Bron: Reid, J., Geleijnse, B. & Tol, J.M. van (2003) Fokke en Sukke hebben geen idee. [Soest]: Catullus
In het hoger onderwijs is informatievaardigheden één van de competenties die studenten moeten bezitten. Om jullie hier alvast mee kennis te laten maken is er deze digitale instructie voor het aanleren van een goede methode voor het zoeken, vinden, beoordelen en gebruiken van informatie voor in een verslag of presentatie.
Met deze instructie leer je:
waar je op moet letten bij het kiezen van een onderwerp
hoe je een hoofd- en deelvraag opstelt
welke verschillende soorten informatiebronnen er zijn
een correcte zoekvraag formuleren
de juiste zoektermen kiezen en gebruiken
zoeken in catalogi en andere relevante informatiebronnen
(web)informatie op kwaliteit toetsen
hoe je de gevonden informatie kunt gebruiken bij het schrijven van je verslag, zoals Profielwerkstuk of PO.
Zo werkt het:
De vaardigheden zijn ondergebracht in modules. Deze modules kunnen aaneengesloten worden doorlopen maar zijn ook onafhankelijk van elkaar te doen. Klik op de 'Volgende'-knop rechts onderin dit scherm om de module te starten. Wil je de vragen opnieuw doen? Vernieuw dan de webpagina met Ctrl+F5. Bij vragen of opmerkingen kun je terecht bij de mediatheek.
Inleiding.
Het is niet altijd even makkelijk om je weg te vinden op het internet. Er is zoveel informatie te vinden op het web dat het vaak lastig is dát te vinden wat jij nou net nodig hebt. In deze module maak je kennis met verschillende types informatiebronnen.
Google?
De enorme toename aan informatie heeft het zoeken naar informatie grondig veranderd. Dankzij een algemene zoekmachine alsGooglekun je met enkele muisklikken de krant lezen, een wereldreis boeken of dat leuke shirt bestellen. Toch kan Google je zoektocht naar (wetenschappelijke) informatie ook moeilijker maken.
Wist je dat:
Google nog niet de helft van het hele internet indexeert.
de zoekresultaten bij een algemene zoekmachine niet gecontroleerd zijn op kwaliteit en betrouwbaarheid.
de zoekresultaten voor een groot deel bepaald worden door advertenties en ranking-instellingen bij Google.
lang niet alle (wetenschappelijke) informatie online beschikbaar is.
Om alle relevante publicaties over je onderwerp te vinden is het handig om ook gebruik te maken van door de mediatheek Schilderspark geselecteerde informatiebronnen. Waar je die vindt, lees je verderop.
0.1 : Soorten informatiebronnen
Er zijn heel wat informatiebronnen (boeken, encyclopedieën, tijdschriften, woordenboeken, enz.) gratis of tegen betaling via het internet beschikbaar.
De mediatheek heeft een selectie van informatiebronnen gemaakt op basis van relevantie en kwaliteit,in de volgende categorieën:
catalogi: om te zoeken naar boeken, tijdschriften of audiovisuele materialen.
databanken: om te zoeken naar artikelen, samenvattingen, enz.
naslagwerken: om te zoeken naar een korte beschrijving van een begrip, persoon of een woord.
0.2 : Catalogi
Een catalogus bevat een beschrijving van boeken, tijdschriften en audiovisuele materialen, inclusief hun bewaarplaats (de precieze vindplaats op de boekenplank of een directe link naar de elektronische versie).
LET OP: De meeste catalogi bevatten géén artikelen van tijdschriften, enkel de titels van de tijdschriften zelf.
Enkele voorbeelden van catalogi:
Aura Library: catalogus van Mediatheek Schilderspark van het Kalsbeek College.
Koninklijke Bibliotheek: de KB biedt toegang tot alles wat in en over Nederland is gepubliceerd.
WorldCat: Meer dan 50.000 bibliotheken uit meer dan 90 landen werken samen aan één gemeenschappelijke online catalogus.
0.3 : Digitale bronnen
De mediatheek heeft voor jou een aantal databanken/bronnen bij elkaar gezet.
Enkele voorbeelden hiervan zijn:
HBO Kennisbank: geeft toegang totde resultaten van onderzoek van hogescholen in Nederland.
Delpher: geeft toegang tot de originele teksten uit ruim 100 miljoen pagina's van Nederlandse boeken, kranten en tijdschriften uit de 15de tot de 21ste eeuw.
IsGeschiedenis: dagelijkse historische achtergronden bij het nieuws.
Nemo Kennislink: dé populair-wetenschappelijke website voor Nederland.
Krantenbank: LexisNexis geeft toegang tot de database van de landelijke dagbladen uit Nederland gemakkelijk te doorzoeken op onderwerp.
Een totaal overzicht van alle door de mediatheek verzamelde bronnen vind je op de website van Mediatheek Schilderspark: eerst inloggen bij Mijn Auraspace, dan op de homepage klikken op de blauwe button Websites.
0.4 : Wanneer gebruik ik welke soort informatiebron?
