Een gilde was een vereniging van personen met hetzelfde beroep. De meeste gilden waren ambachtsgilden. Voorbeelden zijn het bakkersgilde, het weversgilde, het kunstenaarsgilde en het schoenmakersgilde.
In een gilde werd kennis en ervaring uitgewisseld. Nieuwe gildeleden werden opgeleid in het vak. Na een jarenlange opleiding werd een leerling "gezel". Na het maken van het "meesterstuk" kon een gezel uiteindelijk "meester" worden. Iemand die "meester" was, kon lid worden van een gilde.
Meer dan zomaar een vereniging
Het gilde kwam ook op voor de belangen van de gildeleden en beschermde hen. Het gilde bepaalde de regels en zorgde ervoor dat de leden zich aan de regels hielden.
Wanneer iemand lid werd van een gilde had dit grote invloed op zijn leven. Je had als gildelid niet alleen het recht om een bepaald beroep uit te oefenen, het gilde bood ook een vorm van sociale zekerheid: gildebroeders hielpen elkaar in geval van ziekte of andere bijzondere omstandigheden.
Probleemstelling
Gilden langdurig succesvol
Bij het woord "gilde" denk je vast aan de Middeleeuwen. Dat is terecht, want gilden zijn in de loop van de Middeleeuwen ontstaan. Maar gilden waren wel actief tot aan het begin van de 19de eeuw.
Gilden zijn succesvolle organisaties geweest, die soms eeuwenlang bestonden, over de ‘grenzen’ van verschillende tijdvakken heen. In deze opdracht probeer je een verklaring te vinden voor het langdurige succes van de gilden.
Poster
Je maakt een poster waarop je het ontstaan, de bloei en de afloop van de gilden toont. Je poster geeft bovendien inzicht in het voortbestaan van de gilden gedurende verschillende tijdvakken en perioden. Ook geeft je poster een verklaring voor het langdurige succes van de gilden.
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag:
Waarop is het succes van de gilden vanaf de Middeleeuwen tot en met de 18de eeuw gebaseerd?
Deelvragen:
Welke ontwikkelingen spelen een rol bij het ontstaan van de gilden?
Denk aan ontwikkelingen in de landbouw en het ontstaan van steden.
Welke voordelen had een gilde voor haar leden?
Welke voordelen had een gilde voor de samenleving/economie?
Welke nadelen hadden de gilden voor de gildeleden en voor de maatschappij/economie?
Waarom kwam er een einde aan de organisatie van beroepsgroepen in gilden?
Eindtermen
Domein A: Historisch besef
Je kunt van tijdvak 4 met bijbehorende tijdsgrens in chronologische volgorde noemen en als referentiekader gebruiken: tijd van steden en staten (1000-1500) / hoge en late Middeleeuwen.
Je kunt de tijdvakken van eindterm 2 plaatsen in de periodes Prehistorie, Oudheid, Middeleeuwen, Vroegmoderne Tijd en Moderne Tijd.
Je kunt uitleggen dat de indeling in perioden en tijdvakken een westers perspectief op de geschiedenis vertegenwoordigt en wat de beperkingen en bezwaren daarvan kunnen zijn.
Je kunt in het kader van een historische vraagstelling verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen. Daarbij kun je onderscheid maken tussen verschillende soorten oorzaken.
Domein B: Oriëntatiekennis
Je kunt bij een kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken.
Je kunt uitleggen dat de betekenis die aan dit tijdvak wordt toegekend mede afhangt van de tijd, plaats en omstandigheden waarin mensen zich met het verleden bezighouden.
In deze opdracht spelen de volgende kenmerkende aspecten uit tijdvak 4 een rol:
De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.
De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.
Onderstaande kernbegrippen: worden toegelicht in de begrippenlijst.
agrarisch-urbane cultuur
stedelijke burgerij
wereldwijde handelscontacten
gilden
meesterproef
de Hanze.
Activiteiten
Activiteiten
Stap
Activiteit
Oriëntatie
Wat weet je nog over de opkomst van de handel en de steden? Je haalt je voorkennis op en maakt de instaptoets.
Stap 1
Je leest de informatie over de opkomst van handel en ambacht, de zelfvoorzienende agrarische cultuur en de opkomst van de stedelijke burgerij. Ook kijk je video's over dit onderwerp. Aan de hand van de Kennisbanken en de video's beantwoord je een aantal vragen.
Stap 2
Je bestudeert het gedrag van handelaren uit de elfde eeuw met behulp van een bron.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij de opdracht.
Eindproduct
Bronnen doornemen, deelvragen en hoofdvraag beantwoorden en eindproduct maken in de vorm van een poster.
Video's en bronnen
Hier vind je bronnen die passen bij deze opdracht.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is ongeveer 4 SLU.
Oriëntatie
Wat weet je nog over het succes van de gilden?
Je kunt je geheugen opfrissen met behulp van de volgende onderdelen uit de Kennisbank onderbouw.
