Chili H3

Chili H3

klimaat

Oefening: oefenvragen paragraaf 1

Start

Test: oefenvragen paragraaf 3

Start

Test: oefenvragen paragraaf 5

Start

klimaten in Chili

File:Chile map of Köppen climate classification.svg - Wikimedia Commons

1. Woestijnklimaat BW (Noord-Chili - Atacama)

  • Kenmerken:
    • Extreem droog, bijna geen regenval. Minder dan 250 ml neerslag per jaar.
    • Hoge temperaturen overdag, koude nachten.
    • Ligt in de Atacama-woestijn, een van de droogste plekken op aarde.
  • Invloed:
    • Geschikt voor mijnbouw (koper en andere mineralen).
    • Beperkte landbouw, met uitzondering van oases en irrigatiegebieden.

2. Steppeklimaat BS (Overgangszone tussen noord en midden)

  • Kenmerken:
    • Droog, maar met iets meer regen dan de woestijn. Tussen de 250 en 500 ml neerslag per jaar.
    • Geschikt voor extensieve veeteelt. Er is namelijk veel ruimte en er groeien veel grassen die het vee op kunnen grazen.
    • Regenval neemt geleidelijk toe naarmate je zuidelijker gaat.

3. Mediterraan klimaat CS (Centraal-Chili)

  • Kenmerken:
    • Warme, droge zomers en milde, natte winters.
    • Temperatuur warmste maand boven de 10 graden Celsius en de koudste maand ligt tussen de -3 en 18 graden Celsius gemiddeld gezien.
    • Dit gebied omvat steden zoals Santiago, Valparaíso en Concepción.
  • Invloed:
    • Uitstekend geschikt voor wijnbouw en landbouw (bijvoorbeeld fruit en olijven).
    • Het meest bevolkte en economische centrum van Chili.

4. Zeeklimaat Cf (Zuidelijk Chili)

  • Kenmerken:
    • Matige temperaturen met regenval gedurende het hele jaar.
    • Temperatuur warmste maand boven de 10 graden Celsius en de koudste maand ligt tussen de -3 en 18 graden Celsius gemiddeld gezien.
    • Vochtige lucht door de nabijheid van de Stille Oceaan.
    • Dichtbegroeide bossen en meren.
  • Invloed:
    • Ideaal voor bosbouw en veeteelt.
    • Toeristische gebieden zoals het Merengebied (Lago Llanquihue) en Patagonië.

5. Hooggebergteklimaat EH (Andesgebergte)

  • Kenmerken:
    • Extreem variabel, afhankelijk van de hoogte.
    • In de zomer is de gemiddelde temperatuur onder de 0 graden en er ligt hierdoor eeuwige sneeuw.
  • Invloed:
    • Wintersportmogelijkheden in centraal Chili (bijv. skigebieden bij Santiago).
    • Belangrijk voor wateropslag door smeltende gletsjers.

El Nino

El Niño: De Stem van de Oceaan

In een klein vissersdorp aan de kust van Peru leefde Mateo, een oude visser die zijn hele leven met de oceaan had gedeeld. Het dorp, genaamd Caleta Azul, was afhankelijk van de zee. De vissers vertelden verhalen over een mysterieuze kracht die de zee soms veranderde: El Niño. Deze naam, die in het Spaans "het kind" betekent, verwees naar het Christuskind, omdat het verschijnsel vaak rond Kerstmis begon.

Mateo herinnerde zich nog hoe zijn grootvader hem waarschuwde: "Als El Niño komt, keert de zee zich tegen ons. De vissen verdwijnen, de golven worden wild, en de lucht voelt anders." Maar Mateo had El Niño nog nooit met eigen ogen meegemaakt. Tot dat jaar.

De Aankondiging van El Niño

Het begon met kleine signalen. De lucht voelde vochtiger aan, en de regen leek zwaarder en aanhoudender dan normaal. De oceaan, altijd een spiegel van blauw en groen, begon een vreemde warmte uit te stralen. De pelikanen, die normaal boven de golven doken om vis te vangen, verdwenen plotseling naar onbekende oorden.

Op een avond verzamelde het dorp zich bij de kade, waar de oudste vissers fluisterden over de "stem van de oceaan". "El Niño komt," zei Don Pablo, de oudste visser van Caleta Azul. "We moeten ons voorbereiden."