0.4.1 : Ik zoek basisinformatie over een onderwerp
Wat moet ik gebruiken?
Naslagwerken: om informatie op te zoeken over een algemeen begrip (encyclopedie) of een woord (woordenboek).
Waarom eigenlijk?
Hier vind je een korte beschrijving over je onderwerp en vaak ook een beperkte literatuurlijst.
Als eerste kennismaking met het onderwerp van je opdracht/werkstuk.
Om snel iets op te zoeken over iets of iemand.
Om nieuwe geschikte zoektermen over je onderwerp terug te vinden.
Voor het doen van onderzoek is een methode ontwikkeld die ook wel "The Big Six" wordt genoemd of "Onderzoek in zes stappen". In de volgende hoofdstukken ga je elke stap verder onderzoeken.
Stap 1 : Oriënteren op je onderwerp
De eerste stap die je moet nemen aan het begin van een (onderzoeks)opdracht is bedenken wat je onderwerp zal zijn. Waar wil je onderzoek naar doen en wat wil je daar dan over weten. Het goed oriënteren op je onderwerp is een erg belangrijke eerste stap.
Om je daarbij te helpen heeft de Hogeschool Rotterdam de Profielwerkstukhulp.
Je vindt deze terug op de pagina van Mediatheek Schilderspark, onder het kopje Onderwerp zoeken voor je profielwerkstuk? Bekijk deze later maar eens, als je inspiratie nodig hebt.
1.1 Een onderwerp kiezen
Een onderwerp kiezen.
Inspiratie nodig?
Wat vind je interessant en intrigerend?
Wat zijn je hobby's
Praat met vrienden, ouders en docenten
Haal inspiratie uit nieuws en kranten
Kijk bij de informatieve boeken van de mediatheek
Denk aan je vervolgstudie
Neem een kijkje op de mediatheeksite bij het bericht "Onderwerp kiezen voor je Profielwerkstuk?"
1.2 Het onderwerp afbakenen
Afbakenen
Voordat je onderzoek kunt doen, of gaat schrijven, moet je je algemene onderwerp afbakenen. Dat betekent dat je een insteek moet kiezen:
Wat ga je wel onderzoeken en wat niet?
Je onderwerp moet worden begrensd en omgezet in een hoofdvraag met bijpassende deelvragen. Houd hierbij rekening met de onderzoekbaarheid. Zijn de bronnen die je nodig hebt voor jou bereikbaar?
Voorbeeld:
Je wilt onderzoek doen naar “Problemen rondom kinderopvang”.
Dat is nog erg algemeen en vaag. Door je te oriënteren merk je dat je vooral geïnteresseerd bent in problemen die zijn ontstaan na de privatisering van de markt in 2005. En eigenlijk vooral de gevolgen voor wachtlijsten. Je hebt nu al afgebakend door te kiezen voor:
De Nederlandse markt
Periode vanaf 2005
Problemen door privatisering
Gevolgen privatisering voor wachtlijsten
1.3 Een hoofdvraag opstellen
Vijf tips voor het opstellen van een hoofdvraag:
1. Lees je eerst goed in. Een goede hoofdvraag formuleer je pas na het inlezen.
2. Bedenkt een onderzoekende vraag. Begin bijvoorbeeld met "waarom", "in hoeverre" of "in welke mate".
3. Formuleer een open vraag. De vraag "Is de inflatie in Nederland tussen 2000 en 2009 snel gestegen?" is snel beantwoord. Beter is "Waarom is de inflatie zo snel gestegen?".
4. Baken je hoofdvraag af. Wees specifiek, en stel een tijd- en/of plaatsbepaling vast. Een hoofdvraag is eerder te breed dan te smal.
5. Vraag feedback op je hoofdvraag. Bijvoorbeeld aan je docent.
1.4 Deelvragen opstellen
Waar moet je op letten bij het opstellen van je deelvragen.
Stap 2 : Zoeken en Plannen: Hoe formuleer ik een goede zoekactie?
Informatievaardig zijn betekent ook dat je even nadenkt voordat je allerlei woorden intypt in de zoekbalk.
In deze module leer je goede zoektermen formuleren en deze met elkaar te combineren in een goede zoekactie.
2.1 : Van probleemstelling tot zoektermen
Uit je probleemstelling kun je zoektermen afleiden. Deze zoektermen vormen de basis van je zoekacties. De kunst bestaat eruit om met zo weinig mogelijk zoektermen zoveel mogelijk relevante en zo weinig mogelijk irrelevante publicaties terug te vinden.
Om geschikte zoektermen te vinden, kun je het beste eerst basisinformatie opzoeken in naslagwerken (zie inleiding). Kijk hiervoor in bijvoorbeeld (online) encyclopedieën of (vak)woordenboeken. Met deze eerste basiskennis in het achterhoofd kun je de zoektermen vormen.
Er zijn verschillende relaties binnen een zoekterm:
Afkortingen: Afkortingen van termen die te maken hebben met je onderwerp.
