Wat is ethiek?
Ethisch verantwoord of ethisch handelen: wat betekent dit eigenlijk? De betekenis van ethiek heeft alles met opvoeding te maken, maar ook met het maken van eigen keuzes. Het is soms lastig uitleggen, daarom lichten we het in dit artikel nader toe.
De betekenis van ethiek
Ethiek hangt samen met normen en waarden. Wat is eigenlijk het verschil tussen beiden?
Normen en waarden zijn de omgangsvormen oftewel hoe anderen verwachten dat je sociaal handelt. Het geheel van deze normen en waarden noemt met het moraal.
Ethiek is het nadenken over en analyseren van die moraal. De ethiek kun je ook wel morele filosofie noemen. Hierbij wordt gekeken naar een handeling en of deze goed of fout is.
Strafrecht: ethisch verantwoord
Een goed voorbeeld van ethiek is het strafrecht. Sinds 1870 is de doodstraf in Nederland afgeschaft. Waarom? Men vond het niet langer ethisch verantwoord. De doodstraf werd namelijk als wreed en onbeschaafd gezien. In veel andere landen wordt de doodstraf wel nog uitgevoerd. Hieruit blijkt dat ethiek niet overal eenzelfde rol speelt.
Ethiek en rechtvaardigheid
Ethiek behandelt ook algemene zaken, bijvoorbeeld wat rechtvaardigheid is. Iemand die inbreekt moet hiervoor gestraft worden. Toch moet deze straf ethisch verantwoord zijn. Zo staat de doodstraf niet in verhouding met het misdrijf. Daarnaast moet een handeling ook een duidelijk doel hebben. Goed afwegen wat de gevolgen hiervan zijn en wie verantwoording neemt.
Een inbreker zal hier niet snel over nadenken, omdat deze geen of mindere normen en waarden en kennis van ethiek heeft. Hij denkt niet over zijn daad en mogelijke gevolgen na; emotionele en financiële schade bij het slachtoffer. Vaak komt het besef pas na een straf of nadat de dader in dezelfde situatie terecht komt, waarbij hij het slachtoffer is.
Ethiek door de jaren heen
Deze moraalwetenschap is natuurlijk niet nieuw maar bestaat al heel lang. De eerste morele filosofie is bij de oude Grieken bekend. Namen als Pythagoras en Socrates hielden zich hiermee bezig. In de middeleeuwen kreeg ethiek dankzij het christendom een nieuwe betekenis. Denk maar aan de 10 geboden waaronder geen moord, stelen of overspel plegen hoort.
Ethiek speelde natuurlijk ook een belangrijke rol in de tijd van de slaven en de wereldoorlogen. Dit onderwerp leefde vooral na de Tweede Wereldoorlog enorm op.
Bron: https://www.normenenwaarden.org/ethiek/
Ethisch dilemma.
Iedereen heeft morele waarden, maar deze kunnen met elkaar in botsing komen. Op dat moment ontstaat er een ethisch dilemma. Hoe beslis je hierover en wat zou jij doen? We leggen verschillende situaties uit en hoe je hiermee omgaat.
Ethiek (ethisch verantwoord)
De ethiek bevat alles wat met normen en waarden te maken heeft, met de nadruk op morele waarden. Niet doden, niet stelen of een ander pijn doen: dat is ethisch verantwoord.
Ethiek is de filosofie over alles wat we moreel verantwoord vinden. Hier wordt al sinds de oudheid over gediscussieerd: wat kan wel en wat kan absoluut niet?
Iedereen krijgt wel eens te maken met een ethisch dilemma. Hierbij moet je een verantwoorde keuze maken, maar dit blijkt niet altijd even gemakkelijk.
Voorbeeld ethisch dilemma
Iemand doden is niet ethisch verantwoord, maar dat is iemand pijn doen ook niet. Toch zal een arts zijn patiënt soms bewust pijn moeten doen: ten behoeve van een behandeling. Omdat hier de gezondheid op het spel staat, worstelt de arts niet met een ethisch dilemma.
