Menu

Microbiologie PSE bacteriën en voedingsmiddelen.

Microbiologie PSE bacteriën en voedingsmiddelen.

Inleiding

Deze docentenhandleiding is geschreven om te ondersteunen bij een practicum dat gaat over de invloed van bepaalde voedingsmiddelen op de aanwezigheid van bacteriën in een petrischaaltje met voedingsbodem. Dit practicum sluit aan bij het vak biologie op vwo-5 niveau. Dit practicum is bedoeld om het begrip over de concepten bacteriën en middelen met een antibacteriële werking (zoals bijvoorbeeld antibiotica) te vergroten.

Dit practicum kan gebruikt worden als PSE in vwo 5. Het sluit aan bij Biologie voor Jou Max (thema inleiding in de biologie en afweer) en Nectar (thema cel & leven en afweer).

In biologieonderwijs is het doen en ervaren van biologie essentieel. Praktisch werk kan op verschillende manieren vorm worden gegeven. Practica en veldwerk spelen in het bijzonder een belangrijke rol in het verhogen van motivatie om te leren, het versterken van het leerproces en het doorlopen van een leercyclus.

Vergelijkend onderzoek uit lesmethoden met en zonder practicum laten weinig verschillen zien tussen leerlingen. Verschillen zitten in de vaardigheid van het manipuleren van apparatuur, maar niet in kennis/ begrip of onderzoeksvaardigheden. Practicum kan leiden tot hogere motivatie maar deze hogere motivatie leidt niet altijd tot betere prestatie. Er zijn dus veel vragen over effectiviteit van practicum (Berg, E. van den & J. Buning, 1994).

Leerdoelen

Aan het eind van dit PSE kan de leerling:

  • de persoonlijke leervragen beantwoorden.
  • praktische vaardigheden (zoals uitspatelen) toepassen in de praktijk.
  • een probleemstelling bedenken en hierbij een passende onderzoeksvraag, hypothese en methode schrijven en uitvoeren.
  • diagrammen en grafieken construeren om de resultaten van het wetenschappelijke onderzoek te presenteren.
  • een conclusie schrijven.
  • evalueren hoe de samenwerking tussen groepsleden verliep tijdens de voorbereiding, de uitvoering van het practicum en de verslaglegging van het practicum.
  • evalueren welke leerdoelen al behaald zijn en aan welke leerdoelen nog gewerkt dient te worden.

Het practicum (PSE) beslaat de volgende eindtermen

Practicumtoetsen zijn (al wat langer) in gebruik als onderdeel van het SE (PSE). Vooral de vaardigheden die in domein A getoetst moeten worden, kunnen in een practicumtoets terugkomen. Maar ook inhoudelijke domeinen komen in een practicum natuurlijk aan bod. Minstens 40% van het examenprogramma wordt in een SE getoetst. Om de leerlingen niet te overvragen wat betreft tijd zijn er zoveel mogelijk domeinen in dit PSE geschreven.

De focus zal bij dit practicum vooral liggen op de volgende subdomeinen (Uit: syllabus biologie vwo, 2018):

A1 informatievaardigheden gebruiken;

A2 communiceren;

A3 reflecteren op leren;

A5 onderzoeken;

A8 natuurwetenschappelijk instrumentarium;

A16 contexten.

Daarnaast is het PSE gekoppeld aan microbiologie. Hierbij passen een aantal eindtermen: domein B: zelfregulatie, domein D: interactie en domein E: reproductie. Voor details zie bijlage 1.

Vrijheidsgraden practica

Om een verschil te maken in zelfstandigheid tijdens een practicum zijn er de zogeheten vrijheidsgraden. Er zijn drie niveaus qua vrijheidsgraden. Het verschil tussen en de uitleg over deze drie vrijheidsgraden is terug te vinden in bijlage 2.

Er is gekozen om dit practicum halfopen te laten zijn omdat de leerlingen op De Nieuwste School als het ware onderzoekend “opgegroeid” zijn (De Nieuwste School - visie, z.d.). De voorschriften zijn hierbij gegeven maar de leerlingen moeten zelf een passende probleemstelling, onderzoeksvraag en hypothese formuleren, alsmede een natuurwetenschappelijk verslag over het practicum schrijven.

Leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte

Deze docentenhandleiding is geschreven voor De Nieuwste School. Vaak (en onterecht) wordt gedacht dat leerlingen op deze school geen leerproblematieken hebben. Voor deze leerlingen zijn een aantal dingen belangrijk om mee te nemen in de voorbereiding en uitvoering van een practicum. Deze informatie is terug te vinden in bijlage 3.

