Een nieuwe tijd

Een nieuwe tijd

Inleiding

Welkom bij deze Wikiwijs. In deze Wikiwijs herhaal je de stof die we tot nu toe hebben behandeld, zodat je weer helemaal bij bent als de lessen volgende week weer beginnen. Ik leg kort wat uit en af en toe komen er filmpjes en oefenvragen voorbij. Aan het einde ga je ook aan de slag met een klein oefentoetsje. Er zitten ook weer verschillende leerdoelen bij:

Aan het eind van deze wikiwijs kun je:

- In eigen woorden uitleggen waarom de Europeanen op ontdekkingsreis gingen en 3 gevolgen  hiervan noemen

- In eigen woorden uitleggen wat humanisme is en verklaren hoe dit heeft gezorgd voor een afsplitsing in de kerk

- Verklaren waarom de Nederlandse gewesten in opstand kwamen tegen Spanje aan de hand van 2 kenmerken.

- Verklaren hoe de 80 jarige oorlog heeft geleid tot zelfstandigheid van de Nederlandse gewesten.

Op ontdekkingsreis

Al sinds de Tijd van Steden en Staten handelden Europeanen met de Arabieren. Ze kochten specerijen zoals peper, kaneel of kruidnagel. Deze producten haalden de Arabieren uit Indië, dit is de naam voor het gebied dat nu Zuidoost - Azië is. De reis was lang en gevaarlijk en bovendien vroegen de Arabieren veel geld voor de producten, zij wilden er zelf ook geld aan verdienen. Handelaren uit Europa besloten zelf een manier te vinden om naar Indië te kunnen reizen. Over land was te gevaarlijk, ze moesten tenslotte door het gebied van de Arabieren reizen. Zo kwamen ze op het idee om via zee te gaan. 

Op weg naar Indië...?

De Italiaanse koopman Christoffel Columbus wilde deze reis wel gaan maken. In Italië wilde niemand hem geld en schepen geven voor de reis. Colmbus besloot naar Spanje te gaan om daar aan de vorst geld te vragen voor zijn reis. Dit wilde de spaanse koning en koningin wel geven en zo ging Colmbus in 1492 op reis. Omdat de aarde bol was, was hij ervan overtuigd dat als je lang genoeg naar het westen zou varen je vanzelf in Indië terecht zou komen. Na acht weken varen kwamen ze aan land. Maar dit bleek niet Indië te zijn..

Kennisclip

Spaanse koloniën in Amerika

De Spanjaarden veroverden na de ontdekking van Amerika veel gebieden. De gevolgen waren enorm:

- Vanuit Europa vertrokken grote groepen mensen om te wonen en werken in Amerika.

- Handelaren brachten nieuwe producten naar Europa, de bekenste hiervan is de batatas. 

- Voor de Indianen waren de gevolgen verschrikkelijk. Ze moesten dwangarbeid verrichten op plantages. Ook moesten zij zich onder dwang bekeren tot het christendom. Veel Indianen stierven aan Europese ziektes zoals pokken of de mazelen. 

Nederlanders op ontdekkingsreis

Nederlanders hebben ook geprobeerd een snelle route naar Indië te vinden. Dit gebeurde in 1596 onder leiding van Willem Barentsz. De schepen bleven vast zitten in het ijs op het eiland Nova Zembla. Dit ligt bij Rusland. Dit was dus geen goede zeeweg naar Indië en moesten de Nederlanders een nieuwe route vinden..

De hervorming van de kerk

Door de ontdekkinsreizigers wisten de mensen dat de aarde veel groter was dan ze tot die tijd hadden gedacht. Ook maakten ze kennis met andere volken die op een andere manier leefden. Geleerden ontdekten dat niet alles wat in de bijbel stond klopte. Deze waren verdeeld in twee groepen: humanisten en protestanen.

Tot het jaar 1500 konden alleen geestelijken de bijbel lezen, omdat deze in het Latijn was geschreven. In de nieuwe tijd gingen humanisten weer boeken uit de Tijd van de Grieken en Romeinen bestuderen. Ze vergeleken oude Griekse teksten en zagen dat niet alles juist vertaald was. Ze ontdekten ook dat de kerk veel regels voorschreef die helemaal niet in de bijbel staan.    Belangrijk: Humanisten willen vaak alleen de kerk verbeteren, niet verlaten. 

Een bekende Humanist is de Rotterdammer Erasmus
Een bekende Humanist is de Rotterdammer Erasmus

Protestanten

Bekijk het onderstaande filmpje en beantwoord daarna de volgende vragen (linkje).

Het begin van de Opstand

Aan het begin van de zestiende eeuw lagen in wat nu Nederland, België en Luxemburg zijn 17 verschillende gewesten. Samen Heette die 'de Nederlanden'. Elk gewest werd zelf bestuurd en had eigen wetten, een eigen geldsoort en vaak een streektaal. De hoogste baas in elk gewest was de landsheer. Voor de Nederlandse gewesten was dit Karel V. Hij was koning van Spanje. Omdat zijn rijk zo groot was, kon hij niet elke vergadering zelf bijwonen. Daarom had hij in elk gewest een eigen plaatsvervanger: de Stadhouder.

de Nederlanden
de Nederlanden

centralisatie

In 1555 werd Filips II, de zoon van Karel V, heer van de Nederlanden. Hij zat alleen veel liever in Spanje dan in Nederland. Hij vroeg zijn halfzus Margaretha van Parma om landvoogdes te worden. Ze bestuurde namens Filips II vanuit brussel en liet vaak de stadhouders en belangrijke edelen bij haar langs komen voor overleg.

