportage uit.  

Willen jullie na verloop van tijd de voortgang evalueren? Vul dan het Groeikompas opnieuw in en vergelijk de resultaten met het eerdere moment.

 

Klaar om aan de slag te gaan? Start het Groeikompas hier.

Werkvormen

Er zijn meerdere manieren om het Groeikompas in te vullen. Kies wat het beste past bij jouw schoolcultuur:

  • Individueel en daarna in teamverband
    Laat één of twee collega's een eerste invulling doen. Bespreek dit vervolgens met een bredere groep waarin alle afdelingen zijn vertegenwoordigd.

  • Per aandachtsgebied in subgroepen
    Laat kleinere groepen collega's – die betrokken zijn bij een specifiek aandachtsgebied – dat deel invullen.
    Bijvoorbeeld: schoolleiding vult visie en beleid in, ict’er of ict-coördinator infrastructuur. Bespreek daarna het totaalbeeld met het hele team.

  • Individuele invulling van het Groeikompas met gezamenlijke vergelijking
    Laat iedere collega het volledige Groeikompas zelfstandig invullen. Verzamel vervolgens alle ingevulde kompassen en bespreek de verschillen en overeenkomsten gezamenlijk. Deze aanpak biedt collega’s de ruimte om hun eigen perspectief op een eerlijke en onbevooroordeelde manier te delen. Houd er wel rekening mee dat dit de meest tijdsintensieve methode is.

Direct naar het Groeikompas

Klik hier om het Groeikompas te starten. Je wordt doorgeleid naar de Kennisnetwijzer.

Excel en pdf versies van het Groeikompas

Versie voor het PO, SO en SBO

Werk je in het primair onderwijs, speciaal onderwijs of speciaal basisonderwijs? Dan is in bijgaande Excel de juiste versie voor jou te vinden.

 

Invulinstructie

  • Maak een eigen lokale kopie van het Excel-bestand om het Groeikompas in te vullen door middel van het icoon in de rechterhoek onderaan. Kies onder Bestand op Opslaan als, en vervolgens op Een kopie downloaden.
  • Selecteer per regel de cel met de best passende beschrijving voor jouw school door de button onder die stelling aan te klikken.
  • Op tabblad "Resultaat" wordt een grafische weergave van de invulling getoond door middel van een diagram. Dit laat het totaalbeeld zien van de inbedding van open leermateriaal op alle aandachtsgebieden.

Printversie van Groeikompas - versie PO, SO, SBO

 

Versie voor het VO, VSO en PRO

Werk je in het voortgezet onderwijs, voortgezet speciaal onderwijs of praktijkonderwijs? Dan is in bijgaande Excel de juiste versie voor jou te vinden.

 

Invulinstructie

  • Maak een eigen lokale kopie van het Excel-bestand om het Groeikompas in te vullen door middel van het icoon in de rechterhoek onderaan. Kies onder Bestand op Opslaan als, en vervolgens op Een kopie downloaden.
  • Selecteer per regel de cel met de best passende beschrijving voor jouw school door de button onder die stelling aan te klikken.
  • Op tabblad "Resultaat" wordt een grafische weergave van de invulling getoond door middel van een diagram. Dit laat het totaalbeeld zien van de inbedding van open leermateriaal op alle aandachtsgebieden.

 

Printversie van Groeikompas - versie VO, VSO, PRO

 

Hoe verder?

Plan van aanpak

Het invullen van het Groeikompas laat zien waar jullie school nu staat en waar kansen liggen om verder te groeien in het gebruik van open leermateriaal. Gebruik onderstaande reflectievragen samen als schoolteam: bespreek de uitkomsten, bepaal gezamenlijk welke aandachtsgebieden prioriteit krijgen en zet gerichte stappen. Zo vormen de uitkomsten direct de basis voor een plan van aanpak om de volgende fase in jullie ontwikkeling met open leermateriaal vorm te geven.

 

1. Terugblik en eerste indrukken

  • Welke inzichten hebben jullie opgedaan na het invullen van het Groeikompas?

  • Welke uitkomsten verrassen jullie positief?

  • Waar herkennen jullie knelpunten die jullie al langer ervaren?

 

2. Prioriteiten stellen

  • Welke aandachtsgebieden springen er voor jullie het meest uit?

  • Waar zien jullie kansen om met relatief kleine stappen al merkbare verbetering te bereiken?

  • Als jullie maar één of twee aandachtsgebieden zouden mogen kiezen om dit jaar op te focussen, welke zouden dat zijn, en waarom?

 

3. Van aandachtspunt naar doel                                                                                      

Jullie kunnen ervoor kiezen om één of twee aandachtsgebieden te versterken en daar gericht doelen voor op te stellen. Willen jullie liever met meerdere aandachtsgebieden tegelijk aan de slag, dan kan dat natuurlijk ook.

  • Wat zou er in de (uitgekozen) aandachtsgebieden concreet anders moeten zijn over één jaar?  

  • Hoe ziet succes eruit: waaraan merken leerlingen en leraren dat er vooruitgang geboekt is?