Synoniemen: Een "synoniem" van een zoekterm is een ander woord met (ongeveer) dezelfde betekenis, bijv. fiets/rijwiel.
Vertalingen: Het is in de meeste gevallen noodzakelijk om bijvoorbeeld Engelse vertalingen van je zoektermen te gebruiken. Denk bij vertalingen naar het Engels ook aan het verschil tussen Brits (bv. behaviour) en Amerikaans (bijv. behavior) Engels en aan Latijnse benamingen.
Enkel- of Meervoud: Dit spreekt voor zich, maar houd hier rekening mee bij het formuleren van je zoekactie.
Samenstellingen: In het Nederlands spel je samenstellingen in principe als één woord (bijv. online), terwijl in het Engels samenstellingen in principe juist opgebouwd worden uit losse woorden (bijv. on line).
Narrower term: Een "narrower term" is een term die in relatie staat tot het zoekterm, maar een beperktere betekenis heeft. Dit is dus een nauwere zoekterm. Bijvoorbeeld: Zoekterm "Boom", NT "Dennenboom".
Broader term: Een "broader term" is een term die in relatie staat tot de zoekterm, maar een ruimere betekenis heeft. Dit is dus een ruimere zoekterm. Bijvoorbeeld: Zoekterm "Boom", BT "Bos".
Related term: Een "related term" is een term die in relatie staat tot de zoekterm binnen de context van je onderwerp. Bijvoorbeeld: Zoekterm "Boom", RT "Struik".
Als je de beginzoektermen van je probleemstelling aanvult met vertalingen, synoniemen, broader terms, narrower terms, etc., kom je tot een goede set van zoektermen.
2.2 : Hoe combineer je zoektermen met elkaar?
Het volstaat NIET om alle mogelijke zoektermen lukraak in te typen. Om specifieke en gerichte informatie over je onderwerp terug te vinden, moet je zoektermen met elkaar combineren.
Niemand is bereid om honderden of duizenden zoekresultaten allemaal afzonderlijk te beoordelen op hun relevatie. Het is dus zaak om op een verstandige manier maximaal enkele tientallen zoekresultaten te krijgen zonder relevante zoekresultaten overboord te gooien.
Informatie kun je op vele manieren vinden, o.a. via zoekmachines op het internet en de (digitale) bronnen die aangeboden worden via de mediatheek.
Er is via internet steeds meer informatie te vinden, maar vaak is deze informatie nogal verspreid en de kwaliteit is niet altijd goed vast te stellen. Soms kun je er niet bijkomen omdat de informatie alleen in databases is opgenomen, of moet je voor de inhoud van een website inloggen. De benodigde informatie kan daardoor niet door de zoekmachines gevonden worden. Dit wordt ook wel het diepe of onzichtbare web genoemd.
Zoals je in de afbeelding hierboven kunt zien is het "visible web", oftewel het internet waar wij allemaal bij kunnen, maar een klein topje van de, in dit geval letterlijke, ijsberg.
Het is aan te raden om je zoektocht te beginnen in de bronnen die worden aangeboden door de mediatheek. Deze bronnen zijn geselecteerd op kwaliteit en bieden de informatie gestructureerd aan. Deze module gaat nader in op de volgende bronnen:
Aura Library (mediatheekcatalogus)
Catalogus van De Bibliotheek
WorldCat
Delpher
Zoekmachines, waaronder Google
3.1 : Aura Library (de mediatheekcatalogus)
Je begint met zoeken wat er in de mediatheek aanwezig is. Je gebruikt hiervoor de mediatheekcatalogus, Aura Library. Hierin vind je de titels van boeken en tijdschriften (ook digitaal), DVD’s en andere materialen die op school aanwezig zijn.
De mediatheekcatalogus is ook beschikbaar als app (Aura Library). Op de homepage van de mediatheekcatalogus staat hoe je deze kunt downloaden.
3.1.1 : Zoeken in de catalogus
Log eerst in via Mijn Auraspace. Je kunt alleen zoeken in de catalogus als je bent ingelogd.
Op de beginpagina van Aura Library vind je de button Zoeken waarmee je in de catalogus kunt zoeken. Er zijn twee zoekmethoden: Zoeken (eigenlijk Eenvoudig Zoeken) en Uitgebreid Zoeken.
Eenvoudig Zoeken
In het zoekveld typ je een of meerdere zoektermen, klik op 'Zoek' om de opdracht uit te voeren. Twee of meer zoektermen worden gecombineerd met elkaar.
LET OP: Gebruik bij het zoeken geen woorden die eigenlijk geen echte betekenis hebben zoals lidwoorden, voorzetsels, bijwoorden en voegwoorden (Bijv.: de, het, een, van, op, er, als, dan).
Zoekresultaat Eenvoudig Zoeken
In het volgende scherm worden de resultaten van de zoekopdracht via Eenvoudig Zoeken getoond:
Zoeken via Eenvoudig Zoeken duurt vaak wat langer omdat er meerdere velden doorzocht moeten worden. Je zoekresultaat kan uit een langere lijst bestaan.
Klik op de paarse titel van een boek om te zien of het aanwezig is.
Het voordeel van Eenvoudig Zoeken is dat je in de resultatenlijst twee extra buttons ziet. Klik op de button Bibliotheek Het Groene Hart en je wordt (met dezelfde zoekactie) doorgezet naar de catalogus van de Openbare Bibliotheek Woerden. Klik op de button E-Books en je kan e-books van de openbare bibliotheek downloaden, MITS je een abonnement bij de Bibliotheek hebt.
Uitgebreid Zoeken
Op de homepage klik je op de blauwe button Zoeken, daarna op de blauwe button ernaast: Uitgebreid Zoeken. Via het invulformulier kun je veel nauwkeuriger aangeven naar welke informatie je op zoek bent, je zoekresultatenlijst zal korter maar wel relevanter zijn.
Het nadeel van Uitgebreid Zoeken is dat je in de Zoekresultatenlijst niet kunt doorklikken op de catalogus van Bibliotheek Het Groene Hart en ook niet op hun E-books. Je kan alleen zoeken in het bezit van de mediatheek.
Zoekresultaat en Detailscherm:
Als je een zoekopdracht hebt gegeven krijg je een lijst met treffers. In de lijst zie je de omslag, beknopte titelgegevens en materiaalsoort, deze lijst stelt je in staat snel de resultaten te doorlopen en te kijken of er titels bijzitten die je nader wilt bekijken.
Klik je op een titel, dan krijg je een volledige beschrijving:
De plaats van het boek in de kast vind je door te kijken naar de Categorie waarin het boek valt, in dit geval INFO. Daarnaast kijk je naar de Sisocode: 903.1. Alle informatieve boeken met hetzelfde onderwerp staan op dezelfde Sisocode bij elkaar in de kast. Binnen een Sisocode staan de boeken op achternaam van schrijver, in dit geval 'vanr'. Onderaan het scherm bij 'Beschikbaarheids informatie' kun je zien of het boek aanwezig is of is uitgeleend.
3.2 : Oefening Aura Library
De mediatheekcatalogus, Aura Library, vindt je ook op de website van de mediatheek.
Ga daarvoor naar www.kalsbeek.nl, klik op Groeiportaal en klik op Mediatheek Schilderspark. Vergeet niet in te loggen op Mijn Auraspace!
De Homepage biedt een overzicht van de actuele dienstverlening van de Bibliotheek Het Groene Hart, met nieuws, activiteiten en recente publicaties.
Je kunt meteen met zoeken starten vanaf de homepage in de zoekbalk bovenaan de pagina.
Je zoekt hiermee niet alleen in de collectie van de openbare bibliotheken in de regio Woerden, maar ook in de Nationale Bibliotheek Catalogus. Deze laatste is o.a. opgebouwd uit het gezamenlijke bezit van alle openbare bibliotheken in Nederland.
Dit grote aanbod is ook nog eens aangevuld met onder andere:
• Titels van het landelijke E-book platform van de Bibliotheek
• Titels van Muziekweb
• Delpher, historische boeken en kranten van de Koninklijke Bibliotheek (online leesbaar)
• Titels uit de historische Gutenberg collectie (online leesbaar)
Met één zoekopdracht in de nieuwe catalogus worden dus al deze collecties tegelijkertijd doorzocht.
3.4 : Oefening catalogus Bibliotheek Het Groene Hart
Een online bron is een informatiebron die via internet toegankelijk is. Een databank is een computerbestand met een grote hoeveelheid geordende gegevens. Een databank kan verschillende soorten informatie bevatten zoals artikelen uit digitale tijdschriften, beeldmateriaal, feitelijke gegevens en beschrijvingen van literatuur.
De informatie in deze databanken is voor een groot deel niet of moeilijk op andere manieren (gratis) te verkrijgen. De mediatheek heeft ze geselecteerd op relevantie en kwaliteit.
Geselecteerde databanken en online bronnen
Op de homepage van Aura Library vind je een overzicht van de door de mediatheek geselecteerde informatiebronnen/databanken. Als je bent ingelogd via Mijn Auraspace vind je op de homepage de blauwe button 'websites', daar vind je nog veel meer online bronnen.
Interessant zijn de Krantenbank en Delpher. In de Krantenbank zijn artikelen opgenomen van Nederlandse en buitenlandse kranten van de afgelopen 40 jaar tot en met vandaag. In Delpher vind je gedigitaliseerde teksten uit Nederlandse kranten, boeken en tijdschriften van de 17e t/m de 20ste eeuw. Met name de Krantenbank is wat lastig om te navigeren maar daar helpen we je graag bij.
Heb je artikelen nodig voor je PWS? Kom dan even langs bij de balie en we leggen je het gebruik van de databanken graag uit!
3.6 : Zoekmachines
Via internet wordt wereldwijd een enorme hoeveelheid informatie aangeboden, het kan daarom een goede bron zijn voor de zoektocht naar het juiste antwoord. Maar het is een hele kunst om uit deze enorme hoeveelheid precies datgene te vinden wat je zoekt. Het gebruiken van goede zoektermen is daarbij heel belangrijk. Weet je niet meer hoe je dit doet? Kijk dan nog eens bij Stap 2 uit deze module.
LET OP:Vrijwel iedereen kan informatie op internet publiceren zonder dat er een overkoepelende redactie is, je zult daarom zelf de betrouwbaarheid van internetbronnen moeten beoordelen. Bij Stap 4 leer je hoe je dat moet doen.
Er zijn tips om zo efficiënt mogelijk te zoeken met een zoekmachine zoals Google.
3.6.1 : Google Advanced Search
Om Google een heel specifieke zoekopdracht te geven, kun je Google Advanced Search gebruiken. Je krijgt dan een invulscherm voor je waar je aan kan geven op welke woorden je wel of niet wilt gaan zoeken. Ook kun je bijvoorbeeld tijdperiodes aangeven, taal, regio of laatste update.
Even Checken?
Vul alle drie de zoektermen, Martin Luther King, in bij het invulveld ‘al deze woorden’ en noteer het aantal zoekresultaten. Doe daarna hetzelfde bij het invulveld ‘exacte woordgroep’.
Wat valt je op?
3.6.2 : Google Books
Google Books (Google boeken) is een, grotendeels fulltext doorzoekbare, database met miljoenen gescande boeken uit bibliotheken of direct van uitgevers. De grote kracht van Google Books is dat je met één zoekactie zoveel boeken doorzoekt en dan vooral dat je met je zoekactie de meerderheid van de boeken in Google Books van kaft tot kaft doorzoekt. Dit betekent dat je heel veel boeken vindt waarin je onderwerp bijvoorbeeld een heel hoofdstuk beslaat, maar waarin je zoektermen niet in de titel voorkomen. Deze boeken had je in veel klassieke catalogi nooit gevonden. Als je dan zo'n boek gevonden hebt kun je klikken op Find a library om zo via WorldCat te kijken in welke bibliotheek je het boek kunt vinden.
Probeer het maar eens, ga naaar Google Books en type een willekeurig onderwerp in. Je vindt een hele lijst met boeken en fulltext pagina's uit die boeken.
3.6.3 : Google Scholar
Google Scholar (in het Nederlands Google Wetenschap) houdt het midden tussen een databank en een zoekmachine en wordt daarom ook wel een wetenschappelijke zoekmachine genoemd. Qua uiterlijk lijkt het op de gewone Google, een groot verschil is echter dat het zich beperkt tot het zoeken naar wetenschappelijke literatuur. De treffers die met Google Scholar worden gevonden, worden overigens ook met de gewone Google gevonden, alleen zul je ze daar tussen de vele andere treffers moeten zien te vinden.
Google Scholar biedt een eenvoudige manier om te zoeken naar wetenschappelijke literatuur. Bij Google Scholar worden de zoekresultaten op relevantie gerangschikt: de volledige tekst van elk artikel wordt doorzocht en er wordt rekening gehouden met de auteur, de publicatie waarin het artikel staat en hoe vaak het artikel is geciteerd in wetenschappelijke literatuur.
3.6.4 WorldCat
WorldCat is een samenwerkingverband van duizenden bibliotheken uit meer dan 90 landen, waarbij de catalogi samengevoegd zijn tot één grote online catalogus. Als je boeken etc. zoekt in WorldCat zullen in de resultatenlijst eerst de boeken worden getoond uit de regionale, Nederlandse bibliotheken en daarna ook uit de rest van de wereld. Via de balie van de mediatheek is het mogelijk om een groot gedeelte van de Nederlandse boeken die in WorldCat beschreven staan, aan te vragen. Dus ben je op zoek naar een boek en kun je het niet in de mediatheek of in de Bibliotheek vinden, probeer dan eens WorldCat.
Stap 4 : Verwerken: Betrouwbaarheid
Het zoeken naar informatie resulteert vaak in een hoeveelheid webpagina's of documenten. Bij het selecteren van informatiebronnen spelen twee aspecten een rol. Allereerst moet de informatiebron passen bij de informatiebehoefte. Wie een stukje voor de schoolkrant wil maken, heeft niet veel aan een proefschrift of dissertatie. De informatie die daarin staat is veel te wetenschappelijk.
Het tweede aspect waar je op moet letten is de betrouwbaarheid van de informatiebron. Hoe objectief is de informatiebron? Hoe deskundig? Wordt er verwezen naar achterliggende bronnen? Zo ja, kun je die dan terugvinden zodat je kunt kijken of je tot dezelfde conclusie zou komen? Om een goede selectie te maken uit het deze lijst, zul je deze resultaten moeten kunnen evalueren op kwaliteit en het nut ervan. Er zijn verschillende redenen waarom sommige bronnen geschikt zijn en andere weer niet.
Over het algemeen zijn de bronnen die je in de mediatheek en de Bibliotheek tegenkomt betrouwbaar. Bij de aanschaf van bronnen wordt onder meer op de betrouwbaarheid gelet. Daarnaast zijn veel van deze bronnen het product van organisaties (bijv. onderwijsuitgevers) die betrouwbaar willen zijn en die door middel van redactie door deskundigen een zo goed mogelijk product proberen af te leveren. Toch kan ook hier de informatie gekleurd zijn doordat de makers denken vanuit een bepaald wetenschappelijke perspectief, een levensovertuiging, een commercieel oogpunt, etc.
Gebruik dus altijd verschillende bronnen en vergelijk ze met elkaar.
Om een informatiebron te beoordelen kun je jezelf een aantal vragen stellen:
Autoriteit
Wie is de auteur? Is dit een deskundige? Is hij/zij nog actief op dit vakgebied?
Van welke organisatie of instelling komt de informatie? Wat zegt dit over de kwaliteit?
Is de informatie geredigeerd? Is dit een deskundige redactie?
Inhoud
Voor welke doelgroep, met welke intentie is het materiaal samengesteld? Is de informatie misschien gekleurd of zelfs gecensureerd? (bijv. propaganda, reclame, wervende tekst)
Bevat de bron vooral feiten of meningen? Worden meningen met feiten onderbouwd?
Is de informatie volledig? (Alle invalshoeken worden benaderd)
Is deze informatie juist? Komt het overeen met andere bronnen?
Tijd
Is de informatie nog geldig?
Wanneer is het materiaal uitgegeven? Is de inhoud daarmee verouderd?
Is deze informatie nog juist? Komt het overeen met andere bronnen?
Waarde
Noten, citaten en literatuuropgave maken informatie controleerbaar.
Je kunt de bronnen die de auteur gebruikt heeft zelf lezen om te zien of je het met zijn interpretatie eens bent. Als informatie niet controleerbaar is, is ze minder betrouwbaar.
Hoe wordt het materiaal gewaardeerd door deskundigen?
Wordt het materiaal ook vermeld in andere bronnen?
4.2 : Criteria voor internetbronnen
Op internet kan iedereen alles wat hij wil verkondigen. Er is geen commissie die eist dat de informatie juist is of dat de uitingen objectief zijn. Ook is hier het verschil tussen commerciële informatie, propaganda e.d. niet altijd even duidelijk. Je moet dus steeds zelf uitzoeken of de informatie betrouwbaar genoeg is en als je informatie van webpagina's wilt gebruiken moet je extra voorzichtig zijn en nadenken welke rol je die informatie geeft in je betoog of analyse.
Naast de algemene criteria (module 4.1) kun je de CRAP-test toepassen om bronnen van internet te beoordelen:
Nepnieuws is misleidende en onjuiste informatie in de vorm van een nieuwsbericht, die wordt verspreid om geld te verdienen of om de publieke opinie te beïnvloeden. Het is een vorm van desinformatie. De opstellers hebben er baat bij dat het nieuws zoveel mogelijk verspreid wordt.
Nepnieuws is van alle tijden. Ook in oorlogen wordt er vaak mee gestrooid. Zo hielpen de Engelsen tijdens de eerste wereldoorlog het gerucht de wereld in dat in bezet België de Duitsers kleuters omgekeerd aan kerkklokken hingen, om die vervolgens te gaan luiden…
Tegenwoordig kennen we de term vooral van de president van de Verenigde Staten, Donald Trump. Ten tijde van de presidentiële verkiezingen in 2016 noemde hij hem vijandig gezinde nieuwsmedia vaak fake news.
Nepnieuws is anders dan gekleurd nieuws: nieuws dat belicht wordt vanuit een specifiek standpunt met als doel sympathie op te wekken voor bepaalde personen of onderwerpen. Hoewel ook daar sprake is van een zekere mate van vervalsing, heeft het gebeuren waar gekleurd nieuws naar verwijst wel plaatsgevonden.
Hoewel ook een papieren krant zeker ook nepnieuws kan plaatsen, vindt de verspreiding van nepnieuws tegenwoordig vooral via het internet plaats.
Optioneel: Wil je meer lezen over nepnieuws en hoe je het herkent? Ga dan naar Mediawijsheid.nl.
Heb je de onderstaande afbeelding wel eens gezien?
Het is een foto van een jonge Donald Trump met de tekst 'Als ik de strijd om het presidentschap aan zou gaan, zou ik dat doen als Republikein. Zij zijn de domste groep stemmers van het land. Ze geloven alles dat Fox News vertelt. Ik kan liegen en ze geloven het nog steeds. Ik weet zeker dat ik veel stemmen zou krijgen.'
Dit bericht over Donald Trump is nep. Hij heeft namelijk nooit zoiets gezegd. Toch is deze afbeelding door veel mensen gedeeld op Facebook of andere social media. Ze wilden het misschien geloven en de foto met het citaat kwam blijkbaar geloofwaardig over.