Het wordt anders wanneer er een Siamese tweeling wordt geboren. Twee baby’s zijn met elkaar vergroeid, waarbij ze de belangrijkste organen delen. Omdat deze organen precies in het midden zitten, is het lastig bepalen aan wie deze organen toebehoren. De arts staat voor een ethisch dilemma. Doet hij niets, dan sterven beide kinderen. Opereert hij, dan redt hij één kind maar zal het ander sterven. Welke keuze moet de arts maken? Dit is een groot ethisch dilemma.
Moreel dilemma op de werkvloer
Je staat er niet bij stil, maar ook in het dagelijks leven en op de werkvloer krijg je met morele (ethische) dilemma’s te maken. Het valt niet mee altijd vanuit ethisch oogpunt juist te handelen.
Een voorbeeld van een ethisch dilemma op de werkvloer
Je bent psycholoog en een patiënt vertelt jou dat hij een aanslag gaat plegen. Aan de ene kant mag je dit niet naar buiten brengen: je hebt een beroepsgeheim. Aan de andere kant wil je een grote groep mensen beschermen. Omdat het leven van mensen voor dat van iemands privacy gaat, zul je dit verhaal toch naar buiten moeten brengen.
Nog een voorbeeld
Een klant steelt iets uit de winkel waar je werkzaam bent. Toevallig ken je de dievegge en weet je dat ze het financieel zwaar heeft, waardoor ze moeilijk voor haar kinderen kan zorgen. Geef je haar aan bij de politie of kies je ervoor om haar te laten gaan? Dit ethisch dilemma kan je even bezighouden, maar vaak is hier wel een oplossing voor: alles in kaart brengen.
Een goede afweging maken
Een ethisch of moreel dilemma kun je zelf aanpakken. Dit doe je met onderstaande stappenplan:
- Verkennen: krijg een compleet beeld van de situatie
- Vragen: formuleer de vraag waar je graag antwoord op wilt hebben
- Betrokkenheid: bepaal wie er betrokken zijn
- Afwegen: beargumenteer de voor- en nadelen
- Besluit: maak aan de hand van voorgaande stappen een besluit
- Evalueer: bekijk of je besluit ook goed was
Door goed bij de situatie stil te staan, alle betrokkenen in kaart te brengen en de voor- en nadelen van je keuze op een rijtje zetten, weegt je ethisch dilemma ineens een stuk minder zwaar.
Bron: https://www.normenenwaarden.org/ethisch-dilemma/
Integer handelen
Vasthouden aan normen en waarden en het verschil tussen goed en kwaad kennen. Dat is integer handelen in een notendop.
Op de werkvloer wordt integriteit zeer op prijs gesteld. Het is dan ook niet zomaar dat dit vaker in een vacature voorkomt. Hoe zit het nu precies met integer handelen en hoe herken je dit?
De betekenis van integriteit
Integer handelen heeft allemaal met integriteit te maken. Hebben we het over het bedrijfsleven, dan komt het erop neer dat je de functie goed uitoefent. Hierbij houd je rekening met de regels die gelden en de verantwoordelijkheid die je hebt. Het is niet de bedoeling dat je de regels overschrijdt of anderen hiertoe aanzet.
Integer handelen is een goede karaktereigenschap
Niet iedereen kan integer handelen. Dit heeft vooral te maken met bijgebrachte normen en waarden tijdens de opvoeding, maar ook met de morele ontwikkeling. Integer handelen is een goede karaktereigenschap die iedereen zou moeten hebben. In bepaalde branches of beroepen is het zelfs een onmisbare karaktereigenschap.
Denk hierbij aan de functie van hulpverlener, directeur, zorgmedewerker of andere beroepen waarbij je met anderen in contact komt of een grote verantwoordelijkheid hebt.
Ethisch integer handelen: persoonlijk gedrag
Iemand die ethisch en integer handelt houdt rekening met de normen en waarden maar ook de verschillende opvattingen hierover. In de westerse wereld vinden we onderdrukking van vrouwen ethisch onverantwoord, terwijl dit in bepaalde culturen juist heel normaal is en binnen de normen en waarden van de cultuur hoort.
Met ethisch en integer handelen ben je op de hoogte van verschillende normen en waarden. Iedereen heeft zijn eigen mening of gedachtegang over iets. Hierbij is het belangrijk om dit in keuzes mee te nemen, maar wel tot een acceptabele grens.