Denk je dat jij nog voldoende kennis hebt? Maak dan eerst de toets.
Scoor je een voldoende? Dan hoef je de Kennisbanken niet te lezen.
Scoor je onvoldoende? Dan moet je de Kennisbanken alsnog bestuderen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De middeleeuwse monnik Alpertus van Metz schrijft in de elfde eeuw over het gedrag van handelaren uit de stad Tiel:
Zo kwam het dat de Tielse kooplieden, die er in vergelijking met anderen ook wel bijzonder makkelijk toe komen over van alles en nog wat te klagen, zich bij herhaling tot de koning (van Engeland) wendden met het verzoek hen in zijne genade tegen de rovers te beschermen. Als hij dat niet deed, zeiden ze, konden zij niet naar het eiland (Engeland) gaan om handel te drijven en konden de Engelsen evenmin op Tiel handelen. Bijgevolg kon de belasting dan niet meer volledig aan de koning toevloeien, zoals dat toch hoorde. Ik wil hier, niet om hen te bekladden, maar uit innig mededogen, een paar woorden inlassen over de gewoonten en instellingen waarin die Tielenaren zich van andere handelsplaatsen onderscheiden. (…)
Vonnissen vellen ze niet volgens het overgeleverde recht maar volgens zelfgemaakte regels. En ze zeggen dat het recht hiertoe hun door de keizer in een oorkonde is gegeven en gegarandeerd.
Afsluiting
Begrippenlijst
Agrarisch - urbane cultuur
Samenleving waarin de meeste mensen van de landbouw leven, maar waar ook kleine steden met voornamelijk handel en nijverheid zijn. De Romeinse samenleving was agrarisch - urbaan.
Stedelijke burgerij
Sociale klasse van mensen tussen de hogere en lagere klasse die in de Middeleeuwen ontstond door de opkomst van de steden.
Wereldwijde handelscontacten
Handel tussen landen in de hele wereld.
Gilden
Soort vereniging waarbij in de Middeleeuwen personen met hetzelfde beroep waren aangesloten.
Meesterproef
Afsluitende proef van bekwaamheid van een gezel om na slagen zich meester te mogen noemen. Hij kon dan lid worden van het gilde van zijn ambacht of beroep.
De Hanze
Middeleeuws samenwerkingsverband van Noord-Europese handelaren en steden om elkaar te ondersteunen bij de handel.
Eindproduct: Poster
Bronnen
Onder de knop 'Video's en bronnen' vind je links naar een aantal websites met informatie over gilden.
Gebruik deze bronnen bij het beantwoorden van de deelvragen.
Gebruik de bronnen ook om een antwoord op de hoofdvraag te geven:
"Waarop is het succes van de gilden vanaf de late Middeleeuwen tot en met de 18de eeuw gebaseerd?"
Bedenk bij het bestuderen van de deelvragen en de hoofdvraag dat je straks een poster moet maken. Als je afbeeldingen tegenkomt die misschien bruikbaar zijn voor op je poster sla die dan alvast op.
Aan de slag
Je gaat aan de slag met het eindproduct: een poster waarop je het ontstaan, de bloei en de afloop van de gilden toont.
Maak eerst een schetsontwerp voor je poster. Bedenk hoe je alle informatie op een overzichtelijke manier presenteert. Zoek zonodig (extra) beeldmateriaal om de boodschap te verduidelijken.
Lees de beoordelingscriteria nog eens door en bekijk enkele posters van klasgenoten. Pas je poster eventueel nog aan.
Kijk voor tips nog even in de Gereedschapskist hieronder.
Klaar?
Lever je poster in bij je docent.
Beoordeling
Je poster wordt positief beoordeeld als:
Je duidelijk maakt welke tijd(en) je precies behandelt.
Je antwoord geeft op de hoofdvraag.
Je antwoord geeft op de deelvragen.
Je de informatie die je geeft goed hebt onderbouwd.
Je poster er overzichtelijk en verzorgd uitziet (vormgeving, correct Nederlands etc.).
Op een informatieve poster kun je laten zien wat de belangrijkste delen van de lesstof zijn. Ook kun je weergeven hoe bepaalde delen zich tot elkaar verhouden.
Video's en bronnen
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
De volgende video's van Joost van Oort passen het best bij de opdracht over het succes van de gilden.
Lees de probleemstelling van deze opdracht nog eens door.
Past de probleemstelling goed bij de opdracht?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Zorg dat je de kenmerkende aspecten kunt noemen.
Kun je de genoemde begrippen omschrijven?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond een studiebelasting van 4 SLU. Had je voldoende tijd voor het maken van de opdracht?
Inhoud
In deze opdracht ging het over de opkomst van de handel en de manier waarop deze handel werd vormgegeven.
Herken je hier nog elementen uit die je terug kunt zien in de huidige tijd?
Eindopdracht
Ben je tevreden over de poster? Heb je met de poster kunnen laten zien waarop het succes van de gilden was gebaseerd?