Leerdoelen formuleren

Op De Nieuwste School zijn de leerlingen als het ware vanaf het eerste leerjaar opgegroeid met het zelf opstellen en formuleren van individuele leerdoelen (De Nieuwste School – visie, z.d.). Aangezien dit PSE een afsluiting is van de onderzoeksleerlijn, zal ook het opstellen van individuele- en groepsleerdoelen aan bod komen. Volgende Ryan en Deci (2000) zal de intrinsieke motivatie van leerlingen in het algemeen verhoogd worden wanneer je de leerlingen zelf de kans geeft om mee te denken en te bepalen in het leerproces. Daarom is het zélf opstellen van leerdoelen en evalueren ervan een belangrijk onderdeel van dit PSE.

Evalueren/reflecteren

Op De Nieuwste School zijn de leerlingen als het ware vanaf het eerste leerjaar ook opgegroeid met het evalueren op en het reflecteren van processen en gemaakte producten (De Nieuwste School – visie, z.d.). Volgens van Leijsen (2009) is er een verband te zien tussen reflecteren en een verhoogde intrinsieke motivatie. De intrinsieke motivatie zou dus mede door het reflecteren verhoogd worden. Dit is kijkend naar de onderzoeken van Ryan en Deci (2000) ook niet zo vreemd. Bij reflecteren en evalueren stel je namelijk zelf bepaalde nieuwe leerdoelen. Zo blijft de leerling steeds zijn leerdoelen opstellen, evalueren/reflecteren en bijstellen. Alles vanuit de leerling zelf.

Voorbereidend werk

Om het practicum op een juiste (praktische vaardigheden) en begrijpelijke (inhoudelijke kennis) manier uit te voeren, dienen de leerlingen bepaalde voorkennis te hebben over dit practicum. Daarnaast dienen de leerlingen ook over voorkennis te beschikken van hoe een wetenschappelijk verslag opgesteld dient te worden. Deze voorkennis kan u teruglezen in bijlage 4.

Daarnaast dienen de leerlingen voorafgaand aan de uitvoering van het practicum de volgende dingen voor te bereiden:

  • Leerlingen moeten de leerlinghandleiding doornemen en eventuele vragen over het practicum in hun groepje bespreken. Indien nodig kunnen ze vragen stellen aan de docent.
  • Voor de leerlingen die nog niet eerder een reinstrijk hebben gemaakt bij het uitspatelen zijn onderstaande video’s bruikbaar:
  • van 5:57 tot 7:40.
  • Ook formuleren ze alvast een probleemstelling, onderzoeksvraag en hypothese voor hun onderzoek (deze schrijven ze op hun leerlinghandleiding).
  • Leerlingen maken de voorbereidende verwerkingsvragen (activering van voorkennis) en kijken deze na (met een andere kleur pen). De docent kan ervoor kiezen deze met de leerlingen te bespreken voorafgaand aan het practicum. Deze vragen (met antwoorden) staan in bijlage 5.
  • De leerlingen formuleren minimaal 3 individuele leervragen met daarbij de leerdoelen vermeld.
  • De leerlingen formuleren minimaal 2 groepsleervragen met daarbij de leerdoelen vermeld.

In vwo-4 en vwo-5 hebben de leerlingen ook al kennis gemaakt met een aantal begrippen die (gedeeltelijk) aansluiten bij dit practicum.

infectieziekte                       - ziekte veroorzaakt door een micro-organisme

immuniteit                           - weerstand tegen een bepaalde ziekteverwekker

breedspectrum                     - staat voor antibioticum dat werkzaam is op verschillende soorten bacteriële ziekteverwekkers (pathogenen)

resistentie                            - het ongevoelig worden van bacteriën voor bepaalde antibiotica.

antibioticum                         - een geneesmiddel tegen bacteriële infecties.

grampositieve bacteriën       - bacteriën met een dikkere celwand t.o.v. gramnegatieve bacteriën en daardoor zijn deze bacteriën in het algemeen minder gevoelig voor antibiotica.

gramnegatieve bacteriën     - bacteriën met een dikkere celwand t.o.v. gramnegatieve bacteriën en daardoor zijn deze bacteriën in het algemeen gevoeliger voor antibiotica zoals penicilline.

uitspatelen                           - een vaardigheid waarbij enkele µl van het monster direct op een agarplaat uitgesmeerd worden. Niet geschikt voor monsters waarin weinig tot zeer weinig bacteriën aanwezig zijn.

Bespreek bovenstaande informatie en leg uit wat er van de leerlingen verwacht wordt. In bijlage 6 staat achtergrondinformatie die ook in de leerlinghandleiding is opgenomen. Deze informatie is bedoeld om de voorkennis te activeren en zorgt ervoor dat de leerlingen in ieder geval een minimaal kennisniveau bij aanvang van het practicum hebben.

Houd er rekening mee dat hier (een deel van) een lesuur voor nodig is. Aangeraden wordt om dit de les vóór het practicum door te nemen zodat de leerlingen goed voorbereid zijn.

