Introductie
Welkom bij deze quest over de vraag 'Wat is goed leven?'
Deze quest gaat over ethiek. Ethiek komt van het Griekse woord ethos dat 'goed' betekent. Ethiek is nadenken over goed handelen. De centrale vraag van ethiek is wat goed is om te doen in concrete situaties.
In deze quest maak je kennis met drie belangrijke stromingen binnen de ethiek: het utilisme, de plichtsethiek en deugdethiek. Je leert wat de uitgangspunten van deze stromingen zijn, wie gezien worden als de grondleggers van deze stromingen en je leert ethische dilemma's vanuit deze stromingen te beschouwen.
Egodact
Je maakt voor deze quest een tegeltje aan in Egodact. Vul voordat je met het reisblog begint alle vragen van de 'voorbereiding' in. Alle uitwerkingen die je in het reisblog maakt, deel je via het logboek. Stuur mevrouw Rebel een berichtje in Teams voor feedback!
Tijdbesteding
Mate van vrijheid
Dit is een gecontroleerde quest. Je kunt deze quest helemaal in eigen beheer maken. Je kunt deze quest ook onder begeleiding volgen tijdens de bloX. De lesonderdelen, de vraagstelling en de leerstof zijn bepaald door de docent. Voor de show kies jij zelf een ethisch dilemma waar jij mee aan de slag wilt.
Doelen
Competent tot ethisch gefundeerd waarderen en handelen
De leerling is zich bewust van moraliteit en heeft zicht op eigen morele beginselen waaruit gehandeld wordt.
Ondersteuning
Heb je moeite met het lezen van de (soms lange) teksten? Jouw iPad kan deze teksten voor je voorlezen. Daarvoor moet je de volgende dingen doen.
1. Ga naar je instellingen.
2. Kies 'Toegankelijkheid'.
3. Kies 'Spraak'.
4. Tik op het schuifje achter 'Spreek selectie uit'. Het balkje wordt groen.
5. Selecteer de tekst in de wikiwijspagina die je wilt laten voorlezen.
6. Kies 'Spreek uit'.
Reisblog
Waar gaat ethiek over?
Stap 1 Doorloop de volgende
LessonUp
Stap 2 Lees de tekst 'Waar is dat feestje?' en beantwoord de volgende vragen:
1. Wat doe je? Onderteken jij het formulier?
2. Waar zou je dat wel of niet doen?
3. Bij welke ethische stroming past jouw reden om het formulier wel of niet te ondertekenen? Kies uit:
- utilisme (het grootste
geluk of nut voor de meeste mensen)
- plichtsethiek ('handel zo dat het motief van je handelen een
algemene regel kan worden')
- deugdethiek (maakt jouw keuze jou tot een
goed mens?)
Deel jouw antwoorden op deze vragen in jouw logboek in Egodact.
Waar is dat feestje?
Waar is dat feestje? Hier? Of in de kroeg? Stel je eens voor dat je vriendin naar de kroeg gaat, terwijl de regering zegt dat het corona-virus rondwaart. De regering zegt dat iedereen thuis moet blijven en verplicht alle kroegen en andere gelegenheden te sluiten om 12.00 uur 's avonds. Ze raadt het iedereen af om naar een kroeg te gaan. Je vriendin luistert er niet naar. Je waarschuwt je vriendin om niet te gaan. Dat doet ze toch. "Mij overkomt toch niets", zegt ze. Sterker nog, na 12.00 uur gaat ze naar het buitenland, omdat daar de strenge regels pas een dag later worden ingevoerd. Dat is dan het "voordeel" als je niet ver weg van de grens woont.
Het is er erg gezellig, maar zij baalt ervan dat zij de dagen erna niet meer naar de kroeg kan. Ze vindt het thuis saai. Iedere dag wordt het nieuws over het corona-virus steeds dreigender: er zijn steeds meer mensen besmet met het corona-virus. Ziekenhuisafdelingen komen steeds voller te liggen. Op een kwade dag moeten de ziekenhuizen gaan selecteren. Wie krijgen wel en wie krijgen geen beademingsapparatuur? De ziekenhuizen besluiten om een nieuw selectie-criterium in te voeren. Familieleden moeten een formulier invullen waarop staat dat een mogelijke patiënt zich ook de regels heeft gehouden. Wie zich niet aan de regels heeft gehouden, moet achteraan aansluiten in de rij en loopt het risico niet behandeld te worden. Jouw vriendin heeft echter in het buitenland de kroeg bezocht, terwijl dat verboden was. Dan blijkt dat jouw vriendin ook het corona-vierus heeft opgelopen. Om zeker te weten dat je vriendin ook opgenomen wordt, moet je het formulier ook ondertekenen. Een van de vragen is of je vriendin zich heeft gehouden aan de adviezen van de regering. Je twijfelt, want je vriendin is tegen het advies van de regering naar de kroeg gegaan, wetende dat het corona-virus zich snel verspreid. Wat doe je?
Ethische stromingen
Stap 1 Doorloop deze
LessonUp om kennis te maken met de ethische stroming
Deugdethiek.
Stap 2 Doorloop deze
LessonUp om kennis te maken met de ethische stroming
Utilisme.