Het arrangement 04.1 Succes van de gilden v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De opdracht 'Succes van de gilden' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content.
Fair Use
In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Vragen
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 4 met het onderwerp: Succes van de gilden.
Ongeveer duizend jaar geleden waren er maar weinig steden en werkten de meeste mensen in de landbouw met primitieve middelen. Na 1100 werden er betere gereedschappen ontwikkeld, zoals de ijzeren ploeg, en begon de bevolking te groeien door grotere oogsten. Er ontstond voedseloverschot dat verhandeld kon worden, wat leidde tot de groei van steden en een diversiteit aan beroepen. De ontwikkeling van steden was een belangrijke stap richting moderne samenlevingen. De landbouwontwikkelingen hadden vaak grote gevolgen in de geschiedenis. Vóór de 11e eeuw werkten de meeste mensen in de landbouw als horigen, maar na 1000 werden er meer landbouwgronden ontgonnen en veranderde het landschap. De introductie van de ijzeren ploeg, het gebruik van paarden en het drieslagstelsel verbeterden de voedselproductie. De bevolking groeide en landbouwoverschotten werden verhandeld op markten. De onveilige wegen maakten handelscontacten tussen gebieden moeilijk, maar met de opbloei van de landbouw werd handel mogelijk. Steden werden gebouwd op gunstige handelslocaties en kregen stadsrechten van de landsheer. Handel, ambacht en gilden bloeiden op in steden, waardoor een nieuwe manier van leven ontstond die onafhankelijk was van feodale verhoudingen. De welvaart door handel maakte de steden onafhankelijker. Steden werden centra van economische activiteiten en bouwden stenen huizen en openbare gebouwen. In de late Middeleeuwen begonnen steden samen te werken in handelsverbanden, zoals de Hanze, om hun belangen beter te verdedigen. Ambachtslieden organiseerden zich in gilden, wat naast belangenbehartiging ook zorgde voor sociale zekerheid. Het materiaal bespreekt een opdracht door middel van handelaren uit Tiel. Begrippen die bij deze les horen zijn: Agrarisch - urbane cultuur, stedelijke burgerij, wereldwijde handelscontacten en meesterproef.
Leerniveau
VWO 6;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Geschiedenis;
De tijd van steden en staten (1000 - 1500);
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
4 uur en 0 minuten
Trefwoorden
ambachtslieden, arrangeerbaar, geschiedenis, groei in de steden, handel, handelsverbanden, hv456, sociale zekerheid, stercollectie, succes van de gilden
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 4 met het onderwerp: Succes van de gilden.
Ongeveer duizend jaar geleden waren er maar weinig steden en werkten de meeste mensen in de landbouw met primitieve middelen. Na 1100 werden er betere gereedschappen ontwikkeld, zoals de ijzeren ploeg, en begon de bevolking te groeien door grotere oogsten. Er ontstond voedseloverschot dat verhandeld kon worden, wat leidde tot de groei van steden en een diversiteit aan beroepen. De ontwikkeling van steden was een belangrijke stap richting moderne samenlevingen. De landbouwontwikkelingen hadden vaak grote gevolgen in de geschiedenis. Vóór de 11e eeuw werkten de meeste mensen in de landbouw als horigen, maar na 1000 werden er meer landbouwgronden ontgonnen en veranderde het landschap. De introductie van de ijzeren ploeg, het gebruik van paarden en het drieslagstelsel verbeterden de voedselproductie. De bevolking groeide en landbouwoverschotten werden verhandeld op markten. De onveilige wegen maakten handelscontacten tussen gebieden moeilijk, maar met de opbloei van de landbouw werd handel mogelijk. Steden werden gebouwd op gunstige handelslocaties en kregen stadsrechten van de landsheer. Handel, ambacht en gilden bloeiden op in steden, waardoor een nieuwe manier van leven ontstond die onafhankelijk was van feodale verhoudingen. De welvaart door handel maakte de steden onafhankelijker. Steden werden centra van economische activiteiten en bouwden stenen huizen en openbare gebouwen. In de late Middeleeuwen begonnen steden samen te werken in handelsverbanden, zoals de Hanze, om hun belangen beter te verdedigen. Ambachtslieden organiseerden zich in gilden, wat naast belangenbehartiging ook zorgde voor sociale zekerheid. Het materiaal bespreekt een opdracht door middel van handelaren uit Tiel. Begrippen die bij deze les horen zijn: Agrarisch - urbane cultuur, stedelijke burgerij, wereldwijde handelscontacten en meesterproef.
ambachtslieden, arrangeerbaar, geschiedenis, groei in de steden, handel, handelsverbanden, hv456, sociale zekerheid, stercollectie, succes van de gilden
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Succes van de gilden
Het succes van de gilden
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Domein A: Historisch besef
Tijd
Wat weet je nog over het succes van de gilden?
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
Intro + probleemstelling
