Inleiding
Heel lang werd er de gehele reis gestuurd met behulp van een roerganger (helmsman).
Tot ver in de jaren '60 hadden de meeste schepen nog geen stuurautomaat.
Tegenwoordig is het leven een stuk gemakkelijker geworden, want het sturen wordt nu door een machine gedaan: de stuurautomaat, autopilot.
De roerganger is nog steeds nodig in nauwe vaarwateren, maar het is geen aparte functie meer aan boord.
In deze Wiki gaan we het over de werking, functies en beperkingen hebben van de stuurautomaat.
Basis van de werking
Op een HiFi stereo versterker zit een 'Balance' knop.
Hiermee kun je instellen hoeveel geluid je in het linker- of het rechterkanaal wil horen.
En dat doe je door meer of minder stroompjes (geluidsstroompjes) naar dat kanaal door te laten.
Zet je de knop in het midden dan is de stroom in beide kanalen gelijk.
Op een stuurautomaat zit ook zo'n balansknop.
Daarmee denken we dat we de koers instellen.
Maar feitelijk zeg je tegen de stuurautomaat: "de koers die het kompas nu aanwijst is de koers die ik wil varen."
Op dat punt is de stroom in het apparaat aan beide zijden van het ingestelde punt gelijk.
Loopt het schip uit de koers naar, bijvoorbeeld, bakboord dan geeft het apparaat een stroompje af naar de stuurmachine waardoor het schip naar SB gaat.
Een terugkoppelmechanisme op de stuurmachine naar de autopilot meet het verschil in stroom en als die weer gelijk is houdt hij op met sturen.
Vaak is dit gewoon een (schuif)potmeter.
Een stuurautomaat zal dus altijd aangesloten moeten zijn op een kompas, anders weet hij niet wanneer de stroom in evenwicht is.
Wanneer je koers verandert op de stuurautomaat, stel je dus eigenlijk een stroomverschil in.
En het voor ons als gebruiker inzichtelijk te maken hoeveel dat is stellen we geen Volts of Ampères of zo in, maar graden.
Er zijn ook stuurautomaten die niet met stroom werken maar met een lichtje.
Dat werkt feitelijk hetzelfde, maar de automaat wil dan geen lichtje zien.
het merk Robertson werkt bijvoorbeeld op deze manier.
Bedieningsknoppen op de automaat.
1 Heading indicator
1: De heading indicator.
Deze geeft aan wat het (gyro)kompas op dat moment aanwijst.
Als je de stuurautomaat aanzet zonder aan de instelknop te draaien is dat wat hij gaat sturen.
3: Rudder
Je zou nu nummer 2 verwachen, maar we moeten eerst nummer 3 hebben.
Nummer 3 is de Rudder instelling.
En daarmee zeggen we tegen de automaat hou snel hij vannkoers mag veranderen door roer te geven.
Dus hoe snel mag ik hij het roer naar de ingestelde roerhoek brengen.
Je zou zeggen: zo hoog mogelijk zetten dat ding.
Maar als je die op maximaal zet gaat het roer dus ook heel snel naar de ingestelde roerhoek, gaat het schip heel snel van koers veranderen, krijgt de massa van het schip veel draaisnelheid en schiet het schip heel gemakkelijk door de ingestelde koers heen.
Daardoor gaat de automaat hetzelfde doen naar de andere kant, enz. enz.
Het resultaat is dat het schip, zoals we dat noemen, "sinusjes" gaat varen.
Zet je deze knop te laag dan duurt het weer te lang voor het schip gaat draaien.
Deze knop verstel je best vaak gedurende de reis.
Het kan best zijn dat het schip lekker reageert op standje drie.
Maar dat was dan bijvoorbeeld zonder stroom.
Krijg je dan op een gegeven moment stroom tegen, of juist mee, dan stuurt hij in die omstandigheden misschien wel te snel of juist te langzaam.
2: Counter rudder
Als het schip van koers aan het veranderen is wil je natuurlijk wel dat hij keurig netjes op de ingestelde koers uitkomt.
Dus zul je op een bepaald moment moeten gaan tegensturen om de draai eruit te halen.
Dat doe je met knop 2: de counter rudder.
Daar stel mee in hoe snel, of hoe vroeg van tevoren, de automaat mag gaan tegensturen als de ingestelde koers bijna bereikt is.
Zet je de ze knop te hoog, dan zal hij ruim voor de ingetstelde koers al gaan tegensturen en zul je niet op de ingestelde koers uitkomen.
Zet je deze te laag dan is het schip al op of bijna op de ingestelde koers voor de automaat terug gaat sturen.
4: Yawn, gieren
Als er veel wind staat zal het schip door de golven zo nu en dan uit zijn koers gedrukt worden.
Als de golf voorbij is draait hij dan meestal wel min of meer terug op zijn oude koers.
Zou je niets doen dan wil de automaat gelijk terugsturen naar de oude koers.
Gelijk op het moment dat het schip even weggedrukt wordt.
