Oncologische zorg binnen de MBO TOP opleiding. Een belangrijk onderdeel omdat oncologische zorg op bijna iedere verpleegafdeling in meer of mindere mate voorkomt. Als student verpleegkunde en later als verpleegkundige kom je in het ziekenhuis in aanraking met patienten die oncologische zorg hebben gehad of ontvangen.
Oncologie:
De snelheid waarmee cellen zich delen, is nauwkeurig aangepast aan de behoefte van het organisme.
De celdeling staat onder controle van genen die de celgroei regelen.
Deze groeiregelgenen worden alleen ‘ingeschakeld’ als de cel daarvoor van buitenaf de opdracht krijgt.
Wanneer er regelgenen beschadigd zijn, kan de cel zich onbeperkt gaan delen.
Zo kan een tumor en zelfs kanker ontstaan.
Helaas krijgen heel veel mensen kanker: 1 op de 3 volwassen mensen krijgt vroeg of laat kanker.
Meestal krijgen ze dat later in hun leven: bijna 7 op de 10 volwassen kankerpatiënten is ouder dan 60 jaar.
Hoe ontstaat kanker en hoe is de kans op genezing te vergroten?
Of is de kans op kanker te verkleinen? Daarover gaat deze module.
Leeruitkomst:
Aan het einde van deze module maak je in een groepje een poster om jongeren te wijzen op de gevaren van:
UV-straling en het ontwikkelen van huidkanker of
het HPV-virus en het ontwikkelen van baarmoederhalskanker
Wat ga ik leren?
Leerdoelen:
Aan het eind van deze module kun je enkele oorzaken en risicofactoren bij het ontstaan van kanker benoemen.
Je kunt uitleggen hoe kanker ontstaat en welke behandelingen er worden gedaan.
Aan de slag
16 oktober 2017, Melissa Kremer:
Vandaag ga ik jullie meenemen terug in de tijd. Terug naar eind januari en begin februari 2015. Ik was een vrolijke en super gemotiveerde verpleegkunde student. Ik liep stage in een ziekenhuis op de afdeling chirurgie vaat/trauma. En ik vond het echt een interessant afdeling, het is namelijk een afdeling waar je ontzettend veel diversiteit hebt. Een afdeling waar je je nooit verveelt, het is ook een afdeling waar je veel contact kunt leggen met patiënten. Ik genoot enorm van stage. Trots liep ik in mijn witte pak door het ziekenhuis en ik voelde mij er ontzettend thuis. Ook op school deed ik enorm mijn best en dat kon je terug zien aan de resultaten die ik behaalde. Het leven was eindelijk goed, ik genoot, voelde me thuis en kon van mijn passie mijn opleiding maken ondanks al mijn aandoeningen en ziekten.
Ik weet het nog goed. Ik had al dagen last van gekke klachten; blauwe plekken, duizelingen, ontzettend moe en gewoon algeheel niet fit. Steeds schoof ik de schuld op het vele stage lopen, de lange schooldagen en het vele leren voor toetsen. Maar deze dag was anders. Het was een stagedag, die nacht was ik tot twee keer aan toe enorm zwetend wakker geworden en toen ik onder de douche stond vond ik meerdere spontane blauwe plekken op mijn benen. ‘Slaap ik zo wild?’ dacht ik bij mezelf. Mijn gedachten veranderden al snel toen ik op mijn telefoon keek en zag dat het al erg laat was. Gehaast liep ik naar de trein en opeens begon de wereld te draaien en werd het zwart voor mijn ogen. Ik werd bedolven door een enorme duizeling. Mijn ogen keken snel om me heen en ik greep naar een paal die toevallig dicht in mijn buurt stond. Na ongeveer één minuut trok het weer weg. Door alle haast had ik nog niks kunnen eten, daardoor was ik vast duizelig en daarom besloot ik op het station een cappuccino met extra suiker te halen en meteen een broodje te eten in de trein.
De uren tikten voorbij. Het was een drukke dag op de afdeling en ik huppelde van patiënt naar patiënt. Omdat ik een eerstejaars leerling was, mocht ik nog niet heel veel. Het was voornamelijk de algemene dagelijkse zorg, bedden verschonen, opdrachten maken, oriënteren en veel contact leggen met de patiënten. Ik had die dag een patiënt die nogal emotioneel was, dus ik besloot even naar de patiënt toe te gaan en een gesprek te voeren. Na het gesprek liep ik de kamer uit, de patiënt riep me en zei; ‘Meisje, jij gaat echt een geweldige verpleegkundige worden, je mag zo trots zijn op jezelf’. Met tranen in mijn ogen liep ik de kamer uit, hier doe ik het voor. De dankbaarheid van de mensen, steun kunnen bieden aan mensen die vaak in een spannende en onzekere periode zitten, bang zijn en zich vaak eenzaam voelen. Een simpele ‘Hoe was uw nacht’ kan iemand zijn dag al beter maken. Dat doet me enorm veel.
