M&M - De middeleeuwen in balans

M&M - De middeleeuwen in balans

0. Introductie

Tijdvak 3 monniken en ridders
Tijdvak 3 monniken en ridders

In deze quest ga je meer leren over de vroege Middeleeuwen. Wie woonden er in Europa tussen 500 en 1000 na Christus, wat deden ze voor werk en hoe zag hun dagelijks leven eruit? Ook leer je over de opkomst van het Christendom, en over wie de macht had in de vroeg Middeleeuwse maatschappij.

Je kunt kiezen voor twee niveaus in deze quest:
- VMBO basis/kader

- MAVO/HAVO

Wat ga je doen en maken in deze quest?
- Je maakt een heleboel opdrachten om kennis op te doen over de vroege Middeleeuwen. Om je kennis te testen, maak je een digitale toets.

- Je maakt een spel over de Middeleeuwen.

1. Jij begint

Motivatiemotor.

De middeleeuwen ken je misschien al van verhalen over ridders en de jonkvrouwen, maar er is nog veel meer te vertellen over deze periode van het jaar 500 tot 1000.  

Wat zou jij nog graag willen leren over de middeleeuwen?

➜ Schrijf in je schrift drie vragen die je nog hebt rondom de Middeleeuwen.
➜ Ga in gesprek met een klasgenoot. Weet hij/zij misschien het antwoord op jouw vragen? En weet jij het antwoord op die van hem/haar?
➜ Wat lijkt je interessant aan de Middeleeuwen? Schrijf dit op in je schrift.

 

Verderkijker.

Wat weet jij eigenlijk al over de Middeleeuwen? Laat je hersens kraken in deze quiz!

➜ Doe deze Quiz over de middeleeuwen. Tip: weet je het antwoord niet? Bij veel vragen zitten filmpjes met het antwoord erin verstopt!
➜ Schrijf in je schrift drie nieuwe weetjes op die je in deze quiz tegen gekomen bent.

 

Leerdoelen.

Bij deze quest ga je de komende weken werken aan de volgende leerdoelen:

  1. Je weet hoe de machtsverdeling werkte in het feodale stelsel en het hofstelsel van de Middeleeuwen.

  2. Je weet hoe het Christendom als wereldreligie opkwam tijdens de vroege Middeleeuwen.

  3. Je kunt personen en begrippen classificeren (ordenen/indelen in groepen).

  4. Je kunt je inleven in het dagelijks leven van mensen uit de Middeleeuwen.

 

En verder oefen je ook nog met de volgende vaardigheden:

  1. Samenvatten

  2. Samenwerken   

  3. Verbanden leggen tussen begrippen, gebeurtenissen en personen.  

  4. Je verworven kennis toepassen op creatieve manieren.

2. Opkomst van het Christendom

Tijdvak 3 monniken en ridders
Tijdvak 3 monniken en ridders

Jullie gaan aan de slag met de opkomst van het Christendom tijdens de Middeleeuwen. Hierbij kun je kiezen uit twee niveaus:

- VMBO basis/kader

- MAVO/HAVO/VWO

Klik links op het niveau dat jij wilt volgen in deze quest.

 

Benodigdheden:

  • Pen
  • Schrift
  • Markeerstift / highlighter

Route VMBO

Route HAVO/VWO

3. Het hofstelsel

VMBO-niveau

Je maakt de opdrachten hieronder:

- Hofstelsel

Hier vind je een introductie en een overzicht van wat je in dit onderdeel gaat doen

- Aan de slag

Hier vind je twee stappen: 

  1. Het hofstelsel
  2. Val van het West-Romeinse Rijk

- Afronding

Hier vind je een creatieve eindopdracht.

Hofstelsel

Intro

Het hofstelsel is de manier waarop een landgoed in de Middeleeuwen werd beheerd.

Kijk maar eens naar het volgende filmpje.
Hier wordt uitgelegd wat het hofstelsel is.
Let goed op de betekenis van de verschillende begrippen.
Ze komen later deze opdracht terug.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kan ik:

  • uitleggen dat de periode na de val van het West-Romeinse Rijk in 476 n. Chr. de Middeleeuwen wordt genoemd.
  • uitleggen waarom de steden uit de tijd van de Romeinen verdwenen en waarom de handel in verval raakte.
  • het hofstelsel beschrijven.

