Wat is mediawijsheid?
Mediawijsheid is een verzameling van competenties die je nodig hebt om actief, kritisch én bewust te kunnen deelnemen aan de mediasamenleving (mediawijsheid, z.d.).
Mediawijsheid en de jeugd van tegenwoordig
In huishoudens van nu speelt media een steeds grotere rol. Mediaopvoeding wordt steeds belangrijker vanaf de geboorte, dus ook op de kinderopvang en voor scholen. Hoe ouder de kinderen worden, hoe meer media ze gebruiken. De helft van de 0-2 jarigen heeft wel eens een tablet of smartphone gebruikt, een kwart van de acht jarigen heeft een mobiele telefoon en de meeste anderen kinderen voor hun twaalfde. Het is belangrijk bewust aandacht te besteden aan mediagebruik met kinderen. Zo creëren zij een goede start die verder gaat dan alleen afspraken maken. Een visie op media en een proactieve houding zijn belangrijk. Daarmee toon je kinderen het gewenste voorbeeldgedrag en inspireer je ouders om ook op een gezonde manier met media om te gaan. Zo ervaren kinderen een balans tussen digitaal en fysiek spel. Het is belangrijk dat pedagogisch medewerkers en onderwijsassistenten weten hoe je moet omgaan met media met de allerkleinste en welke activiteiten je kunt aanbieden (mediawijsheid, z.d.).
Mediawijsheid en de kinderopvang
Lesmateriaal voor de kinderopvang
- Sardes biedt gratis voorbeelden waarbij thema’s zijn gekoppeld aan handige sites, apps, boeken en televisieprogramma’s. Ook geven zij tips in mediaopvoeding
- De Gezonde Kinderopvang geeft tips voor de kinderopvang hoe je aandacht kan besteden aan mediaopvoeding
- Whitepaper iPads op de BSO – Hoe maak je jonge kinderen mediawijs met de iPad?
- Digidreumesen helpt professionals in de kinderopvang om digitale media verantwoord in te zetten voor jonge kinderen van 2 tot 4 jaar
- Samen wijs met media – Hoe om te gaan met media voor de allerkleinsten?
- Kleuteruniversiteit maakt, in samenwerking met uitgevers van kinderboeken, digitale thematische projecten voor (kleuter)leerkrachten op basis van (prenten)boeken.
- Schoolstudio – Creatieve workshops film maken, mediawijsheid en 21ste eeuwse vaardigheden
Mediawijsheid en het basisonderwijs
Lesmateriaal voor het onderwijs
- Kwink biedt lesmateriaal met een focus op burgerschapsonderwijs met aandacht voor 21e eeuwse vaardigheden zoals mediawijsheid, voor onder-, boven- en middenbouw.
Onderbouw
- Meester Dennis staat voor het ontwikkelen van bruikbare, laagdrempelige en mooi vormgegeven digibordtools en applicaties
- Lab out of the Box-leskist – Kant-en-klare lessen over digitale geletterdheid. Met het (digitale)speelgoed, tablets, boekjes en opdrachten organiseer je verschillende media-activiteiten voor kinderen van groep 1 t/m 3
- Het mediaspel – Leerlingen ontdekken elkaars mediagewoontes. Wie kent de grappigste reclames? Wie besteedt de meeste tijd aan games of aan sociale media? Het mediaspel is een echt dobbelspel, de kaarten zijn niet digitaal
- Reclame Masters – Reclamepower voor kinderen van groep 4, 5, en 6
- SchoolTV – In de SchoolTV beeldbank staan diverse video’s over mediawijsheid
- Schoolstudio – Creatieve workshops film maken, mediawijsheid en 21ste eeuwse vaardigheden
- Toveren met film – Workshop waarin kleuters van groep 1 en 2 ontdekken en onderzoeken hoe je stilstaand beeld kunt laten bewegen
- Avonturen in het donker – Hoe laat je leerlingen uit groep 3 en 4 spelenderwijs ontdekken wat er allemaal bij een film maken komt kijken? Hoe kijk je een film en bespreek je de beelden met je leerlingen?
