Basiszorg. Steunkousen aan- en uittrekken met hulpmiddel

Basiszorg. Steunkousen aan- en uittrekken met hulpmiddel

Inleiding

Beste student,

Jullie gaan kennismaken met het onderwerp steunkousen aan- en uitrekken.
Dit is niet zomaar een kunstje, je moet ook weten waarom je het doet en om welke redenen.

Je doorloopt nu de theorie over steunkousen. Daarna maak je een diagnostische toets maakt om je eigen kennis te toetsen.

Bij het doorlopen van deze wiki werk je aan de volgende leerdoelen:
* Je kan uitleggen wat steunkousen zijn
* Je kan benoemen waarvoor steunkousen worden gebruikt
* Je kan uitleggen hoe steunkousen werken
* Je kan verklaren wat er mis kan gaan als je geen steunkousen zou dragen.

Mensen die steunkousen dragen zal je vaak tegenkomen in je werk, vooral ouderen. Het is dus dan ook essentieel om je hierin goed te verdiepen en te weten wat je doet en vooral waarom je iets doet.

Succes allemaal !

Wat zijn steunkousen en hoe werken ze

Afbeelding 1. Zonder steunkous
Afbeelding 1. Zonder steunkous
Afbeelding 2. Met steunkous
Afbeelding 2. Met steunkous

Steunkousen of TEKkousen (therapeutisch elastisch kous) bieden ondersteuning aan de benen. De elastische kousen oefenen druk uit op het been. De meeste druk wordt uitgeoefend bij de enkels. Verder omhoog neemt de druk steeds meer af.

Het gevolg van deze druk: het bloed in de benen wordt omhooggeduwd, richting het hart. De bloedsomloop krijgt dus wat hulp. Vocht dat zich ophoopt in de onderbenen wordt dankzij de steunkousen weer afgevoerd, waardoor eventuele zwellingen zullen verminderen. Samen met activeren van spieren (door te bewegen) verhinderen steunkousen dus zo de verdere ontwikkeling van vaataandoeningen.

Op afbeelding 1: De slappe wand van een ader, zonder steunkous

Op afbeelding 2: De stevig de wand van een ader, met een steunkous

Op afbeelding 3: Iemand probeert zelf een steunkous aan te trekken

Afbeelding 3. Voorbeeld steunkousen
Afbeelding 3. Voorbeeld steunkousen

Test je kennis

Wanneer heeft iemand steunkousen nodig?

Elastische steunkousen zijn speciale kousen die worden gebruikt door mensen met bijvoorbeeld hartfalen, Lymfoedeem, spataderen of trombose. 

Mensen met problemen aan de bloedvaten kunnen last hebben van vochtophoping in de weefsels. Dit vocht kan niet gemakkelijk terugkeren naar de bloedbaan en blijft vaak in de onderbenen door de zwaartekracht. Dit wordt oedeem genoemd, wat geeft dikke enkels. Een steunkous oefent druk uit op het weefsel, waardoor het vocht terug de bloedbaan in wordt geduwd en kan worden afgevoerd.

Steunkousen zijn ook nuttig bij spataders, omdat ze helpen bij het omhoog duwen van het bloed in de aders richting het hart. Spataders ontstaan doordat de kleppen in de aders niet goed meer werken. Het bloed stapelt zich op in de onderbenen en gaan nog meer uitzetten. Daarnaast kunnen steunkousen preventief worden gebruikt. Preventief betekend dat er iets wordt voorkomen.

Bijvoorbeeld door mensen met een staand beroep zoals kapsters of verpleegkundigen. Langdurig staan maakt het voor het bloed moeilijker om omhoog te stromen vanwege de zwaartekracht, wat kan leiden tot vermoeide of rusteloze benen.

Hartfalen

Hartfalen betekent dat het hart niet goed genoeg kan pompen om aan de behoeften van het lichaam te voldoen.

Door bijvoorbeeld een hartinfarct kan het gebeuren dat het hart verzwakt, stijf en minder flexibel is geworden. Hierdoor kan er niet genoeg bloed rondgepompt worden om zuurstof en voedingsstoffen naar de organen te brengen.

