De celkern

De celkern

Instructie Wikiwijs

Lees voor:

Instructie: Wat is de bedoeling?

Deze Wikiwijs is eigenlijk een volledige digitale les. Je gaat de wikiwijs zelfstandig doorlopen. Tijdens het volgen van de les zul je iets moeten lezen. Geen paniek, alle tekst is ingesproken dus je kan worden voorgelezen. Verder zijn er ook verschillende oefeningen aanwezig om te checken of je de lesstof begrepen hebt. Ook zijn er een aantal kennisclips beschikbaar. Hierin wordt de lesstof nogmaals op een andere manier uitgelegd.

Na het doorlopen van deze wikiwijs en het bekijken van de kennisclips, maak je de opdrachten in je werkboek van Bs. 4 De celkern. Dit is ook het huiswerk voor de volgende les.

Wat?: Je gaat zelfstandig aan de slag met de wikiwijs.

Hoelang?: 45min

Hulp?: Je bent deze les zelfstandig aan de slag. De docent loopt rond voor vragen.

Nodig?: Een chromebook, Oortjes (voorlezen & kennisclips), potlood & gum.

Klaar?:

  1. Opdrachten maken online leeromgeving Biologie voor Jou.
  2. Oefenen op Biologiepagina.nl

 

 

 

1. Introductie

De Celkern  

Voorlezen:

In de vorige basisstof hebben we gekeken naar cellen. Als het goed is weet je nu wat een cel is, wat er in zit en wat het doet. In deze basisstof gaan we nog iets veder inzoomen. Namelijk op de celkern.

Leerdoelen:

- Je kunt kenmerken van chromosomen noemen.

- Je kunt de bouw en functie van DNA beschrijven.

Cellen worden aangestuurd door 'minicomputers'. Zo'n minicomputers noem je een celkern. De celkern bevat alle informatie om bepaalde processen binnen en soms ook buiten de cel aan te kunnen sturen. Deze informatie is terug te vinden op het DNA. Je kunt het DNA het beste vergelijken met een heel dik receptenboek. Op het DNA staan duizende recepten geschreven om bepaalde stofjes te maken die voor de cel belangrijk zijn. Maar er staat ook in beschreven hoe een organisme, zoals een mens, er uit moet zien.

Jij hebt ook celkernen in zo'n beetje alle cellen van je lichaam. Deze regelen dus alles wat voor jouw cellen en vooral wat voor jouw lichaam belangrijk is. Trouwens dat DNA in jouw celkernen is niet helemaal van jezelf. Daarvoor moet je ook je ouders bedanken. De helft (50%) van jouw DNA is namelijk afkomstig van je moeder. De andere helft juist van je vader (50%). Dat maakt jou tot een uniek mens.

2. Terugblikken

Terugblik cellen

Lees voor: 

In de vorige basistoffen heb je onder andere geleerd wat cellen zijn. Ook heb je geleerd wat er allemaal in een cel kan zitten en wat de functies van deze onderdelen zijn. Om deze kennis weer op te halen maak je in dit onderdeel van de wikiwijs een aantal vragen die daar over gaan.

Bekijk eventueel de onderstaande video.

Wat weet je nog van cellen?

Test je kennis over Cellen 

Sleep de woorden in het rechter rijtje naar de juiste zinnen.

3. Chromosomen

Chromosomen

Lees voor:

Chromosomen zijn lange dunne draden die in iedere celkern van je lichaam liggen opgeslagen. Deze chromosomen regelen alles wat er in je lichaam gebeurt. Onder normale omstandigheden liggen de chromosomen als een wirwar door elkaar. Het is één grote soep van chromosomen. Zoals je weet zijn cellen heel klein en met het blote oog haast niet te zien. Chromosomen zitten in de celkern, dus je kunt je voorstellen dat chromosomen echt onzichtbaar zijn. Toch zijn ze soms wel zichtbaar. Bijvoorbeeld, als de cel zich gaat delen. Dan worden die lange dunne draden, de chromosomen, korter en dikker, en zijn ze met behulp van een microscoop wél zichtbaar.

Bekijk de onderstaande afbeelding goed. Daarin is te zien dat Chromosomen alleen zichtbaar worden als de cel zich gaat delen.

