Ik ben Archimedes. Ik woon in Syracuse in 220 voor Chr. Ik ben later wereldberoemd geworden als wiskundige. Ook bedacht ik veel oorlogstuig.
Wellicht ken je mijn uitdrukking: “Eureka!” Ik riep “Eureka!” toen ik in bad zat en me ineens de oplossing van een probleem te binnen schoot.
Het ging zo.
De koning had een geschenk gekregen. Een prachtige gouden kroon. Hij vroeg mij te onderzoeken of de kroon wel van massief goud was. Bij het onderzoek moest de kroon natuurlijk in goede staat blijven dus ik kon de kroon niet smelten of uit elkaar gaan halen. Hoe kon ik er achter komen?
Toen ik in een keer in een volle badkuip ging zitten, zag ik dat het water over de rand stroomde. En toen ineens, had ik de oplossing.
Ik kond de kroon onderdompelen in water, om het volume te bepalen. En de kroon wegen, om het gewicht te bepalen. De verhouding tussen gewicht en volume, de dichtheid, kon ik vergelijken met die van massief goud. Gelijke dichtheid: de kroon is van goud. Ongelijke dichtheid: oei, de kroon is niet van massief goud.
Wat bleek? De dichtheid was niet die van goud. De goudsmid werd onthoofd.
Wil je meer weten? Bekijk dan de volgende video.
Wat ga je leren?
Leerdoelen
Aan het eind van de opdracht kun je:
aan de hand van de dichtheid van stoffen beschrijven dat voorwerpen zinken, zweven of drijven in water.
het begrip zuivere stof beschrijven.
een aantal zuivere stoffen herkennen en benoemen.
bekende stoffen in zuivere stoffen en mengsels indelen en van de mengsels kun je de bestanddelen beschrijven.
de volgende mengsels benoemen en beschrijven:
- suspensie,
- oplossing
- legering
- emulsie.
Wat ga je doen?
Activiteiten
Aan de slag
Activiteit
Waarnemen
Je gaat de proef van Archimedes nadoen.
Verklaren
Leg in eigen woorden uit wat dichtheid is.
Theorie
Bestudeer de theorie
Verwerken
Beantwoord de verwerkingsvragen.
Terugkijken
Je kijkt terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 2 uur.
Aan de slag
Stap 1: Waarnemen
Verslag schrijven
Je gaat de proef van Archimedes nadoen.
Doe de volgende opdracht.
Archimedes
Kop eraf of niet: Is het goud of is het geen goud?
Je gaat de proef niet nadoen met echt goud, maar met koper.
Je krijgt een materiaal en je krijgt puur koper.
De vraag is: is het materiaal koper of niet.
Ga als volgt te werk:
Bepaal de massa.
Bepaal het volume.
Is het materiaal zuiver koper?
Word jij, net als de goudsmid, onthoofd?
Verwerk het bovenstaande in een verslag van ongeveer één A4’tje.
Een verslag is een goede manier om een onderzoek te beschrijven dat je hebt uitgevoerd.
Tip
Hulp nodig? Bekijk de volgende filmpjes:
Bekijk van dit filmpje het eerste deel. Het gaat om de uitleg van het begrip dichtheid:
Bekijk ook deze filmpjes:
Stap 2: Verklaren
Leg uit wat dichtheid is
Leg in eigen woorden uit wat dichtheid is. Gebruik voorbeelden.
Je moet ongeveer een kwart tot een half A4’tje tekst hebben.
Stap 3: Theorie
Massa
De massa van een voorwerp bepaal je door het voorwerp te wegen.
Wegen doe je met een weegschaal of met een balans.
Het symbool voor massa is m.
De maat waarin je meet noem je de eenheid.
De eenheid van massa is gram (g) of kilogram (kg).
Er geldt: 1 kg = 1000g
Volume
Een voorwerp, vloeistof of gas heeft een volume.
Het volume is de hoeveelheid ruimte die door het voorwerp, vloeistof of gas wordt ingenomen.
Het symbool voor volume is V.
Om het volume van een voorwerp weer te geven gebruik je als eenheid meestal cm³, dm³ of m³
1 m³ = 1000 dm³
1 dm³ = 1000 cm³
Voor het weergeven van het volume van een vloeistof of gas gebruik je als eenheid meestal liter (L) of (mL).
1 L = 1000 mL
1 L = 1 dm³
1 mL = 1 cm³
Het volume van een vloeistof kun je bepalen met een maatglas of maatbeker. Op het maatglas zie een schaalverdeling. Op die schaalverdeling staat ook de eenheid waarin het maatglas meet.
Bij het aflezen van het maatglas houd je je oog even hoog als het vlakke deel van het wateroppervlak. Door een voorwerp in
een maatglas met een vloeistof te gooien, kun je het volume
van het voorwerp meten.
Dichtheid
De dichtheid van een stof is de massa van 1 cm³ of 1 dm³ van die stof.
Dichtheid geeft je aan in g/cm³ of kg/dm³.
Het symbool voor de dichtheid is ρ (rho).
Omdat de massa van 1 liter water 1 kg is, is de dichtheid van water 1 kg/dm³.
Als je de massa en het volume van een hoeveelheid stof weet, kun je de dichtheid uitrekenen met de formule:
\(p = \frac{m}{v}\)
m is de massa in bijvoorbeeld g of kg V is het volume in bijvoorbeeld cm³ of dm³ of m³
ρ is de dichtheid in bijvoorbeeld g/cm³ of kg/dm³
Water van 4°C heeft een dichtheid van 1 kg/dm³.
Stoffen met een kleinere dichtheid dan de dichtheid van water blijven drijven op het water.
Stoffen met een grotere dichtheid dan 1 kg/dm³ zinken als je ze in het water gooit.
Een stof zweeft in het water als de dichtheid van de stof gelijk is aan de dichtheid van water.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor NaSk voor vmbo leerjaar2/ 3/4. Dit is thema ’Materie en techniek'. Het onderwerp van deze les is: mengels.
Je leert aan de hand van de dichtheid van stoffen beschrijven dat voorwerpen zinken, zweven of drijven in water, het begrip zuivere stof beschrijven, een aantal zuivere stoffen herkennen en benoemen, bekende stoffen in zuivere stoffen en mengsels indelen en van de mengsels kun je de bestanddelen beschrijven, de volgende mengsels benoemen en beschrijven: suspensie, oplossing, legering, emulsie.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor NaSk voor vmbo leerjaar2/ 3/4. Dit is thema ’Materie en techniek'. Het onderwerp van deze les is: mengels.
Je leert aan de hand van de dichtheid van stoffen beschrijven dat voorwerpen zinken, zweven of drijven in water, het begrip zuivere stof beschrijven, een aantal zuivere stoffen herkennen en benoemen, bekende stoffen in zuivere stoffen en mengsels indelen en van de mengsels kun je de bestanddelen beschrijven, de volgende mengsels benoemen en beschrijven: suspensie, oplossing, legering, emulsie.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Dichtheid
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.