Maar hoe bereid je je voor op iets dat je niet kunt zien of controleren?

De Storm

Binnen enkele weken veranderde alles. De regen kwam niet langer met tussenpozen, maar stroomde onafgebroken uit de hemel. Rivieren traden buiten hun oevers en overspoelden de velden waar de dorpelingen maïs en bonen verbouwden. De oceaan, die ooit hun bondgenoot was, wierp woeste golven tegen de kust en scheurde de netten van de vissers.

De vissen die normaal overvloedig waren, leken in rook op te gaan. In plaats daarvan spoelden vreemde, kleurrijke vissen aan, afkomstig uit verre, warme wateren. Mateo keek naar de veranderende zee en voelde zich klein. "Dit is niet alleen een storm," mompelde hij tegen zichzelf. "Dit is een kracht die we niet begrijpen."

Een Nieuw Begin

Na maanden van chaos begon de regen eindelijk af te nemen. Het land was overstroomd, de visgronden uitgeput, en het dorp was verwoest. Maar net toen Mateo en de andere vissers de hoop begonnen te verliezen, bracht de oceaan een ander geschenk.

De wateren koelden af, en met de afnemende hitte keerden de scholen vis terug. De pelikanen, die maanden waren weggebleven, cirkelden weer boven de golven. De netten vulden zich sneller dan ooit tevoren, en het land, hoewel veranderd, werd vruchtbaarder door de sedimenten die de rivieren hadden gebracht.

Mateo begreep dat El Niño een kracht van vernietiging én vernieuwing was. Het was een herinnering dat de mens, hoe bekwaam ook, altijd verbonden blijft met de grillen van de natuur.

Vanaf die dag vertelde Mateo zijn kleinkinderen niet alleen over de angst en moeilijkheden van El Niño, maar ook over de veerkracht van hun gemeenschap. Hij leerde hen dat de oceaan geen vijand was, maar een machtige bondgenoot die gerespecteerd moest worden.

Zo bleef het verhaal van El Niño voortleven in Caleta Azul, als een waarschuwing en een les voor toekomstige generaties.

De normale klimaatomstandigheden en tijdens El Niño

 

Normale omstandigheden (Zonder El Niño)

  • Windpatronen: Onder normale omstandigheden waaien passaatwinden sterk van oost naar west over de tropische Stille Oceaan.
  • Oceaanstromen: Deze winden duwen warm oppervlaktewater richting Indonesië en Australië. Hierdoor hoopt zich warm water op in het westen van de oceaan, terwijl koud, diep water langs de kust van Zuid-Amerika naar de oppervlakte stijgt (upwelling). Dit koude water is rijk aan voedingsstoffen en ondersteunt een bloeiend zeeleven.
  • Weer: In het westen (Indonesië, Australië) zorgt het warme water voor vochtige, regenachtige omstandigheden. In het oosten (langs de kust van Peru en Ecuador) blijft het droog en koel.

Tijdens El Niño

El Niño treedt op wanneer de passaatwinden verzwakken of zelfs omkeren. Dit leidt tot:

  1. Warm water verspreidt zich naar het oosten: Het warme water dat normaal in het westen is geconcentreerd, verspreidt zich naar het midden en oosten van de tropische Stille Oceaan.
  2. Minder upwelling: De toevoer van koud, diep water langs de Zuid-Amerikaanse kust neemt sterk af. Dit vermindert de voedingsstoffen in het water, wat schadelijk is voor visserij en zeeleven.
  3. Veranderd weer:
    • In het westen (Australië, Indonesië): Het water koelt af en er is minder regen, wat kan leiden tot droogte en bosbranden.
    • In het oosten (Peru, Ecuador): Het water wordt warmer, wat zorgt voor zware regenval, overstromingen en aardverschuivingen.

Wereldwijde effecten

El Niño beïnvloedt het weer op wereldwijde schaal:

  • Zuid-Amerika: Hevige regenval en overstromingen langs de westkust.
  • Australië en Zuidoost-Azië: Droogte, wat leidt tot mislukte oogsten en bosbranden.
  • Noord-Amerika: Warmere winters in het noorden en hevige regenval in het zuiden.
  • Afrika: Droogte in delen van Zuidelijk Afrika en Oost-Afrika.
  • Europa: Het effect is minder direct, maar kan resulteren in zachtere winters.

