In het begin van de negentiende eeuw is Nederland nog geheel onder Franse invloed. In 1806 benoemt Napoleon zijn broer tot Koning van Holland en in 1810 worden we geheel bij Frankrijk ingelijfd.
Na drie jaar bezetting keert Willem I (zoon van de laatste Oranje-stadhouder) terug en hij wordt ingehuldigd als koning.
Nadat Napoleon in 1815 definitief is verslagen, worden Nederland en België samengevoegd en vormen voortaan het Koninkrijk der Nederlanden. In 1830 komen de Belgen echter in opstand en België wordt in 1839 een onafhankelijke staat.
Bekijk de video.
De politiek in Nederland wordt gedomineerd door het liberalisme. De liberaal Thorbecke zorgt er bijvoorbeeld voor dat we in 1848 een nieuwe grondwet krijgen, waarin het parlement een stuk meer macht krijgt.
De negentiende eeuw is de tijd waarin op wetenschappelijk gebied enorme vooruitgang wordt geboekt. Het is ook de tijd dat Darwin in 1859 komt met zijn boek ‘The Origin of Species’ waarin hij zijn evolutietheorie uitlegt.
Bekijk de video.
In deze eeuw neemt ook de industrialisatie een vlucht met als gevolg een groeiende kloof tussen de rijken aan de ene kant en arbeiders en armen aan de andere kant.
In de literatuur zagen we dat in de tweede helft van de achttiende eeuw het gevoel belangrijk werd.
In de negentiende eeuw wordt de romantiek de overheersende stroming. De romantiek is een nogal sombere gevoelsstroming terwijl op andere gebieden juist een sfeer van optimisme en vooruitgang heerst.
Hieronder een sfeerimpressie van de romantiek.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
de romantiek omschrijven door enkele kenmerken van de stroming te noemen.
minimaal twee schrijvers noemen die gerekend kunnen worden tot de romantiek.
Wat ga ik doen?
De opdracht 'Literatuur 19e eeuw' bestaat uit de volgende onderdelen:
Onderdeel
Tijd in SLU
Inleiding
0,5
Romantiek: kenmerken en schrijvers
2
Afsluiting
1
Totaal
3 à 4
De tijd is een inschatting.
Romantiek
Kenmerken
De romantiek
De romantiek is een reactie op de overwaardering van de rede en de strenge voorschriften van het Frans-classicisme. De industriële revolutie bracht niet de vooruitgang waarop men hoopte en het vertrouwen in het goede van de mens krijgt een knauw. Een romanticus leeft in onvrede met zijn omgeving en wordt beheerst door een pessimistisch levensgevoel. Hij schept daarom een andere werkelijkheid om de ellende van het hier-en-nu te kunnen ontvluchten.
Bekijk voor een sfeerimpressie van de romantiek de video.
De belangrijkste kenmerken van de romantiek (vluchtwegen) zijn:
De natuur
De natuur ervaart de romanticus als iets bovennatuurlijks. In een nachtelijke omgeving met maanlicht, ruïnes en graven kan hij de werkelijkheid in eenzaamheid ontvluchten. Deze kenmerken zagen we al bij Rhijnvis Feith en komen we nu tegen bij o.a. Guido Gezelle.
Het verleden
Ook het verleden maakte het mogelijk om aan de dagelijkse ellende te ontsnappen.
In het verleden (denk aan de gouden eeuw) stelden wij wat voor. H. Tollens beschrijft bijv. in ‘De overwintering op Nova Zembla’ het wel en wee van Hollandse zeevaarders.
Als het verleden van ons land wordt verheerlijkt, spreken we van nationale romantiek.
Schrijvers van historische romans waren:
J.F. Oltmans
A.L.G. Bosboom Toussaint
Jacob van Lennep
Hendrik Conscience
E. Potgieter - schreef gedichten waarin bewonderend over ons verleden werd geschreven.
Religie
Mensen wilden weg van de wereld zijn en het hiernamaals biedt deze mogelijkheid.
In de Reveil-beweging zien we een streven te zoeken naar een verdieping van het religieuze gevoel.
Schrijvers:
Willem Bilderdijk,
Hendrik Conscience
en in mindere mate Petrus Augustus de Génestet.
Humor
Met humor kan je de betrekkelijkheid van iets laten zien. Met zelfspot kan je proberen het ongeluk dat je overkomt, draagbaar te maken.
Schrijvers:
François Haverschmidt,
Johannes Kneppelhout,
Multatuli,
Hildebrand
en De Schoolmeester.
Opstandigheid
De romanticus lijdt aan de onvolmaaktheid van het bestaan, heeft last van Weltschmerz.
Hij is dan ook vaak opstandig tegen alles wat burgerlijk is en heeft een sterke drang om zijn persoonlijke gedachten en gevoelens te uiten (Sturm und Drang).
Belangrijkste schrijver:
Multatuli.
Literaire genres
historische roman
roman die speelt in het verleden en waarvan het verhaal gebaseerd is op (over het algemeen) waargebeurde historische gebeurtenissen. De personen kunnen echt bestaan hebben, maar ook door de schrijver zijn verzonnen.
knittelvers
gedicht zonder vast metrum en rijm met als doel een grappig effect te bereiken.
parodie
humoristische tekst waarin een persoon, boek of stijl belachelijk wordt gemaakt door een overdreven imitatie.
Schrijvers
François Haverschmidt
Lees hieronder over enkele schrijvers uit deze periode.
Wat gebeurde er in het jaar .....?
Maak de sleepoefening.
Terugkijken
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen nog eens door.
Kun je de belangrijkste kenmerken van de romantiek omschrijven?
Hoe ging het?
Tijd
Bij deze opdracht staat een studiebelasting van 3 à 4 SLU.
Had je voldoende tijd? Heb je alle informatie over de schrijvers bestudeerd?
Inhoud
Voor het examen Nederlands moet je verslag doen van je leeservaringen met twaalf door jezelf geselecteerde literaire werken.
Ben je een schrijver tegengekomen waarvan je iets wilt gaan lezen voor je lijst? Waarom wel of waarom niet?
Het arrangement Opdracht: Literatuur: 19e eeuw - v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De module Literatuur 19e eeuw havo is ontwikkeld door Fred Marsman (CambiumNed) en medewerkers van StudioVO.
Fair Use
In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content .
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze opdracht hoort bij het thema Literatuurgeschiedenis en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Nederlands voor vwo456. In deze opdracht leer je de romantiek als literaire stroming omschrijven door enkele kenmerken ervan te benoemen. Je noemt ook minimaal twee schrijvers die tot de romantiek gerekend kunnen worden, en die een bijdrage hebben geleverd aan deze invloedrijke literaire periode.
Leerniveau
HAVO 4;
VWO 6;
HAVO 5;
VWO 4;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Nederlands;
Literatuur;
De tijd van burgers en stoommachines (1800 - 1900);
Geschiedenis;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
3 uur en 30 minuten
Trefwoorden
arrangeerbaar, françois haverschmidt, literatuur, literatuur: 19e eeuw, literatuurgeschiedenis, nederlands, nicolaas beets, romantiek, stercollectie, vwo456
Deze opdracht hoort bij het thema Literatuurgeschiedenis en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Nederlands voor vwo456. In deze opdracht leer je de romantiek als literaire stroming omschrijven door enkele kenmerken ervan te benoemen. Je noemt ook minimaal twee schrijvers die tot de romantiek gerekend kunnen worden, en die een bijdrage hebben geleverd aan deze invloedrijke literaire periode.
Kan ik wat ik moet kunnen?