Met knop 4, YAWN(ing) stel je in hoe lang de automaat mag wachten met sturen als het schip door de golven even van de koers af is.
(Op automaten van Duits fabricaat heet deze knop "Gieren", zoals het ook in het Nederlands genoend wordt.)
6: Heading Adjust
Knop 6 is de HEADING SET knop.
Door aan de knop te draaien stellen we bij het streepje bovenaan in welke koers het apparaat aan moet gaan houden.
Het is dus geen kompas!
Op moderne autopilots is dit vaak een drukknopje (Hier als extra bij 11) of een pookje, zoals op onze simulator.
7 Input selector
De autopilot moet input krijgen van een kompas.|Dut kan een gyrokompas zijn, maar mag ook een magnetisch of GPS kompas zijn.
Met de input selector knop 7 selecteer je welk kompas je gebruikt.
Op sommige schepen staat hier het reserve gyrokompas op aangesloten.
(Of allebei, kan ook. Dus magn. en gyro).
8 Heading Alarm
Met knop 8, Heading Alarm, stel je in bij hoeveel graden koersafwijking het apparaat alarm moet geven.
Dit kan bijvoorbeeld komen doordat de stuurmachine uitvalt.
Het schip loopt dan uit zijn roer en bij het ingesteld aantal graden afwijking van de ingestelde koers krijg je dan alarm.
Zet deze niet te hoog, want dan krijg je pas alarm als het misschien wel te laag is.
Maar ook niet te laag, want dan piept hij constant tijdens, bijvoorbeeld, veel zeegang.
Instellen naar omstandigheden, dus.
9: Bedienings selector
Op veel automaten is het mogelijk om aan te geven van waar de automaat bediend wordt.
Bij voorbeeld op de brugvleugel.
Of er zijn ook automaten met een afstandsbediening. (Al of niet draadloos).
En de automaat op de foto kun je ook op track zetten.
De automaat volgt dan vanzelf de route die je in de GPS of op de ECDIS hebt uitgezet.
Op deze automaat is het niet zo, maar dit is vaak ook de knop waarmee je hem op handbediening kunt zetten en je dus met de hand kunt sturen.
Ook gebruik je knop 9, use mode, om hem uit of op op st-by te zetten.
En dus op autopilot.
10: Ilum
Knop 10, Ilum is een dimmer.
Hiermee stel je felheid van de verlichting van het display in; de illuminatie.
12 en 13: turn rate
Met de twee knopjes #12 stel je de turn rate in.
Hiermee geef je aan met hoeveel graden per minuut het schip mag draaien.
Dit is vooral van belang bij bochtenplanning.
Je berekent dan van tevoren wanneer het schip een bocht moet gaan maken, het Wheel Over Point, en met hoeveel graden per minuut het schip dan moet draaien om bij het punt dat je van tevoren bepaald hebt uit te komen.
Je gebruikt dit in combinatie met de aflezing in venster 13 waar de Rate of Turn (RoT) afgelezen wordt in °/m.
14 Zero Set
Het kan voorkomen dat als het schip precies op koers ligt de aanwijzing op de instelling afwijkt van wat je afleest in het HEADING venster.
Je leest bijvoorbeeld op de HEADING af dat het schip een koers van 010 graden voorligt en verder corrigeert de automaat ook niet, maar de instelknop wijst 012 graden aan.
Dat houdt in dat de automaat er twee graden uit ligt.
Door nu de twee knoppen tegelijk in te drukken zeg je tegen de automaat: wat je nu stuurt is de koers die het kompas aangeeft.
Hij staat dan ook op 010 graden.
15 Rudder Angle
De Rudder Angle knop, #8, stel je mee in hoeveel roer de stuurmachine maximaal mag geven.
Ook deze knop zul je vaak veranderen.
Bij volle kracht op open zee is het prima als het roer maximaal een graad of, tien roer geeft.
Het schip zal dan snel genoeg draaien.
In een haven, met een snelheid van een knoop of 4-5 duurt het dan te lang.
Dan zal hij wel naar 20 of 25 graden mogen.
Ook de Rudder zullen we dan hoger kunnen zetten.
Permanent helm
Op de automaat op de foto zit het niet, en hij zit ook niet op elke, maar op sommige automaten kun je de permanent helm instellen.
Op een schip met veel windvang, containerschepen, car cariers, kan het zijn dat je continu een klein beetje roer moet geven om op koers te blijven.
Zou je dan geen Permanent Helm knop hebben dan stuurt de automaat het schip naar de ingestelde koers, zet het roer weer in het midden, schip "waait" weer van zijn koers, automaat gaat weer sturen, enz.
Je kunt dan uitzoeken hoeveel graden roer je moet geven om het schip precies tegen de wind op te laten sturen.
Bijvoorbeeld vijf graden.
In theorie werkt dit goed,
Maar helaas is de wind nooit constant.
Hij waait maar zo minder hard of juist harder.
En dan is die 5 graden teveel of juist te weinig.
Als hij erop zit wordt deze instelling maar weinig gebruikt.