Waarom gebeurt El Niño?

De precieze oorzaak van El Niño is niet volledig begrepen, maar het lijkt een natuurlijk onderdeel te zijn van de interactie tussen de oceaan en de atmosfeer. Het is een deel van een groter patroon dat bekend staat als de El Niño-Southern Oscillation (ENSO), waarin El Niño afwisselt met zijn tegenhanger, La Niña (een periode van sterkere passaatwinden en kouder water).

Extra uitleg thermocline en upwelling

De thermocline fungeert als een barrière tussen warm, oppervlakkig water en koud, diep water. Upwelling brengt normaal gesproken water van onder de thermocline naar de oppervlakte, maar tijdens El Niño wordt dit proces verstoord omdat de thermocline dieper komt te liggen. Dit heeft grote ecologische en economische gevolgen, vooral voor regio’s zoals de westkust van Zuid-Amerika, die afhankelijk zijn van visserij.

chili beeft

zware bevingen in Chili

De Grote Aardbeving in Chili van 1960: De Krachtigste Aardbeving Ooit

Op 22 mei 1960 werd Chili getroffen door de zwaarste aardbeving ooit gemeten. Deze gigantische aardbeving, bekend als de Valdivia-aardbeving, had een kracht van 9,5 op de schaal van Richter. Het epicentrum lag nabij Valdivia, in het zuiden van Chili, en veroorzaakte een verwoesting die niet alleen in Chili, maar ook wereldwijd werd gevoeld.

Wat gebeurde er tijdens de aardbeving?

  • Tijdsverloop:
    De beving begon om 15:11 lokale tijd en duurde bijna tien minuten. Dit lange tijdsbestek versterkte de impact.

  • Naschokken:
    Er volgden honderden naschokken, sommige met een kracht van boven de 7.0 op de schaal van Richter.

  • Tsunami:
    De beving veroorzaakte een tsunami die kusten aan beide zijden van de Stille Oceaan bereikte. In Hilo, Hawaï, stierven tientallen mensen door metershoge golven. Zelfs Japan en de Filipijnen werden getroffen.

Gevolgen voor Chili

  • Menselijk leed:
    Er vielen naar schatting tussen de 1.000 en 6.000 doden en tienduizenden raakten gewond.

    • Hele dorpen werden van de kaart geveegd, vooral langs de kust.
    • Veel mensen verloren hun huizen, met in totaal meer dan 2 miljoen mensen die dakloos werden.

  • Materiële schade:

    • Steden zoals Valdivia en Puerto Montt werden zwaar getroffen. Gebouwen stortten in en infrastructuur werd volledig vernietigd.
    • Overstromingen en aardverschuivingen volgden, omdat rivieren van hun course werden gedwongen.

  • Natuurlijke impact:
    Het landschap veranderde drastisch. Sommige stukken grond zakten meters naar beneden, terwijl andere omhoog werden geduwd. Meren, rivieren en kustlijnen werden hertekend.

Waarom was de aardbeving zo sterk?

Chili ligt langs de "Ring of Fire", een zone rond de Stille Oceaan waar tektonische platen botsen. De Valdivia-aardbeving werd veroorzaakt door een subductieproces, waarbij de Nazcaplaat onder de Zuid-Amerikaanse plaat schoof. De enorme hoeveelheid opgebouwde spanning werd in één keer vrijgelaten, wat leidde tot deze ongeëvenaarde aardbeving.

Herstel en lessen

  • Hulpverlening:
    De Chileense regering kreeg internationale hulp om de schade te herstellen. Grote delen van het getroffen gebied werden opnieuw opgebouwd.

  • Betere voorbereiding:
    De ramp leidde tot strengere bouwvoorschriften en verbeterde aardbevingsvoorspellingen. Chili werd later een wereldleider in aardbevingsbestendig bouwen.