Dit vak, verpleegkunde, dit is mijn passie. Het zorgen voor mensen, alles leren over het menselijk lichaam, alle aandoeningen en behandelingen. Ik voel me hier fijn, ik doe waar ik van hou. Op dat moment werd ik uit mijn dagdroom geroepen door een collega met de vraag of ik mee wou kijken hoe ze een grote wond ging verzorgen. Persoonlijk vind ik wonden erg interessant, dus ik ging uiteraard mee! Zelf vind ik het heel belangrijk om, ondanks dat ik wonden erg interessant vind, een patiënt af te leiden tijdens de wondzorg. Dit omdat ik zelf weet hoe enorm vervelend/pijnlijk dit kan zijn, dan kan een gesprekje soms al wat afleiding bieden. Het was inderdaad een grote wond, ik had nog nooit zo’n complexe wond in het echt gezien. We stonden met 4 mensen in een krappe ruimte en de bedgordijnen waren dicht. Mijn collega vroeg of ik iets wilde aangeven, met mijn linkerhand wilde ik de tape pakken en toen gebeurde het. De wereld begon weer te draaien, dit keer erger. Mijn collega had snel door dat het niet goed ging en zei dat ik snel op een krukje achter me moest gaan zitten.
Mijn gedachten gingen alle kanten op, want al deze klachten werden wel heel erg en vooral heel eng. Toen de duizeligheid wat was weggezakt liep ik naar de teamkamer om wat te eten, mijn collega dacht dat het aan mijn suikerspiegel lag. Na even gezeten te hebben knapte ik langzaam weer op. Het was 10:00, tijd om weer naar school te gaan. Onderweg naar school dacht ik aan alle klachten die ik had, en welk ziektebeeld dat zou kunnen zijn. Leukemie? ‘Nee joh, maak het nou niet erger dan dat het is’ dacht ik bij mezelf. Ik wist dat ik het ziekenhuis moest bellen, maar besloot het nog even uit te stellen. In de dagen erna ging ik hard achteruit en de klachten verergerden zich snel. Ondertussen kon ik zelfs niet meer naar stage. Met tegenzin belde ik het ziekenhuis en die zeiden dat ik meteen moest komen. Het was al laat in de middag dus ik besloot het nog een nachtje uit te stellen.
De dag erna zat ik in de trein naar het ziekenhuis, mijn gedachten gingen werkelijk waar alle kanten op. Ik dacht aan alle klachten en ik dacht aan leukemie. Geschokt door mijn eigen gedachten probeerde ik snel ergens anders aan te denken. ‘Het kon niet zoiets zijn’ dacht ik nog, ik hield het bij oververmoeidheid. Voor ik het wist stond ik voor het ziekenhuis, op dat moment was ik 8 jaar ziek. Al 8 jaar kwam ik enorm vaak in het ziekenhuis voor allerlei afspraken, onderzoeken en behandelingen. Het duurde een half uur voordat ik eindelijk de moed bij elkaar had geraapt om naar binnen te gaan. Op een of andere manier durfde ik niet. De angst werd met de seconde groter en het slechte voorgevoel werd intenser en intenser. Ik nam plaats in de wachtkamer en mijn arts kwam meteen aanlopen. ‘Melissa’ zei ze. Met lood in mijn schoenen stond ik op en gaf haar een hand. ‘Wat zijn je klachten?’ vroeg ze. Ik twijfelde, zal ik het vertellen? Wil ik deze molen ingaan? Toen kwam het besef dat ik geen keuze had, er was iets mis met mijn lichaam. Nadat ik had aangegeven wat mijn klachten waren wilde de arts meteen allerlei testjes doen. Zo wou ze mijn bloeddruk, gewicht en hartslag meten. Maar ze wilde ook een ‘looptestje’ doen, ik moest recht over een denkbeeldige lijn lopen, dit lukte me niet meer. Ik kon niet meer recht lopen. De arts keek me bezorgd aan en wilde dat ik meteen ging bloedprikken. Nadat ik bij het laboratorium was geweest ging ik weer naar huis, ik moest dit van me afzetten. Het was niks, ik kan door met mijn leven en studie. Even uitzieken en weer aan het werk.