 

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag

Stap

Activiteit

Stap 1

Lees in de Kennisbank over Hofstelsel.

Beantwoord dan vragen over de vroege middeleeuwen en het hofstelsel.

Stap 2

Leg met behulp van een bron uit hoe het hofstelsel werkt.

Afronding

Onderdeel

Activiteit

Begrippen

Hier vind je de kennisbank en de begrippen die horen bij deze opdracht.

Eindopdracht

Een tekening of collage maken over het hofstelsel.

Terugkijken

Terugkijken op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuur nodig.

Aan de slag

Stap 1: Het hofstelsel

Na de val van het West-Romeinse Rijk in 476 na Christus begonnen de Middeleeuwen. De stedelijke Romeinse cultuur stopte. Mensen verlieten de grote, moderne steden. Ze hadden minder contact met elkaar. De internationale handel verdween.

Toch verdwenen niet alle Romeinse dingen. Veel gebouwen bleven staan. Er waren nog steden, maar er woonden minder mensen dan vroeger.

West-Europa veranderde en werd weer een landbouwsamenleving.

 

 

Lees in de Kennisbank het onderdeel over het hofstelsel.

Stap 2: Val West-Romeinse rijk

In 476 viel het West-Romeinse Rijk.
Vanaf die tijd is er in West-Europa steeds minder geld in omloop.
Het gebrek aan geld werd opgevangen door het hofstelsel.

Afronding

Begrippen

Einde West-Romeinse Rijk
Het West-Romeinse rijk eindigde in 476 na Christus. Een nieuwe periode brak aan: De Middeleeuwen.

Middeleeuwen
Tijdperiode van 500 tot 1500 n.Chr.
 

Horigen en boeren
Op een landgoed leefden en werkten horigen en boeren. Zij moesten verplicht diensten leveren aan hun heer.
Zo moesten ze een deel van hun oogst aan hem (de heer) af staan. In ruil daarvoor kregen ze van de heer bescherming. Horigen moesten toestemming vragen om van het land af te mogen. Boeren waren vrij. Horigen hadden zelf geen lapje grond. Boeren pachtten (huurden) een stukje grond van hun heer.
Hofstelsel
In de middeleeuwen waren er grote landgoederen die werden beheerd volgens het hofstelsel. De vorst of koning gaf een stuk land als 'leen' aan een leenheer.
In ruil moest de leenheer de koning beschermen.
Een leenheer liet op zijn land horigen en boeren werken.
Zij beschermden de leenheer en betaalden een deel van hun oogst als belasting.
Vroonland
Op het vroonland stond het kasteel of landgoed.
Vanaf het vroonland bestuurde de leenman het domein of landgoed. Het vroonland bestond uit bouwland, weideland en onontgonnen gebieden.
Hoeveland
Het hoeveland bestond uit landbouwgrond.
Op het hoeveland woonden en werkten de horigen en boeren.

Eindopdracht: Tekening/Collage

Als eindproduct van deze opdracht maak je een tekening of collage.
Met behulp van de tekening of de collage leg je uit hoe het hofstelsel werkt.
Je product moet duidelijk maken:

  • in welke periode het hofstelsel de manier was waarop het land werd beheerd.
  • wat het verschil is tussen vroonland en hoeveland.
  • wat het verschil is tussen een boer en een horige.

Je maakt de tekening/collage op A4 papier. Zorg dat je met je docent afspreekt wanneer deze klaar moet zijn.  

Beoordeling
Laat de tekening/collage beoordelen door je docent.
Je krijgt een goede beoordeling voor je tekening/collage als:

  • duidelijk is in welke periode het hofstelsel bestond.
  • duidelijk is wat het verschil is tussen vroonland en hoeveland.
  • duidelijk is wat het verschil is tussen een boer en een horige.
  • de tekening/collage met zorg is gemaakt.
  • de tekening/collage op tijd klaar is. Maak afspraken met je docent.

Klaar? Lever je tekening/collage in bij je docent.

Collage maken

Een collage bestaat uit knipsels die op een ander papier geplakt zijn en samen een nieuwe afbeelding vormen.

