Ontdek de extreme klimaten in de Andes
Voor deze les heb je EduGIS nodig om de opdrachten te kunnen maken. Klik hiervoor op deze link:
opdrachten naast de kaart.
Let op: Je noteert je antwoorden digitaal in een door de docent gekozen tekstverwerker.
Let op: Werken in duo’s op twee schermen wordt aangeraden. Hierbij heeft de één de kaart op volledig scherm en de ander de opdrachten en antwoorden.
Introductie
De Andes is een gebergte in Zuid-Amerika dat is ontstaan door het bewegen van aardplaten. Het gebergte loopt langs de gehele westkust van het continent en is meer dan 7000 kilometer lang. De hoogste berg in de Andes, de Aconcagua, is 6.920 meter hoog en ligt in Argentinië. De gehele bergketen is zo hoog en uitgestrekt dat het een enorme invloed heeft op het weer en daardoor ook op het klimaat.
In deze praktische opdracht ga je kijken naar de invloed van dit enorme gebergte op het landschap en het klimaat in Chili.
fig. 1 De hoogste berg in de Andes, de Aconcagua, is 6.920 meter hoog en ligt in Argentinië.
Leerdoelen
Vaardigheden
- Je maakt kennis met het gebruik van Geo-ICT via de interactieve kaarten van EduGIS.
- Je leert werken met een GIS dat bestaat uit verschillende kaartlagen.
- Je leert satellietbeelden en luchtfoto's bekijken.
- Je leert processen op verschillende schalen te analyseren.
Kennis
- Je begrijpt hoe de mondiale luchtcirculatie invloed heeft op het weer en klimaat in Zuid-Amerika.
- Je begrijpt hoe reliëf kan zorgen voor verschillende klimaatomstandigheden in Zuid-Amerika.
- Je begrijpt wat de invloed is van aanlandige en aflandige wind.
Voordat je begint...
Bij deze lesmodule zul je EduGIS gebruiken om de vragen te beantwoorden. Als je niet begrijpt hoe je een bepaalde stap moet uitvoeren kun je gebruik maken van deze handleiding.
1. Wat voor weer is het vandaag in Santiago?
1.1 Temperatuur in Santiago
Wat leuk dat je er bent.
Je gaat eerst eens kijken naar de huidige weeromstandigheden in Santiago.
- Open de map Natuur en Milieu
- Open de map Weerkaarten | Realtime
- Open de kaartlaag Temperatuur
- Zoek de plaats Santiago (Chili) met de bovenste knop (de loep)
1. Wat is op dit moment de temperatuur in Santiago? (Klik eerst op de i-knop en daarna op de kaart)
Je ziet na het klikken een informatievenster met veel meer informatie, zelfs de lokale tijd.
2. Hoe laat is het nu in Santiago? (Onderste regel in het informatievenster).
3. Zet ook eens de laag Neerslag en/of Bewolking. Ziet het er uit als een mooie dag? Omschrijf met behulp van deze gegevens het weer in Santiago.
1.2 Van de kust tot de bergen
Zoom uit totdat je de kustlijn en het Andesgebergte ook in beeld hebt.
4. Hoeveel graden verschil is er tussen de temperatuur aan de kust en de hoge bergen ten oosten van Santiago?
5. Maak deze zin kloppend: Hoe verder landinwaarts vanaf de kust hoe warmer/kouder het wordt.
6. Geef een verklaring voor je antwoord.
Zoom nu nog verder uit en zet de kaartlaag Relief aan.
7. Waaraan herken je het Andesgebergte als je kijkt naar de temperatuurverschillen in Zuid-Amerika?
2. Zo ontstaat wind!
Achtergrondlaag
Om prettig te werken met een GIS is het belangrijk dat je kiest voor de juiste achtergrond. Soms zijn plaatsnamen en wegen erg handig om altijd op de kaart te zien. Voor andere opdrachten is het juist interessant om het landschap te kunnen zien.
- Wissel de achtergrondlaag van Bing | Topografisch naar ESRI | Satelliet.
Navigeren
Navigeer door gebruik te maken van je muis of trackpad. Je kunt op de kaart in- en uitzoomen, maar je kunt de kaart ook verslepen.
- Zorg ervoor dat je alleen Zuid-Amerika op de kaart ziet.
2.1 De warme lucht ballon... stijgt op
Tropisch minimum
Onze aardbol wordt rond de evenaar het meest intens ingestraald door de zon. Dit zorgt ervoor dat bij de evenaar het aardoppervlak het warmst is. Het warme aardoppervlak zorgt ervoor de de lucht erboven ook wordt verwarmd. En warme lucht? Die stijgt op.
Rond de evenaar vind je dus altijd een gebied met warme opstijgende lucht. De warme lucht is relatief licht van gewicht en oefent een lage druk uit op het aardoppervlak: de luchtdruk is hier laag. Zo'n lage drukgebied wordt ook vaak een minimum genoemd.
Het minimum rond de evenaar noem je het tropisch minimum.
Subtropisch maximum
De opgestegen lucht vanaf de evenaar daalt weer richting het aardoppervlak als koude droge lucht. Op deze plekken is de lucht relatief zwaar, waardoor het gewicht hoog is. Er vormt zich dan een hoge drukgebied.
Wind
Wat jij ervaart als wind is de luchtstroom over het aardoppervlak van een hoge drukgebied naar een lage drukgebied.
Mondiale schaal
Het proces van stijgende warme lucht en dalende koude lucht komt voor in zes zones zones, of gordels, rond de aarde.
2.2 Mondiale luchtcirculatie
Deze zes zones van luchtstromen worden ook wel circulatiecellen genoemd. Buys Ballot heeft dit model bedacht.
Met de wet van Buys ballot kun je een heleboel klimaten en weeromstandigheden verklaren!
Er is van de figuur hieronder ook een kaartlaag beschikbaar.
- Open de kaartlaag 'Mondiale luchtstromen'.
8. De pijlen op deze kaart stellen dus wind voor. De winden richting de evenaar noem je passaten. Welke windrichting hebben de passaten?
9. Bekijk de westkust van van Zuid-Amerika. Een deel van de westkust heeft door deze mondiale luchtstroming een aflandige wind en een ander deel een aanlandige wind. Waar vind je de aflandige wind en waar wind je de aanlandige wind? Tip: gebruik "noordelijk deel" en "zuidelijk deel".
2.3 Woestijn of begroeiing?
- Zoom uit tot je geheel Zuid-Amerika in beeld hebt (Zoomniveau 2.00).
- Zet alle lagen uit.
- Zorg dat je de satellietbeelden als achtergrond hebt.
- Bekijk de kustlijn van Chili; op sommige plekken is de kustlijn groen door begroeiing, terwijl op andere plekken de kustlijn bruin/geel is door de droogte.
10. Noteer de breedtegraad van de plek waar de 'groene kustlijn' overgaat in een 'gele kustlijn'. Als je niet goed begrijpt wat je zou moeten zien, vraag het even aan je docent.
Om de droge kust en de natte kust van Chili te verklaren mag je dit filmpje bekijken.
Bekijk onderstaand filmpje over stuwingsregens.
Graaf Geo - Stuwingsregen
Graaf Geo rapt hier over stuwingsregen, iets wat ook voorkomt in het Andesgebergte. Wind waait tegen het gebergte aan, stijgt op en laat neerslag vallen. De droge lucht waait daarna over de berg heen, daalt en warmt op. Deze koude, droge, dalende, opwarmende lucht zal geen neerslag veroorzaken.
11. Leg zo goed mogelijk uit hoe de verdeling woestijn/begroeiing in Chili door de aanwezigheid van de Andes tot stand komt.
3. De klimaten van Köppen
3.1 Wat je moet weten over klimaten...
Je leerde dat de zon het aardoppervlak verwarmt. Dit veroorzaakte warme opstijgende lucht. Dat resulteerde uiteindelijk in een luchtstroom die we wind noemen.
De mondiale luchtstromingen hebben vervolgens effect op het weer en het landschap in Chili. Als je langer dan 30 jaar de weeromstandigheden meet en daar een gemiddelde van berekent, krijg het het klimaat.
