Voeding - Zilver - Energie in actie

Voeding - Zilver - Energie in actie

Doel

Doel van de Uitdaging

 

Lesdoel 1: Leerlingen begrijpen hoe het lichaam energie uit voeding haalt en hoe ze hun eigen energiebehoefte kunnen berekenen.

Lesdoel 2: Leerlingen leren welke voedingsstoffen belangrijk zijn voor de energievoorziening voor verschillende sportactiviteiten.

Lesdoel 3: Leerlingen leren hoe ze hun voeding kunnen afstemmen op hun sportgedrag en een gezond eetpatroon kunnen opstellen.

Ontwikkeling

Zilver
Eindtermen

0   Ik kan mijn eigen energie inname bijhouden

0   Ik kan mijn energiebehoefte in kaart brengen en eventuele verschillen verklaren

0   Ik kan uitleggen welke voedingsstoffen energie leveren en passen bij mijn sportgedrag

0   Ik kan uitleggen welke voedingsmiddelen die energie leveren en daarom passen bij mijn sportgedrag

 

Les 1: Energie-inname en energiebehoefte

Doel: Leerlingen begrijpen hoe het lichaam energie uit voeding haalt en hoe ze hun eigen energiebehoefte kunnen berekenen.

Inhoud

  • Wat is energie? (kilocalorieën, kilojoules)
  • Hoe haalt het lichaam energie uit voeding? (koolhydraten, vetten, eiwitten)
  • Basisstofwisseling en energiegebruik bij activiteiten
  • Hoe bereken je je eigen energiebehoefte?

Werkvormen

  • Klassikale uitleg met voorbeelden
  • Rekensom: Leerlingen berekenen hun eigen energiebehoefte op basis van geslacht, leeftijd, gewicht en activiteitenniveau
  • Bespreking: Welke factoren beïnvloeden je energiebehoefte?

Huiswerk

Houd een voedingsdagboek bij van één dag en schrijf op hoeveel energie je binnenkrijgt (gebruik een app of voedingsetiketten).

Les 2: Welke voedingsmiddelen passen bij jouw sportgedrag?

Doel: Leerlingen leren hoe ze hun voeding kunnen afstemmen op hun sportgedrag en een gezond eetpatroon kunnen opstellen.

Inhoud

  • Voorbeelden van sportvoeding (bananen, pasta, eiwitrijke snacks)
  • Verschil tussen energiebronnen (koolhydraten en vetten)
  • Hydratatie en het belang van water drinken

Werkvormen

  • Praktische opdracht: Leerlingen maken hun eigen ideale maaltijdplan op basis van hun sport (gebruik apps/websites voor voedingswaarden)
  • Discussie: Wat zijn de beste keuzes in sportvoedingsmiddelen?
  • Presentatie: Leerlingen presenteren hun voedingsschema en lichten hun keuzes toe

Afsluiting

Bespreken hoe bewuste voedingskeuzes prestaties kunnen verbeteren en energiebalans beïnvloeden.

Wanneer?

Onderbouw / Bovenbouw

Oriëntatie

Energie en Voeding bij Sport

Iedere dag heb je energie nodig: om op te staan, te denken, te bewegen en vooral om te sporten. Die energie krijg je uit je voeding. Maar hoeveel energie heb jij eigenlijk nodig? En wat eet je het beste als je veel beweegt of sport? In deze lessenserie ga je ontdekken hoe jouw lichaam werkt als een motor: een motor die brandstof nodig heeft om goed te functioneren.

We gaan kijken naar:

  • Hoe je lichaam energie uit voeding haalt,

  • Hoeveel energie jij persoonlijk nodig hebt,

  • En welke voedingsstoffen en voedingsmiddelen passen bij jouw sportgedrag.

Je leert niet alleen de theorie, maar past het ook toe op jezelf: je maakt berekeningen, onderzoekt je eigen eetpatroon en stelt een sportgericht voedingsplan op. Zo begrijp je beter wat jouw lichaam nodig heeft én hoe je je sportprestaties verbetert met de juiste voeding.

 

 

Uitdaging

Inleiding betreffende de uitdaging.

0   Ik kan mijn eigen energie inname bijhouden

0   Ik kan mijn energiebehoefte in kaart brengen en eventuele verschillen verklaren

0   Ik kan uitleggen welke voedingsstoffen passen bij mijn sportgedrag

0   Ik kan uitleggen welke voedingsmiddelen passen bij mijn sportgedrag

 

Alles wat je maakt/vindt, gebruikt zet jij voor jezelf in een powerpoint, collage of filmpje.

Stap 1

Les 1 – Energie-inname en Energiebehoefte

Lesdoel: Aan het einde van de les kunnen leerlingen:

  • Uitleggen wat energie is en in welke eenheden het wordt gemeten.

