Het zal je maar gebeuren. Je werkt in een ziekenhuis dat overbelast is door een grote uitbraak van het CORONA-virus. Er is een toestroom van patiënten en ze blijven maar komen. De een nog zieker dan de ander. Het ziekenhuis is vol, en je moet gaan kiezen. Wie laat je wel en wie leg je niet aan de beademingsapparatuur? Moet je als eis stellen dat iemand beslist gezond is? Moet je die voorrang geven boven iemand die medicijnen moet slikken? Of moet je jongere mensen de voorkeur geven boven oudere mensen? Of moet je mensen die niet roken voorrang geven? En als ze vaak drugs gebruiken? En zo zijn er nog veel mogelijkheden waarop je kunt selecteren.
Het is bijna ondoenlijk. Je stelt jezelf de vraag wat goed is en wat fout. Dat is een ethische vraag. In deze les laten we enkele voorbeelden zien van verschillende manieren van kijken naar ethiek en krijg je enkele praktische voorbeelden.
Waarden en normen
Normen en waarden
Beeld van Socrates
De vraag wat goed of fout is, wordt al eeuwenlang gesteld. Het antwoord hangt samen met de vraag welke waarde je belangrijk vindt. Waarden zijn de fundamenten van waaruit je leeft en denkt. Vind je bijvoorbeeld vrijheid het hoogste goed? Dan kun je minder moeite hebben met een groter verschil tussen arm en rijk. Als je gelijkheid belangrijker vindt, dan zul je een negatiever oordeel hebben over de grote verschillen tussen arme en rijke mensen. Het is niet voor niets dat verschillende politieke partijen in hun partijnaam een waarde hebben, zoals vrijheid.
Er zijn veel waarden van waaruit we kunnen handelen. Naast vrijheid en gelijkheid, zijn er bijvoorbeeld vriendschp, naastenliefde, rechtvaardigheid, welvaart, respect, tolerantie, solidariteit. Als je die waarden wilt vertalen naar de praktijk, dan moet je normen formuleren. Als dus de gezondheid de hoogste waarde voor je is, dan kan een norm zijn dat je geen sigaretten rookt.
Socrates leefde in de Griekse Oudheid. Hij was iemand die over de straat liep en voorbijgangers allerlei vragen stelde. Bijvoorbeeld als iemand ter dood werd veroordeeld, dan vroeg hij naar de mening van zo iemand. Of hoe belangrijk anderen dingen voor hem waren, zoals bijvoorbeeld sport. Hij ging dan door met het stellen van vragen, om uiteindelijk te komen bij de vraag vanuit welke waarde iemand dacht. Het werd soms pijnlijk als bleek dat zo iemand zichzelf begon tegen te spreken.
Socrates
Roem in de sport ten koste van alles!?
Sportroem ten koste van alles?
Lionel Messi, een van de grootste voetballers van dit moment
Het winnende doelpunt maken in de finale van de Champions League, dat willen we allemaal wel. Wat is er mooier dan toegejuicht te worden door tienduizenden supporters. En wat is er mooier om bij je terugkomst opgewacht te worden door duizenden enthousiaste mensen die je proficiat wensen? Of wat is er mooier dan het winnen van de gouden medaille op de Olympische Spelen? Het is iets waar sporters jarenlang naar toe hebben gewerkt. Het is maar een enkeling die dergelijke roem bereikt. De meeste sportmensen halen het niet, ondanks alle inzet.
Want wat moet je doen? Je moet al in je jonge jaren bezig zijn met sport en training. Dan moet blijken of je wel genoeg talent hebt. Maar zoals jij zijn er nog velen met grote talenten. En maar eentje is de beste. De meesten halen de finale niet, of mogen niet eens meedoen aan de Olympische Spelen. En dan hoeft het niet alleen aan jouzelf te liggen, er kan ook een blessure opspelen. Of er blijkt een virus te zijn uitgebroken, waardoor er dat jaar helemaal geen winnaar is.
En dan is alle moeite voor niets, zo lijkt het.
Je hebt dus een extra zetje nodig voor die hoogste roem. Als je veel geld hebt, dan kun je dure hoogtestages doen. Of je kunt een goede medische begeleiding hebben, samen met de beste trainers. Maar als ook dat niet genoeg is? Ben je dan bereid om medicijnen te nemen waarbij de kans bestaat dat je er korter door gaat leven? Of dat je na een aantal jaren gezondheidsklachten kan gaan krijgen? Maar aan de andere kant staat de roem. Het is wel fijn om jaren na je unieke sportprestatie regelmatig te woren herinnerd aan die mooie momenten. Of dat je een bekende persoon wordt die vaak wordt uitgenodigd om ergens zijn verhaal te vertellen. Hoe ver moet je gaan?
En hoe belangrijk is het verhaal achter de prestatie? Maakt het verschil uit te weten dat een ander eigenlijk beter is, maar dat die niet de mogelijkheden heeft gekregen die jij wel hebt gekregen?
Overbevolkte steden zorgen voor een grote milieubelasting
We weten allemaal dat het klimaat in deze eeuw opwarmt. De deskundigen wijzen ons erop dat het grote gevolgen kan hebben voor mens, dier en de hele natuur over enkele tientallen jaren. Dat is te danken aan onze luxe levensstijl. We willen immers verwarmde huizen, leuke vakantiereizen, sensationele festivals, formule 1 autoraces, en ga zo maar door. Daarvoor moet de natuur zorgen voor grondstoffen. Die worden omgezet en eindigt soms als afval. Denk maar eens aan alle plastic dat weggegooid wordt.
De technologische vooruitgang zorgt ervoor dat we gemiddeld steeds rijker worden. Dat wordt allemaal verergerd doordat we met zo veel mensen op deze aarde wonen. De toename van de bevolking maakt het alleen maar erger. In arme landen, waar mensen afhankelijk zijn van enkele geiten, kippen of een klein stukje land, hebben weinig invloed op het klimaat. Dat verandert als ze moeten vluchten uit hun leefgebied, bijvoorbeeld omdat er larenlang geen regen meer valt. Juist in de rijke westerse landen is dit wel het geval. Hoe gaan we dat tegen?
In China is jarenlang een verbod op het krijgen van te veel kinderen geweest. Gezinnen met meer dan een kind kregen hoge boetes. Daardoor zijn er in China ongeveer 300 miljoen minder mensen geboren. Maar is dat goed? Zijn er geen andere mogelijkheden? Moeten we dat wel willen: dat er minder kinderen worden geboren? Mogen we wel ingrijpen in het dagelijkse leven van mensen? Moeten we reclame maken voor een leven zonder kinderen? Of maak je mensen op die manier niet ongelukkig? Of moet je alleen maar de kinderbijslag afschaffen, zodat het financieel onaantrekkelijk is om kinderen te krijgen? Of moeten we alles overlaten aan wie kinderen wil?
Het arrangement ETHIEK: grote vragen? is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Petra Allaert
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2020-04-30 16:00:51
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Gevecht om eeuwige roem
