De New Yorkse beurskrach van 24 oktober 1929, ook wel Zwarte Donderdag genoemd, wordt gezien als het negatieve omslagpunt in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. De wereldeconomie kwam in een zware depressie terecht en geen land kon zich daaraan onttrekken. Werkloosheid en armoede stegen snel en waren een voedingsbodem voor politiek extremisme.
Effect van beurskrach in Duitsland
Duitsland kreeg het door de wereldcrisis erg moeilijk. Het land was in de jaren twintig door Amerikaanse leningen enigszins weer opgekrabbeld. De beurskrach van 1929 maakte daaraan plotseling een einde. Leningen moesten versneld worden terugbetaald en de economie kwam bijna tot stilstand. Door deze malaise kwamen de oude frustraties over het verlies en de nasleep van de Eerste Wereldoorlog weer snel bovendrijven.
Probleemstelling
Van beurskrach naar Hitler naar de huidige tijd
Door de economische crisis van de jaren dertig kregen politiek extremistische groeperingen in Duitsland veel aanhang. Gedreven door de armoede en de nationale frustratie werden veel mensen aanhanger van de nationaal-socialistische ideeën van Adolf Hitler.
Ook in 2008 kregen we te maken met een economische wereldcrisis. Daarnaast zorgt de coronapandemie vanaf 2020 voor sterke schommelingen in de economie. Het is interessant om de crisis van de jaren 30 naast de crisis die begon in 2008 te leggen en te kijken wat de overeenkomsten en wat de verschillen zijn. Kan een economische crisis bijvoorbeeld ook in onze tijd leiden tot oorlog? Hoe verhouden deze crises zich tot de economische onrust, die ontstaat door een pandemie, is dit vergelijkbaar?
Eindproduct
Je houdt een spreekbeurt rond de stelling: de gevolgen van een economische crisis in de moderne tijd zijn wel of niet vergelijkbaar met die van de jaren dertig.
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag:
Zijn de crisis van 2008 en de economische onrust vanaf 2020 vergelijkbaar met de crisis van 1929?
Deelvragen:
Wat was de oorzaak van de economische wereldcrisis in 1929?
Wat was de oorzaak van de economische crisis die begon in 2008?
Wat was de oorzaak van de economische crisis die begon in 2020?
Waarom was de crisis voor Duitsland in de jaren dertig zo ingrijpend?
Welke rol speelde de crisis van 1929 bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog?
Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de economische wereldcrises?
Kan een economische crisis ook in onze tijd leiden tot oorlog?
Eindtermen
Domein A: Historisch besef A4 Verandering en continuïteit
Je kunt in historische processen de samenhang tussen veranderingen en continuïteit beschrijven.
Je kunt de betekenis van historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen voor het heden aangeven.
Je kunt verschillende soorten historische verandering onderscheiden.
Je kunt door het onderscheiden van continuïteiten van langere en kortere duur onderkennen hoe elementen afkomstig uit verschillende tijdvakken zich gelijktijdig in één tijdvak kunnen manifesteren (de gelijktijdigheid van het ongelijktijdige).
A7 Oordelen
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met:
onderscheid tussen feiten en meningen;
tijd- en plaatsgebondenheid van interpretaties en oordelen afkomstig van personen uit het verleden en afkomstig van hedendaagse personen, onder wie jij zelf;
de rol van waardepatronen in heden en verleden;
het ondersteunen van uitspraken met behulp van argumenten.
Domein B: Oriëntatiekennis
Je kunt bij een kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken.
Je kunt uitleggen dat de betekenis die aan dit tijdvak wordt toegekend mede afhangt van de tijd, plaats en omstandigheden waarin mensen zich met het verleden bezighouden.
In deze opdracht speelt het volgende kenmerkende aspect uit tijdvak 9 een rol:
de crisis van het wereldkapitalisme.
Onderstaande kernbegrippen worden toegelicht in de begrippenlijst.
wereldkapitalisme
economische crisis
extremisme
beurskrach 1929
Activiteiten
Activiteiten
Stap
Activiteit
Oriëntatie
Wat weet je nog over de crisisjaren? Je haalt je voorkennis op en maakt een instaptoets.
Stap 1
Je leest de informatie over de crisis in het wereldkapitalisme. Ook kijk je een video over dit onderwerp. Aan de hand van de Kennisbank en video beantwoord je een aantal vragen.
Stap 2
Je plaatst de gebeurtenissen van de economische crisis in de juiste volgorde. Daarna beantwoord je een aantal vragen over dit onderwerp.
Stap 3
Je ontdekt welke gevolgen de crisisjaren voor het leven in ons eigen land had. Je bekijkt een video en beantwoordt vragen.
Stap 4
Je probeert een verkiezingsposter van de NSDAP uit 1928 te verklaren en legt uit waarom de boodschap in 1928 niet aansloeg.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij de opdracht.
Eindproduct
of
Bronnen doornemen. Maken (en houden) van je presentatie.