  • Welke randvoorwaarden (tijd, middelen, ondersteuning) hebben jullie nodig om dit succes haalbaar te maken?

 

4. Samen leren en evalueren

  • Hoe en wanneer houden jullie elkaar onderweg op de hoogte van de voortgang?

  • Wanneer vullen jullie het Groeikompas opnieuw in om te evalueren of de gekozen doelen ook echt het gewenste effect hebben en we vooruitgaan?

 

► Wanneer jullie gezamenlijk doelen hebben gesteld, kunnen jullie gericht werken aan het versterken van de gekozen aandachtsgebieden. Ga aan de slag met de praktische hulpmiddelen op de volgende pagina.

 

Aan de slag met praktische hulpmiddelen

Praktische hulpmiddelen

Wij adviseren verschillende praktische hulpmiddelen per aandachtsgebied om open leermateriaal te verankeren binnen de school.

 

Verder met visie en beleid?

 

Verder met cultuur?

 

Verder met facilitering?

  • Bekijk het artikel van de HAN over welke elementen belangrijk zijn in het stimuleren van medewerkers in het werken met open leermateriaal.  

 

Verder met infrastructuur?

  • Bekijk de video's van Wikiwijs over hoe je open leermateriaal zelf kan maken en delen via het gratis platform Wikiwijs.
  • Bekijk de Techwijzer om zicht te krijgen op de technologische volwassenheid van je school.

 

Verder met kwaliteit?

  • Bekijk het kwaliteitsmodel en bijbehorende scorekaart om open leermateriaal van jezelf of anderen te beoordelen op kwaliteitscriteria.
  • Hierbij bestaan verschillende gebruikersscenario's in het bepalen van de kwaliteit: voor het zelf ontwikkelen van open leermateriaal, beoordelen van gevonden leermateriaal, aanpassen van bestaand leermateriaal, en het aanbieden van kwalitatief open leermateriaal.

 

Verder met onderwijs?

  • Bekijk het ontwerpproces om zelf open leermateriaal te maken.
  • Bekijk de handreiking om vanuit leerdoelen leermateriaal ontwikkelen.
  • Bekijk het curriculair spinnenweb van SLO om zicht te krijgen op belangrijke elementen in het curriculum voor het leerproces van leerlingen.
  • Bekijk het artikel over evidence-informed werken met open leermateriaal.
  • Bekijk de Toolkit AI om met AI open leermateriaal te maken.
  • Bekijk de Gereedschapskist activerende werkvormen om zelf interactieve leermaterialen te maken.
  • Bekijk de ontwikkelkaarten van SLO als werkvorm om gezamenlijk het gesprek te voeren over curriculumontwikkeling.
  • Bekijk deze tips om aan de slag te gaan met open leermateriaal.

 

Verder met professionalisering?

  • Bekijk het competentieraamwerk van HAN over welke competenties nodig zijn voor het werken met open leermateriaal voor verschillende rollen (leraren, leidinggevenden, ondersteuners) en niveaus.
  • Bekijk het digitale boek OER Capability Toolkit, wat is bedoeld om leraren inzicht te geven in het gebruik en de creatie van open leermateriaal en biedt daarbij oefeningen (Engelstalig).

 

Verder met samenwerking?

  • Bekijk de Toolkit Samen innoveren in een innovatieteam voor verschillende tools om samen te werken aan een innovatievraagstuk binnen het onderwijs.  
  • Bekijk de handleiding Innovatieteams om praktische tips en een stappenplan om een ontwerpaanpak te doorlopen binnen een team.
  • Bekijk de praatplaat om gezamenlijk het gesprek te voeren over de samenwerking met partners.
  • Bekijk de VSLS-reflectietool om als partners te reflecteren op de samenwerking en te bepalen waar interventies nodig zijn.

  • Het arrangement Groeikompas Open Leermateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Groeikompas Open Leermateriaal
    Laatst gewijzigd
    2025-11-14 14:35:40
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Het Groeikompas wordt ontwikkeld op basis van wetenschappelijke literatuur en bestaande modellen, waaronder:  

    De Impactscan van Npuls

    De Quickscan van Versnellingsplan

    De Institutional Self-Assessment Tool van BCCampus

    Het Maturity Model for Open Educational Resources van Reinken, Draxler-Weber en Hoppe

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Het Groeikompas is een evaluatie-instrument om in kaart te brengen in hoeverre vrij beschikbaar en open leermateriaal een duurzame plek heeft binnen de onderwijspraktijk op school.
    Leerniveau
    VMBO theoretische leerweg, 4; VWO 6; PO groep 8; HAVO 5; VSO; Speciaal basisonderwijs;
    Leerinhoud en doelen
    Management en organisatie;
    Eindgebruiker
    leraar
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    borging, evaluatie, groeikompas, instrument, open leermateriaal, reflectie, verduurzaming

    Bronnen

    Bron Type
    In deze video wordt uitgelegd waarvoor het Groeikompas dient en hoe je het als school kan gebruiken.
    https://vimeo.com/1100594679     		Video

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van