Mens en Natuur hv123
Voor biologie en NaSk worden naast de bestaande Stercollecties nieuwe Stercollecties ontwikkeld. De ontwikkeling van de nieuwe Stercollecties past in het streven van VO-content om (voor een aantal vakken) meer leermateriaal te ontwikkelen om scholen eenvoudiger de mogelijkheid te bieden te differentiëren.
De nieuwe Stercollecties biologie sluiten aan bij het werken met kernconcepten. Het werken met kernconcepten sluit meer aan bij de beleving van leerlingen en hun natuurlijke drang tot ontdekken. Een kernconcept biedt leerlingen een kader voor allerlei inzichten en begrippen die ze nodig hebben om (een deel van) de wereld om hen heen te kunnen begrijpen. Kernconcepten bieden ook de mogelijkheid vakoverstijgend te werken.
Er is lesmateriaal ontwikkeld voor de volgende kernconcepten:
Kijken naar kenmerken
Hoe goed kijk jij om je heen? Kan je de voorwerpen die je dagelijks ziet of gebruikt nauwkeurig beschrijven? Kun je uit je hoofd je fiets tekenen?
Er is zoveel te zien, maar we kijken meestal niet zo erg nauwkeurig. Gebeurtenissen vallen meer op dan voorwerpen, planten of dieren. Die zijn er gewoon.
In dit thema bekijk je de wereld om je heen (nog) beter dan je meestal doet. Je gaat op zoek naar kenmerken. Waaraan herken je een mos, een vleermuis of een olifant?
Ook stoffen hebben kenmerken. Olie is vloeibaar, ijs is vast en zuurstof is een gas. Er zijn voorwerpen die zinken, andere zweven en weer andere drijven.
In dit thema kun je aan de slag met twee blokken:
Alles is energie
Energie
Heb jij energie? Drink je weleens een energiedrankje?
En is het huis waarin je woont energiezuinig gebouwd?
Het woord energie gebruik je in veel verschillende betekenissen.
Een elektricien zal iets anders verstaan onder energie dan een huisarts.
Ook een voedingsdeskundige en een gedragsdeskundige praten op verschillende manieren over energie.
Wat is energie? Energie is het vermogen om iets te doen, om iets te bewegen of te veranderen.
In de natuurkunde zeg je: ”Energie is het vermogen om arbeid te verrichten".
De hoeveelheid energie op aarde is niet te veranderen. De hoeveelheid energie blijft constant.
Maar je kunt wel de ene vorm van energie omzetten in een andere vorm. Hoe? Kijk naar de afbeelding.
Planten kunnen energie van de zon omzetten in chemische energie.
Die chemische energie neem je op via je voedsel en wordt in je lichaam verbrand.
De vrijgekomen energie kun je bijvoorbeeld omzetten in bewegingsenergie.
In dit thema kun je aan de slag met drie blokken:
Groei en leven
Groei en leven hebben alles met elkaar te maken.
Groei is immers één van de levenskenmerken.
Bij groei en leven kunnen kun je veel vragen stellen:
- Groeit alles wat leeft?
- Hoe komt het dat levende wezens kunnen groeien?
- Is ontwikkelen hetzelfde als groeien?
- Wat heeft een organisme nodig om te kunnen groeien?
- Groeien planten en dieren steeds maar door?
- Kunnen levenloze voorwerpen ook groeien?
- Kun je al antwoorden geven op deze vragen?
Na dit thema kun je deze vragen in ieder geval beantwoorden!
Het thema bestaat uit twee blokken:
Macht en regels
In het dierenrijk heb je te maken met macht en regels.
Denk maar eens aan dieren die in groepen leven, zoals paarden, apen en wolven.
In zo'n groep is vaak een leider.
Je kunt wel verschillen opmerken tussen groepen van verschillende soorten dieren.
Er zijn bijvoorbeeld verschillen in de grootte van de groepen en de manier van leiden.
Zo leven apen in familiegroepen en paarden in grote kuddes.
De leider gebruikt zijn macht om de groep betere overlevingskansen te geven.