Ik zat in de klas en we hadden medische les. Ineens ging mijn telefoon af, ‘onbekend’ verscheen er op mijn scherm. Het kippenvel raasde over mijn lichaam. Met enorm veel angst liep ik naar de gang en nam de telefoon op; ‘Met Melissa’ ‘Dag Melissa, Met Dr.… van de nefrologie, we hebben iets in je bloed gezien en willen graag meteen opnieuw bloed prikken. Je kunt het formulier ophalen in het Niercentrum, en het andere formulier ligt al bij het lab’ ‘Oké.. Is het iets ergs? Kan het prikken morgen? Het is nu namelijk al erg laat en ik ben ontzettend moe en ziek. Voordat ik in Amsterdam ben zijn we namelijk 1,5 uur verder’ ‘We prikken je het liefst zo snel mogelijk, maar als je morgen ochtend meteen komt dan is dat goed, maar wel meteen komen dan’ ‘Dat is goed’ Het gesprek werd beëindigd en ik werd met angst achtergelaten. Tegen de mensen om me heen bleef ik vrolijk doen, maar van binnen werd ik bedolven door de zenuwen. De volgende dag ging ik vroeg richting het ziekenhuis, het was een koude, grijze dinsdag ochtend. Ik haalde het formulier op in het ziekenhuis en voor het prikken ging ik nog even koffie drinken met iemand in het restaurant van het ziekenhuis. De verpleegkundige had me twee formulieren meegegeven, terwijl ik dacht dat er één al op het lab zou zijn.
Mijn nieuwsgierigheid en ik besloten het formulier toch even te bekijken. Op het eerste formulier stonden de standaard dingen. Toen ik het tweede formulier bekeek zag ik ‘Hematologie’ staan. Hematologie staat voor bloedziekten, zoals leukemie, en dat wist ik. Twijfelend besloot ik het formulier toch verder te lezen, daarmee beging ik een grote fout. Want wat ik toen las was iets wat ik nooit had willen en moeten lezen. Op het formulier stond namelijk dat ik ‘blasten’ in mijn bloed had. Doordat ik zo gek was/ ben op de medische wereld wist ik dat blasten leukemiecellen waren. Ik had leukemie, en ik kon de diagnose zelf stellen.
www.mijnkwaadbloed.nl om meer te lezen over Melissa, haar ervaring en oorlog met en na leukemie
Wat is kanker?
Wat is kanker?
Wat zijn de kenmerken van kwaadaardige kanker?
Welke oorzaken kunnen tot kanker leiden?
Maak de volgende oefeningen:
Bij een aantal opeenvolgende mutaties in één cel kan kanker ontstaan.
Deze mutaties zitten alleen in de beschadigde lichaamscellen. Ze zitten niet in de geslachtscellen.
Daarom worden ze niet doorgegeven aan een volgende generatie. Dergelijke mutaties in genen zijn dus niet erfelijk.
Een mutatie kan ook plaatsvinden in een geslachtscel. Wanneer een gemuteerde eicel samensmelt met een zaadcel (of andersom) tijdens de bevruchting, zal in alle lichaamscellen van het embryo een mutatie te vinden zijn die de gevoeligheid voor kanker verhoogt.
Zo iemand heeft een erfelijke aanleg voor kanker en een verhoogd risico op het ontstaan van kanker.
Een dergelijke mutatie kan dan weer worden doorgegeven aan de volgende generatie.
Virussen
Virussen kunnen ook zorgen voor mutaties van cellen en daardoor kanker veroorzaken. Het humaan papillomavirus (HPV) veroorzaakt baarmoederhalskanker. HPV wordt overgedragen door contact tussen de slijmvliezen van de penis, vagina of anus. Het virus kan ook op de onderbuik en billen zitten en tijdens het vrijen via de huid, vingers of mond worden overgedragen. Een condoom beschermt om HPV te voorkomen niet voldoende. Besmetting met hepatitis B-virus (HBV) of hepatitis C-virus HCV) gaat gepaard met een sterk verhoogd risico op leverkanker.
Toelichting van de begrippen uit de afbeelding.
Chemische stof:
Stoffen zoals benzeen en asbest zijn mutageen.
Genfouten:
Deze kunnen van ouders op kinderen worden overgedragen en op een bepaalde leeftijd voor problemen zorgen.
Straling:
Röntgenstraling en radioactieve straling zijn mutaties.
Reparatie:
Veel fouten worden door de cel zelf gerepareerd.
Virus:
Sommige virussen kunnen DNA beschadigen.
Celdood:
Veel cellen waarin mutatie plaatsvindt, gaan vanzelf dood of stoppen met de celcyclus.
Gevaarlijke stoffen binnen de cel:
Deze kunnen per ongeluk ontstaan.
Mutatie:
De nakomelingen van de stamcel bevatten een beschadiging in hun DNA: een mutatie.
Chirurgie
De oudste en nog steeds meest gebruikte therapie is het wegsnijden van de tumor.
Als er geen kankercellen achterblijven in het lichaam, is de patiënt genezen.
Bestraling
Als chirurgie niet of niet volledig mogelijk is, gebruikt men röntgen of gammastralen.
Deze richten zoveel schade aan in de tumoren dat ze doodgaan.