Stap 3 Doe zelf onderzoek naar de
Plichtsethiek (of
Deontologie)
. Gebruik de bronnen die je op deze pagina vindt om de volgende vragen te beantwoorden:
1. Wie is de grondlegger van de plichtsethiek? Waar en wanneer leefde hij?
2. Wat zijn de twee belangrijkste regels van de plichtsethiek?
3. Een leugentje om bestwil, is dat 'goed' volgens de plichtsethiek? En waarom wel of niet?
Deel jouw antwoorden op deze vragen in jouw logboek in Egodact.
Bronnen
Mr. Chadd - Ethiek: wat is goed en fout?
Ethische stromingen
Bekijk ook de onderstaande filmpjes om meer te weten te komen over de grondleggers van de plichtsethiek, deugdethiek en utilisme.
Ethische dilemma's
In de vorige stappen heb je via de LessonUp's al kennis gemaakt met een aantal ethische dilemma's: er wordt een onmogelijke situatie geschets en aan jou de vraag gesteld: Wat zou je doen?
Nadenken over zo'n ethisch dilemma kun je op verschillende manieren doen. Je hebt misschien een heel duidelijk voorgevoel voor een bepaalde keuze, of je maakt een afweging met welke keuze je de meeste mensen kunt helpen.
Veel mogelijke keuzes bij ethische dilemma's horen bij een bepaalde ethische stroming. In deze stap van de quest kies je zelf een ethisch dilemma uit, dat je gaat benaderen vanuit de verschillende stromingen. Hoe zouden Aristoteles, Mill en Kant op dit dilemma reageren?
Opdracht - Duivelse Dilemma's
Stap 1 Kies een van de 24 afleveringen van het programma
Duivelse dilemma's.
Stap 2 Bekijk de aflevering en geef antwoord op de volgende vragen:
1. Wat is het dilemma dat in de aflevering aan bod komt? Geef een zo uitgebreid mogelijke samenvatting en beschrijf voor welke keuze de hoofdpersoon in de aflevering komt te staan. Wat zijn de voor en nadelen van de mogelijkheden waar de hoofdpersoon tussen moet kiezen?
2. Bij welke ethische stromingen kun je de keuzes indelen? En waarom?
3. Wat zou jij doen als jij de hoofdpersoon was? En waarom?
Sla jouw antwoorden op in een Pages-bestand en link jouw uitwerking aan je logboek in Egodact.
Voorbeelduitwerking bij de aflevering "De prijs van de waarheid"
1. Isa is embryoloog met een veelbelovende toekomst. Ze werkt op de IVF-afdeling van een ziekenhuis en doet onderzoek naar het voorkomen van levensbedreigende ziektes bij baby's. Stellen die via de natuurlijke niet zwanger kunnen raken, kunnen naar haar ziekenhuis komen voor een IVF-behandeling. De bevruchting vindt dan buiten de baarmoeder plaats. In het labaratorium groeit een embryo uit de eicel van de moeder en de zaadcel van de vader. Als het embryo sterk genoeg is, wordt deze in de baarmoeder van de vrouw teruggeplaatst en kan de baby verder groeien.
Op een dag komt Isa erachter dat ze twee petrischaaltjes heeft omgewisseld. De embryo's die bij twee vrouwen zijn teruggeplaats, zijn ook omgedraaid. Als deze vrouwen zwanger worden, is dat niet van hun eigen kindje, maar van iemand anders. Isa wil dit vertellen. Ze wil de waarheid delen. Haar baas, Ellen, wil dat niet. De afdeling heeft net een prijs gekregen en deze fout zal ervoor zorgen dat de carrieres van Ellen en Isa geschaad worden. Daarnaast: deze mensen willen zo graag een kindje krijgen, is het niet beter voor alle mensen als ze daarom niet weten welke fout Isa heeft gemaakt?
De keuze waar Isa voor staat, is aan de ene kant het vertellen van de waarheid. Haar onderzoek kan dan niet doorgaan en de afdeling moet misschien opgeheven worden. De andere mogelijkheid is om niets te zeggen. De ouders krijgen dan misschien een kindje, waar ze al lang op wachten, maar het kindje zal niet van hen zijn. Daarnaast kan haar onderzoek dan doorgaan en de afdeling kan nog veel meer ouders helpen.
2. De keuze om de waarheid te vertellen past bij de plichtsethiek en de deugdethiek. De plichtethiek stelt dat je van de intentie van je handelen een algemene regel moet kunnen en willen maken. Als mensen de waarheid niet meer vertellen, kunnen we elkaar niet meer vertrouwen. Vanuit de plichtsethiek zal Isa kiezen om de waarheid te vertellen. Dit zal ze ook doen vanuit de deugdethiek. Deze stroming zegt dat de goede keuze gebaseerd is op deugden. Zo'n deugd is bijvoorbeeld moed. Hoe moeilijk ook, in dit verhaal is de meest moedige keuze om de waarheid te vertellen.
Vanuit het utilisme van Bentham zou Isa kiezen voor het verzwijgen van de waarheid. De aanstaande ouders zijn dan blij met hun kindje; de ongeboren kindjes hebben de meeste kans om gewoon geboren te worden; en daarnaast kan Isa belangrijk onderzoek gaan doen.
3. Eigen antwoord.