- FutureNL – De leermiddelenbank van Stichting FutureNL biedt overzicht in het lesaanbod op gebied van digitale vaardigheid. Vind lessen op basis van thema’s, vakken of werkvormen.
- Faqta biedt een aanpak voor wereldoriëntatie voor het basisonderwijs, onder meer gericht op digitale geletterdheid en 21e eeuwse vaardigheden
- Basicly – Helpt leraren om aan de slag te gaan met digitale geletterdheid met gratis lesmateriaal over computational thinking, ICT-basisvaardigheden en mediawijsheid
- Gratis Geld Bestaat Niet is een lesprogramma over gratis spelen, winkelen, geld en reclame in virtuele werelden en op sociale media. De lessen zijn beschikbaar in twee versies: voor middenbouw van het po en de eerste twee klassen van het vo
Bovenbouw
- Wijs met Media omgaan – Gratis digitaal lespakket van KlasseTV over thema’s zoals sociale media, hacken, nepnieuws en auteursrecht. Mogelijk gemaakt door de Federatie Auteursrechtbelangen.
- In ‘Wijs man!‘ gaan de BiebBoys aan de slag met nepnieuws, privacy, nare berichtjes en gezondheid. Een lespakket met video-aflevering en een quiz
- Media Makkers – Lesmateriaal over het thema media en reclame. Leerlingen leren vaardigheden om de media en de commerciële omgeving beter te kunnen interpreteren.
- Wereld & Taal – met deze digitale methode gaan leerlingen aan de slag met wereldwijde actualiteiten en taal. Daarnaast worden de lessen gekoppeld aan verschillende mediacompetenties
- Mediabegrip.nl – Online lesmethode voor mediawijsheid (bovenbouw po + klas 1 en 2 vo)
- Jeugdkrakercompetitie – Landelijke wedstrijd informatievaardigheden waarbij teams van leerlingen uit groep 7 en 8 de strijd met elkaar aangaan
- Medialessen – Verzamelplaats van lessen over media en mediawijsheid
- NieuwsMakers – Gratis lespakket waarmee leerlingen zelf nieuws leren maken en publiceren
- maX Music – creatieve workshops over het bewerken van media en het herkennen van echt en ‘gekleurd’
- Diploma Veilig Internet (DVI) – Lespakket voor de groepen 5 tot en met 8 over veilig internetgebruik
- MOOC Programmeren – De TU Delft heeft een MOOC ontwikkeld waarbij kinderen spelenderwijs leren programmeren
- Schoolstudio – Creatieve workshops film maken, mediawijsheid en 21ste eeuwse vaardigheden
- Films maken met de klas – Hoe maak je een filmpje en waar moet je allemaal aan denken? (groep 3 t/m 8)
- Avonturen in het donker – Hoe laat je leerlingen spelenderwijs ontdekken wat er allemaal bij een film maken komt kijken? Hoe kijk je een film en bespreek je de beelden met je leerlingen? Voor de groepen 5 tot en met 8
- Help! Een robot! – Patsboem! heeft in samenwerking met Mirjam Verloop een les gemaakt waarin kinderen nadenken over een toekomst met robots. Zie ook de doorlopende leerlijnen voor geschikt lesmateriaal in de onder- en bovenbouw
- Samen Mediawijs – Ga samen met je klas in gesprek over mediawijsheid met het gratis lesmateriaal van Edupos
- Online Masters – Online lesprogramma voor de bovenbouw, over de thema’s: de digitale wereld, creatief en vaardig online, veilig online en bewust online. Verschillende ‘masters’ uit het vak nemen de leerlingen aan de hand van video’s mee in hun wereld
- De methode Leefstijl bevat de module ‘Samen Mediawijs‘, waarin onder meer digitale identiteit, groepsdruk, digitale weerbaarheid en seksuele ontwikkeling aan bod komen
- FutureNL – De leermiddelenbank van Stichting FutureNL biedt overzicht in het lesaanbod op gebied van digitale vaardigheid. Vind lessen op basis van thema’s, vakken of werkvormen. Doe bijvoorbeeld de Digi-doener, een wekelijkse nieuwe les voor groep 6 t/m 8 en de brugklas van het voortgezet onderwijs met digitale doe-dingen.
