2 - Bedenk zoektermen

2 - Bedenk zoektermen

Bedenk zoektermen

Introductie

Na het definiëren van het informatieprobleem en het formuleren van zoekvragen ga je zoektermen bedenken. Het gebruik van de juiste zoektermen is heel belangrijk. Je bent misschien gewend om in de zoekbalk wat termen in te vullen. Als je op die manier niet meteen de informatie vindt die je zoekt kun je ten onrechte denken dat de informatie er niet is. Door op een gestructureerde manier zoektermen te bedenken voordat je gaat zoeken, zullen je zoekresultaten veel beter zijn.

Zoektermen bedenken

Tijdens de probleemanalyse heb je de hoofdvraag zo nodig opgedeeld in een aantal deelvragen en die vertaald naar zoekvragen.

Een effectieve manier van zoeken is de “bouwsteenmethode”. Je deelt je  (zoek)vraag eerst op in een aantal componenten. Op basis daarvan bedenk je specifieke zoektermen waarmee je gaat zoeken.

 

Voorbeeld:

Je zoekt literatuur over eten in bejaardentehuizen. Je vraag is: Wat is de invloed van voeding op het sociale welzijn van bejaarden in verzorgingstehuizen?

De belangrijkste componenten van deze vraag zijn:

  • Voeding
  • Bejaarden (in verzorgingstehuizen)
  • Sociaal welzijn

 

Vervolgens bedenk je voor elk van de componenten verschillende zoektermen.

Voeding Bejaarden (in verzorgingshuizen) Sociaal welzijn
Food
Breakfast
Appetite
Eating
Menu
Vegetables  etc.		 Aged
Elderly
Dementia
Nursing home
etc.		 Quality of life
Social
Well-being
Loneliness
Tasty
etc.

 

Bij het bedenken van zoektermen kun je denken aan:

Variant Voorbeeld
 Samenstellingen Field work
Fieldwork
 Specifieke deelbegrippen Food
Fruit
Vegetables
 Spellingsvarianten 80 year old
Eighty year old
Behavior
Behaviour
 (quasi) Synoniemen Aged
Elderly
Old Age
 Vaktermen Geriatric
Mild cognitive impairment
 Vervoegingen/verbuigingen Food
Feeding
Foods
 Vertalingen Elderly
Bejaarden
Vieillesse
Alter
 Uitschrijven van afkortingen End-of-Life
EoL

 Antoniemen (woorden met een

 tegengestelde betekenis)

 Social
Loneliness
Tasty
Bland

Hulpmiddelen

Vaak is het lastig om uit je hoofd goede zoektermen te bedenken. Als je nog niet thuis bent in de terminologie van je onderwerp dan kun je een aantal hulpmiddelen gebruiken bij het bedenken van zoektermen:

Algemeen

  • Algemene woordenboeken en vertaalwoordenboeken. Zie bijvoorbeeld de Van Dale Dictionaries
  • Online tools voor vertalen zoals Google Translate en DeepL
  • Wikipedia. Als je moeite hebt een passende vertaling te vinden, zoek dan de Nederlandstalige wikipedia pagina op over een onderwerp en wissel vervolgens van taal op die pagina
  • Thesaurus: een thesaurus wordt op een vergelijkbare manier gebruikt als een woordenboek, maar dan voor het opzoeken van synoniemen. In MS Word vind je de thesaurus onder het tabblad 'review'

Vakspecifiek

  • Maak gebruik van de (wetenschappelijke) publicaties die je al hebt. Vaak zijn niet alleen de artikelen zelf interessant, maar kan je in de samenvatting en literatuurlijsten ook nieuwe zoektermen vinden waar je weer mee verder kunt
  • Vakspecifieke databases hebben vaak een thesaurus die geschikt is voor het opzoeken van synoniemen. Voor meer informatie zie thesaurus.

AI voor zoektermen

Je kunt ook AI-tools inzetten bij het bedenken van zoektermen om in zoekmachines te gebruiken. Chatbots als ChatGPT kunnen goede suggesties geven voor varianten voor de zoekwoorden uit je vraag.  

Hoe beter je prompt, hoe beter het resultaat. Geef dus aan wat het doel is van je vraag (in dit geval: literatuuronderzoek), en het aantal zoektermen dat je nodig hebt. Geef eventueel ook aan wat voor varianten je wilt. Denk hierbij aan synoniemen, tegengestelde begrippen, Engelse vertalingen, vaktaal of juist lekentaal.

Voorbeelden van prompts

  • geef een Engelse vertaling voor het begrip "opvoedingsondersteuning" ten behoeve van een wetenschappelijk literatuuronderzoek
  • geef 5 synoniemen in het Engels voor het begrip "parenting support" ten behoeve van een wetenschappelijk literatuuronderzoek
  • kan je me ook spellingsvarianten geven voor deze zoektermen

Extra tips

  • het tussen haakjes plaatsen van de zoekterm helpt de chatbot met het interpreteren van de vraag
  • maak de vraag niet te groot, dan is de kans op fabricaties kleiner en kan je de chatbot bijsturen als dat nodig is. In de prompts hierboven is de vraag beperkt tot 1 component, en wordt er vervolgens doorgevraagd
  • Als je twijfelt over een zoekterm die door de chatbot gesuggereerd wordt, plak hem dan in een wetenschappelijke database zoals Web of Science of PsycInfo en kijk of de term relevante artikelen oplevert voor je component.

Let wel: chatbots hebben geen kennis van je onderwerp, dus niet alle suggesties zullen even relevant zijn. Daarom is het belangrijk om ook andere bronnen te bekijken. Hoe meer je over het onderwerp weet, hoe beter je de output van de chatbot op waarde kunt schatten.

Samenvatting

Je hebt geleerd om:

  • verschillende zoektermen te gebruiken

  • je vraag op te splitsen in componenten om mee te zoeken

  • per component verschillende zoektermen te bedenken

  • op verschillende manieren aan zoektermen te komen

  • AI-chatbots te gebruiken om varianten van zoektermen te vinden

  • Het arrangement 2 - Bedenk zoektermen is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Team Informatievaardigheid, Bibliotheek UvA
    Laatst gewijzigd
    2025-07-01 10:49:03
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    222222
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    4 uur 0 minuten

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van