Mensen met hartfalen kunnen last hebben van vermoeidheid, kortademigheid en vochtophoping in de benen of buik. Dit vocht veroorzaakt zwellingen, ook wel oedeem genoemd. Behandelingen voor hartfalen kunnen medicijnen, een aangepaste levensstijl en in sommige gevallen een operatie omvatten. Bij oedeem in de benen krijgen mensen steunkousen.

Oedeem

Oedeem is de aanwezigheid van vocht op plaatsen in het lichaam waar vocht normaal niet of nauwelijks aanwezig is. Voorbeelden zijn de enkels, armen, de buik of de longen.

Waarom is het belangrijk dat vocht wegblijft?

Als vocht (oedeem) langdurig blijft zitten kan het de bloedsomloop in de huid en het onderhuids bindweefsel belemmeren. Hierdoor kunnen blijvende veranderingen optreden van het weefsel. Eerst ontstaan verkleuringen van de huid, later verharding van het bindweefsel en een permanente slechte bloedvoorziening van de huid. Dit is vooral goed zichtbaar in het gebied rond de enkels. Daarom dragen mensen met oedeem een steunkous

Spataderen

De kleppen in de aders
De kleppen in de aders

In de aderen zitten klepjes. Als aderen wijder worden (door ouderdom, veel staan. zwangerschap of vaatziekten), sluiten de klepjes niet goed meer. Dat geeft weer meer ophoping van bloed; de aderen zetten nog verder uit. Zo ontstaan geleidelijk spataderen. Spataderen zien eruit als kronkelende, blauwpaarse bloedvaten. Het kunnen hele kleine bloedvaatjes zijn of grotere opgezwollen vaten. De grote spataderen zien eruit als knobbels. Spataderen zitten meestal in de benen. 

Waarom helpen steunkousen ertegen?

Bij spataderen zijn de klepjes in de aders stuk. Deze klepjes moeten voorkomen dat het bloed door de zwaartekracht weer naar beneden in de benen zakt. Als dit over een lang stuk van het been bestaat kunnen er vermoeidheidsverschijnselen ontstaan en later zelfs ook vocht in de benen. Door steunkousen te dragen ontstaat er een tegendruk waardoor bloed door de aders weer makkelijker naar het hart wordt teruggevoerd. Door de druk van de steunkousen wordt ook voorkomen dat er vocht buiten de aders treedt. Door de verminderde druk van de aders neemt ook de vermoeidheid in de benen af.

Voorbeeld van spataders
Voorbeeld van spataders

Trombose

Bij trombose raakt een bloedvat verstopt door een bloedstolsel. Als dit stolsel losschiet, kan het in de longen, hart of de hersenen terecht komen. Als gevolg kan je een longembolie, een hartinfarct of herseninfarct krijgen.

Waarom is een elastische kous belangrijk?

Het dragen van steunkousen is een belangrijk onderdeel van de behandeling een trombosebeen. Bij trombose is een deel van de hoofdader van het been afgesloten door een bloedstolsel. Hierdoor wordt het been dik en rood. Het bloed komt wel het been in (via de slagader) maar kan er niet meer goed uit (door de opstopping in de hoofdader). De zwelling kan worden tegengegaan door druk van buiten door het dragen van een steunkous. Gelukkig is het been voor de afvoer van bloed en vocht niet helemaal afhankelijk één ader. Er zijn ook veel oppervlakkige adertjes die via omwegen het bloed alsnog kunnen afvoeren. De steunkous helpt hierbij.

 

Trombose in het rechterbeen
Trombose in het rechterbeen

Zwangerschapsvarices

Tijdens de zwangerschap hebben de bloedvaten in de benen het zwaar te verduren.

