Door onderzoek naar klimaatveranderingen in het verleden weten we ongeveer wat ons te wachten staat.
Deze opdracht gaat over de belangrijkste veroorzakers van de huidige klimaatverandering. En over de gevolgen ervan voor het leven op aarde. We gaan ook nadenken over oplossingen tegen klimaatverandering.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
uitleggen dat klimaatverandering geen nieuw verschijnsel is, maar dat de aarde al verschillende klimaatveranderingen heeft doorgemaakt in de afgelopen miljoenen jaren.
uitleggen dat de studie van klimaatveranderingen in het verleden leidt tot betere voorspellingen over de toekomst.
uitleggen dat klimaatverandering natuurlijke oorzaken heeft, maar dat ook menselijke activiteiten van invloed op klimaatverandering zijn.
enkele factoren opnoemen die klimaatverandering veroorzaken.
uitleggen dat de gevolgen van klimaatveranderingen tot massale uitsterving van dieren en planten kunnen leiden.
Aan de slag
Wat is klimaatverandering?
Klimaatverandering is een verandering in de wereldwijde of regionale klimaatpatronen die sinds de Industriële Revolutie plaatsvindt als gevolg van de toenemende hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer. Die toenemende broeikasgassen komen door het stijgende gebruik van fossiele brandstoffen en door de uitstoot van methaan door vee.
De wereld is de laatste 130 jaar één graad Celsius warmer geworden en het zeeniveau is met twintig centimeter gestegen door de opwarming en het smelten van de ijskappen. In Nederland is het zelfs 1,9 °C warmer geworden.
Deze opwarming heeft gevolgen voor iedereen: zowel mens als natuur. Als we niks doen tegen klimaatverandering kan een derde van alle plant- en diersoorten binnen 100 jaar uitsterven. En 280 miljoen mensen wereldwijd zullen te maken krijgen met een stijgende zeespiegel in hun leefomgeving.
Oorzaken en gevolgen
Wat zijn de oorzaken van de klimaatverandering?
De opwarming van de aarde is een onderdeel van de klimaatverandering. De opwarming wordt veroorzaakt door verhoogde concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer, voornamelijk als gevolg van menselijke activiteiten zoals de verbranding van fossiele brandstoffen, ontbossing en landbouw.
Gevangen kooldioxide
De extra kooldioxide in de atmosfeer houdt meer zonnewarmte vast, waardoor het weerpatroon verandert. Op sommige plekken regent het meer of heftiger, en op andere wordt het juist droger. De opwarming gaat sneller dan elk natuurlijk proces, en sneller dan veel natuurlijke systemen zich kunnen aanpassen.
VERBRANDING VAN FOSSIELE BRANDSTOFFEN
Als we fossiele brandstoffen zoals kolen, olie en gas verbranden om elektriciteit te produceren of om onze auto's te laten rijden, laten we CO2-vervuiling in de atmosfeer achter.
Nederlanders zijn grote producenten van CO2-vervuiling. We staan zelfs in de top-10 van Europa als het gaat om de uitstoot per persoon.
FOKKEN VAN VEE
Dieren, met name vee zoals schapen en koeien, produceren methaan, een broeikasgas. Wanneer vee op grote schaal wordt geweid, zoals in Nederland, draagt de hoeveelheid geproduceerde methaan in grote mate bij aan de opwarming van de aarde.
ONTBOSSING
Planten en bomen spelen een belangrijke rol bij het reguleren van het klimaat, omdat ze kooldioxide uit de lucht opnemen en er weer zuurstof aan afgeven. Bossen en struikgewas fungeren als koolstofputten en zijn een waardevol middel om de opwarming van de aarde tot 1,5 °C te beperken.
Maar de mens exploiteert wereldwijd uitgestrekte gebieden met vegetatie voor de landbouw, stedelijke en infrastructurele ontwikkeling of voor de verkoop van boomproducten zoals hout en palmolie. Wanneer de vegetatie wordt verwijderd of verbrand, komt de opgeslagen koolstof terug in de atmosfeer als CO2, wat bijdraagt aan de opwarming van de aarde.
Tot een vijfde van de wereldwijde broeikasgasvervuiling is het gevolg van ontbossing en bosdegradatie.
De gevolgen van klimaatverandering
We staan voor een van de grootste uitdagingen die de mens ooit heeft meegemaakt. Het maakt niet uit wat je bezighoudt, klimaatverandering zal onze levens beïnvloeden. Door het vaker voorkomen van extreme weersomstandigheden zullen we steeds meer te maken krijgen met voedseltekorten, tekort aan drinkwater, meer woestijnen, warmer weer en overstromingen.