Erfenis van de aardbeving

De Valdivia-aardbeving blijft een herinnering aan de kracht van de natuur en de kwetsbaarheid van de mens. Hoewel de schade enorm was, liet de reactie van Chili zien hoe een land kan herstellen van een natuurramp en beter voorbereid kan zijn op toekomstige rampen. Het is een van de redenen waarom Chili vandaag de dag bekend staat om zijn robuuste rampenmanagement.

Feit:
De Valdivia-aardbeving blijft het krachtigste seismische evenement dat ooit is geregistreerd door moderne apparatuur. Het is een onuitwisbare herinnering aan de onvoorspelbare kracht van moeder natuur.

Verschillende breuken

Breuken in de aardkorst ontstaan door bewegingen van tektonische platen. Afhankelijk van hoe deze platen ten opzichte van elkaar bewegen, ontstaan er drie soorten breuken: afschuivingsbreuk, opschuivingsbreuk, en zijschuivingsbreuk. 

1. Afschuivingsbreuk

  • Wat is het?
    Bij een afschuivingsbreuk bewegen twee stukken van de aardkorst uit elkaar. Dit gebeurt meestal in gebieden waar er sprake is van spanning in de korst, zoals bij divergente plaatgrenzen.

  • Beweging:
    Het bovenliggende blok zakt naar beneden ten opzichte van het onderliggende blok.

  • Gevolgen in het landschap:

    • Het ontstaan van kloven en breukdalen (bijv. de Riftvallei in Afrika).
    • Kan leiden tot vulkanische activiteit als magma omhoog komt.

  • Voorbeeld:
    De Mid-Atlantische Rug is een gebied met afschuivingsbreuken.

2. Opschuivingsbreuk

  • Wat is het?
    Bij een opschuivingsbreuk bewegen twee stukken aardkorst naar elkaar toe. Dit gebeurt meestal in gebieden met compressiekrachten, zoals bij convergente plaatgrenzen.

  • Beweging:
    Het bovenliggende blok wordt over het onderliggende blok omhoog geduwd.

  • Gevolgen in het landschap:

    • Het ontstaan van bergketens of steile rotswanden.
    • Grote druk kan leiden tot aardbevingen in dit type breuk.

  • Voorbeeld:
    De Himalaya is ontstaan door opschuivingsbreuken bij de botsing van de Indische en Euraziatische platen.

3. Zijschuivingsbreuk

  • Wat is het?
    Bij een zijschuivingsbreuk bewegen twee stukken aardkorst horizontaal langs elkaar. Dit type breuk komt voor bij transforme plaatgrenzen.

  • Beweging:
    De platen schuiven zijwaarts langs elkaar in tegengestelde richting.

  • Gevolgen in het landschap:

    • Het landschap kan worden verschoven, zoals rivieren, wegen of spoorlijnen die niet meer op één lijn liggen.
    • Zeer sterke aardbevingen komen vaak voor bij zijschuivingsbreuken.

  • Voorbeeld:
    De San Andreas-breuk in Californië is een bekend voorbeeld van een zijschuivingsbreuk.

Overzicht van de verschillen

Type breuk Beweging Landschap/gevolg Voorbeelden
Afschuivingsbreuk Uit elkaar (divergentie) Breukdalen, kloven Riftvallei, Mid-Atlantische Rug
Opschuivingsbreuk Naar elkaar toe  Bergen, steile rotswanden Himalaya, Andes
Zijschuivingsbreuk Horizontaal langs elkaar (transform) Verschuiving van landschappen San Andreas-breuk

Deze breuken spelen een cruciale rol in het vormgeven van het aardoppervlak en veroorzaken vaak aardbevingen of vulkanische activiteit.