Uiteindelijk wilde Filips II van de Nederlanden één land maken. Het zou dan gemakkelijker zijn de gebieden te besturen. De gewesten waren hiertegen en wilden zelfstandig blijven. Ze waren bang dat Filips niet genoeg rekening zou houden met de verschillen tussen de gewesten. Ook waren er veel protestanten in Nederland. Filips was zelf katholiek en wilde dan ook dat iedereen in de Nederlanden Katholiek werd. Als je dan toch protestant bleef werd je flink gestraft!

Filips II
Filips II

De Beeldenstorm

Veel protestanten, maar ook katholieke Nederlanders vonden de straffen tegen ketters te zwaar. Op 5 april 1566 ontving Margaretha van Parma een bezoek van een groep Nederlandse Edelen. zij vroegen om vrijheid van godsdienst. Dit houdt in dat iedereen mag geloven wat hij of zij wil. In de zomer van 1566 braken er verschillende rellen uit. Protestanten plunderden de rijke katholieke kerkgebouwen en sloegen daar de beelden van heiligen kapot. dit noemen we de Beeldenstorm. Toen Filips dit hoorde was hij woedend. Hij vond dat Margaretha niet genoeg had gedaan om de protestanten te vervolgen. Hij stuurde Alva naar de Nederlanden om de orde te herstellen. Hij richtte een nieuwe rechtbank op om beeldenstormers te bestraffen: De Raad der Beroerten. 

de Beeldenstorm
de Beeldenstorm

Een nieuw land

Veel beeldenstormers, protestanten en edelen vluchtten voor Alva en zijn leger. Ook stadhouder Willem van Oranje is gevlucht naar Duitsland. Daar bereidde hij een opstand voor. Hij stelde een leger samen van soldaten die hij zelf betaalde en in 1568 begon de oorlog. Willem van Oranje viel met zijn huurleger de Spanjaarden in de Nederlanden aan. Hij vocht voor de rechten van de Nederlandse gewesten en voor de vrijheid van godsdienst. Hij werd geholpen door de watergeuzen, dit waren protestantse vluchtelingen die vanaf zee tegen de Spaanse legers vochten. De oorlog duurde uiteindelijk 80 jaar.

 

De Spanjaarden voerden een andere manier van oorlog voeren dan normaal. De Spanjaarden omsingelden een stad zodat niemand de stad meer in of uit kon. Op deze manier hoopten ze dat de bevolking zo zou verhongeren dat ze zich vanzelf overgaven. Vaak gaven de steden dapper weerstand en werden dan ook bevrijd door Willem van Oranje en zijn leger.

Uiteindelijk kozen alle gewesten in het noorden van Nederland partij voor Willem van Oranje. De zuidelijke gewesten bleven trouw aan Filips. De zeven noordelijke Nederlanden gingen samenwerken met elkaar en besloten in 1581 dat Filips hun koning niet meer was. In 1588 werden zij de Republiek der zeven verenigde Nederlanden. Dit houdt in dat zij geen koning hebben. De echte opstand werd pas in 1648 beeïndigd met de Vrede van Münster. Hierin moest Spanje de Republiek erkennen als zelfstandig land. In de Republiek bestond vanaf nu geloofsvrijheid en gelukkig nog steeds. In veel landen is dit namenlijk niet het geval..

filmpje over huursoldaten

Plakkaat der Verlatinghe

Oefenentoets

Bronnenlijst


Dekkers, C., & Haan, R. D. (2013). Feniks / 1 VMBO-KGT / deel Leesboek (2de editie). Amersfoort, Nederland: ThiemeMeulenhoff bv.

 

NTR. (2008). Schooltv: 95 stellingen - Maarten Luther heeft kritiek op de kerk [Videobestand]. Geraadpleegd van https://schooltv.nl/video/95-stellingen-maarten-luther-heeft-kritiek-op-de-kerk/

  • Het arrangement Een nieuwe tijd is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    jade smittenaar
    Laatst gewijzigd
    2020-06-17 16:10:24
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze wikiwijs gaat over hoofdstuk 6 van het boek Feniks voor de brugklas.
    Leerniveau
    VMBO gemengde leerweg, 1;
    Leerinhoud en doelen
    Begin van de overzeese Europese expansie; Opstand en het ontstaan van een onafhankelijke Nederlandse staat; De tijd van ontdekkers en hervormers (1500 - 1600); Reformatie en de splitsing in de christelijke kerk; Geschiedenis;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    2 uur 0 minuten

    Bronnen

    Bron Type
    Kennisclip
    https://www.youtube.com/watch?v=DweKZ6du6Bk&t=503s     		Video
    Luther
    https://schooltv.nl/item/95-stellingen-maarten-luther-heeft-kritiek-op-de-kerk/     		Video
    filmpje over huursoldaten
    https://www.youtube.com/watch?v=H_oxfo1MKic&list=PL-eMgaR_7yQAzHfwDbqor6KRi6vPjDtlC&index=2     		Video
    Plakkaat der Verlatinghe
    https://www.youtube.com/watch?v=hb2JbzdEeKk&list=PL-eMgaR_7yQAzHfwDbqor6KRi6vPjDtlC&index=27     		Video

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Oefenen!

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van