Het geslachtsstelsel

Het geslachtsstelsel

Inleiding

Leerdoelen

Na het maken van deze Wikiwijs kun je...:

... de primaire en secundaire geslachtskenmerken benoemen.

... de anatomie van de geslachtsorganen uitleggen.

... uitleggen wat er verandert in de puberteit.

... benoemen wat ovuleren en menstrueren is.

... uitleggen wat er gebeurt bij een bevruchting.

 

 

 

https://pixabay.com/nl/images/search/gedaan/?manual_search=1

Handleiding

Aan de slag!

Aan de linkerkant zie je een menu. Je begint gewoon bovenaan en doorloopt zo stap voor stap de hele wikiwijs. Je komt theorie tegen, maar tussendoor staan ook filmpjes, vragen en opdrachten.Je oefent op deze manier steeds theorie die je geleerd hebt. Als je alle opdrachten hebt gemaakt, maak je de eindtoets.

In het kort:

Wat ga je doen?                     Stap voor stap de Wikiwijs maken

Hoe doe je dat?                      Zelfstandig op je laptop

Hoeveel tijd heb je?                60 minuten

Welke resultaat behaal je?     Je hebt de leerdoelen behaald

Wat als je vragen hebt?          Schrijf je vraag op om deze later aan je docent te stellen. Ga gewoon verder met het maken van de Wikiwijs.

https://pixabay.com/nl/illustrations/begin-start-zwarte-knop-knop-web-1436753/

 

Let op! Als je bijvoorbeeld een filmpje hebt gekeken of een opdracht hebt gemaakt, klik dan linksboven in je scherm op het pijltje naar links, je komt dan weer in het hoofdmenu van deze Wikiwijs.

Het geslachtsstelsel

Het geslachtsstelsel is een orgaanstelsel bestaande uit organen die betrokken zijn bij de voortplanting van dieren, mensen en planten.

Wij gaan het in deze wikiwijs hebben over het geslachtsstelsel van mensen.

https://nl.123rf.com/clipart-vectoren/anatomie_vrouw.html

Primaire geslachtskenmerken

De primaire geslachtskenmerken zijn bij de geboorte al aanwezig. Je kunt aan sommige van deze geslachtskenmerken ook zien of het kindje een jongetje of een meisje is.

De primaire geslachtskenmerken van een vrouw zijn:

  1. Baarmoeder
  2. Eierstokken
  3. Eileiders
  4. Vagina
  5. Schaamlippen

De primaire geslachtskenmerken van een man zijn:

  1. Penis
  2. Teelballen
  3. Bijballen
  4. Zaadleiders

Secundaire geslachtskenmerken

De secundaire geslachtskenmerken zijn veranderingen die je pas gaat zien als een mens in de puberteit komt.

Bij de vrouw zijn secundaire geslachtskenmerken:

  1. Het volgroeid zijn van eierstokken, baarmoeder, vagina en vulva.
  2. De menstruele cyclus.
  3. Groei van de borsten.
  4. De beharing onder de oksels en in de schaamstreek.
  5. Verbreding van het bekken.
  6. Toename van onderhuids vet op bepaalde plaatsen, zoals heupen en bovenbenen.

 

Bij de man zijn secundaire geslachtskenmerken:

  1. Het volgroeid zijn van de zaadballen (testes) en penis.
  2. Stemverlaging (‘baard in de keel').
  3. Beharing onder de oksels, in de schaamstreek, in het gezicht, op de borst en op de ledematen.
  4. Grotere bot- en spierontwikkeling dan bij de vrouw.

https://maken.wikiwijs.nl/63273

Anatomie vrouwelijke geslachtsorganen

De baarmoeder

De baarmoeder ook wel de uterus genoemd, is een geslachtsorgaan dat ongeveer het formaat en de vorm heeft van een peer. De baarmoederhals maakt de verbinding met de buitenwereld, met de baarmoedermond en die weer met de vagina.