 

Tekening maken

Met een tekening kun je informatie presenteren. Je kunt je tekening eventueel combineren met stukjes tekst. Door je tekening kun je bijvoorbeeld ook laten zien welk standpunt je inneemt en hoe je over iets denkt.

 

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • uitleggen dat de periode na de val van het West-Romeinse Rijk de Middeleeuwen wordt genoemd.
  • uitleggen waarom de steden uit de tijd van de Romeinen verdwenen en waarom de handel in verval raakte.
  • het hofstelsel beschrijven.

Hoe ging het?

  • Tijd
    Had je voldoende tijd om de opdrachten te maken?
  • Inhoud
    Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
    Schrijf op wat nieuw voor je was.
  • Eindopdracht
    Wat vond je van de eindopdracht?
    Heb je gekozen voor de tekening of de collega? Vond je het lastig om de betekenis van de verschillende begrippen duidelijk te maken in je werk?

HAVO/VWO niveau

Je maakt de opdrachten hieronder:

- Hofstelsel

Hier vind je een introductie en een overzicht van wat je in dit onderdeel gaat doen

- Aan de slag

Hier vind je drie stappen:

  1. Val Romeinse Rijk
  2. Het hofstelsel
  3. Pestepidemie

- Afronding

Hier vind je een creatieve eindopdracht.

Hofstelsel

Intro

De manier waarop een landgoed in de middeleeuwen werd beheerd, werd het hofstelsel genoemd. Belangrijke begrippen in dit verband zijn vroonland, hoeveland en horige. In deze opdracht staat dat hofstelsel centraal.

Kijk maar eens naar de volgende video.
Hierin wordt uitgelegd wat het hofstelsel is. Let goed op de betekenis van de verschillende onderstreepte termen. Ze komen later deze opdracht terug.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kun je:

  • de benaming verklaren van de periode die begon na de val van het West-Romeinse Rijk in 476 en duurde tot 1500: de middeleeuwen.
  • in eigen woorden uitleggen waarom de steden uit de tijd van Romeinen verdwenen en beschrijven hoe de handel in verval raakte.
  • illustreren hoe het hofstelsel werkte.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag

Stap

Activiteit

Stap 1

Na het bestuderen van Kennisbank 'Hofstelsel' kun je vragen beantwoorden over de vroege middeleeuwen en het hofstelsel.

Stap 2

Je kunt met behulp van een bron hoe het hofstelsel werkt.

Stap 3

Je kunt de 'pauze' tussen de grote pestepidemieën verklaren aan de hand van het hofstelsel.

Afronding

Onderdeel

Activiteit

Begrippen

Hier vind je de kennisbank en de begrippen die horen bij deze opdracht.

Eindopdracht

Je kunt in een tekening of collage uitleggen hoe het hofstelsel werkt.

Terugkijken

Terugkijken op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuur nodig.

Aan de slag

Stap 1: Val Romeinse Rijk

Val Romeinse Rijk en begin middeleeuwen
Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis het onderdeel over het hofstelsel.

Beantwoord daarna de volgende vragen.

Stap 2: Hofstelsel

Na de val van het West-Romeinse Rijk was er in West-Europa steeds minder geld in omloop.
Het gebrek aan geld werd onder andere opgevangen door het hofstelsel.

Stap 3: Pestepidemie

Afronding

Begrippen

Volksverhuizingen
Het Romeinse Rijk kreeg aan de noordgrens vanaf 300 n.C. te maken met verschillende invallen van Germaanse stammen: de volksverhuizingen.

Hofstelsel
In het rijk van Karel de Grote waren grote landgoederen die zelfvoorzienend waren, Zo’n landgoed heet een domein of hof. Het hofstelsel ontstond vanaf de vijfde eeuw, was een economisch stelsel en deed zich voor op dorpsniveau.

Domeinen - horigheid
Op het landgoed leefden en werkten boeren. Zij zijn horigen: gebonden aan de grond en verplicht om diensten te leveren aan de heer (herendiensten) en delen van de oogst aan hem af te staan. In ruil daarvoor kregen ze van de heer bescherming.
Middeleeuwen
Tijdsperiode van 500 tot 1500 n.Chr.
Vroonland
Vanaf het vroonland bestuurde de leenman het domein of landgoed. Het vroonland bestond uit bouwland, weideland en onontgonnen gebieden.
Hoeveland
Op het hoeveland woonden horige boeren op kleine boerderijen met een kleine lap grond. Ze waren verplicht om werk te verrichten en in ruil voor veiligheid aan hun heer belasting te betalen. Dat betaalden ze met een deel van de opbrengst van hun stukje grond.