Eén van de manieren om macht te gebruiken, ten gunste van de hele groep, is het delen van kennis.
De leider weet iets en deelt zijn kennis, om te zorgen dat de groepsleden daar hun voordeel mee doen.
Voor het goed functioneren van de groep is het ook belangrijk dat de leden van de groep bepaalde dingen leren.
Soms leren dieren door de leider na te doen, maar er zijn nog veel meer manier van leren.
En hoe zit dat bij mensen?
Organiseren mensen macht en leiderschap net zoals dieren?
En leren zij op dezelfde manier?
Mensen maken soms regels over hoe de groepsleden zich moeten gedragen.
Denk maar aan de schoolregels of de verkeersregels.
Kun je bij dieren ook van regels spreken?
In dit thema kijk je naar groepsvorming bij dieren en naar de manieren waarop dieren (en mensen) elkaars gedrag bewust of onbewust kunnen beïnvloeden.
Het thema bestaat uit drie blokken:
Materie, tijd en ruimte
Er was eens……
Misschien was je als kind dol op sprookjes (of misschien nog wel).
Het heeft altijd iets fascinerends om te horen over iets van lang geleden.
Sprookjes zijn dan geen werkelijkheid, maar ze bevatten toch altijd een boodschap, een verhaal.
Mensen hebben altijd verhalen verteld en zijn ook altijd bezig geweest met de vraag waar ze vandaan komen. Zo zijn er in elke cultuur scheppingsverhalen ontstaan.
Het thema bestaat uit drie blokken:
Kracht en bewegen
Krachten zijn overal. In dit blok leer je welke krachten er zijn en welke effecten ze hebben. je leert ook hoe je gebruik kunt maken van krachten en hoe je met krachten kunt rekenen.
Je leert hoe dieren gebruik maken van krachten en hoe hun lichaam is aangepast zich zo goed mogelijk te kunnen voortbewegen in de omgeving waarin ze leven.
Het thema bestaat uit de volgende twee blokken:
Waarnemen en reageren
In het woord communicatie zie het Latijnse woord ‘communis’. Dat betekent gemeenschappelijk. Iets krijgt een gemeenschappelijke betekenis. Je zou dus kunnen zeggen dat je door communicatie iets deelt. Dat doe je door informatie uit te wisselen, bewust of onbewust.
Bij communicatie zijn altijd tenminste twee organismen betrokken, een zender en een ontvanger. Je spreekt pas echt van communicatie als de ontvanger ook weer informatie teruggeeft, hij reageert. Dat noem je ook wel feedback.
Elk organisme zendt signalen uit. Alleen al door er te zijn of door een bepaalde geur te hebben zendt een organisme signalen naar de omgeving. Heel vaak zendt een dier ook signalen uit via ‘speciale’ kanalen.
Evenwicht en kringlopen
Alles in de natuur hangt met elkaar samen, zowel levende en dode organismen als levenloze dingen (bijvoorbeeld water). De natuur om ons heen is erg belangrijk, we halen ons voedsel eruit, grondstoffen voor bijvoorbeeld het opwekken van energie en kleding en natuurlijk kunnen we ook genieten van de natuur, door bijvoorbeeld fietsen, zwemmen of klimmen.
Maar mensen gaan vaak niet zorgvuldig om met de omgeving, bijvoorbeeld door afval in de natuur achter te laten en veel energie te gebruiken. En dat leidt tot allerlei milieuproblemen, zoals zwerfafval, plastic soep in de oceanen en een versterkt broeikaseffect.
Wanneer we goed met de aarde om zouden gaan is alles met elkaar in evenwicht.
We leven gaan duurzaam met onze leefomgeving (het milieu) om als we er niet meer uithalen dan het milieu kan aanvullen.
En daarnaast ook dat we niet meer stoffen afgeven aan het milieu dan het het milieu kan verwerken.
Wat dit betekent, leer je in blok 1:
Maar ook in je lichaam is in evenwicht.
Je lichaam is voortdurend bezig om alles in evenwicht te houden, of het nu gaat om je lichaamshouding, je zuurstofgehalte of je lichaamstemperatuur.
Hierover gaat blok 2:
