In 2020 zijn meerdere onderzoeken verschenen waaruit blijkt dat steden als Amsterdam en Rotterdam nauw betrokken waren bij de slavenhandel en slavenarbeid in de 17e en 18e eeuw. De steden verdienden met die betrokkenheid veel geld.
De Nederlandse regering noemde in 2020 het slavernijverleden een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis, maar bood de huidige generatie geen excuses aan voor iets wat toen is gebeurd.
Ongeveer 55% van Nederlanders vindt dat de Nederlandse regering geen excuses hoefde aan te bieden voor de rol van Nederland in de slavernij. Als je kijkt naar wie het met excuses maken eens was en wie niet, zijn er duidelijke verschillen te zien. Van de mensen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond bijvoorbeeld vindt rond de 80% het juist dat Nederland wel excuses heeft gemaakt.
De stad Amsterdam heeft ondertussen excuses gemaakt. Dat is gebeurd tijdens Keti Koti op 1 juli 2021, de dag waarop de afschaffing van de slavernij wordt gevierd. Hoe dat gebeurde, zie je in de video hieronder.
De minister-president heeft in 2022 namens de Nederlandse regering zijn excuses aangeboden.
Tijdens Keti Koti op 1 juli 2023 heeft Koning Willem-Alexander in een toespraak excuses aangeboden voor het Nederlandse slavernijverleden.
In deze opdracht kijk je naar welke rol het slavernijverleden speelt in het huidige Nederland.
Je vormt jezelf een mening over de vraag of het slavernijverleden nu nog een rol speelt.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van de opdracht kun je:
de (westerse) slavernij in de periode 1500-1850 beschrijven.
de rol van Nederland (WIC) in de slavernij omschrijven.
discussiëren over de vraag of de Nederlandse Staat er goed aan heeft gedaan excuses aan te aanbieden voor het Nederlandse slavernijverleden.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je bestudeert informatie over het slavernijverleden van Nederland.
Stap 2
Je leert wat Keti Koti is en maakt hier een collage over.
Stap 3
Je leest over hoe Rotterdam betrokken was bij de slavernij.
Stap 4
Je bekijkt een video over excuses en vormt je een mening over het belang van excuses voor het slavernijverleden van Nederland.
Stap 5
Je bekijkt een video over excuses van de Koning en noemt twee punten waarom de Koning onderzoek laat doen.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je begrippen die aansluiten bij deze opdracht.
Eindopdracht
Je doet mee aan de discussie over de stelling 'Ik vind het goed dat de Nederlandse regering zijn excuses heeft gemaakt voor het slavernijverleden'.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Extra
Je vindt hier meerdere voorbeelden van slavernij, ook nog in de huidige tijd.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Tijd
Voor deze opdracht inclusief debat heb je ongeveer 3 uur nodig.
Aan de slag
Stap 1: Slavernij (±1637-1863)
Er is een tijd geweest dat mensenhandel heel gewoon gevonden werd. Ook Nederlandse kooplieden hebben meegedaan aan die handel. De Nederlandse slavenhandel begon in 1621. Toen werd de West-Indische Compagnie (WIC) opgericht.
In maatschappijen waar slavenhandel heerste, was erg veel ongelijkheid en geweld. De slavenhouders hoorden meestal bij de rijkere inwoners en konden daarom de regels bepalen. Niemand corrigeerde ze als ze geweld gebruikten om een kleine minderheid onder controle te houden. Natuurlijk komen er steeds slaven in verzet, maar dit verzet werd zwaar bestraft.
Je hebt vast wel eens in de media gehoord dat er tegenwoordig veel wordt gesproken over de rol van Nederland in de slavernijperiode.
Maar welke rol speelde Nederland eigenlijk in de slavernij?
Het volgende scrollverhaal van SchoolTV zet dat precies voor je op een rijtje! Praat na het kijken van het scrollverhaal over de rol van Nederland met een klasgenoot. Wat is jouw mening over deze rol?
Canonvenster
De Slavernij is een van de vijftig canonvensters. Bezoek samen met een klasgenoot het canonvenster op de site www.canonvannederland.nl.
