Bij elke titel staat een stuk tekst met informatie, een bijbehorend filmpje en wat opdrachten voor de leerlingen. De docent kan de leerlingen helpen mochten zij vragen hebben, als de leerlingen klaar zijn met de opdrachten kunnen deze online ingeleverd worden. De eerste paar opdrachten worden automatisch gecontroleerd na het maken. De laatste opdracht is een onderzoeksopdracht voor de leerlingen, waarbij zij gebruik moeten maken van het internet om plaatjes op te zoeken. Het is aan de docent om de laatste opdracht van de leerlingen na te kijken en een terugkoppeling te geven op hun antwoord.
Voor de opdrachten van 'Verwering en Erosie' zijn ongeveer 5 minuten nodig, voor de onderzoeksopdracht bij 'V-dal en U-dal' is zo'n 20 minuten nodig.
Introductie
Ben je ooit op vakantie geweest naar Italië, Zwitserland of misschien naar Noorwegen? Dan ben je waarschijnlijk ook bij de bergen gaan kijken. Deze bergen bevatten veel toppen, dalen, kloven en afgebroken stenen en rotsen. Sommige stenen zijn groter dan anderen, gladder of ze zijn perfect gespleten. Dit is allemaal gebeurd door verwering en erosie.
Je ziet het in bijna alles. Bergen, rotsen, fietspaden en wandelpaden. Bijna overal is er wel verwering, de afbraak van gesteentes. Bij verwering heb je vaak ook te maken met erosie. Dit kan op verschillende manieren zichzelf uiten.
Aan het eind van deze les kan de leerling:
1. Uitleggen wat het verband is tussen verwering en erosie.
2. Aantonen wat 2 verschillen tussen een V-dal en een U-dal, uitleggen hoe deze dalen ontstaan en kan de leerling dit aanwijzen in bijbehorende bronnen en afbeeldingen.
3. Vertellen welke 3 vormen van verwering er zijn en kan met behulp van een bron aantonen welke vorm van verwering het is.
Verwering en Erosie
Als je naar een rots kijkt kun je soms hele kleine scheurtjes zien op het oppervlak van het gesteente. Dit houdt in dat er verwering plaatsvindt. Verwering is de afbraak van gesteentes, door middel van de groei plantenwortels (je ziet de wortels door de stenen heen groeien), uitzetting van water dat bevriest (dit zorgt er vaak voor dat de steen perfect wordt gesplitst, het water maakt het oppervlak van de steen glad, waardoor de steen zich splitst in twee delen die perfect aan elkaar passen) en extreme temperatuurswisselingen (dit gebeurt vooral in een woestijn, waar het overdag heel heet is en 's nachts heel koud). Naarmate de tijd verstrijkt worden de scheurtjes in het gesteente steeds groter, tot de steen uiteindelijk breekt en zich splitst in kleinere stenen. Als de steen is gebroken en gesplitst kan het verweringsproces gewoon opnieuw beginnen, maar als er verwering plaatsvindt in de bergen kunnen de stenen naar beneden rollen. Dit kan een steen zijn die van de berg rolt, het kan ook een grotere groep aan kleine stenen zijn (puinhelling). Terwijl de steen zijn afdaling maakt, botst hij overal tegen andere stenen aan en schuurt hij tegen het oppervlak. Hierdoor wordt de steen geslepen, hij wordt gladder. De scherpe uiteindes breken af tijdens de val en het ruwe oppervlak van de steen wordt glad, doordat het tegen het oppervlak van andere stenen aanbotst. Dit proces van het gladder worden van stenen in de afdaling van een berg wordt erosie genoemd. Stenen kunnen eroderen terwijl ze van een berg af rollen, maar het kan ook zijn dat de afgebroken gesteentes in de rivier vallen. Daar vindt de erosie ook plaats, door middel van de rivierstroom. De rivier neemt een heel aantal stenen mee in zijn stroming. Al deze stenen botsen met elkaar waardoor de scherpe punten afbreken en de stroming van de rivier zorgt ervoor dat het oppervlak van de stenen gladder wordt. Stenen hebben continu te maken met verwering en erosie, maar het een gebeurt niet zonder het andere. Als een steen verwering is ondergaan zal het daarna mogelijk te maken krijgen met erosie, maar een steen kan niet eerst eroderen. Er moet verwering hebben plaatsgevonden, zodat de de steen is gebroken en gesplitst in kleine stenen, want die kleine stenen ondergaan de erosie in hun afdaling van de berg.
Hoe werkt verwering?
Hoe werkt erosie?
V-dalen en U-dalen
V-dal
Soms als de stenen van een berg af breken, vallen ze in een rivier en worden ze verder de berg afgevoerd. In de rivier botsen en schuren de stenen tegen andere stenen aan of tegen de bodem van de rivier. Hierdoor worden de stenen in de bergen vaak verder geërodeerd (het botsen van de stenen breekt de scherpe randjes af en de rivier maakt de steen wat gladder door de constante stroming van water over steen). Door de vele stenen die over de bodem van de rivier schuren, wordt de rivier steeds dieper. De stroming van de rivier zelf zorgt ook voor de afbraak van de rivierbodem. Als dit miljoenen jaren doorgaat wordt de rivierbodem heel diep uitgeschuurd. Hierdoor ontstaat een V-dal. Een dal dat ontstaat door de schuring van de rivier en de materialen die hier in zitten. Het wordt een V-dal genoemd, omdat het dal er uit ziet als een V.
U-dal
Hoewel een u-dal ook wordt uitgeschuurd door een rivier, net als een v-dal, is er een groot verschil. Bij een u-dal is het dal ontstaan door een rivier van ijs, ook wel bekend als een gletsjer. Een gletsjer is een grote rivier van ijs die door miljoenen jaren van tijd gemaakt zijn. Het begint met sneeuw diep in de bergen dat niet ontdooit en een vast blok ijs wordt. Het ontdooit niet, omdat de temperatuur constant onder de nul graden is. Door de jaren heen valt er meer sneeuw en bevriest dat er ook aan vast. De ijsmassa wordt steeds groter tot hij uiteindelijk te zwaar wordt en hij begint te glijden. De ijsmassa die naar beneden stroomt (die we nu een gletsjerrivier noemen) sloopt alles in zijn weg. Alle andere rotsen, bomen of andere voorwerpen kunnen niet de reusachtige ijsmassa tegenhouden. Alles wordt meegesleurd tot de gletsjer het einde bereikt (de gletsjerrivier komt aan zijn eind als hij bij de zee, of een meer aankomt en er in weg smelt, of hij smelt door de temperatuur (nu hij niet meer in de bergen zit en de temperatuur boven nul graden is, kan de gletsjer ontdooien)). Wat er achter blijft is een groot dal ontstaan door de gletsjer. Deze heeft de vorm van een U, vandaar ook de naam U-dal.
Het arrangement Verwering en Erosie is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Corné van Est
Laatst gewijzigd
2024-01-07 15:39:03
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen
4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en
publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of
bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