chili brand

verschillende vulkanen

kenmerk Schildvulkaan Caldera Stratovulkaan Hotspot
Vorm Brede, lage hellingen Komvormige instorting Steile, kegelvormige hellingen Geen specifieke vorm (kan vulkanen vormen)
Grootte Zeer groot, breed Varieert; groot door instorting Middelgroot tot groot Afhankelijk van vulkanen boven de hotspot
Lava Basaltisch, vloeibaar Varieert, afhankelijk van vulkanisch systeem Andesitisch, taai en stroperig Basaltisch bij oceaanhotspots
Uitbarstingstype Effusief (rustige lavastromen) Explosief (door instorting na uitbarsting) Explosief, met pyroclastische stromen Effusief bij oceaanhotspots, explosief bij continentale hotspots
Ontstaan Bij divergentie of hotspots Door instorting na grote uitbarstingen Bij subductiezones Door mantelpluimen
Voorbeelden Mauna Loa (Hawaï), Galápagos Crater Lake (VS), Yellowstone (VS) Mount Fuji (Japan), Vesuvius (Italië) Hawaï (oceaan), Yellowstone (continent)
Activiteit Langdurig, vaak actief Episodisch, afhankelijk van systeem Periodiek actief, vaak met lange rust Blijvend actief zolang mantelpluim actief is
Gevaren Lavastromen Explosies, pyroclastische stromen Pyroclastische stromen, asregens Lava- en asstromen afhankelijk van vulkaan
Gesteentetype Ontstaan door Proces Voorbeelden
Stollingsgesteente Stollen van magma of lava - Magma stolt ondergronds (dieptegesteente).
- Lava stolt aan het oppervlak (uitvloeiingsgesteente).		 Graniet (dieptegesteente), Basalt (uitvloeiingsgesteente)
Sedimentgesteente Ophoping en verharding van sedimenten - Verwering en erosie vormen sedimenten.
- Sedimenten hopen zich op en worden samengeperst (diagenese).		 Zandsteen, Kalksteen
Metamorf gesteente Verandering van bestaand gesteente - Hoge druk en/of temperatuur veranderen mineralen zonder dat het gesteente smelt. Leisteen, Marmer

De processen in de gesteentekringloop

  1. Stolling:
    Magma uit de mantel stijgt op en stolt, waardoor stollingsgesteente ontstaat.

    • Dieptegesteente (bijv. graniet) vormt zich langzaam ondergronds.
    • Uitvloeiingsgesteente (bijv. basalt) stolt snel aan het oppervlak.

  2. Verwering en erosie:

    • Gesteenten aan het oppervlak breken af door weersomstandigheden, water, wind en ijs.
    • Dit levert sedimenten zoals zand, klei en grind.

  3. Afzetting en diagenese:

    • Sedimenten worden door rivieren, wind of ijs afgezet in lagen.
    • Door druk en cementatie vormen ze sedimentgesteente.

  4. Metamorfose:

    • Als bestaand gesteente wordt blootgesteld aan hoge druk en/of temperatuur, ontstaat metamorf gesteente.
    • Bijvoorbeeld: kalksteen → marmer; schalie → leisteen.

  5. Smelten:

    • Door extreme temperatuur stijgt gesteente naar de smeltpunt en vormt magma.
    • Dit begint de cyclus opnieuw.

Samenvatting:
De gesteentekringloop laat zien hoe stollings-, sediment- en metamorfe gesteenten continu worden omgezet door processen zoals smelten, stollen, verwering, en metamorfose. Het is een dynamisch proces dat miljoenen jaren duurt.

 

Verleden in steen: de tijdreis van de gesteentekringloop

verstedelijking in Zuid-Amerika

urbanisatie

en Dag in de Schaduw van de Primate City

In het hart van een snelgroeiend ontwikkelingsland ligt Metropolia, een gigantische stad die het economische, politieke en culturele centrum van het land is. Metropolia is een primate city: de stad is niet alleen vele malen groter dan de tweede grootste stad, maar ook de plek waar bijna alle welvaart en kansen zijn geconcentreerd.

De Aanloop naar Metropolia

Op het platteland, honderden kilometers verderop, groeide Julia op in een klein dorp. Haar ouders verdienden nauwelijks genoeg om het gezin te onderhouden. De verhalen over de kansen in Metropolia verspreidden zich echter snel, en Julia’s familie hoorde hoe mensen daar betere banen en een hoger inkomen konden vinden. Julia's vader zei vaak: “De urbanisatiegraad stijgt elk jaar. Iedereen trekt naar de stad. Misschien is het tijd dat wij dat ook doen.”

Na een lange discussie pakte de familie hun spullen en vertrok naar Metropolia, net zoals duizenden anderen iedere maand deden.