Lees de tekst. Er zijn links voor meer informatie. Je ziet links naar videoclips, links naar afbeeldingen met een omschrijving en een link naar een vensterplaat.
Bekijk in ieder geval:
Praat na het lezen van de Canonvensters met een klasgenoot over wat je gelezen hebt. Is de rol van Nederland nu duidelijker geworden? Zijn er vragen die bij je naar boven komen? Stel ze vooral aan je docent!
Stap 2: Ketikoti
Eind achttiende eeuw neemt de verontwaardiging over de slavenhandel toe. Na de geslaagde opstand op Saint-Domingue besluiten de Fransen de slavernij af te schaffen. De Engelsen verbieden de slavenhandel in 1808 en zetten koning Willem I in 1814 onder druk om de slavenhandel ook te verbieden. Afschaffing van de slavernij volgt pas in 1860 voor Nederlands-Indië.
Op 1 juli 1863 werd de slavernij afgeschaft in de toenmalige Nederlandse koloniën Suriname en de Nederlandse Antillen. Daarmee kwam een einde aan een periode van ruim 200 jaar slavernij in die kolonies.
Jaarlijks wordt in Nederland op 1 juli met het bevrijdingsfeest Ketikoti – Surinaams voor 'Ketenen gebroken' – de afschaffing van de slavernij herdacht en gevierd. Ook wordt er vooruit gekeken naar de toekomst; we vieren vrijheid, gelijkheid en verbondenheid.
Bekijk het scrollverhaal van SchoolTV over Ketikoti.
De informatie die je ziet kun je gebruiken bij het verzamelen van de afbeeldingen voor de collage-opdracht hieronder.
Opdracht
Op internet zijn heel veel kleurrijke foto's te vinden over Ketikoti.
Maak een collage over Ketikoti. Doe het zo dat duidelijk is wat er gevierd wordt.
Overleg met je docent of de collage ook beoordeeld wordt. Beoordelingseisen vind je in de Gereedschapskist hieronder. Je vindt daar ook tips die je kunnen helpen bij het maken van de collage.
Een collage bestaat uit knipsels die op een ander papier geplakt zijn en samen een nieuwe afbeelding vormen.
Stap 3: Rotterdam
Lees het bewerkte artikel van Nasrah Habiballah over de betrokkenheid van Rotterdam bij de slavernij.
31 oktober 2020 'Rotterdam zat tot over zijn oren in de slavernij'
Eén op de acht Rotterdammers heeft tot slaaf gemaakte Afrikaanse voorouders. Dat is meer dan welke stad in Nederland ook. Toch waren er geen boeken volledig gewijd aan het koloniale verleden en slavernijverleden van Rotterdam. Tot vandaag. Twee jaar lang werd er onderzoek gedaan met drie boeken als resultaat. Vandaag zijn die overhandigd aan burgemeester Aboutaleb en wordt duidelijk dat Rotterdam tot over zijn oren in de slavernij zat.
Rotterdam komt er niet goed vanaf. De boeken laten zien dat bestuurders en ondernemers eeuwenlang nauw betrokken waren bij slavernij en kolonialisme. De handelselite had nauwe banden met het stadsbestuur en de koloniale belangen werden stevig behartigd in het stedelijke beleid.
Rotterdam was partner in de VOC en de WIC en actief in slavenhandel en slavernij. Veel meer mensen dan alleen kooplieden, regenten en plantage-eigenaren waren volgens het onderzoek bij het slavernijsysteem betrokken. "Burgemeesters, bestuurders, ondernemers en zeevaarders, ze deden allemaal mee aan systeem van slavenhandel. Vrijwel niemand gaf blijk van ethische bezwaren", zegt een van de onderzoekers. Een boek over het slavernijverleden sluit dan ook af met de zin: 'Rotterdam zat tot over zijn oren in de slavernij'.
Het college van burgemeester en wethouders van Rotterdam heeft op 10 december 2021 - op de Internationale Dag van de Rechten van de Mens - excuses aangeboden voor de deelname van achtereenvolgende Rotterdamse bestuurscolleges aan het systeem van kolonialisme en slavernij vanaf 1600.