Integer handelen kun je leren
Je bent nooit te oud om te leren, dit geldt ook voor integer handelen. Juist binnen het bedrijfsleven kun je te maken krijgen met ethische dilemma’s. Hoe ga je hiermee om?
Integer handelen kenmerkt zich door een aantal belangrijke kernwaarden. Dit zijn onder andere (zakelijk) fatsoen, eerlijkheid, betrouwbaarheid en empathie. Wie hier moeite mee heeft kan zich verdiepen in integer handelen. Houd hierbij rekening met de wet- en regelgeving, de regels binnen een bedrijf maar ook het eigen gedrag richting collega’s, klanten en concurrenten.
Persoonlijke belangen mogen meespelen maar nooit een zakelijke beslissing in de weg staan. Bij het maken van keuzes is het natuurlijk goed dat deze maatschappelijk verantwoord zijn. Een cursus of training integriteit is vooral geschikt voor werknemers die hier moeite mee hebben.
Eerlijke concurrentie niet uit de weg gaan
Een ondernemer krijgt altijd met concurrentie te maken. Integer handelen betekent dat je de concurrent eerlijk en respectvol behandelt, ook wanneer deze het ondernemen in de weg staat. Vaak is het beter om het gesprek met elkaar aan te gaan en voor een oplossing te zorgen dan de strijd aan te gaan.
Integer handelen betekent ook respect hebben voor bedrijfsgeheimen en deze niet met anderen delen. Daarnaast neemt de ondernemer verantwoordelijkheid voor het welzijn van werknemers, het milieu en de samenleving.
Bron: https://www.normenenwaarden.org/integer-handelen/
Ethische richtlijnen programeren
In dit hoofdstuk wordt geprobeerd de belangrijkste punten van correct gedrag voor computerprogrammeurs op te sommen:
- maak of verspreid nooit malware .
- schrijf nooit code die versluierd of opzettelijk moeilijk te volgen is.
- schrijf nooit documentatie die opzettelijk verwarrend of onnauwkeurig is.
- gebruik nooit auteursrechtelijk beschermde code opnieuw, tenzij de juiste licentie is gekocht of toestemming is verkregen.
- erken (verbaal en in broncode-commentaren) het werk van andere programmeurs waarop de code is gebaseerd, zelfs als er substantiële wijzigingen worden aangebracht.
- schrijf nooit code die opzettelijk inefficiënt is met de bedoeling om later krediet te claimen voor het maken van efficiëntieverbeteringen.
- introduceer nooit opzettelijk bugs met de bedoeling om later krediet te claimen voor het oplossen van de bugs, of om de acceptatie van latere versies te stimuleren.
- schrijf nooit code die opzettelijk de code van een andere programmeur breekt om iemands status te verhogen.
- verberg nooit bekende blokades voor de voltooiing van een project tijdens een ontwikkelingsfase, zeker niet tijdens de ontwerpfase.
- bagatelliseer nooit de moeilijkheid van het voltooien van een project.
- meld alle illegale activiteiten van de werkgever.
- belaster nooit het beroep.
- ontken nooit ten onrechte de aanwezigheid van bugs.
- neem nooit de eer voor het werk van iemand anders.
- steel nooit software, vooral ontwikkeltools.
- verberg nooit de tekortkomingen van andere programmeurs door code voor hen te schrijven en ze het door te laten geven als hun eigen werk.
- installeer nooit applicaties van derden zonder toestemming van de gebruiker. Liever helemaal niet.
- blijf op de hoogte van de vooruitgang op het gebied van informatica.
- forceer nooit updates aan een gebruiker zonder hun medeweten en goedkeuring.
Opdracht 1
Bekijk de volgende video (vanaf 10 minuut 25 ) en beschrijf wat dit te maken heeft met de ethiek van programmeren.
https://www.youtube.com/watch?v=FLoR2Spftwg
Opdracht 2
Lees de volgende tekst en beschrijf wat dit te maken heeft met de ethiek van programmeren.
https://www.ct.nl/achtergrond/amerikaanse-verkiezingen-trump-biden-social-media/
Diagnostische toets