Het is natuurlijk wel noodzaak dan zo weinig mogelijk gezonde cellen worden aangetast. Bekijk de video's over bestraling:
Chemotherapie
Metastasen (uitzaaiingen) kunnen alleen behandeld worden met chemotherapie.
Hierbij worden middelen ingezet die celdeling onmogelijk maken.
Ook gezonde cellen hebben te lijden van deze stoffen.
Dit is vooral te merken in delende weefsels, zoals bloedvormend beenmerg en haarvormende cellen.
Bekijk de video met uitleg over chemotherapie:
Kanker voorkomen?
Kanker voorkomen?
Om baarmoederhalskanker te voorkomen kunnen meisjes zich laten inenten tegen de gevolgen van het HPV-virus.
Deze inenting is sinds 2009 opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma.
Sindsdien krijgen alle meisjes die 12 jaar oud worden een uitnodiging voor de vaccinatie tegen baarmoederhalskanker.
Vanaf 2021 is het vaccin ook beschikbaar voor jongens.
Kanker als ouderdomsziekte
Kanker als ouderdomsziekte
Kanker ontstaat door het optreden van genmutaties tijdens de celdelingen.
Gelukkig leiden niet alle mutaties tot kanker. Reparatiegenen zijn genen die normaal gesproken mutaties repareren die zijn ontstaan bij de mitose (normale celdeling).
Fouten in het DNA kunnen ook door speciale eiwitten worden opgespoord.
De genen die voor zulke eiwitten coderen noem je reparatiegenen.
In veel gevallen worden op die manier schadelijke mutaties weggewerkt.
Het lijkt erop dat reparatiegenen minder goed werken wanneer mensen (en dus hun cellen) ouder worden.
Borstkanker
Borstkanker
In Nederland wordt per jaar bij ongeveer 12.500 vrouwen en bij 80 tot 100 mannen borstkanker vastgesteld.
Het is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen: in Nederland krijgt 1 op de 8 vrouwen in haar leven te maken met borstkanker. Voor het dertigste jaar is borstkanker zeldzaam.
Daarna komt de ziekte steeds meer voor en bereikt een piek in de leeftijdscategorie tussen de 50-70 jaar.
Bij slechts 5 - 8% van alle vrouwen/mannen met borstkanker is er sprake van erfelijkheid.
Door de enorme invloed van borstkanker is het van belang om hiernaar goed onderzoek te blijven doen.
Er zijn nu twee genen bekend die een belangrijke rol spelen in families met erfelijke borst- en eierstokkanker: BRCA1 en BRCA2.
BRCA is een afkorting van het Engelse woord BReast CAncer.
Je kunt zelf ook je borsten onderzoeken op knobbeltjes.
Maar let op: wanneer je een knobbeltje voelt wil dit niet betekenen dat je kanker hebt!
Bekijk de KWF badkamerkaart.
Bestudeer de volgende bronnen. Beantwoord daarna de vragen.
Maak (in tweetallen) een poster om jongeren te wijzen op de gevaren van uv-straling en het ontwikkelen van huidkanker of het HPV-virus en het ontwikkelen van baarmoederhalskanker.
Laat in ieder geval de oorzaken/risicofactoren, mogelijke gevolgen/gevaren en voorzorgsmaatregelen aan de orde komen.
De poster is bedoeld voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar.
Laat het eindproduct beoordelen door je docent.
Gebruik voor je eindopdracht eventueel de volgende bronnen:
Beoordeling
Je laat de opdracht beoordelen door je docent.
Je docent gebruikt de volgende vragen bij het beoordelen:
Is de poster geschikt voor jongeren tussen 12 en 18 jaar?
Bevat het inhoudelijk goede informatie over het onderwerp?
Wordt duidelijk wat de risicofactoren zijn?
Wordt duidelijk hoe dit risico is te verkleinen?
Is de poster verzorgd?
Terugkijken
Hoe ging het?
Proces
Kanker is voor veel mensen een beladen onderwerp. Er is bijna niemand die niet iemand kent die kanker heeft, heeft gehad of er aan is overleden. Het kan zijn dat deze opdracht daarom confronterend voor je was. Hoe heb jij dit ervaren? Zorg ervoor dat je met iemand praat als je merkt dat het onderwerp door je hoofd blijft spoken. Je kunt altijd terecht bij je docent of de vertrouwenspersoon van de school.
Product
Denk je dat jongeren na het zien van jouw eindproduct zich bewuster zijn van de gevaren in het dagelijks leven die kunnen leiden tot kanker? Heeft het ook je eigen ogen geopend?
Het arrangement MBO TOP Oncologische zorg is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
K. van den Broek
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2022-06-22 12:01:06
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Wat is kanker?
Virussen
Behandelingen tegen kanker
Kanker als ouderdomsziekte