- Faqta biedt een aanpak voor wereldoriëntatie voor het basisonderwijs, onder meer gericht op digitale geletterdheid en 21e eeuwse vaardigheden
- Gratis Geld Bestaat Niet is een lesprogramma over gratis spelen, winkelen, geld en reclame in virtuele werelden en op sociale media. De lessen zijn beschikbaar in twee versies: voor middenbouw van het po en de eerste twee klassen van het vo
- Basicly – Helpt leraren in het po en vo om aan de slag te gaan met digitale geletterdheid, met o.m. gratis lesmateriaal over computational thinking, informatievaardigheden en mediawijsheid
- Met Databaas 2.0 gaan kinderen aan de slag met online privacy, op school of in de bibliotheek
- De Nationale AI Cursus Junior bereidt kinderen voor op de digitale wereld van de toekomst
- Met het lespakket Onwijs Online van Young Crowds maken leerlingen kennis onderwerpen als nepnieuws, cyberpesten en het belang van een goed wachtwoord in de vorm van werkboeken en digitale interactieve lessen
- Op de onderwijspagina van HUMAN staat lesmateriaal over o.a. nepnieuws, cyberpesten en privacy
- Het lespakket Split the Risk! besteedt naast verkeersveiligheid ook aandacht aan afleiding op de weg (bijvoorbeeld appen op de fiets) en de gevolgen hiervan
- NTR biedt, in samenwerking met Hackshield, een interactieve schoolplaat over online veiligheid aan. Deze bevat behalve informatieve video’s ook allerlei opdrachten voor leerlingen uit groep 7 en 8
Lesmateriaal voor het voortgezet onderwijs
- Mediawegwijs biedt een lessenreeks over mediawijsheid en digitale geletterdheid om leerlingen voor te bereiden op de digitale samenleving. De lessen worden verzorgd door hun eigen vakdocenten
- De Europese Commissie biedt een toolkit voor het herkennen en bestrijden van desinformatie. Met deze toolkit kunnen docenten in het voortgezet onderwijs hun leerlingen helpen om bij het surfen feit van fictie te onderscheiden
- Het lespakket TekkieWijzer laat leerlingen kennismaken met de nieuwste tech-profielen, -banen, en -opleidingen. Ze ontdekken welk tech-profiel het best bij ze past en denken na over de rol die technologie in ons leven speelt
- Mediabegrip.nl – Online lesmethode voor mediawijsheid (onderbouw)
- It’s up to you – Interactieve film die leerlingen bewust maakt van hun rol bij cyberpesten
- Medialogica in de klas – Reeks filmpjes om met leerlingen in discussie te gaan over mediawijsheid en (de werking van) media
- De creatieve videoworkshops van TMI.academy worden begeleid door studenten journalistiek. Leerlingen maken zelf een nepnieuwsvideo en leren over o.a. framing en propaganda
- Les identiteitsfraude – Mentorles over de gevolgen van identiteitsfraude en de rol je je daar zelf in speelt
- Kijk op media – 4 lessen en een opdracht rondom de mediawijsheidcompetenties
- Web We Want – Handboek voor jongeren over online rechten en plichten, vrijheid van meningsuiting, auteursrecht en privacy
- De Digi-doener, van FutureNL, is een wekelijkse nieuwe les voor groep 6 t/m 8 en de brugklas van het voortgezet onderwijs met digitale doe-dingen
- Het programma De InternetHelden is gericht op veilig internet en digitaal burgerschap en is gemaakt voor scholen én ouders. Een samenwerking van Google Nederland, Bureau Jeugd en Media en Safer Internet Centre Nederland
- Nieuws in de klas – Helpt docenten om nieuwsmedia in hun lesprogramma te verwerken
- Medialessen – Verzamelplaats van lessen over media
- NieuwsMakers – Gratis lespakket waarmee leerlingen zelf nieuws leren maken en publiceren
- Like – interactieve theatervoorstelling over pesten, groepsdruk, buitengesloten worden en de invloed die sociale media hierop heeft
- maX Music – Creatieve workshops over het bewerken van media en het herkennen van echt en ‘gekleurd’
- Verkiezingen in het nieuws – Gratis lesbundel waarin leerlingen zich aan de hand van het nieuws verdiepen in de verkiezingen, de actuele politiek en leren zij kritisch kijken naar berichtgeving.