4.4.3 : NOS nieuws of nonsens video
Deze pagina bevat nuttige filmpjes uit de uitzending 'Nieuws of nonsens' van de NOS over het thema nepnieuws. De uitzending was op 5 maart 2018.
Wat is nepnieuws
Voorbeelden van nepnieuws
Colleges Gert de Graaff
College 1 Stiekem gemanipuleerd
College 2 Ons denken wordt gestuurd
College 3 Het lijkt echt!
4.4.4 : Optioneel (maar wel leuk!): Oefening
Doe de test om te kijken hoe goed jij bent in het verspreiden van nep nieuws
In deze module leer je waarom, wanneer en hoe je op een correcte manier moet verwijzen naar de informatiebron die je gebruikt hebt, en middelen die daarbij behulpzaam kunnen zijn.
Bronvermelding is het aangeven van de oorsprong van informatie en van verwerkte teksten, afbeeldingen en beeldfragmenten, die zijn gebruikt voor het creëren van een gepubliceerd werk.
Auteurs: John Reid, Bastiaan Geleijnse, Jean-Marc van den Tol
4.6 : Waarom moet ik verwijzen naar mijn informatiebronnen?
Bronvermeldingen dienen de lezers of kijkers in staat te stellen de betrouwbaarheid van de informatie te beoordelen, om anderen de gelegenheid te geven de informatie uit te diepen door nader onderzoek of deze te corrigeren en geven de maker van het origineel de 'eer' en waardering waar hij of zij recht op heeft. Teksten en ideeën van anderen mogen niet zonder bronvermelding in een eigen document gepresenteerd worden, dat isplagiaat. Bron: Blaugh.com, Fitz &Pirillo, 2007
Bij het gebruikmaken van andermans werk is bronvermelding auteursrechtelijk verplicht. Plagiaat door studenten gebeurt in de meeste gevallen onbewust. Het is dus veeleer zaak om te voorkomen (plagiaatpreventie) dan te genezen (plagiaatdetectie).
Wat is plagiaat?
Plagiaat is elke overname van een werk van zichzelf of van anderen, op identieke wijze of onder licht gewijzigde vorm en zonder adequate bronvermelding.
Werk = (fragment van een) tekst, afbeelding, cijfermateriaal, grafiek, geluids- of beeldopname, schema, enz.
werk in gedrukte versie: boek, tijdschriftartikel, enz.
werk in elektronische versie: online encyclopedie, e-book, enz.
"...op identieke wijze of onder licht gewijzigde vorm..."
Citeren = letterlijke overname van een fragment tussen "dubbele aanhalingstekens".
Parafraseren = overname van iemands ideeën of stellingen in licht gewijzigde vorm, d.i. geherformuleerd in eigen bewoordingen.
Vertalen = overname van teksten in een andere taal, bijvoorbeeld van het Engels naar het Nederlands.
"...zonder adequate bronvermelding."
Citeren, parafraseren of vertalen zonder bronvermelding = plagiaat!
Plagiaat kan worden herkend aan:
het optreden van een stijlbreuk in de tekst (vlot vs. stroef, wetenschappelijk vs. populair taalgebruik)
onverwacht taalgebruik (té wetenschappelijk);
verschillen in opmaak in een tekst;
verschillende referentiestijlen;
fouten in of het ontbreken van referenties;
afwijking van het eigenlijke onderwerp;
ontbreken van recente referenties.
Plagiaat kan ook elektronisch worden opgespoord door een deel van een verdachte zin of meerdere zinnen in te typen in een zoekmachine of door gebruik te maken van software die specifiek ontworpen is om tekstovereenkomsten op te sporen (plagiaatdetectiesoftware).
4.7 : Wanneer hoef ik niet te verwijzen?
https://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Bronvermelding_moet.jpg
Als je een algemeen bekend feit vermeldt. Dit is een ietwat rekbaar begrip, maar een goed criterium is dat je ouders/broers/zussen dit feit eveneens kennen zonder dat zij hiervoor informatie moeten opzoeken.
Algemeen bekend feit: de begin- en einddatum van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918); de naam van de president van de Verenigde Staten van Amerika in 2015 (Barack Obama).
Geen algemeen bekend feit: de begin- en einddatum van de Derde Punische Oorlog (149-146 v.C.); de naam van de senaatsvoorzitter van Madagascar in 2008-09 (Yvan Randriasandratriniony).
Als de informatie helemaal van jezelf afkomstig is. Het is best mogelijk dat je op basis van informatiebronnen een eigen denkspoor ontwikkelt. Dergelijke ideeën, stellingen of interpretaties zijn van jou en hoeven dus logischerwijze geen bronvermelding.
Tip! Als je twijfelt, gebruik dan een bronvermelding.
4.8 : APA-richtlijnen
Voor bronvermelding zijn verschillende systemen voorhanden. Op het HBO/Universiteit worden doorgaans de richtlijnen van de American Psychological Association (APA) gebruikt: APAstyle.
Gebruik je op de juiste manier bronvermeldingen in je werkstuk? Je kan in Word de instellingen zo aanpassen dat er automatisch bronvermeldingen en een bibliografie ingesteld worden, zie daarvoor paragraaf 4.9.