De Realiteit in de Krottenwijk

De familie arriveerde in Metropolia vol hoop, maar al snel werd duidelijk dat het leven in de stad niet zo rooskleurig was als verwacht. Door de explosieve bevolkingsgroei was er een enorm tekort aan betaalbare woningen. Ze belandden in een krottenwijk aan de rand van de stad, waar geïmproviseerde hutjes van hout, golfplaten en plastic dicht op elkaar stonden.

Het was een wereld van contrasten. Vanuit hun krottenwijk konden ze de glinsterende wolkenkrabbers van de binnenstad zien, maar toegang tot die rijkdom was bijna onmogelijk. Het gezin kampte met problemen zoals slechte sanitaire voorzieningen, gebrek aan schoon drinkwater en nauwelijks elektriciteit. Toch was er ook een gevoel van gemeenschap in de krottenwijk; de bewoners hielpen elkaar waar ze konden.

Kansen en Obstakels

Julia kreeg een baantje als hulp in een restaurant in de binnenstad, waar ze vaak langs luxe hotels en winkels liep. Ze voelde de ongelijkheid: terwijl sommigen genoten van rijkdom en luxe, worstelde haar familie met overleven. Toch zag Julia ook kansen. Ze volgde in de avonden taallessen in een klein buurtcentrum, in de hoop ooit een betere baan te krijgen.

Ondertussen groeide de stad verder. De urbanisatiegraad van het land was in enkele decennia gestegen van 30% naar meer dan 60%. Veel mensen uit landelijke gebieden trokken naar Metropolia, waardoor de krottenwijken alleen maar groter werden. De overheid probeerde plannen te maken om de stad uit te breiden en de infrastructuur te verbeteren, maar de problemen groeiden sneller dan de oplossingen.

De Toekomst

Julia droomde ervan om haar krottenwijk te verlaten en naar een betere wijk in de stad te verhuizen. Ze wilde haar broertjes en zusjes naar school sturen en haar familie een toekomst bieden. Hoewel het leven in een primate city vol uitdagingen zat, hield ze hoop. "Misschien," dacht ze, "zal deze stad ooit kansen bieden aan iedereen, niet alleen aan enkelen."

Julia’s verhaal is niet uniek. Het speelt zich af in vele steden wereldwijd, waar urbanisatie, ongelijke ontwikkeling, en de groei van krottenwijken deel uitmaken van het moderne stedelijke leven. Terwijl steden blijven groeien, blijft de strijd voor een beter bestaan voortduren.

vervuiling

Wat is Smog?

Smog is een mengsel van luchtverontreiniging dat vooral voorkomt in stedelijke gebieden. Er zijn twee hoofdtypen smog:

  1. Industriële smog:

    • Ontstaat door de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals kolen en olie.
    • Bevat schadelijke stoffen zoals zwaveldioxide (SO₂) en roetdeeltjes.

  2. Fotochemische smog:

    • Wordt veroorzaakt door chemische reacties tussen stikstofoxiden (NOₓ) en vluchtige organische stoffen (VOS) onder invloed van zonlicht.
    • Vormt ozon (O₃) in de onderste lagen van de atmosfeer, wat schadelijk is voor gezondheid en milieu.

Hoe werkt Inversie?

Normaal gesproken:

  • Bij normale omstandigheden warmt de lucht dicht bij de grond op door de zon en stijgt deze warme lucht, waardoor vervuilende stoffen naar hogere luchtlagen kunnen worden afgevoerd.

Bij een temperatuurinversie:

  • Een koude luchtlaag wordt gevangen onder een warme luchtlaag.
  • Dit kan gebeuren bij rustige, windstille omstandigheden, vaak 's nachts of in dalen.

Gevolg:
De vervuilende stoffen zoals uitlaatgassen, industriële emissies en rook blijven opgesloten in de onderste, koude luchtlaag. Dit zorgt voor een ophoping van vervuiling, die we ervaren als smog.

Hoe smog en inversie samenwerken

  1. In steden met veel verkeer en industrie worden grote hoeveelheden vervuilende stoffen uitgestoten.
  2. Als een temperatuurinversie optreedt, kunnen deze stoffen niet ontsnappen naar hogere luchtlagen.
  3. Vooral op zonnige dagen (bij fotochemische smog) wordt de situatie verergerd, omdat de vervuilende stoffen onder invloed van zonlicht chemische reacties aangaan, wat tot meer smog leidt.