Video's en bronnen
Hier vind je bronnen die passen bij deze opdracht.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is ongeveer 5 SLU.
Oriëntatie
Wat weet je nog over de wereldwijde economische crisis die begon op 24 oktober 1929?
Je kunt je geheugen opfrissen met behulp van het volgende onderdeel uit de Kennisbank onderbouw.
Denk je dat jij nog voldoende kennis hebt? Maak dan eerst de toets.
Scoor je een voldoende? Dan hoef je de Kennisbank niet te lezen.
Scoor je onvoldoende? Dan moet je de Kennisbank alsnog bestuderen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In de VS van de jaren twintig was er veel economische vrijheid. Bedrijven, maar ook particulieren konden geld lenen zoveel ze wilden. De regering bemoeide zich niet met de economie en er waren weinig regels en wetten om ondernemingen te beperken.
Ook toen het mis ging, was iedereen op zichzelf aangewezen. De overheid greep niet in om failliete banken en bedrijven overeind te houden. De gevolgen waren verbijsterend.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bekijk het filmfragment 'Werkloosheid en armoede in de jaren dertig' op SchoolTV.
Lees voor het kijken de vragen onderaan deze pagina even door.
De vragen gaan deels over de video die je gaat bekijken.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In 1924 trad het Dawesplan in werking. Het plan was een poging van de geallieerden om oorlogsherstelbetalingen af te dwingen van Duitsland nadat het land in de Eerste Wereldoorlog was verslagen. De Verenigde Staten hadden verschillende motieven om het Dawesplan uit te voeren:
Economisch motief: het stimuleren van de Europese economie met het doel het vergroten van de afzetmarkt voor Amerikaanse producten.
Politiek motief: het zorgen voor een machtsevenwicht in Europa. Een sterker Duitsland kon evenwicht bieden aan Frankrijk en Groot-Brittannië.
Maak de opdracht.
Afsluiting
Begrippenlijst
Wereldkapitalisme
Het wereldkapitalisme houdt in dat wereldwijd de economieën van alle landen met elkaar verbonden zijn. Als in één land een economische crisis uitbreekt, slaat die gemakkelijk over naar andere landen of zelfs naar de hele wereld.
Economische crisis
Periode waarin het minder goed gaat met de economie van een land of een groter gebied. Bedrijven draaien slecht, er ontstaat hoge werkloosheid en veel mensen komen op een bestaansminimum terecht. Bekend zijn de crises van de jaren dertig en zeventig en de crisis die in 2009 begon.
Extremisme
Bij extremisme overtreden personen of groepen bewust de wet en plegen illegale acties om hun vaak politieke doelen te bereiken.
Beurskrach 1929
Ineenstorting van de effectenbeurs van New York op donderdag 24 oktober 1929. Deze dag wordt ook wel Zwarte Donderdag genoemd. Een wereldwijde economische crisis was het gevolg.
Eindproduct: Presentatie
Onder de knop 'Video's en bronnen' vind je bronnen over de crisis van 1929 en 2008 en over de economische onrust, die in 2020 begon.
Ook vind je er bronnen waarin de crises worden vergeleken.
Gebruik het schema om je standpunt te bepalen over de stelling 'de gevolgen van de moderne economisch crises zijn vergelijkbaar met die van de jaren dertig'. Zet de argumenten voor je stellingname op een rij.
Betrek in je presentatie ook de antwoorden op de deelvragen. Verwoord ook in je presentatie of en op welke manier de betrokken landen na de crises hun positie weer hebben versterkt.
Bereid vervolgens je spreekbeurt/presentatie voor. Schrijf je presentatie uit.
Oefen je presentatie een paar keer. Kijk ook nog even naar de beoordelingscriteria en let op de beschikbare tijd die je krijgt voor je presentatie.
Hou je presentatie voor een aantal klasgenoten. Luister ook naar de presentaties van klasgenoten.
Is je mening veranderd door het luisteren naar de presentaties van klasgenoten die een ander standpunt hebben dan jij?
Beoordeling
In je product laat je zien dat je:
Kennis hebt van de ontwikkelingen in de wereldeconomie tussen 1900 en de jaren dertig.
Kennis hebt van de sociale gevolgen van de Grote Depressie van 1929.
Een verband kunt leggen tussen economische en politieke gebeurtenissen en ontwikkelingen.
Een historisch verantwoord oordeel kunt geven over het verleden.
Jezelf op een goede manier presenteren is een belangrijke vaardigheid in deze maatschappij. Je laat zien waar je mee bezig bent geweest, waar je je in hebt verdiept en welke kennis je hebt opgedaan. Powerpoint of Prezi zijn programma's die jou kunnen helpen om informatie te presenteren.
Video's en bronnen
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
De volgende video's van Joost van Oort passen bij de opdracht over de economische wereldcrisis.
Op deze pagina vind je een of meerdere examenvragen.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van wat je al eerder geleerd hebt.
Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw.
Nadat je de vragen beantwoord hebt, kun je de vraag zelf nakijken en je score aangeven.