Eindopdracht: Tekening/Collage

Eindproduct - hofstelsel
Als eindproduct van deze opdracht maak je een tekening of collage.
Met behulp van de tekening/collage leg je uit hoe het hofstelsel werkt.
De tekening/collage moet duidelijk maken:

  • in welke periode het hofstelsel de manier was waarop het land werd beheerd.
  • wat het verschil is tussen vroonland en hoeveland.
  • wat het verschil is tussen een boer en een horige.

Natuurlijk maak je de tekening/collage met zorg en zorg je ervoor dat je de tekening op tijd klaar hebt. Maak hierover afspraken met je docent.

Beoordeling
Je krijgt een goede beoordeling voor je tekening/collage als:

  • duidelijk is in welke periode het hofstelsel de manier was waarop het land werd beheerd.
  • duidelijk is wat het verschil is tussen vroonland en hoeveland.
  • duidelijke is wat het verschil is tussen een boer en een horige.
  • de tekening/collage met zorg is gemaakt.
  • de tekening/collage op tijd klaar is.

Klaar?
Laat de tekening/collage beoordelen door je docent.

Tekening maken

Met een tekening kun je informatie presenteren. Je kunt je tekening eventueel combineren met stukjes tekst. Door je tekening kun je bijvoorbeeld ook laten zien welk standpunt je inneemt en hoe je over iets denkt.

 

Collage maken

Een collage bestaat uit knipsels die op een ander papier geplakt zijn en samen een nieuwe afbeelding vormen.

 

Terugkijken

Intro

  • Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
    Kon je al veel informatie uit de video halen? Was dit handig voor de verdere opdracht?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Kun je het ontstaan van de middeleeuwen uitleggen en illustreren hoe het hofstelsel werkt?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
    Heb je tijd te kort gehad?
  • Inhoud
    Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
    Schrijf op wat nieuw voor je was.
  • Eindopdracht
    Wat vond je van de eindopdracht?
    Heb je gekozen voor de tekening of de collega? Vond je het lastig om de betekenis van de verschillende begrippen duidelijk te maken in je werk?

4. Het feodale stelsel

Route VMBO

Je maakt de opdrachten hieronder:

- Feodalisme

Hier vind je een introductie en een overzicht van wat je in dit onderdeel gaat doen

- Aan de slag

Hier vind je twee stappen:

  1. Het feodalisme
  2. Rechten

- Afronding

Hier kun je kiezen uit twee eindopdrachten: een kennistoets (A) of een creatievere opdracht (B)

Feodalisme

Intro

 

In de tijd van monniken en ridders, de middeleeuwen, had de samenleving een standenmaatschappij. Dat betekent dat mensen verdeeld waren in verschillende groepen. Elke groep had eigen rechten en plichten. Als je hoog van stand was, was je rijk. Wie laag van stand was, was meestal arm.

In deze opdracht onderzoek je de standenmaatschappij. Je kijkt vooral naar het feodalisme, ook wel het feodale leenstelsel genoemd. Feodalisme is een systeem waarin land wordt gegeven in ruil voor trouw en diensten tussen leenheer en leenman. Een boer (leenman) krijgt bijvoorbeeld een stukje land om te bewerken, terwijl hij trouw beloofd aan de leenheer van het kasteel.

 

 

 

 

 


 

 

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kan ik:

  • omschrijven hoe het feodale leenstelsel werkte.
  • uitleggen dat het leenstelsel de basis van het bestuur vormde.

 

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag

Stap

Activiteit

Stap 1

Lees de Kennisbank en bekijk het filmpje. Beantwoord dan vragen over het feodale leenstelsel.

Stap 2

Geef aan welk recht horigen hadden in het standenstelsel.

Afronding

Onderdeel

Activiteit

Begrippen

Hier vind je de kennisbank en begrippen die horen bij deze opdracht.

Eindopdracht A

Als je kiest voor eindopdracht A maak je de toets.

Eindopdracht B

Als je kiest voor eindopdracht B geef je de verhoudingen binnen de standen weer in een piramide.