De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb riep het kabinet in 2019 al op met excuses te komen. De regering gaf aan die oproep op dat moment geen gehoor. Het kabinet toonde wel "diepe spijt en berouw": maar tot echte excuses kwam het toen nog niet.
`Excuses' is een beladen term. Als de regering excuses maakt, kunnen nabestaanden de staat aansprakelijk stellen en kan het zijn dat de regering schadevergoedingen moet betalen.
Maak de opdracht.
Stap 4: Excuses?
Mensen verschillen van mening of Nederland wel of geen excuses moet aanbieden voor het slavernijverleden.
Bekijk de volgende video. Wat is de mening van Natacha Harlequin? Bespreek het met een klasgenoot. Kunnen jullie haar standpunt snappen én uitleggen?
Zoek op internet naar meer meningen over het wel of niet aanbieden van excuses voor het slavernijverleden.
Maak de opdracht.
Stap 5: Excuses Koning
Koning Willem-Alexander heeft in een toespraak excuses aangeboden voor het Nederlandse slavernijverleden.
Hij hield de toespraak op Ketikoti op 1 juli 2023, op de dag dat afschaffing van de slavernij (in 2023 was het 150 jaar geleden) wordt gevierd.
Hij vroeg daarbij ook om vergiffenis, omdat zijn voorouders destijds niet eerder hebben ingegrepen tegen het systeem. De Koning noemde ook het onderzoek naar de rol van de koninklijke familie in het koloniale verleden. Het gaat dan om de periode van eind 16e eeuw tot op heden.
Bekijk hier een deel van zijn toespraak.
Afronding
Begrippenlijst
Abolitionisme
Het streven naar afschaffing van de slavernij. In Nederland werd in 1863 de slavernij afgeschaft.
Mensenrechten
Dit zijn rechten die voor alle mensen gelden, ongeacht herkomst, nationaliteit, overtuiging, geslacht, wettelijke status of andere kenmerken.
De Amerikaanse Burgeroorlog
De Verenigde Staten verschilden van mening over of slavernij mocht worden ingevoerd in de nieuwe staten. In het noorden was veel industrie. Het gebied was rijk. In het zuiden waren veel plantages van de rijke telers van katoen en tabak. In het zuiden wilde men de slavernij behouden. De verschillende meningen over de slavernij van Noord en Zuid leidden tot de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865).
John Brown
John Brown was een militaire tegenstander van slavernij. Hij leidde een groep abolitionisten (tegenstanders van de slavernij). Dit is hem uiteindelijk fataal geworden, hij werd gearresteerd en schuldig bevonden aan verraad om vervolgens ter dood veroordeeld te worden.
De Negerhut van Oom Tom
Het boek de Negerhut van Oom Tom (1852) gaat over het leven ven een aantal slaven op een Amerikaanse plantage. Het maakte grote indruk op de lezers, maar slavenhouders in de zuidelijke staten waren het er niet mee eens.
The Liberator
Op 1 januari 1831 verscheen het eerste nummer van de krant, 'De bevrijder'. In de krant van William Lloyd Garrison stonden afschuwelijke verhalen over slaven. Zo lazen mensen dat slavernij niet goed was.
De Cotton Gin
Een machine die katoenvezels van zaden scheidt. Uitgevonden in 1783. De vezels worden verwerkt tot kleding of katoengoederen. De productie van katoen steeg hierdoor in de zuidelijke staten van de VS.
Het gevolg was dat er veel slaven kwamen te werken.
Eerste Afrikaanse slaven in Virginia
In Virginia werd veel winst gemaakt met de tabaksplant. De plantages werden uitgebreid. Er waren steeds meer arbeiders nodig. Door de plantagehouders werden al snel slaven uit Afrika ingevoerd. In 1619 werden de eerste slaven uit Afrika verkocht.
De Verlichting
De 'Verlichting' was een periode in de 18e eeuw.
Er ontstond een nieuwe manier van denken. Mensen hielden zich bezig met gelijke rechten voor iedereen.
De wetenschap ontwikkelde zich. Men streed tegen misstanden door de kerk en de staat.
Eindopdracht: Discussie
Je gaat je nu voorbereiden op een discussie/debat.
Het debat gaat over de volgende stelling.