Dit heeft effect op mensen, dieren en planten. Veel bedreigde dier- en plantsoorten leven in gebieden die lijden onder de effecten van klimaatverandering. Het klimaat verandert zo snel dat dieren en planten zich niet snel genoeg kunnen aanpassen. Als we niks doen tegen klimaatverandering sterft een derde van alle dier- en plantsoorten mogelijk nog binnen een eeuw uit. Daarbij maakt het veel uit hoeveel de temperatuur stijgt. In de infographic hieronder zie je het verschil tussen 1,5°C en 2°C temperatuurstijging.
Oplossingen
We kunnen de dreiging van de klimaatverandering bestrijden en een veiligere, gezondere en meer veerkrachtige toekomst voor mens en natuur opbouwen. We moeten samen opnieuw nadenken over de manier waarop we energie, voedsel en water produceren en consumeren, de bossen van de wereld beschermen en mensen helpen zich voor te bereiden op een veranderende wereld. Dit is wat jij kunt doen: b
Voetafdruktest
Meet jouw impact op de aarde met de voetafdruktest (Klas 1 stap 2.) en volg de tips.
Trein, bus of fiets
Met de trein, bus of fiets naar werk en school of vervang je auto voor een elektrische auto.
Beperk verre vliegreizen
Beperk verre vliegvakantie en lees meer tips hoe jij duurzame keuzes kunt maken op reis.
Koop producten en kleding tweedehands, en recycle materialen als je ze niet meer gebruikt of iets kapot is. Lees verder hoe je duurzame keuzes kunt maken.
Je spreekt van een klimaatverandering als het gemiddelde weertype of klimaat over een bepaalde periode verandert. De verandering is het best te zien doordat de gemiddelde temperatuur stijgt of daalt.
Klimaatveranderingen zijn van alle tijden. Er zijn perioden geweest (ijstijden) dat grote delen van de aarde bedekt waren door landijs en er zijn warmere perioden geweest waarbij het klimaat aan de polen gematigd was en het zeeniveau 100 meter hoger lag dan tegenwoordig.
Klimaatveranderingen hangen in de eerste plaats samen met de veranderingen in de afstand van de aarde tot de zon en de zonneactiviteit. Als de aarde zich een periode verder van de zon bevindt of als de zonneactiviteit afneemt, daalt de temperatuur op aarde, en omgekeerd.
Klimaatverandering - Broeikaseffect
De afgelopen 100 jaar is de gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak gestegen. Volgens onderzoekers is de mens verantwoordelijk voor deze temperatuurverandering. Dat de temperatuur stijgt komt namelijk door een toename van de hoeveelheid broeikasgassen (vooral CO2) in de atmosfeer.
Broeikasgassen zijn onmisbaar voor het leven op aarde, maar door een teveel aan broeikasgassen houdt de atmosfeer extra warmte vast waardoor de temperatuur op aarde stijgt.
Dat er veel CO2 in de atmosfeer komt, heeft te maken met het vele gebruik van fossiele brandstoffen, zoals olie, gas en kolen.
De stijging van de temperatuur door de toename van broeikasgassen wordt het (versterkt) broeikaseffect genoemd.
Gevolgen opwarmen aarde
Een kleine stijging van de temperatuur aan het aardoppervlak kan grote gevolgen hebben.
Veranderingen in het klimaat kunnen de volgende problemen opleveren voor mensen, dieren en planten:
stijging van de zeespiegel met als gevolg een toename van het aantal overstromingen.
bedreiging natuur: als het klimaat warmer wordt zullen bepaalde diersoorten uitsterven.
voedseltekorten: de opwarming van de aarde kan sommige gebieden geschikter maken voor landbouw, maar op andere plaatsen zal het juist zo droog worden dat de oogsten mislukken.
bedreiging volksgezondheid: door een klimaatverandering kunnen ziektes die nu maar op een klein gebied op aarde voorkomen zich gemakkelijker verspreiden.
Video: Broeikaseffect
Wat is het broeikaseffect?
Verdieping (aansluitend bij basis)
Wat is de betekenis van de voetafdruk?
De voetafdruk (ook wel mondiale of ecologische voetafdruk genoemd) is de ruimte die we per persoon innemen op aarde. Deze ruimte wordt berekend op basis van jouw levensstijl. Alles wat je consumeert (tot je neemt) kost namelijk ruimte. Eten en drinken neemt bijvoorbeeld ruimte in beslag, omdat het verbouwd en vervoerd moet worden.