Terugkijken

Terugkijken op de opdracht.


Benodigdheden
Materiaal voor het maken van je eindproduct.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.

 

 

Aan de slag

Stap 1: Het feodalisme

Kijk het filmpje over feodalisme. Maak daarna de opdracht.

Stap 2: Standenmaatschappij

 

In een standenmaatschappij deelt de samenleving zich op in verschillende groepen, met eigen rechten en plichten.

Bovenaan staat de keizer of koning. Daaronder zijn drie groepen:

  • De eerste groep is de geestelijkheid. Zij leiden de kerk en hebben veel invloed op het dagelijks leven.

  • De tweede groep is de adel. Ridders kregen land van de koning en gaven dit land door aan hun kinderen.

  • De derde groep bestaat uit boeren en later ook de burgers. Zij staan onderaan.

 

Lees uit de Kennisbank geschiedenis het volgende onderdeel:

Bekijk nu het filmpje over de drie standen.
Is er nog steeds iets te merken van deze drie standen in de samenleving van nu?

Afronding

Begrippen

Leenstelsel (feodalisme)
Keizer Karel deelde zijn rijk op in delen. De edelen en bisschoppen (leiders van de katholieke kerk) bestuurden een deel van het land namens Keizer Karel.

Leenheren
Die bestuurders (edelen en bisschoppen) kregen het gebied in leen van de keizer: de keizer was de leenheer en de bestuurders waren leenmannen of vazallen.

Leenmannen / vazallen
De leenmannen kregen een gebied in leen van hun leenheer. De leenmannen/vazallen waren edelen en bisschoppen.
Drie standen
In de tijd van monniken en ridders ontwikkelden zich drie maatschappelijke standen: de geestelijkheid, de adel en de boeren.
Geestelijkheid, eerste stand
Geestelijken traden ook op als bestuurders en kregen grote invloed op het dagelijks leven van de mensen.
Boeren, derde stand
Boeren (de werkers op het land), waren de derde stand. Dit was de laagste stand.
Adel, tweede stand
De adel (de heren, de leenmannen) ontwikkelde zich tot een erfelijke stand.
Franken - Karel Martel
De Frankische koning Karel Martel was de eerste vorst die op deze manier grond ter leen aan zijn krijgsheren toevertrouwde.

Eindopdracht A: Toets

Als je kiest voor eindopdracht A maak je de toets Feodalisme.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien

Eindopdracht B: Piramide maken

Het feodalisme in de middeleeuwen kun je vergelijken met een piramide. In de piramide staat de koning bovenaan. Hij schenkt aan mensen die hij vertrouwt land ter leen. Dat maakt de vorst tot leenheer. Teken zelf een piramide, je kunt het plaatje hieronder natekenen of uitprinten. 


Zet de volgende personen op de juiste plek:
Leenheer (vorst) - achterleenman - leenman - boeren en horigen -achterachterleenman.

Geef in de piramide met pijlen aan wie van wie afhankelijk is.
Kun je er ook afbeeldingen bij vinden? Plak deze er dan bij.

Beoordeling
Laat je piramide en afbeeldingen beoordelen door je docent.
Je krijgt een goede beoordeling voor je piramide als:

  • de personen op de juiste plek in de piramide staan.
  • pijlen duidelijk maken wie van wie afhankelijk is.
  •  
  • je piramide met zorg gemaakt is.
  • je piramide op tijd klaar is.

Klaar? Lever je piramide in bij je docent.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • omschrijven hoe het feodale leenstelsel werkte.
  • uitleggen dat het leenstelsel de basis van het bestuur vormde.

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn. Klopt dat?
  • Inhoud
    Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
    Schrijf op wat nieuw voor je was.
  • Eindopdracht
    Wat vond je van de eindopdracht?
    Vond je het fijn om alleen te werken?
    Heb je gekozen voor de toets of de piramide? Was je blij met de keuze die je gemaakt hebt?