Stelling: Ik vind het goed dat de Nederlandse regering zijn excuses heeft gemaakt voor het slavernijverleden.
Bedenk nu zoveel mogelijk argumenten vóór en tegen de stelling.
Schrijf de argumenten op een kladblaadje.
Bij een debat hebben twee of meer mensen een verschillende mening over een onderwerp. Deze standpunten worden helder in beeld gebracht door argumenten voor het eigen standpunt te geven, of door de argumenten van de ander met tegenargumenten te bestrijden.
Ga met drie andere leerlingen in debat.
Twee spelen 'voorstander' en twee spelen 'tegenstander'.
Geef elkaar commentaar op de inhoud. Let ook op elkaars houding.
Zorg dat één iemand de voorzitter is.
Evalueer samen het debat. Maak hierbij gebruik van het Juryformulier.
Tijdens het debat kijkt en luister je docent mee.
Bij de beoordeling van het debat let hij/zij op het volgende:
De standpunten werden duidelijk overgebracht.
De argumenten werden goed onderbouwd.
Bij de argumenten werden voorbeelden gegeven.
Er werd duidelijk gesproken.
De lichaamstaal paste bij de toon van het debat.
Succes!
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Wist je na het lezen van de intro wat je ongeveer te wachten stond? Gaf de video al een beeld van de rol van Nederland in de slavernij?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Probeer bij ieder leerdoel een vraag te stellen en die vraag te beantwoorden.
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Hoe verliep de discussie?
Is je mening veranderd door de discussie? Op welk punt wel of juist niet?
Hoe kijk je terug op je eigen rol in de discussie?
Wat zou je een volgende keer graag anders doen?
Extra: Slavernij
Urmila Chaudhary
Urmila Chaudhary
In het boek 'Kinderen die de wereld hebben veranderd' staan verhalen over kinderen van wie de rechten zijn geschonden.
Urmila Chaudhary (1991) uit Nepal is zeven als ze door haar broer wordt verkocht als huisslaaf.
Vader is ziek en het gezin heeft geld nodig. Ze werkt tien jaar lang in gezinnen van rijke mensen; zonder school, zonder vrienden, ver van haar familie.
Sinds haar zeventiende is ze vrij. Nu probeert ze te voorkomen dat andere kinderen slaaf worden.
Slavernij is verboden in Nepal, maar toch komt het daar veel voor.
Bekijk de volgende aflevering uit de NTR-serie Leven in de Frontlinie.
Download en lees nu het verhaal uit het boek 'Kinderen die wereld hebben veranderd': Urmila Chaudhary.
Kinderrechten
Mensenrechten zijn in wetten en verdragen (afspraken) vastgelegd.
Ze gelden in Nederland en in de rest van de wereld - voor iedereen en voor altijd.
Door deze rechten kunnen mensen een goed bestaan opbouwen.
Er bestaan ook kinderrechten. Niet overal wordt er netjes met deze rechten omgegaan.
Ga naar de website klikplaat mensenrechten en bekijk welke mensenrechten er zijn.
Klik op de verschillende afbeeldingen en lees de informatie.
Slavernij
Vroeger werd er in slaven gehandeld. Dat vond men heel gewoon.
Ook Nederlandse kooplieden deden mee aan die handel. De slavenhandel heeft een paar honderd jaar geduurd.
Langzamerhand protesteerden steeds meer mensen tegen de slavenhandel.
In de negentiende eeuw kwamen er wetten die de handel in slaven verboden.
Tegenwoordig is slavernij verboden door internationale verdragen. Toch is het nooit verdwenen.