Gevolgen van smog en inversie

  • Gezondheid: Ademhalingsproblemen, irritatie van ogen en keel, en verhoogd risico op longziekten.
  • Milieu: Beschadiging van planten, verzuring van water en bodem.
  • Visuele impact: Verminderde zichtbaarheid door een dichte mist van vervuiling.

Leven met Vervuiling in Chili: Het Verhaal van Mariana

Mariana woont al haar hele leven in Puchuncaví, een kleine kustplaats in Centraal-Chili. Het dorp, omringd door schilderachtige heuvels en de blauwe Stille Oceaan, zou een idyllische plek moeten zijn. Maar in plaats daarvan hangt er een grijze waas in de lucht, en de geur van chemicaliën is nooit ver weg. Puchuncaví is het hart van een van Chili’s grootste industriële zones, waar olieraffinaderijen, thermische centrales en kopersmelterijen domineren.

De Chileense gezondheid leid onder de industrie

Als kind speelde Mariana vaak op het strand. Maar op een dag merkte ze dat het zand niet meer puur wit was en het water een vreemde, metaalachtige geur had. Ze begon last te krijgen van hoofdpijn, en haar jongere broer kreeg chronische ademhalingsproblemen. "De dokters zeiden dat het te maken heeft met de luchtkwaliteit," zegt Mariana.

Toen ze ouder werd, realiseerde Mariana zich dat haar problemen niet uniek waren. Bijna iedereen in haar gemeenschap kende iemand met gezondheidsproblemen: astma, kanker of huiduitslag. “We groeien op in een omgeving waar vervuiling deel uitmaakt van ons dagelijks leven. Het is alsof we gedwongen worden de prijs te betalen voor de industrie,” vertelt ze met een verdrietige glimlach.

Het verdwijnen van cultuur en tradities

De vervuiling heeft ook invloed gehad op de cultuur van Puchuncaví. Mariana’s familie leefde vroeger van de visserij, net als vele anderen in het dorp. Maar de zee rond de kust werd steeds doder. Vissen verdwenen, schaaldieren stierven massaal, en het water kreeg een onnatuurlijke kleur. Tradities zoals feesten aan zee met verse vis en schelpdieren raakten in verval.

“Onze cultuur is verbonden met de zee,” zegt Mariana. “Maar nu voelen we ons vervreemd van wat ooit ons leven was. De jongere generatie ziet de oceaan niet meer als een bron van rijkdom, maar als iets gevaarlijks.”

Economische Gevolgen

Ironisch genoeg heeft de industrie die zoveel schade veroorzaakt, ook banen naar Puchuncaví gebracht. Mariana’s vader werkte jarenlang in een van de kopersmelterijen. Het loon hielp het gezin om rond te komen, maar het kwam met een prijs. Hij klaagde vaak over zware metaalvergiftiging, een veel voorkomend probleem onder fabrieksarbeiders. “Het is moeilijk,” zegt Mariana. “De industrie is giftig, maar het geeft ons ook een inkomen. Hoe kun je dat afwijzen als er geen alternatieven zijn?”

Toch profiteert de gemeenschap als geheel nauwelijks van de rijkdom die de industrie genereert. Het grootste deel van de winsten gaat naar bedrijven in Santiago of het buitenland. Ondertussen blijven de inwoners van Puchuncaví kampen met vervuiling en armoede.

De Toekomst

Nu ze volwassen is, wil Mariana vechten voor haar gemeenschap. Ze heeft zich aangesloten bij een lokale milieuorganisatie en pleit voor strengere milieuregels. Maar ze weet dat verandering traag gaat.

“Het is frustrerend,” zegt ze. “We willen niet alleen schone lucht en water; we willen ook een toekomst waarin onze cultuur, gezondheid en banen veilig zijn. We hebben al te veel verloren.”

Mariana’s verhaal is een spiegel voor veel gemeenschappen in Chili die te maken hebben met de gevolgen van vervuiling. Terwijl het land zich ontwikkelt en streeft naar economische groei, worstelen velen met de balans tussen winst en welzijn.

indeling van een zuid Amerikaanse stad

Het Historische Centrum (CBD - Central Business District)

  • Kenmerken:
    Het centrale deel van de stad is vaak een overblijfsel uit de koloniale tijd, met een plaza mayor (hoofdplein) als middelpunt. Hier vind je vaak de belangrijkste kerken, overheidsgebouwen en historische monumenten.
  • Functie:
    Het is het administratieve, commerciële en culturele hart van de stad. Tegenwoordig wordt het ook vaak gekenmerkt door verkeersdrukte en verouderde infrastructuur.

De Omliggende Wijken

  1. De Bovenklassewijken (Elitewijken):

    • Locatie:
      Vaak in de gunstigste gebieden, zoals op heuvels of aan de rand van de stad, met goed uitzicht en weinig vervuiling.
    • Kenmerken:
      Luxe woningen, omgeven door groen, met goede infrastructuur, beveiliging en exclusieve voorzieningen.
    • Voorbeeld:
      In Lima (Peru) is Miraflores een bekende elitewijk.

  2. De Middenklassewijken:

    • Locatie:
      Dicht bij het centrum of in goed bereikbare gebieden.
    • Kenmerken:
      Stabiele woonwijken met matige tot goede voorzieningen. Hier wonen vaak mensen met een vast inkomen, zoals ambtenaren en kantoormedewerkers.
    • Voorbeeld:
      Belgrano in Buenos Aires (Argentinië).

  3. De Krottenwijken/sloppenwijken (Favelas/Villas Misérias):

    • Locatie:
      Aan de rand van de stad of op ongunstige locaties, zoals steile hellingen of nabij rivierdelta’s.
    • Kenmerken:
      Informele, dichtbevolkte wijken met slechte infrastructuur en weinig toegang tot basisvoorzieningen zoals water, riolering en elektriciteit.
    • Sociale Aspecten:
      Vaak ontstaan door migratie van plattelandsbewoners die in de stad werk zoeken.
    • Voorbeeld:
      Rocinha in Rio de Janeiro (Brazilië).

De Industriële Zones

  • Locatie:
    Meestal aan de rand van de stad of langs belangrijke transportroutes zoals snelwegen, havens of spoorwegen.
  • Kenmerken:
    Grote fabrieken, opslagruimten en soms slechte milieukwaliteit. De nabijheid van krottenwijken is vaak opvallend, omdat arbeiders daar wonen.

De Periferie

  • Kenmerken:
    De buitenste ringen van de stad worden vaak gekenmerkt door snelle, ongeplande groei. Dit gebied bevat een mix van nieuwe buitenwijken, kleine industriële complexen, en soms landbouwgrond die wordt opgeofferd aan stadsuitbreiding.

Samenvatting:
Zuid-Amerikaanse steden zijn vaak sterk gesegregeerd, met een duidelijk verschil tussen rijke wijken, middenklassegebieden en krottenwijken. De indeling weerspiegelt historische koloniale invloeden, economische ongelijkheid en de snelle urbanisatie van de afgelopen decennia.

  • Het arrangement Chili H3 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    daan van der Dussen
    Laatst gewijzigd
    2025-05-27 10:45:07
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Kennismaking met het hoofdstuk Chili het land waar de aarde ophoudt. Herhaling klimaatfactoren van hoofdstuk 1. Leerdoelen: -Je kunt uitleggen wat er uniek is aan de ligging van Chili. - Je kunt de verschillende type klimaten opnoemen in Chili volgens koppen. - Je kunt uitleggen welke factoren er invloed hebben op de verschillende klimaten van Chili - Je kunt uitleggen wat el nino is en wat de gevolgen zijn van een el nino. Belangrijke begrippen: : El Niño, hogedrukgebied, hooggebergteklimaat, klimaat, mediterraan klimaat, regenschaduw, stuwingsregen, subtropisch maximum, waterdamp, zeeklimaat Basisboek: breedteligging, corioliseffect, lagedrukgebied, lijzijde, loefzijde, luchtstreek,regenschaduw, stuwingsregen, temperatuurfactor
    Leerniveau
    VWO 3;
    Leerinhoud en doelen
    Systeem aarde; Aardrijkskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    2 uur 0 minuten

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    oefenvragen paragraaf 1

    oefenvragen paragraaf 2

    oefenvragen paragraaf 3

    oefenvragen paragraaf 5

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van