Route HAVO/VWO

Je maakt de opdrachten hieronder:

- Feodalisme

Hier vind je een introductie en een overzicht van wat je in dit onderdeel gaat doen

- Aan de slag

Hier vind je driecstappen:

  1. Het feodalisme
  2. Drie standen
  3. Eed

- Afronding

Hier kun je kiezen uit twee eindopdrachten: een kennistoets (A) of een creatievere opdracht (B)

Feodalisme

Intro

In de tijd van monniken en ridders (de middeleeuwen) was er sprake van een standenmaatschappij: de bevolking was opgedeeld in verschillende groepen die elk hun eigen rechten en plichten hadden. In deze opdracht onderzoek je deze standenmaatschappij. Je kijkt vooral naar één speciaal kenmerk van de standenmaatschappij, het feodalisme of het feodale leenstelsel.

Hieronder zie je een video waarin het feodale leenstelsel wordt uitgelegd.
Zorg dat je na de video kan vertellen wie bovenaan en wie onderaan in het leenstelsel stonden.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze opdracht kun je:

  • in eigen woorden uitleggen hoe het feodale leenstelsel werkte.
  • illustreren dat het leenstelsel de basis van het bestuur vormde.
  • de verschillen en overeenkomsten tussen het feodale leenstelsel en hofcultuur vastleggen in een schema.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag

Stap

Activiteit

Stap 1

Je kunt na het lezen van de Kennisbank en het kijken van twee video's vragen beantwoorden over het feodale leenstelsel.

Stap 2

Je kunt aangeven hoe de standen procentueel verdeeld zijn.

Stap 3

Je kunt aangeven welke eed hoort bij welke stand.

Stap 4

Je kunt aangeven welk recht horigen wel hadden in het standenstelsel.

Afronding

Onderdeel

Activiteit

Begrippen

Hier vind je de kennisbank en de begrippen die horen bij de opdracht.

Eindopdracht A

Als je kiest voor eindopdracht A maak je de toets.

Eindopdracht B

Als je kiest voor eindopdracht B geef je de verhoudingen binnen de standen weer in een piramide.

Terugkijken

Terugkijken op de opdracht.


Benodigdheden
-

Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.

 

Aan de slag

Stap 1: Het feodalisme

Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis het volgende onderdeel:

Bekijk de volgende video over Karel de Grote.
Waarom wordt Karel de Grote de vader van Europa genoemd? Deze vraag kun je beantwoorden na het kijken.
(Kijk van 3:40 tot 4:47 min.)

Bekijk nu de volgende video over de drie standen. Waarom geloofden de mensen in de standenmaatschappij?

Stap 2: Drie standen

Stap 3: Eed

Stap 4: Rechten

Afronding

Begrippen

Leenstelsel – feodale stelsel
Karel deelde zijn rijk op in delen, die edelen en bisschoppen namens hem bestuurden. Het feodalisme of leenstelsel ontstond vanaf de negende eeuw, was een politiek stelsel en manifesteerde zich op continentaal, Europees niveau.

Leenheren
Die bestuurders kregen het gebied in leen van de keizer: de keizer was de leenheer en de bestuurders waren leenmannen of vazallen.

Leenmannen / vazallen
De leenmannen kregen een gebied in leen van hun leenheer.
Drie standen
In de tijd van monniken en ridders ontwikkelden zich drie maatschappelijke standen: de geestelijkheid, de adel en de boeren.
Geestelijkheid, eerste stand
Geestelijken traden ook op als bestuurders en kregen grote invloed op het dagelijks leven van de mensen.
Adel, tweede stand
De adel (de heren, de leenmannen) ontwikkelde zich tot een erfelijke stand.
Boeren, derde stand
Boeren (de werkers op het land), bezetten de derde stand.
Franken - Karel Martel
De Frankische koning Karel Martel was de eerste vorst die op deze manier grond als leen aan zijn krijgsheren toevertrouwde.

Eindopdracht A: Toets

Als je kiest voor eindopdracht A maak je een toets.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.

Eindopdracht B: Piramide maken

Als je kiest voor eindopdracht B maak je een piramide.

Het feodalisme in de middeleeuwen wordt soms voorgesteld als een piramide.

Teken zelf een piramide zoals hieronder en zet de verschillende leenheren/leenmannen op de juiste plaats in de piramide.
Zet de landbouwbevolking (boeren en horigen) ook in de piramide.
Geef in de piramide met pijlen aan wie van wie afhankelijk is.
Zoek bij iedere laag in de piramide een passende afbeelding.