Nog steeds bestaat er slavernij en zijn er omstandigheden die erop lijken. Slavernij is veel moeilijker zichtbaar dan vroeger.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 7 met het onderwerp Slavernijverleden. In 2020 zijn meerdere onderzoeken verschenen waaruit blijkt dat steden als Amsterdam en Rotterdam nauw betrokken waren bij de slavenhandel en slavenarbeid in de 17e en 18e eeuw. De steden verdienden met die betrokkenheid veel geld. De Nederlandse regering noemde in 2020 het slavernijverleden een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis. Maar de premier vond het niet nodig om namens de huidige generatie excuses aan te bieden voor iets wat toen is gebeurd. Ongeveer 55% van Nederlanders vindt ook dat de Nederlandse regering geen excuses hoeft aan te bieden voor de rol van Nederland in de slavernij. Als je kijkt naar wie wel en wie geen excuses wil aanbieden zijn er duidelijke verschillen te zien. Van de mensen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond bijvoorbeeld vindt rond de 80% dat Nederland wel excuses moet maken. De stad Amsterdam heeft ondertussen besloten excuses te maken. Dat is gebeurd tijdens Keti Koti op 1 juli 2021, de dat waarop de afschaffing van de slavernij wordt gevierd. Het materiaal beschrijft de (westerse) slavernij in de periode 1500-1850 en de rol van Nederland (WIC) in de slavernij. Verder is er ruimte voor discussie over de vraag of de Nederlandse staat haar excuses moet aanbieden voor het Nederlandse slavernijverleden. Begrippen die bij de les horen zijn: abolitionisme, mensenrechten, Amerikaanse Burgeroorlog, John Brown, De negerhut van Oom Tom, The Liberator, de Cotton Gin, de eerste Amerikaanse slaven in Virginia en de Verlichting.
Burgerlijk bestuur en stedelijke cultuur in Nederland;
De tijd van pruiken en revoluties (1700 - 1800);
De tijd van regenten en vorsten (1600 - 1700);
Geschiedenis;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
2 uur en 0 minuten
Trefwoorden
abolitionisme, arrangeerbaar, de verlichting, geschiedenis, mensenrechten, slavernijverleden, stercollectie, vmbo12
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 7 met het onderwerp Slavernijverleden. In 2020 zijn meerdere onderzoeken verschenen waaruit blijkt dat steden als Amsterdam en Rotterdam nauw betrokken waren bij de slavenhandel en slavenarbeid in de 17e en 18e eeuw. De steden verdienden met die betrokkenheid veel geld. De Nederlandse regering noemde in 2020 het slavernijverleden een zwarte bladzijde in de Nederlandse geschiedenis. Maar de premier vond het niet nodig om namens de huidige generatie excuses aan te bieden voor iets wat toen is gebeurd. Ongeveer 55% van Nederlanders vindt ook dat de Nederlandse regering geen excuses hoeft aan te bieden voor de rol van Nederland in de slavernij. Als je kijkt naar wie wel en wie geen excuses wil aanbieden zijn er duidelijke verschillen te zien. Van de mensen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond bijvoorbeeld vindt rond de 80% dat Nederland wel excuses moet maken. De stad Amsterdam heeft ondertussen besloten excuses te maken. Dat is gebeurd tijdens Keti Koti op 1 juli 2021, de dat waarop de afschaffing van de slavernij wordt gevierd. Het materiaal beschrijft de (westerse) slavernij in de periode 1500-1850 en de rol van Nederland (WIC) in de slavernij. Verder is er ruimte voor discussie over de vraag of de Nederlandse staat haar excuses moet aanbieden voor het Nederlandse slavernijverleden. Begrippen die bij de les horen zijn: abolitionisme, mensenrechten, Amerikaanse Burgeroorlog, John Brown, De negerhut van Oom Tom, The Liberator, de Cotton Gin, de eerste Amerikaanse slaven in Virginia en de Verlichting.
In 2020 zijn meerdere onderzoeken verschenen waaruit blijkt dat steden als Amsterdam en Rotterdam nauw betrokken waren bij de slavenhandel en slavenarbeid in de 17e en 18e eeuw. De steden verdienden met die betrokkenheid veel geld.
Aan het eind van de opdracht kun je:
Benodigdheden
Er is een tijd geweest dat mensenhandel heel gewoon gevonden werd. Ook Nederlandse kooplieden hebben meegedaan aan die handel. De Nederlandse slavenhandel begon in 1621. Toen werd de West-Indische Compagnie (WIC) opgericht.
Lees het bewerkte artikel van Nasrah Habiballah over de betrokkenheid van Rotterdam bij de slavernij.
Mensen verschillen van mening of Nederland wel of geen excuses moet aanbieden voor het slavernijverleden.
Intro