Lees de probleemstelling van deze opdracht nog eens door.
Past de probleemstelling over economische crises goed bij de opdracht?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Zorg dat je het kenmerkende aspect bij deze opdracht kunt noemen en dat je de kernbegrippen kunt omschrijven.
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond een studiebelasting van 5 uur.
Had je voldoende tijd om ook de spreekbeurt voor te bereiden en te houden?
Inhoud
Wist je nog wel het een en ander over de economische crises? Schrijf op wat nieuw voor je was.
Misschien heb je gemerkt dat de coronapandemie ook invloed heeft op de economie in Nederland.
Heeft jouw ervaring geholpen bij het maken van deze opdracht?
Eindopdracht
Ben je tevreden over je spreekbeurt? Kreeg je goede feedback?
Heb je door de andere presentaties je mening nog bijgesteld?
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De opdracht 'Crisis' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content.
Fair Use
In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Vragen
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 9 met het onderwerp: Crisis. In deze les worden verschillende periodes van crisis besproken en vergeleken. In de wereldeconomie tot 1914 was West-Europa het onbetwiste middelpunt. Groot-Brittannië en het opkomende Duitsland waren naast politieke grootmachten ook economische grootmachten. Tijdens de WOI veranderde de economische verhoudingen. De overheid kreeg een belangrijke rol in de aansturing van de economie. Vrouwen werden ingeschakeld in de wapen- en munitie-industrie. Vanuit de Verenigde Staten kwam een enorme voedsel- en wapenleverantie naar Europa op gang. Na 1918 kreeg de VS de centrale positie door de economische crisis in West-Europa. Leningen aan West-Europa vanuit de VS zorgde weer voor economische groei maar waren afhankelijk van de VS (Wereldkapitalisme). Amerikaanse boeren investeerden om productie te verhogen maar producten werden na 1929 slecht verkocht doordat het beter ging met de landbouw in West-Europa. Hierdoor konden de boeren de schulden niet meer afbetalen en raakten ook de banken in de problemen. Dit zorgde voor het instorten van de beurs (beurskrach). Dit had als gevolg dat de VS leningen van Europa opeisten, wat ook zorgde voor crisis in Europa. Landen gingen hun eigen markt beschermen en stelden hogere importheffingen in. Daardoor kromp de wereldhandel nog sterker in en belandde de wereldeconomie in een diepe depressie. Wereldwijd waren massale werkloosheid en verpaupering het gevolg. Het materiaal bespreekt de economische wereldcrisis, crisis in Nederland en de crisisjaren in Duitsland. Verder wordt het begrip Extremisme besproken.
Leerniveau
VWO 6;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
De tijd van de wereldoorlogen (1900 - 1950);
Geschiedenis;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 9 met het onderwerp: Crisis. In deze les worden verschillende periodes van crisis besproken en vergeleken. In de wereldeconomie tot 1914 was West-Europa het onbetwiste middelpunt. Groot-Brittannië en het opkomende Duitsland waren naast politieke grootmachten ook economische grootmachten. Tijdens de WOI veranderde de economische verhoudingen. De overheid kreeg een belangrijke rol in de aansturing van de economie. Vrouwen werden ingeschakeld in de wapen- en munitie-industrie. Vanuit de Verenigde Staten kwam een enorme voedsel- en wapenleverantie naar Europa op gang. Na 1918 kreeg de VS de centrale positie door de economische crisis in West-Europa. Leningen aan West-Europa vanuit de VS zorgde weer voor economische groei maar waren afhankelijk van de VS (Wereldkapitalisme). Amerikaanse boeren investeerden om productie te verhogen maar producten werden na 1929 slecht verkocht doordat het beter ging met de landbouw in West-Europa. Hierdoor konden de boeren de schulden niet meer afbetalen en raakten ook de banken in de problemen. Dit zorgde voor het instorten van de beurs (beurskrach). Dit had als gevolg dat de VS leningen van Europa opeisten, wat ook zorgde voor crisis in Europa. Landen gingen hun eigen markt beschermen en stelden hogere importheffingen in. Daardoor kromp de wereldhandel nog sterker in en belandde de wereldeconomie in een diepe depressie. Wereldwijd waren massale werkloosheid en verpaupering het gevolg. Het materiaal bespreekt de economische wereldcrisis, crisis in Nederland en de crisisjaren in Duitsland. Verder wordt het begrip Extremisme besproken.
Wat weet je nog over de wereldwijde economische crisis die begon op 24 oktober 1929?
Bestudeer het onderwerp in de Kennisbank geschiedenis tweede fase.
In de VS van de jaren twintig was er veel economische vrijheid. Bedrijven, maar ook particulieren konden geld lenen zoveel ze wilden. De regering bemoeide zich niet met de economie en er waren weinig regels en wetten om ondernemingen te beperken.
Bekijk het filmfragment 'Werkloosheid en armoede in de jaren dertig' op SchoolTV.
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
Intro + probleemstelling