Organismen Aantal chromosomen per cel
Vlieg 12

Ui

 16
Tomaat 24
Kat 38
Mens 46
Chimpansee 48
Koe 60
Paard 64
Hond 78
Egel 88

Zoals je al eerder hebt geleerd is je lichaam opgebouwd uit miljoenen cellen. Deze celllen noem je lichaamscellen. Je huidcellen, levercellen, nier- en spiercellen zijn allemaal lichaamscellen. Ze maken namelijk onderdeel uit van jouw lichaam. In de celkernen van lichaamscellen van een mens liggen precies 46 chromosomen. Lichaamscellen van andere organismen hebben ook chromosomen. Alleen verschilt het aantal chromosomen. Bekijk de tabel hieronder: daarin staan een aantal organismen met het aantal chromosomen in hun lichaamscellen.

 

Kennisclip Chromosomen

Bekijk de Kennisclip!

Vragen over Chromosomen.

4. De bouw van DNA

De Bouw van DNA. Van klein naar nog kleiner.

Lees voor: 

We gaan nu nog een stapje kleiner. Je bent deze paragraaf begonnen met het kijken naar een celkern. Toen heb je gekeken naar de inhoud van een celkern namelijk de Chromosomen. Nu ga je bestuderen waar chromosomen op hun beurt uit bestaan. Chromosomen bestaan op hun beurt namelijk weer uit DNA. Om niet te verdwalen in de wondere wereld van de kleine dingen vind je hier een kort schema.

Bekijk het schema en de afbeekding Je ziet dat we steeds veder inzoomen, op het aller kleinste. Namelijk het DNA

1.Cel ---> 2. Celkern -----> 3. Chromosomen ----> 4. DNA

 

Bekijk de animantie van Chromosomen naar DNA.

Animatie van Chromosomen naar DNA

Van Chromosoom naar DNA

Lees voor:

Chromosomen bestaan dus voor een groot deel uit de stof DNA. De letters DNA staan voor een Engelse afkorting voor de stof: DeoxyriboNucleic Acid. Dit is overigens niet heel belangrijk maar misschien wel leuk om te weten. DNA is het best te vergelijken met een groot receptenboek met daarin allemaal recepten. Deze recepten beschrijven hoe jouw cellen bepaalde stoffen moet maken en hoe bepaalde processen in jouw lichaam moeten verlopen. Alleen dit receptenboek is niet geschreven met de 26 letters van het alfabet maar met slechts 4 letters A, T, C & G. Deze vier letters noem je basen. De basen vormen paren. Altijd vormen Letter A & T één paar en altijd vormen letter C & G één paar. Zo'n paar (A-T of C-G) noem je een basenpaar.

Wenteltrap voorbeeld

DNA zelf ziet er uit als een hele lange wenteltrap met aan beide zijde twee leuningen met daar tussenin de traptreden (Zie de afbeelding hiernaast). Elke trede van de wenteltrap bestaat uit twee stukken die precies in elkaar passen. Die traptreden zijn de basen die samen een basenpaar (A-T of C-G) vormen.

Bekijk de animatie van DNA

Kennisclip de bouw van DNA.

Bekijk de kennisclip!

Vragen: De bouw van DNA

5. De functie van DNA

De functie van DNA

Lees voor:

 

In een DNA-keten (of DNA-ketting) is enorm veel informatie opgeslagen. Het DNA bevat informatie voor alle eigenschappen van een organismen. Jouw DNA bevat bijvoorbeeld informatie over je haarkleur, de grote van je oren en of je links- of rechtshandig bent. Ook de kleur van je ogen is opgeslagen in het DNA. Het gekeurde deel van je oog heet de iris. De cellen in de iris lezen op het DNA af welke kleurstoffen ze moeten maken. Heb je bruine ogen dan maken de cellen in de iris veel kleustoffen aan. Heb je blauwe ogen dan maken ze juist weinig kleurstoffen aan.

Cellen lezen de informatie op het DNA af aan de hand van de volgorde van de basenparen (A-T, C-G). Het is een soort codetaal. Ook computers maken gebruik van codetaal. Net als DNA bestaat elke app en elke website uit een soort codetaal. In het onderstaande tekstvlak zie je een voorbeeld van computercodetaal. Voor een normaal mens is dit niet te begrijpen maar computers en programeurs weten er wel raad mee.