  • Beschrijven hoe het lichaam energie uit voeding haalt.

  • Uitleggen wat basisstofwisseling is.

  • Een schatting maken van hun eigen energiebehoefte.

Inhoud

1. Wat is energie?

  • Energie is nodig voor alle processen in het lichaam.

  • Eenheden: kilocalorieën (kcal) en kilojoules (kJ)
    (1 kcal = 4,18 kJ)

2. Hoe haalt het lichaam energie uit voeding?

  • Koolhydraten (4 kcal/gram): energie.

  • Vetten (9 kcal/gram): energiereserve, brandstof.

  • Eiwitten (4 kcal/gram): bouwstof en energiebron.

3. Basisstofwisseling en energieverbruik

  • Basale stofwisseling (BMR) = energie die je lichaam nodig heeft in rust (ademhaling, hartslag, lichaamstemperatuur).

  • Activiteiten zoals lopen, fietsen of sporten verhogen je energieverbruik.

4. Je eigen energiebehoefte berekenen

  • Totale energiebehoefte = BMR + energieverbruik bij activiteit.

  • Gebruik de formule van Harris-Benedict, zie werkblad).

⚠️ Belangrijke nuance: De uitkomst van zo'n formule is altijd een schatting, geen exacte waarde. Ieder lichaam is anders, en factoren zoals spiermassa, slaap, stress of ziekte kunnen het energieverbruik beïnvloeden. Het is dus belangrijk dat leerlingen begrijpen dat dit een hulpmiddel is, geen vaststaand getal.

Werkvormen

1. Klassikale uitleg (10 min)

  • Introductie met voorbeelden: "Waar haal jij je energie vandaan?"

  • Laat energiewaarden zien van een banaan, een boterham en een zak chips (visueel of met echte verpakkingen).

2. Rekenactiviteit (20 min)

  • Leerlingen berekenen hun eigen energiebehoefte.

  • Optie 1 (eenvoudig): Gebruik een tabel met gemiddelde waarden.

  • Optie 2 (voor havo/vwo): Laat leerlingen zelf een formule invullen (zoals de Mifflin-St Jeor-formule).

  • Geef een voorbeeldformulier mee om het overzichtelijk te maken.

  • Geef expliciet aan dat het een schatting is en geen precieze berekening.

3. Klassikale bespreking (10 min)

  • Welke factoren hebben invloed op je energiebehoefte?
    (leeftijd, geslacht, gewicht, spiermassa, activiteitenniveau)

  • Laat leerlingen hun resultaten vergelijken en bespreken waar de verschillen vandaan komen.

 

Huiswerkopdracht

Voedingsdagboek
Houd één dag bij wat je eet en drinkt. Noteer per product:

  • Hoeveelheid

  • Berekening van de energie-inname (kcal of kJ)

Gebruik:

  • Voedingsapp (zoals MijnEetmeter)

  • Of lees voedingsetiketten op verpakkingen

Bespreek in de volgende les of je energie-inname past bij je berekende behoefte.

Stap 2

Les 2 – Energie-inname via voeding

Lesdoel: Aan het einde van de les kunnen leerlingen:

  • Uitleggen welke macronutriënten energie leveren.

  • Beschrijven hoe het lichaam voeding omzet in bruikbare energie.

  • Voedingsetiketten lezen en energie-inhoud interpreteren.

Inhoud

1. Macronutriënten

  • Koolhydraten: energiebron (4 kcal per gram)

  • Vetten: energiebron (9 kcal per gram)

  • Eiwitten: bouwstof, levert ook energie (4 kcal per gram)

2. Energieomzetting

  • Vertering en opname in het lichaam

  • Stofwisseling zet voedingsstoffen om in energie

  • Verbranding in cellen met behulp van zuurstof

3. Voedingswaarden leren lezen

  • Wat staat er op een etiket: kcal/kJ per 100 gram en per portie

  • Belang van portiegrootte

  • Let ook op de aanwezigheid van vitamines en mineralen: maken een product voedzaam, niet alleen energierijk.

Werkvormen

Werkvorm 1: Etiketten-analyse
Tijdsduur: 15 minuten
Werkvorm: Duo-opdracht
Doel: Leerlingen leren voedingsetiketten lezen en interpreteren.
Benodigdheden: Verpakkingen van voedingsmiddelen (door leerlingen meegenomen), evt. rekenmachine

Opdracht:

  • Kies samen twee verschillende verpakkingen van producten (bijv. ontbijtkoek, chips, yoghurt, sportdrank).

  • Bekijk per verpakking:

    • Hoeveel energie levert het per 100 gram/ml?

    • Hoeveel per portie?

    • Welke macronutriënten staan erop vermeld?