4.9 : Bronvermelding maken
Bronnen vermelden volgens de APA-richtlijnen is vaak lastig als je er geen ervaring mee hebt. Word kan je daarbij helpen en ook bestaat er bibliografische software, dit is gespecialiseerde programmatuur die het correct verwerken van bronnen in werkstukken en publicaties enorm kan vergemakkelijken.
4.8.1 : Bronvermelding via Word 2007/2010
In Word zit vanaf versie 2007 een optie om via een speciaal menu een bronvermelding volgens de APA-richtlijnen te maken. De gebruiker hoeft alleen de gegevens van de geraadpleegde bron (boek, artikel, website etc.) in te voeren. Een korte uitleg van het gebruik van deze optie:
Ga naar het tabblad Verwijzingen.
Kies voor de stijl APA.
Klik op Citaat Invoegen en vervolgens op Nieuwe bron invoegen.
Vul de gegevens van de bron in en klik op OK in het venster.
In de tekst van het document verschijnt een verkorte versie van de bron.
Aan het einde van het werkstuk moeten alle bronnen achter elkaar in een bibliografie (lijst) vermeld worden.
Ga naar het tabblad Verwijzingen.
Kies voor Bibliografie en daarna voor Bibliografie invoegen.
Alleen bronnen die bij Citaat Invoegen werden ingevoerd worden genoemd.
Klik voor een uitgebreide uitleg op de helpfunctie in Word (vraagteken rechtsboven) en zoek op APA.
LET OP: De verwijzingen in Word zijn niet altijd volgens de APA-richtlijnen zoals op deze site staan aangegeven. Dat komt onder meer omdat de Nederlandse vertaling soms (te) letterlijk is. Zo hanteert Word de term 'opgeroepen' in plaats van 'geraadpleegd' en wordt bij de datum de maand eerst genoemd in plaats van de dag. Typefoutenof het onjuist invullen van de gegevens worden door Word niet gecorrigeerd. Controleer daarom na invoer altijd of de verwijzingen volledig en juist worden weergegeven.
Hier vind je een duidelijke uitleg over bronvermelding in Word (vanaf 1:30 komt meneer echt ter zake!).
De volgende stap in je onderzoek is het presenteren van je onderzoeksresultaten. Belangrijk hierbij is dat je de juiste vorm kiest waarin de presentatie het beste tot zijn recht komt. Taalgebruik en houding zijn ook belangrijk. In de volgende hoofdstukken vind je hiervoor een aantal tips.
5.1 Tips om goed te presenteren
5.2 Presentatie angst
Heb je de zenuwen voor je presentatie? Daar is iets aan te doen!
PS: Je hoeft niet stil te staan hoor! Beetje heen en weer lopen mag best!
Stap 6: Evalueren & beoordelen
De laatste stap bij het doen van onderzoek is het evalueren van je werk. Kijk terug op het hele proces en bedenk wat er goed ging en wat je de volgende keer anders zou doen.
Bedenk van te voren goed aan welke criteria je werk moet voldoen.
Kijk terug op de resultaten van je onderzoek, ben je tevreden?
Bekijk of je persoonlijke leerdoelen gehaald zijn.
Tot slot
In deze modules is een aantal bronnen behandeld. Maar de mediatheek heeft er nog veel meer voor je verzameld.
Maak er gebruik van. Kijkhier voor een overzicht van alles wat de mediatheek je te bieden heeft.
Hulp nodig? Je bent altijd welkom in de mediatheek om je verder op weg te helpen.
Het arrangement Wiki Informatievaardigheden Bovenbouw is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Bianca Hoefakker
Laatst gewijzigd
2023-08-16 14:29:11
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0
Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of
bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
In het hoger onderwijs is informatievaardigheden één van de competenties die studenten moeten bezitten. Om leerlingen alvast mee kennis te laten maken is er deze digitale instructie voor het aanleren van een goede methode voor het zoeken,vinden, beoordelen en gebruiken van informatie voor in een verslag of presentatie zoals bijvoorbeeld het Profielwerkstuk.
Informatievaardigheden is een product van de mediatheek van het Kalsbeek College locatie Schilderspark, met dank aan de mediatheek van RSG Magister Alvinus in Sneek.
In het hoger onderwijs is informatievaardigheden één van de competenties die studenten moeten bezitten. Om leerlingen alvast mee kennis te laten maken is er deze digitale instructie voor het aanleren van een goede methode voor het zoeken,vinden, beoordelen en gebruiken van informatie voor in een verslag of presentatie zoals bijvoorbeeld het Profielwerkstuk.
Informatievaardigheden is een product van de mediatheek van het Kalsbeek College locatie Schilderspark, met dank aan de mediatheek van RSG Magister Alvinus in Sneek.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Afronden Inleiding
Combineren van Zoektermen
Aura Library
Oefening catalogus Bibliotheek Het Groene Hart
Module 4
Bronvermelding
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