Zo werkt het ook in onze cellen. Het DNA wordt afgelezen in de celkern, zodat jouw lichaam kan blijven functioneren.

Kopieer de onderstaande codetaal en plak het in het zwarte vlak op deze website. De computer vertaald het naar iets wat wij wel begrijpen, naamelijk een leesbare website.

<html><HTML>

<HEAD>

<TITLE>Your Title Here</TITLE>

</HEAD>

<BODY BGCOLOR="FFFFFF">


<HR>

<H1>Celkern</H1>

<a href="https://maken.wikiwijs.nl/?id=15&arrangement=191871#!page-7353897">Klik hier</a>

Als je alles wilt leren over de celkern

<H2>5. de functie van DNA </H2>


<P>
In een DNA-keten (zo'n wenteltrap) is enorm veel informatie opgeslagen. Het DNA bevat informatie voor alle eigenschappen van een organismen. Jouw DNA bevat bijvoorbeeld informatie over je haarkleur, de grote van je oren en of je links- of rechtshandig bent. Ook de kleur van je ogen is opgeslagen in het DNA. Het gekeurde deel van je oog heet de iris. De cellen in de iris lezen op het DNA af welke kleurstoffen ze moeten maken. Heb je bruine ogen dan maken de cellen in de iris veel kleustoffen aan. Heb je blauwe ogen dan maken ze juist weinig kleurstoffen aan.

<P> <B> </B>

<BR> <B><I> DNA is de basis van alles wat leeft.</I></B>

<HR>

</BODY>

</HTML>

 

Kenniskclip functie DNA

Bekijk de kennisclip

Vragen: de functie van DNA

6. Erfelijke eigenschappen

Erfelijke eigenschappen

Lees voor:

De informatie die op het DNA staat krijg je van je ouders. De ene helft krijg je van je moeder, de ander helft krijg je van je vader. Je ouders geven nog voor jouw geboorte een deel van hun eigenschappen (kenmerken) aan jouw door. Misschien heb jij wel de zelfde neus als je moeder, of wordt je straks net zo lang als je vader, of heb je de zelfde kleur ogen als je moeder. Je zou kunnen zeggen dat je deze eigenschappen van je ouders erft. Daarom noem je ze ook wel Erfelijke eigenschappen.

Elke cel in jouw lichaam bevat de zelfde erfelijke informatie. Dus de erfelijke informatie in een cel van jouw lever is het zelfde als die in de cel je huid. Toch gebruikt elke cel alléén de informatie die hij nodig heeft. een levercel gebruikt dus ander erfelijke informatie dan een huidcel.

Het DNA bepaald niet in zijn eentje hoe je je gedraagd of hoe je eruit ziet. Jouw omgeving is ook heel bepalend. Hoelang je wordt heeft namelijk ook te maken met wat je eet en hoe je je gedraagd wordt mede bepaald door met wie je omgaat en hoe je ouders je opvoeden.

Kennisclip erfelijke eigenschappen

Bekijk de Kennisclip!

Vragen: Erfelijke eigenschappen

7. Afsluiten & Huiswerk

Eindopdracht Wikiwijs.

Maak nu de onderstaande opdracht en lever hem in.

Het einde, en nu?

Je hebt de wikiwijs succesvol doorlopen. Nu kun je aan de slag met het huiswerk.

 

Wat?: Maken opdracht 1 t/m 10?

- Opdrachten maken online leeromgeving Biologie voor Jou.

Waar?: Thuis of in de les als je klaar bent met de wikiwijs.

Hulp?: De wikiwijs en kennisclips en/of je tekstboek.

Klaar?: Oefenen Organen en cellen | Biologie Brugklas (biologiepagina.nl)

 

  • Het arrangement De celkern is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Stefan de Klerk
    Laatst gewijzigd
    2022-11-11 10:27:00
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    In de vorige basisstof hebben we gekeken naar cellen. Als het goed is weet je nu wat een cel is, wat er in zit en wat het doet. In deze basisstof gaan we nog iets veder inzoomen op de celkern.
    Leerniveau
    HAVO 1;
    Leerinhoud en doelen
    Biologische eenheid; Biologie; Opbouw van leven;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    1 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    biologie, celkern, cellen en organen

    Bronnen

    Bron Type
    Animatie van Chromosomen naar DNA
    https://www.youtube.com/watch?v=57Q5V0HcIWU     		Video

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van