  • Noteer je bevindingen in een tabel (evt. door docent verstrekt).

  • Vergelijk: welk product levert de meeste energie? En welk is het meest voedzaam?

  • Afsluiting: Klassikale terugkoppeling. Wat viel op?

Werkvorm 2: Energiewaarde dagmenu berekenen
Tijdsduur: 15 minuten
Werkvorm: Individuele opdracht
Doel: Leerlingen maken inzichtelijk hoeveel energie ze via voeding kunnen binnenkrijgen.
Benodigdheden: Voorbeeld dagmenu of eigen eetmomenten, voedingswaarden (etiket/app/internet)

Opdracht:

  • Kies of gebruik een standaard dagmenu (door de docent aangeboden), of werk met wat je gisteren at.

  • Bereken de totale energie-inname in kcal of kJ.

  • Let op portiegroottes!

  • Afsluiting: Leerlingen vergelijken hun uitkomst met hun energiebehoefte (uit les 1).

Werkvorm 3: Energierijke producten quiz
Tijdsduur: 10 minuten
Werkvorm: Klassikaal / digibordquiz / Kahoot
Doel: Herkennen van energierijke producten op basis van ingrediënten en etiketten.
Benodigdheden: Quizvragen, afbeeldingenset of digitale quiz (Kahoot, PowerPoint)

Afsluiting:

  • Korte toelichting op antwoorden met nadruk op portiegrootte, vet-/koolhydraatgehalte én voedingswaarde.

 

Oefening: Quiz

Start

Stap 3

Les 3: Voeding afgestemd op sportgedrag

Lesdoel

Aan het einde van de les kunnen leerlingen:

  • Een eigen dagmenu samenstellen op basis van hun energiebehoeften.

 

Werkvormen

Werkvorm 1: Dagmenu samenstellen voor jouw sport

Tijdsduur: 20 minuten
Werkvorm: Duo- of groepsopdracht
Doel: Leerlingen vertalen kennis over sportvoeding naar een praktisch dagmenu.
Benodigdheden: Werkblad of digitaal sjabloon, lijst met voedingsmiddelen, evt. voedingswaardenboekje

Opdracht:

  • Stel samen een dagmenu op (ontbijt, lunch, avondeten, snacks) dat past bij je energiebehoefte. Neem eventueel de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden mee voor jouw leeftijdscategorie.

  • Geef bij elk onderdeel aan: Hoeveel calorieën zitten erin?

Afsluiting: Menukaarten ophangen of online delen. Peer feedback mogelijk.

Werkvorm 2: Presentatie of pitch

Tijdsduur: 15 minuten
Werkvorm: Klaspresentatie per groepje of duo
Doel: Leerlingen oefenen in het berekenen van hun energie-inname en leren om een passende dagmenu erbij te maken.
Benodigdheden: Eigen dagmenu, bord of PowerPoint (optioneel)

Opdracht:

  • Vertel in max. 2 minuten:

    • Hoe je je energiebehoefte hebt berekend

    • Hoe je dagmenu eruitziet

    • Per onderdeel beschreven hoeveel calorieën het bevat

Afsluiting: Reflectievragen aan klasgenoten: Zou jij dit menu volgen? Waarom wel/niet?

 

Niveau behaald?

Heb jij de uitdaging gehaald?

0   Ik kan mijn eigen energie inname bijhouden

0   Ik kan mijn energiebehoefte in kaart brengen en eventuele verschillen verklaren

0   Ik kan uitleggen welke voedingsstoffen passen bij mijn sportgedrag

0   Ik kan uitleggen welke voedingsmiddelen passen bij mijn sportgedrag

 

  • Het arrangement Voeding - Zilver - Energie in actie is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    topsportonderwijs
    Laatst gewijzigd
    2025-10-15 15:58:08
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Zilver (gericht op eigen inspanningen/sport) Vul hier zelf nog de juiste leerdoelen in..... Je kunt uitleggen welke voedingsstoffen passen bij jouw sportgedrag/inspanningen. Je kunt uitleggen welke voedingsmiddelen passen bij jouw sportgedrag/inspanningen.
    Leerniveau
    VWO 2; VMBO theoretische leerweg, 1; HAVO 1; VMBO theoretische leerweg, 2; VWO 1; HAVO 2;
    Leerinhoud en doelen
    Biologie;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    4 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    bouwstof, brandstof, eiwitten, energie, koolhydraten, mineralen, vetten, vitaminen, vocht, voedinsmiddel

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    EVOT Impuls Open Leermateriaal. (z.d.).

    Nieuwe template 2024 - Voeding - Zilver

    https://maken.wikiwijs.nl/209964/Nieuwe_template_2024___Voeding___Zilver

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Quiz

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van