Wetenschappers Köppen en Geiger hebben een mooie manier gevonden om klimaten in te delen. De klimaatclassificatie van Köppen-Geiger wordt vooral bepaald door de hoeveelheid regen die er valt in verschillende seizoenen.
Je gaat nu kijken naar de gemiddelde neerslag in de Andes om de klimaten beter te begrijpen.
3.2 Regent het nog steeds?
Zet de lagen 'Neerslag januari gemiddeld' en 'Neerslag juli gemiddeld' aan.
|
Tip: let bij deze opdrachten goed op de volgorde van de lagen in het rechtervenster.
- Je kan de volgorde veranderen door de lagen te verslepen.
- Je kunt een laag bovenop krijgen door die aan de linkerkant uit en weer aan te zetten.
|
- Neem geheel Zuid-Amerika in beeld. Gebruik de doorzichtigheidschuif van de bovenste neerslaglaag (juli). Sleep deze heen en weer.
Je ziet door het heen en weer schuiven van de doorzichtigheidsbalk dat sommige gebieden altijd nat zijn (bijvoorbeeld de tropische regenwouden) of juist altijd droog zijn (de noordelijke kustlijn van Chili).
Interessant zijn de gebieden die door de seizoenen een nat én een droog jaargetij kennen.
Zoek het gedeelte van de kuststrook die tussen Juli en Januari een groot verschil in neerslag kent. Je vindt Santiago ligt daar midden in.
- Zet de Koppen Klimaat laag aan, zodat je drie kaartlagen aan hebt.
- Klik met de informatieknop op Santiago en bekijk de informatie van de lagen die je aan hebt staan.
12. Hoe groot is het neerslagverschil (in mm) tussen Juli en Januari in Santiago?
13. In welke maand valt de droge tijd voor Santiago?
14. In welk seizoen valt de droge tijd voor Santiago?
15. Noteer de code van de klimaatclassificatie van Santiago en omschrijf de kenmerken.
16. Zoek het dorp Antofagasta (plak deze coördinaten in het zoekvenster: -23.64,-70.39), noteer de code van de klimaatclassificatie en omschrijf de kenmerken.
17. Zoek het dorp Coyhaique (plak deze coördinaten in het zoekvenster: -45.57,-72.06), noteer de code van de klimaatclassificatie en omschrijf de kenmerken.
18. Omschrijf de absolute ligging van de steden uit de vorige twee vragen ten opzichte van Santiago.
19. Beschrijf de extreme verschillen tussen deze steden.
3.3 Slotopdracht
Je hebt je zojuist verdiept in de klimaten van Chili en de invloed die de Andes en windrichtingen daarop hebben.
Deze processen spelen ook elders op de wereld.
Zoek zelf een plek op aarde (niet in de Andes) die voldoet aan deze kenmerken:
- die onder invloed staat van de mondiale luchtstroming.
- waar stuwingsregen een bepalende rol speelt voor het klimaat.
- waar de seizoenen invloed hebben op de hoeveelheid neerslag en de temperatuur.
- waar vlak naast elkaar erg verschillende klimaten voorkomen.
- vind je dit lastig? Zoek vooral naar een gebergte die op het satellietbeeld duidelijk een natte groene zijde en een droge geelbruine zijde heeft. Vraag anders je docent om een tip of hulp.
Breng nu jou gekozen gebied in beeld.
Maak met behulp van de kaartlagen (klimaat,neerslag, luchtstroming etc.) duidelijk hoe het verschil in klimaten op jouw plek is ontstaan. Maak screenshots om je uitleg te verduidelijken. Je maakt het gemakkelijkst screenshots door de knoppen Shift-windowslogo-S tegelijk in te drukken.
Als je nog tijd over hebt:
> Zoek de hoogste berg "de Aconcagua" en breng die in 3D in beeld zoals in figuur 1 in de introductie. Tip: dat doe je door de laag Relief aan te zetten en daarna in de legenda "Terrein in 3D" aan te vinken.