Beoordeling
Je krijgt een goede beoordeling voor je piramide als:

  • duidelijk wordt uitgelegd hoe het leenstelsel in elkaar zit.
  • je piramide met zorg gemaakt is.
  • je piramide op tijd klaar is.

Klaar?

Laat je piramide en afbeeldingen beoordelen door je docent.

 

Terugkijken

Intro

  • Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
    Vond je het prettig om de video aan het begin van de opdracht te zien?
    Kon je na het kijken van de video al aangeven wat de volgorde van het leenstelsel was?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Lukt het je om het feodale leenstelsel uit te leggen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
    Is het gelukt om de opdracht binnen die tijd af te krijgen?
  • Inhoud
    Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
    Schrijf op wat nieuw voor je was.
  • Eindopdracht
    Wat vond je van de eindopdracht?
    Vond je het fijn om de opdracht alleen te doen?
    Heb je gekozen voor de toets of de piramide? Was je blij met de keuze die je gemaakt hebt?

5. Eindproduct: ontwikkelen van een middeleeuws spel.

Tijdvak monniken en ridders
Tijdvak monniken en ridders

Wat gaan we doen?

  • Maak een groepje van 4 leerlingen.
  • Stem met je groepje af hoe spicy jullie het willen hebben, 1 of 3 pepers?
  • Jullie kunnen uit twee soorten spellen kiezen voor de eindopdracht: een kwartet (1 peper) of een bordspel (3 pepers).

 

1 peper
1 peper

Kwartet.

Een kwartetspel kennen jullie misschien nog wel van thuis. Je hebt een aantal categorieën met 4 of 5 dingen die daar bij horen. De bedoeling is dat je alle begrippen/dingen van die categorie bij elkaar vraagt door aan je tegenstanders te vragen of zij die kaart hebben voor jou.

Nu is het aan jullie om zelf een kwartetspel te maken. Dit spel moet gaan over de drie onderwerpen die voorbij zijn gekomen in de quest.

Onder het kopje "beoordeling kwartet" vinden jullie de verdere uitleg.

3 pepers
3 pepers

Bordspel.

Bordspellen kennen de meeste van jullie wel. Van Monopoly, Risk tot Ganzenbord, er zijn honderden opties!

Nu is het aan jullie om een mooi bordspel te maken over de drie onderwerpen die in deze quest zijn behandeld! Bedenk een mooi concept en werk dat met zijn vieren uit.

Onder het kopje beoordeling bordspel vinden jullie wat wij van jullie verwachten.

Beoordeling kwartetspel

1 peper
1 peper

Voor dit eindproduct gaan jullie in een groepje van 4 een kwartetspel maken.

Dit kwartetspel bevat begrippen die jullie hebben geleerd over het Christendom, het hofstelsel en het feodaal stelsel. Het spel moet daarom ook minimaal 3 categorieën bevatten. Als jullie meer categorieën hebben is dat heel erg goed, dan kan je meer punten verdienen.

Het spel moet goed uitgelegd zijn zodat iedereen het snapt en kan spelen! Even een opfrisser nodig? Op deze website staat een korte uitleg: https://www.spelregels.eu/kwartet/

Hier onder vind je een tabel, hierin staat uitgebreid hoe jullie spel wordt beoordeeld. Hou dit dus naast jullie spel om te kijken of jullie aan de verwachtingen voldoen.

 

Onderdelen

0p Onvoldoende

1p

Redelijk

2p

Voldoende

3p

Uitstekend

In het spel moeten de volgende drie onderwerpen terugkomen: Christendom, hofstelsel en feodaal stelsel.

0 van de 3 onderwerpen uit deze quest zijn gebruikt in dit spel.

1 van de 3 onderwerpen uit deze quest zijn gebruikt in dit spel.

2 van de 3 onderwerpen uit deze quest zijn gebruikt in dit spel.

3 van de 3 onderwerpen uit deze quest zijn gebruikt in dit spel.

Het kwartetspel bevat 3 categorieën.

Het spel bevat 1 categorie (oftewel onspeelbaar).

Het spel bevat 2 categorieën.

Het spel bevat 3 categorieën.

Het spel bevat meer dan drie categorieën.

Het spel moet een uitleg bevatten waarin de regels staan.

De uitleg mist en er zijn geen regels opgesteld.