- Nationaal Media Paspoort – Gratis programma bestaande uit 7 lessen/activiteiten rondom mediawijsheid voor onderbouw en bovenbouw
- Digitale leerlijn basisvaardigheden – De Christelijke Scholengemeenschap Veenendaal heeft deze leerlijn voor brugklassers gemaakt
- My True Story – Lespakket van Cubiss over sexting om dit onderwerp bespreekbaar te maken in de klas
- Close Call – Een interactieve muziekvoorstelling in de klas, die leerlingen aan de hand van een app de macht van de smartphone laat voelen
- Online Masters – Online lesprogramma voor de onderbouw, over de thema’s: de digitale wereld, creatief en vaardig online, veilig online en bewust online. Verschillende ‘masters’ uit het vak nemen de leerlingen aan de hand van video’s mee in hun wereld
- MO-DA is een digitale tentoonstelling en lespakket dat mediawijsheidonderwerpen naar het vo brengt aan de hand van digitale kunst
- Gratis Geld Bestaat Niet is een lesprogramma over gratis spelen, winkelen, geld en reclame in virtuele werelden en op sociale media. De lessen zijn beschikbaar in twee versies: voor middenbouw van het po en de eerste twee klassen van het vo
- Bibliotheek voor digitale geletterdheid – Facebook biedt achttien lessen waarin jongeren leren over onder andere privacy, jezelf online presenteren, het herkennen van misinformatie en cybersecurity
- Basicly – Helpt leraren om aan de slag te gaan met digitale geletterdheid met gratis lesmateriaal over computational thinking, informatievaardigheden en mediawijsheid
- Doe je digiding – Jongeren en de digitale overheid Online lesprogramma van Stichting Digisterker om jongeren op het (v)mbo digitale vaardigheden bij te brengen voor overheidsregelingen
- Kleinkunstig – Creatieve workshops op het voortgezet onderwijs, onder andere over programmeren en mediawijsheid
- Met Databaas 2.0 gaan kinderen aan de slag met online privacy, op school of in de bibliotheek
- De Nationale AI Cursus Junior bereidt kinderen voor op de digitale wereld van de toekomst
- Het lespakket Kritisch Online van Codename Future gaat in op online gedrag, verantwoordelijkheid en digitale weerbaarheid
- Het lesprogramma Next Culture biedt maakonderwijs over technologie en digitale cultuur, waarbij de kennis van docent en leerling samenkomt
- Met het lespakket Onwijs Online van Young Crowds leren leerlingen over o.a. nepnieuws, online valkuilen en beroemd zijn op internet
- De lesmethode Media Rijbewijs van Social Media Wijs bevat vijftien klassikale lessen met thema’s als online omgangsvormen, desinformatie op het internet en online pesten
- Ga met je klas in gesprek over actuele media-onderwerpen aan de hand van MediaQuesties, een initiatief van Cubiss
- Ga aan de hand van het lesmateriaal van HUMAN in gesprek over thema’s als sexting, mediahypes, online identiteit en nepnieuws
- Met het lespakket Split the Risk! leren leerlingen met behulp van experimenten en filmpjes over verkeersveiligheid en risicovol gedrag op de weg
- De Internethelden van Bureau Jeugd & Media, het Safer Internet Center en Google omvat veel onderwerpen die onder online veiligheid en digitaal burgerschap vallen, zoals phishing, veilige wachtwoorden en nog veel meer
Handige website voor materiaal
Bronnen
Mediawijsheid. (z.d). Lesmateriaal. Geraadpleegd op 5 april 2023, van https://www.mediawijsheid.nl/lesmateriaal/