De baarmoeder heeft meerdere functies, de belangrijkste lees je hieronder:

  • De belangrijkste functie van de baarmoeder is de innesteling van de bevruchte eicel. Eén keer per maand komt een eicel los van de eierstok, de ene keer vanuit de linker eierstok en de andere keer de rechter eierstok. Dit heet ook wel de eisprong of ovulatie. De eicel komt vervolgens in de eileider terecht. Na seks (geslachtsgemeenschap) kan de eicel daar bevrucht worden door een zaadcel. Als dat zou gebeuren, dan gaat het bevruchte eitje (zygote) haar weg vervolgen naar de baarmoeder. In de baarmoederwand zit een dikke laag slijmvlies waar de zygote zich gaat innestelen. Na 2 weken van celdelingen spreekt men niet meer van een zygote maar van een embryo. Het embryo haalt voedingsstoffen uit de baarmoederwand en kan zo doorgroeien. Later vormt zich de placenta.
  • Een andere belangrijke functie is beschermen van de foetus. In de eerste 9 weken van een zwangerschap spreekt men dus van embryo, maar na 9 weken verandert dit in foetus; een hele kleine baby die de rest van de zwangerschap zal uitgroeien tot een volgroeide baby die helemaal 'af' is. Na twee weken ontwikkelt vruchtwater in de baarmoeder. Dit is een buffer waar de foetus veilig is en beschermd is tegen stoten of duwen. Ook voert het afvalstoffen af die van de foetus afkomen. Dat vruchtwater wordt omgeven door een vlies, het vruchtvlies.
  • Als na ongeveer 40 weken de bevalling begint, is er weer een hele belangrijke taak voor de baarmoeder. Doordat de baarmoeder zich krachtig gaat samentrekken ontstaat er ontsluiting, die is nodig om de baby geboren te laten worden.

Hier volgt weer een vraag.

De eierstokken en eileiders

De eierstokken liggen links en rechts naast de baarmoeder. De eierstokken worden ook wel ovaria genoemd. Het formaat van een eierstok is ongeveer 3 centimeter. In de eierstokken worden eicellen gemaakt. Een eicel is net zo groot als een speldenknop. Maar naast eicellen produceren de eierstokken ook hormonen, namelijk oestrogeen en progesteron. Deze hormonen zorgen in de puberteit voor het reguleren van de menstruatie cyclus en het vrouwelijke hormoon oestrogeen zorgt ervoor dat de secundaire lichaamskenmerken ontstaan, zoals eerder al beschreven.

Als een meisje geboren is dan bevinden zich al een miljoen eiblaasjes in de eierstokken. Tijdens haar leven ontwikkelen tussen de 400 en 500 van deze follikels zich tot rijpe eicellen.

Bij de voortplanting hebben deze eierstokken en ook de eileiders een belangrijke functie. Er komt één keer per maand een eicel vrij. Deze komt na de eisprong terecht in de eileider. Als er door geslachtsgemeenschap een zaadlozing heeft plaatsgevonden, dan kan het eitje daar bevrucht worden door een zaadcel. Als het inderdaad tot een bevruchting komt, dan gaat het bevruchte eitje door naar de baarmoeder. Daar zal het zich innestelen in het dikke slijmvlies in de baarmoederwand. Daar zal het embryo zich gaan ontwikkelen tot foetus en uiteindelijk een volgroeide baby. Als een eicel niet bevrucht wordt, dan zal het oplossen en zal het lichaam het afvoeren. Later daarover meer in het hoofdstuk over menstruatie.

 

 

Anatomie mannelijke geslachtsorganen

De penis

Bouw van de penis

Het orgaan penis is deel van de mannelijke geslachtsorganen. De penis is bij een volgroeide man 6 tot 13 cm lang. Is de penis stijf door opwinding dan is de lengte van de penis gemiddeld 15 tot 20 cm lang.

De eikel noemt men ook wel eens de glanspenis en is het voorste gedeelte van de penis, het topje dus.  De eikel is zeer gevoelig en bevat veel zenuwen. De voorhuid is een stukje huid wat de eikel beschermd. Die voorhuid kan verschoven worden naar achteren waardoor de eikel bloot komt te liggen. Bij het verzorgen moet de voorhuid ook naar achter worden geschoven om de eikel goed te kunnen reinigen.

Functies van de penis

De penis heeft 2 functies die belangrijk zijn.