Er is een uitleg, maar de regels missen.

Er is een uitleg met regels. Deze regels zijn erg onduidelijk en het spel is niet goed uit te voeren.

Er is een uitleg met duidelijke regels.

Opmaak.

Er is niks ingeleverd.

Geen gebruik van plaatjes, alleen woorden op wit papier.

Er is gebruik gemaakt van plaatjes en woorden. De plaatjes sluiten niet aan bij de woorden.

Verzorgd met gekleurd papier en gebruik van plaatjes en woorden.

Totaal aantal punten:

12 punten.

 

Beoordeling bordspel

3 pepers
3 pepers

Bordspel.

Voor dit eindproduct gaan jullie in groepjes van 4 een bordspel maken.

Bij het idee van een bordspel moeten jullie denken aan een ganzenbord, 30 seconds of bijvoorbeeld monopoly. Heb je zelf een leuk bordspel in gedachten? Vooral doen

Bij het bordspel is het van belang dat jullie de drie onderwerpen van de quest goed verwerken: het Christendom, het hofstelsel en het feodaal stelsel.

Het spel moet speelbaar zijn, dus een goede uitleg met regels zijn van belang. Denk hierbij aan: zijn er teams? Wat gebeurt er als er wordt vals gespeeld? Wanneer heeft wie de beurt? Wat is precies de bedoeling wat de spelers gaan doen? Wat is het doel wat de spelers moeten behalen?

Hieronder vinden jullie een tabel, hierin staat uitgebreid hoe jullie spel beoordeeld wordt. Hou dit dus naast jullie spel om te kijken of jullie aan de verwachtingen voldoen.

 

Onderdelen

0p Onvoldoende

1p Redelijk

2p Voldoende

3p Uitstekend

In het spel moeten de volgende drie onderwerpen terugkomen: Christendom, hofstelsel en feodaal stelsel.

0 van de 3 onderwerpen uit deze quest zijn gebruikt in dit spel.

1 van de 3 onderwerpen uit deze quest zijn gebruikt in dit spel.

2 van de 3 onderwerpen uit deze quest zijn gebruikt in dit spel.

3 van de 3 onderwerpen uit deze quest zijn gebruikt in dit spel.

Het bordspel bevat uitdagende opdrachten/vragen.

Alleen de basis van de stof is gebruikt.

Er is weinig verdieping en uitdaging.

Er is uitdaging, maar geen verdieping.

Er is zowel uitdaging als verdieping terug te zien in het spel.

Het spel moet een uitleg bevatten waarin de regels staan.

De uitleg mist en er zijn geen regels opgesteld.

Er is een uitleg, maar de regels missen.

Er is een uitleg met regels. Deze regels zijn erg onduidelijk en het spel is niet goed uit te voeren.

Er is een uitleg met duidelijke regels.

Opmaak.

Er is niks ingeleverd.

Geen gebruik van plaatjes, alleen vakjes op wit papier.

Er is gebruik gemaakt van plaatjes en kleur.

Verzorgd met kleur, waarin duidelijk is wat de rol van de kleuren is op het bord. Ook de plaatjes sluiten aan bij het onderwerp en spelen een rol in het spel.

Totaal aantal punten:

12 punten.

  • Het arrangement M&M - De middeleeuwen in balans is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    DAMklas
    Laatst gewijzigd
    2021-12-22 08:51:52
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Vroege Middeleeuwen Christendom feodaal stelsel hofstelsel
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Herbert Vissers eXplore. (2021).

    M&M - De middeleeuwen in balans

    https://maken.wikiwijs.nl/176662/M_M___De_middeleeuwen_in_balans

    VO-content Geschiedenis. (2019).

    Feodalisme - hv123

    https://maken.wikiwijs.nl/62228/Feodalisme___hv123

    VO-content Geschiedenis. (2025).

    Feodalisme - vmbo12

    https://maken.wikiwijs.nl/98917/Feodalisme___vmbo12

    VO-content Geschiedenis. (2019).

    Hofstelsel - hv123

    https://maken.wikiwijs.nl/62227/Hofstelsel___hv123

    VO-content Geschiedenis. (2025).

    Hofstelsel - vmbo12

    https://maken.wikiwijs.nl/98916/Hofstelsel___vmbo12

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van