  • Door de hormonen worden de bloedvaten slapper waardoor makkelijker spataderen kunnen ontstaan.
  • Door de groeiende baarmoeder (met baby) neemt de druk op de aders in het bekken toe waardoor de bloedafvoer vanuit de benen wordt belemmerd en er dus een verhoogde druk (stuwing) in de beenaders ontstaat.
  • Tijdens de zwangerschap is er meer circulerend bloed in de vaten waardoor de druk op de beenaders ook toeneemt.

Door het dragen van elastische kousen kan door de tegendruk veel problemen voorkomen worden: de kans op spatadervorming wordt een stuk kleiner.

 

Test je kennis

Soorten steunkousen

Steunkousen worden gebreid. Dit kan op twee manieren gebeuren; vlakbrei of rondbrei. Vlakbrei kousen zijn steviger en geven meer druk, maar hebben als nadeel dat ze een naad hebben op de achterkant. Rondbrei kousen zijn minder stevig, maar hebben geen naad.

Confectiekousen zijn voorgefabriceerde kousen waarbij de verschillende breedte- en lengtematen vastliggen.            Maatwerkkousen (‘op maat’ gemaakte kousen) worden per stuk, naar de maten van een individuele cliënt, op maat gemaakt.

Steunkousen kunnen om (delen van) de handen, armen en benen worden gedragen. Er zijn korte kousen en lange kousen. De meeste kousen die worden voorgeschreven zijn kousen tot de knie (AD-kousen) lange kousen zijn AG kousen (tot bij de lies). Het voordeel van lange kousen is dat ze ook druk geven aan het bovenbeen; nadeel is dat ze makkelijker afzakken en huidklachten geven in de plooi bij de knieholte.

Steunkousen moeten precies om het lichaam passen. Daarom moeten ze worden aangemeten door mensen die hiervoor zijn opgeleid. De arts bepaalt hoeveel druk de kous moet geven.

Eens in de twaalf of veertien maanden mag je nieuwe steunkousen aan laten, die geheel vergoed worden door de zorgverzekeraar. Je krijgt dan twee paar. Je hebt hiervoor echter wel een doorverwijzing van je huisarts of specialist nodig. Als je steunkousen wilt zonder dat je een doorverwijzing van de huisarts heb gekregen, kun je ze zelf ook kopen. Anno 2020 kostten de kousen 66 euro per paar, dit kan echter verschillen per jaar of verkoper.

 

Compressieklassen

Kousen zijn in te delen in vier compressieklassen: hoe hoger de klasse hoe hoger de compressie. Een kous in klasse vier geeft dus de meeste druk. De compressieklasse wordt in principe door de behandelend arts bepaald, maar er wordt ook naar persoonlijke omstandigheden van de cliënt gekeken. Om te voorkomen dat een kous niet wordt gedragen, wordt er soms een lichtere compressieklasse voorgeschreven. Dit wordt altijd door, of in overleg met de arts vastgesteld. Steunkousen worden aangemeten door professionals die hiervoor een speciale opleiding hebben gehad.

 

Compressieklasse: de druk die wordt uitgeoefend wordt aangegeven in millimeter kwikdruk (mmHg)

klasse A  (licht) :      10-14 mmHg

klasse I (mild)   :      15-21 mmHg

klasse II (normaal) : 23-32 mmHg

klasse III (sterk) :     34-46 mmHg

klasse IV (extra sterk): > 49 mmHg

Gebruik steunkous

Een probleem bij steunkousen vormt het aan- en uittrekken ervan. Met name vlakbreikousen met een hoge drukklasse zijn soms moeilijk aan te trekken, vooral door oudere patiënten. Er zijn weliswaar allerlei aan- en uittrekhulpjes bedacht (plastic puntzakjes, beugels etc.) maar toch blijft het voor veel ouderen (en jongeren!) en verzorgenden het dagelijks kousenritueel, een hele opgave. 

Een zorgvrager vindt het dragen van steunkousen vaak niet prettig wanneer het warm weer is. Maar als de kous bij warm weer wordt uitgetrokken of niet gedragen wordt, kan er snel zwelling optreden. Daarna lukt het niet meer om de steunkous aan te krijgen omdat de arm of het been te dik is geworden. Er moet dan eerst weer worden gezwachteld totdat de steunkous weer past. Juist bij warmte is het dragen van een steunkous heel belangrijk.

Het slimste is om je steunkousen om de dag of elke dag even in lauw water uit te spoelen. Zo blijven ze het langst goed, omdat het elastiek zijn rek dan niet verliest, dit kan wel gebeuren als je de kousen op een te warme temperatuur in de wasmachine doet. Daarnaast is het verstandig om over de steunkous een gewone kous in de schoen te dragen om slijtage aan de voet van de kous te voorkomen. De levensduur van een steunkous is 4 tot maximaal 9 maanden.

Aandachtspunten

Tijdens de behandeling met een steunkous kan de zwelling verder afnemen. Dan is een andere maat nodig. Ook verliest elke steunkous na verloop van tijd zijn elasticiteit, zodat de kous regelmatig vervangen moet worden. Gebruik van bodylotion kan de elasticiteit ook aantasten. Gebruik daarom bij voorkeur Ph-neutrale bodylotion en gebruik deze dan gelijk na het uitrekken zodat de bodylotion de gehele nacht de tijd heeft om goed in de huid te trekken. Bij vervanging moet de steunkous altijd weer opnieuw worden aangemeten en een regelmatige controle door een deskundige is van belang.

Gebruik van steunkousen aandachtpunten;

  • Zorg voor voldoende ruimte om de kousen aan te trekken.
  • Zorg voor een goede werkhouding.
  • De kousen voor het rechter- en linkerbeen kunnen verschillend zijn, let op het merkteken.
  • Smeer de benen niet in voor het aantrekken van de kousen. Doe dit na het uittrekken.
  • Als de cliënt moeite heeft met het heffen van het been, kan het aantrekken van de elastische kous in een relaxfauteuil een oplossing zijn.
  • Trek de kous aan voordat zorgvrager uit bed gaat
  • Let op de li. en re. kous
  • Gebruik hulpmiddelen
  • Trek niet aan de boord van een kous
  • Trek de kous aan zodat er geen rimpels ontstaan
  • Let op huidbeschadigingen
  • Controleer bloedcirculatie (knellen, tintelingen, irritatie,)
  • Kousen mogen gewassen worden op handwarm water
  • Let op je houding!!!

Test je kennis

Filmpjes: Het aantrekken van de steunkous met verschillende hulpmiddelen

Bekijk onderstaande instructieflimpjes goed. Deze laten zien hoe je een steunkous aantrekt

Noteer evt. vragen en breng deze in tijdens de les.

Tijdens de les heb je de tijd om te oefenen.

Doff en donner
Open steunkous aantrekken met Doff'n Donner

Open teen slim side
Steunkous open teen aantrekken; instructie voor zorgverlener

Gesloten teen
Steunkous gesloten teen aantrekken; instructie zorgverlener

Helpsoq

  • Het arrangement Basiszorg. Steunkousen aan- en uittrekken met hulpmiddel is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Monique Janssen
    Laatst gewijzigd
    2024-06-20 14:53:47
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit leerarrangement is gemaakt voor de student Helpende studenten Door het doorlopen van dit leerarrangement zijn ze voorbereid op de uitvoering
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    helpende, niveau 2, steunkous, steunkousen

    Bronnen

    Bron Type
    Doff en donner
    https://www.youtube.com/shorts/yeX2kkHvYGA     		Link
    Open teen slim side
    https://www.youtube.com/watch?v=vVaj6d5WBP4     		Link
    Gesloten teen
    https://www.youtube.com/watch?v=WmM_i_w8P-s     		Link
    Helpsoq
    https://www.youtube.com/watch?v=y_F6-xEvmks     		Link

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    van den Broek, K.. (2020).

    Basiszorg oudere volwassene. Vaardigheid Steunkousen aan en uittrekken zonder hulpmiddel

    https://maken.wikiwijs.nl/171423/Basiszorg_oudere_volwassene__Vaardigheid_Steunkousen_aan_en_uittrekken_zonder_hulpmiddel

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van