  • Plassen, de urinebuis loopt door de penis
  • Seksualiteit en voortplanting

Een penis bevat zwellichamen, dit zijn holle ruimtes die zich vullen met bloed als een man opgewonden raakt. De penis zwelt dan op en is stijf. Dit heet ook wel een erectie. Tijdens de geslachtsgemeenschap (seks hebben) kan de man ejaculeren. Dit is een ander woord voor een zaadlozing. Bij een zaadlozing kunnen de spermacellen via de vagina verder naar binnen. In de eileiders kan (als er een eisprong is geweest) bevruchting plaatsvinden.

 

 

Teelballen of zaadballen

Een andere naam voor de zaadballen zijn teelballen. Iedere man heeft twee zaadballen in de balzak, ook wel het scrotum, en deze zijn een deel van de mannelijke geslachtsorganen.

De zaadbal heeft twee functies:

  • Het produceren van spermacellen voor de voortplanting.
  • Het produceren van het hormoon testosteron.

Die twee functies van de zaadbal, worden op verschillende manieren geregeld. Testosteron wordt gemaakt in zaadbuisjes. Dit hormoon komt in de bloedbaan en het komt daardoor dus overal in het lichaam terecht. Sommige organen in het lichaam zijn gevoelig voor dat speciale mannelijke hormoon testosteron. Dit hormoon zorgt voor het ontstaan van de secundaire geslachtskenmerken in de puberteit zoals een zwaardere stem, baardgroei en lichaamsbeharing.

Om de zaadballen zit een spier die zorgt dat de temperatuur juist is. De zaadballen moeten koeler zijn dan je lichaamstemperatuur van 37 graden. Ze bevinden zich dan ook niet in het lichaam, maar daarbuiten. Als het erg koud is, dan kan die spier de zaadballen dichter naar het lichaam toetrekken, daar waar het warmer is.

Lukt het jou om de volgende onderdelen aan te wijzen in het plaatje?? Probeer het maar.

 

 

Bijballen

Bouw van de bijbal

De bijbal of epididymis ligt in de balzak. De bijballen liggen achter de zaadballen. Je hebt twee zaadballen, dus ook twee bijballen.

Vanuit de bijbal loopt er een zaadleider die via de lies naar de prostaat gaat. Achter de prostaat komen zaadleiders samen met de zaadblaasjes. Dat zijn klieren die spermavocht maken

De bijbal heeft een belangrijke functie bij rijper maken van spermacellen en ook is het de opslagplaats van de spermacellen. De spermacellen die in de zaadballen gemaakt worden, worden naar de bijballen vervoerd. In de bijballen rijpen ze verder. Tijdens dat rijpen krijgen ze ook het vermogen om te kunnen zwemmen, om zo bij de eicel te kunnen komen.

https://biologielessen.nl/index.php/dna-51/2440-voortplantingsorgaan-van-de-man

 

In onderstaande zinnen missen nog woorden, weet jij ze nog? Vul maar in.

 

De puberteit

In de puberteit verandert er een heleboel. Klieren in je hersenen maken een hormoon aan wat ervoor zorgt dat je geslachtsklieren actief worden. Deze hormonen zijn luteïniserend hormoon (LH) en follikelstimulerend hormoon (FSH). Dit gebeurt ergens tussen de 8 en de 14 jaar. Waarom het bij de ene persoon eerder begint dan bij de ander, is nog niet bekend.

Bij jongens wordt testosteron aangemaakt. Dit hormoon zorgt ervoor dat de zaadballen groter worden. Deze hormonen zorgen ook voor stimulatie van de zaadproductie. Door testosteron groeit de penis en komt de ontwikkeling van sperma op gang. Daarnaast ontstaan door dit hormoon de secundaire geslachtskenmerken zoals: baardgroei, schaamhaar, okselhaar, zware stem (baard in de keel) en groei van de spiermassa.

Bij meisjes stimuleert het FSH de groei van de follikels in de eierstokken. Samen met het LH hormoon gaan de eierstokken oestrogeen maken, dat is het vrouwelijke hormoon. Vrouwen krijgen door oestrogeen ook secundaire geslachtskenmerken zoals: schaamhaar, okselhaar, lengtegroei en borstvorming. Later in de puberteit krijgt een vrouw ook maandelijks een eisprong, de ovulatie, en vanaf dat moment gaat een vrouw ook menstrueren.