1. Vooraf heb je de uitleg doorgelezen over klimaatverandering
2. Lees de uitleg wat een voetafdruk is en doe dan de voetafdruktest van WWF.
3. Noteer bij de volgende vragen de antwoorden:
- Welke onderdelen worden meegenomen in de berekening van de voetafdruk?
- Hoeveel aardbollen heb jij nodig om te kunnen leven?
- Hoe zou je eigen voetafdruk kunnen verkleinen?
4. Bekijk de stripverhaal plastic Monsters.
5. Wie is de held in het verhaal? en wie de slachtoffer?
Wat is het probleem? en wie veroorzaakt het probleem?
Het klimaat is aan het veranderen. De belangrijkste effecten van klimaatverandering zullen hitte, droogte, meer neerslag en een hogere zeespiegel zijn. Als je je voorbereid, heb je minder last van deze effecten: in en om je huis is het koeler, je tuin overleeft ook droge tijden en je hebt geen last van een kelder die onder water staat. Dat is klimaatadaptatie.
Al doen we nog zo ons best, klimaatverandering is niet helemaal te voorkomen. Zelfs in de meest gunstige voorspellingen zal de aarde in het jaar 2100 0,3 tot 1,7 graad warmer zijn dan in het jaar 2000. In het slechtste scenario stijgt de temperatuur zelfs met 5 graden. Hoe groot de problemen straks worden, hangt af van de maatregelen die we nemen.
Aan de ene kant moeten we de uitstoot van broeikasgassen verminderen zodat de opwarming beperktblijft. Aan de andere kant is het verstandig dat we ons aanpassen aan een ander klimaat. Aanpassing aan het klimaat wordt klimaatadaptatie genoemd. Beide typen maatregelen zijn nodig.
1. Wat zijn de vier grootste gevolgen van klimaatverandering?
2. Noteer 2 gevolgen van Hitte, 2 gevolgen van droogte en 2 gevolgen van meer neerslag.
3. Zoek een afbeelding op van een klimaatadaptieve maatregel en leg uit wat je daarop ziet en waarom het zou kunnen helpen.
4. Welke klimaatadaptieve maatregel kan je thuis doen?
5. Welke klimaatadaptieve regels zie je in/om de school?
6. Schets/teken de school. En geef 3 klimaatadaptieve adviezen door. Onderbouw je keuze.
Klas 2 Klimaatverandering NL
Bekijk de video over klimaatverandering in Nederland.
Extra uitleg
Wat is het (natuurlijk) broeikaseffect en waarom is het belangrijk?
Hoe is het (natuurlijk) broeikaseffect de afgelopen 150 jaar versterkt?
Hoe levert deze versterking een ‘sneeuwbaleffect’ op?
Welke gevolgen heeft de klimaatverandering (temperatuurstijging) op de wereld?
Waarom is het zo lastig om maatregelen tegen de klimaatverandering te treffen?
Op welke manieren zou klimaatverandering zoveel mogelijk tegen kunnen worden gegaan?
Verdieping (aansluitend bij basis)
Welk effect van de klimaatverandering is zichtbaar in de video?
Op welke manier zorgt de klimaatverandering voor dit effect?
‘Neerslag is goed voor het land’ hoor je boeren wel eens zeggen. Hoe laat deze video zien dat meer neerslag in Nederland niet per definitie goed is voor het land?
Hoe passen de woorden ‘neerslagvariabiliteit’ en ‘neerslagintensiteit’ in je antwoord? Gebruik als het nodig is een woordenboek.
Naast verschillen in de verdeling van neerslag over een bepaalde periode (bijvoorbeeld een jaar), is er nog een ander verschil in de verdeling van neerslag te bedenken. Welk verschil?
Verbreding (uitbreiding basis)
Wat was de functie van de Hofbogen voordat het idee van omvorming tot een wooncomplex met daktuinen werd vormgegeven?
Hoe zie je deze oorspronkelijke functie terug in de video?
Waarom is gekozen voor het aanleggen van tuinen op het dak van de nieuwe woningen? Geef twee redenen die te maken hebben met de gevolgen van klimaatverandering.
Bedenk ook twee redenen die niet te maken hebben met de gevolgen van klimaatverandering.
Zou jij het leuk vinden om een tuin op het dak van je huis te hebben? Waarom wel/niet?
Het arrangement Maatwerk klimaat verandering is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Emma Verhoeks
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2022-01-10 22:51:20
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