Het zijn dus grote veranderingen die allemaal ontstaan door hormonen. Bij de één gaat het heel snel en bij een ander veel langzamer. Er zijn dus grote verschillen in hoe de puberteit verloopt.

Het onderstaande fimpje geeft nogmaals weer wat er in de puberteit verandert.

Na het filmpje komt nog een vraag, luister dus goed naar de tekst in het filmpje.

Test je kennis

Sleep de woorden naar elkaar toe die bij elkaar horen. Als je het goed hebt gedaan, dan verdwijnen ze!

Zet hem op!

 

https://quizlet.com/771929424/match

Ovuleren

De ovulatie

De ovulatie heet ook wel de eisprong. De rijpe eicel verlaat de eierstok. Dit is het moment waarop het eitje bevrucht zou kunnen worden als er een zaadcel bij komt.

We gaan uitleggen hoe dat proces verloopt.

Een vrouw heeft aan de linkerkant en aan de rechterkant van de baarmoeder eierstokken. Hier zitten bij de geboorte meteen ongeveer 1,5 miljoen eicellen in. Een keer per maand groeien er per eierstok tien follikels, dat zijn blaasjes met eicellen erin. Er rijpt maar één eicel helemaal uit. En die eicel zal de eisprong meemaken. De andere eitjes gaan verloren. 400 tot 500 keer in het leven van een vrouw zal dit gebeuren. Bij die eisprong komt het eitje los en gaat de weg van de eileider in. Het eitje gaat via de eileider op weg naar de baarmoeder. Onderweg kan het eitje bevrucht raken door een zaadcel. Als dat gebeurt, dan is het eitje bevrucht en zal het gaan innestelen in de baarmoederwand. De eicel is het beste vruchtbaar 12 uur na de eisprong, daarna neemt de kans op bevruchting alweer af. Zaadcellen kunnen 3 dagen overleven, dus als er al zaadcellen aanwezig waren voor de eisprong, dan kan er dus nog gewoon een bevruchting plaatsvinden. Als er geen bevruchting plaatsvindt, dan lost het eitje op en zal de menstruatie plaatsvinden. Daar gaan we straks meer over vertellen.

 

 

 

Met behulp van de volgende filmpje zie je wat er gebeurd als een vrouw ovuleert.

 

De eisprong in beeld gebracht.

De menstruatie

De eerste keer dat een meisje menstrueert is ongeveer tussen de leeftijd van 11 en 16 jaar. Dat heeft met hormonen te maken. Een vrouw heeft gemiddeld 500 keer in haar leven een eisprong, maar meestel wordt het eitje niet bevrucht. Het eitje gaat niet innestelen in het baarmoederslijmvlies en zal uitgescheiden worden. Het dik geworden baarmoederslijmvlies wordt ook uitgescheiden. Bij het loslaten van het baarmoederslijmvlies gaan bloedvaatjes kapot, wat ervoor zorgt dat het baarmoederslijmvlies gemengd met bloed en het eitje afgescheiden wordt via de vagina.

Een menstruatie verloopt niet altijd hetzelfde. De dagen dat een vrouw menstrueert wisselt tussen de 2 en 10 dagen. Ook kunnen vrouwen klachten hebben zoals rugpijn, hoofdpijn of buikpijn. Als je twijfelt over je menstruatie of heb je veel klachten, neem dan contact op met je huisarts.

Het is belangrijk om te weten dat je altijd een voorbehoedmiddel moet gebruiken om een zwangerschap of geslachtziekte te voorkomen.

In het onderstaande filmpje is de menstruatie cyclus in beeld gebracht.

Onder het fimpje staan een paar zinnen met ontbrekende getallen, luister goed naar het filmpje en je kunt de juiste getallen in de zin slepen.

 

Test je woordkennis

Test je woordkennis!
klik op het spel om te spelen, oefen de woorden die je in de theorie allemaal hebt geleerd. Zet hem op!

Bevruchting

De bevruchting is het moment waarop een spermacel een eicel binnenkomt, ze smelten dan samen. Zoals je hebt gelezen komt er een keer in de maand een rijpe eicel vrij tijdens de eisprong. Het eitje komt terecht in de eileider, en leeft ongeveer 1,5 dag. Dat is dus de tijd dat het eitje bevrucht kan worden. Als een man en een vrouw geslachtsgemeenschap hebben gehad en er heeft en zaadlozing plaatsgevonden, dan kunnen de miljoenen zaadcellen via de vagina, naar de baarmoedermond en baarmoeder zwemmen. Er sneuvelen tijdens deze reis al vele spermacellen omdat ze niet snel genoeg zijn. Alleen de sterkste en snelste komen aan in de eileiders van de vrouw. Als in een van die eileiders een eicel zit, dan kunnen de paar honderd zaadcellen proberen binnen te dringen in de eicel. Zodra een zaadcel het lukt om binnen te komen, vind direct de versmelting plaats doordat beide celkernen samenkomen. De andere spermacellen kunnen nu niet meer in de eicel komen.

 

Het moment van conceptie in de eileider: de zaadcel bevrucht de eicel Het moment van conceptie in de eileider

De bevruchte eicel heeft dus de helft van de genen van de vader en de helft van de moeder. Die bevruchte eicel heet nu de zygote en de cellen in de zygote blijven zich delen. In de baarmoederwand nestelt de zygote zich in. Er ontwikkeld zich nu een embryo, en na 2 maanden is er al een hele kleine baby die vooral nog moet uitgroeien tot een volgroeide baby, klaar om geboren te worden. Na 2 maanden ontwikkeling noemt men de kleine baby ook wel een foetus.

De bevruchting nogmaals uitgelegd in een filmpje

 

De bevruchting

Zoek de juiste omschrijving bij elkaar

https://www.educaplay.com/game/14038544-het_geslachtsstelsel.html

 

Start het bovenstaande spel en kijk welke omschrijvingen bij elkaar horen. Je klikt op een omschrijving en vervolgens op de omschrijving die erbij hoort. Succes!

Kennis toets

Bronnen

Bronnen:

24baby.nl. (2022, 24 juni). Ovulatie of eisprong: zo verloopt dit moment in je cyclus - 24Baby.nl. 24Baby.nl. https://www.24baby.nl/zwanger-worden/van-eicel-tot-embryo/ovulatie-eisprong/

biologiepagina.nl. (z.d.). Biologiepagina.nl voor het oefenen van biologie. https://biologiepagina.nl/

Bioritology. (2020b, mei 28). Ongesteld worden (menstruatiecyclus) [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=i3XthTY_rm8

Bioritology. (2020b, mei 28). Van Bevruchting tot Foetus [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=tNq-uVF3AUc

Cyberpoli. (2017, 22 december). De geslachtsontwikkeling tijdens de puberteit [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=qgpKr2eRHpE

Drugs.com. (2018, 27 maart). Ovulation [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=fLkOHC_rk4w

Gregoire, L., & Van Straaten-Huygen, A. (2014). Anatomie en fysiologie van de mens. ThiemeMeulenhoff bv.

Kirchmann, L. L., Geskes, G., Van Heyningen, M., De Groot, R., de Groot, R., & van Heyningen, M. (2018a). Anatomie en Fysiologie Van de Mens. Bohn Stafleu van Loghum.

L. (z.d.). Zaadbal - Menselijk lichaam | Gezondheidsplein.nl. https://www.gezondheidsplein.nl/menselijk-lichaam/zaadbal/item45066

 

 

 

 

  • Het arrangement Het geslachtsstelsel is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Marieke van Noort
    Laatst gewijzigd
    2023-02-28 16:03:54
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Een wikiwijs waar een aantal belangrijke onderdelen van het geslachtsstelsel aanbod komen.
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    geslachtsstelsel, voortplantingsstelsel

    Bronnen

    Bron Type
    https://www.youtube.com/watch?v=qgpKr2eRHpE&t=129s
    https://www.youtube.com/watch?v=qgpKr2eRHpE&t=129s     		Video
    De eisprong in beeld gebracht.
    https://www.youtube.com/watch?v=fLkOHC_rk4w     		Video
    https://www.youtube.com/watch?v=i3XthTY_rm8
    https://www.youtube.com/watch?v=i3XthTY_rm8     		Video
    Test je woordkennis!
    https://quizlet.com/_crl4k0?x=1jqt&i=4ybx0a     		Link
    De bevruchting
    https://www.youtube.com/watch?v=tNq-uVF3AUc&t=6s     		Video

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Kennistoets

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van