Colofon

Het arrangement Microbiologie PSE bacteriën en voedingsmiddelen. is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur
Roshni Bholasingh
Laatst gewijzigd
2020-04-22 12:41:00
Licentie

Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

  • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
  • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
  • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

Geschreven door: Roshni Bholasingh, Bryan Kroon en Jacqueline Oversteegen.

 

Docentenhandleiding:

Berg, E. van den & J. Buning (1994). Practicum: leren ze er wat? NVOX 19(6), 245-249

 

Bos, A.,  Kalverda, O., Passier, R., Smits, G., Waas, B. & R. Westra. (z.d.). Biologie voor Jou vwo leeropdrachtenboek 4a, 5e druk. Malmberg, ’s-Hertogenbosch.

 

Bos, A., Kalverda, O., Smits, G. & Waas, B. (z.d.). Biologie Voor Jou havo/vwo leerboek 1a. Malmberg, ’s-Hertogenbosch.

 

Campbell, N & Reece, J. (2014). Biology: A Global Approach, Global edition (10e ed.). Boston: Pearson.

 

Cock, H. de, Doorn, J. van, Berg, L. van den & F.M. Bitter (2017). Veilig werken met micro-organismen, parasieten en cellen in laboratoria en andere werkruimtes. Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Microbiologie. Groenekan.

 

De Nieuwste School - visie (z.d.). Geraadpleegd 12-04-2020 via https://www.denieuwsteschool.nl/Onze-school/Visie

 

Eindtermen CE/SE (z.d.). Geraadpleegd 14-03-2020 via https://slo.nl/handreikingen/havo-vwo/handreiking-se-bio-hv/examenprogramma/schoolexamen-centraal-examen/

 

Engwerda J. (2016). Geraadpleegd 22-03-2020 via www.boerderij.nl

 

Fassbender, M. (2017, 1 maart). Icon: PRO instruments to improve endpoints for antibacterial drug trials. Geraadpleegd op 14-02-2020 via https://www.outsourcing-pharma.com/Article/2017/03/01/Icon-developing-PRO-instruments-for-antibacterial-drug-trials?utm_source=copyright&utm_medium=OnSite&utm_campaign=copyright

 

Foeken M. (2009). Practicum biologie. Een analyse 1. NVOX 8, 356-358.

 

Leerlijnen (z.d.). Geraadpleegd 14-03-2020) via https://slo.nl/thema/meer/leerlijnen/

 

Leerplan PSE (z.d.) Geraadpleegd 14-03-2020 via http://leerplaninbeeld.slo.nl/havo_vwo_bovenbouw/natuurwetenschappelijke-vakken/biologie/biologie-vaardigheden-po-havo-vwo/tussendoelen/

 

Leijsen, M.A. van (2010). De samenhang tussen reflectieaspecten, attributie en studiemotivatie in het hoger onderwijs (Master's thesis). Geraadpleegd op 12-04-2020.

 

Mensink, A. (2007). Infectieziekten en veiligheid. Toekomstige uitdagingen voor maatschappij en beleid. RIVM-rapport 330001001. RIVM Bilthoven.

 

Practicavormen (z.d.). Geraadpleegd 14-03-2020 via https://elbd.sites.uu.nl/2012/08/31/van-een-gesloten-naar-een-open-practicum/

 

Profielwerkstuk a (z.d.). Geraadpleegd 14-03-2020 via https://www.examenblad.nl/onderwerp/profielwerkstuk-havo-en-vwo/2020

Profielwerkstuk b (z.d.). Geraadpleegd 14-03-2020 via  https://duo.nl/particulier/vakinformatie-voor-het-staatsexamen/vwo.jsp

 

RIVM (z.d.). Geraadpleegd 22-03-2020 via www.rivm.nl

 

Syllabus biologie vwo (2018). College voor Toetsen en Examens vwo, havo, vmbo. Utrecht.

 

Vallerand, R. J. (2000). Deci and Ryan's self-determination theory: A view from the hierarchical model of intrinsic and extrinsic motivation. Psychological inquiry, 11(4), 312-318. Geraadpleegd op 12-04-2020.

 

Wiersema, I. (z.d.). Microbiologie: bacteriecel. Geraadpleegd op 11-03-2020 via http://www.microbiologie.info/

 

 

 

 

Afbeeldingen

Reinstrijk. Geraadpleegd 18-04-2020 via https://dafnedb2012.wixsite.com/labonderwijsdigitaal/reinstrijk-van-een-vaste-cultuur

 

Katerynakon (website). Bacteriën van verschillende vormen. Geraadpleegd 30-09-2016 via

https://nl.depositphotos.com/125311456/stock-photo-microbes-of-different-shapes.html

 

 

 

Video’s

Geraadpleegd 18-04-2020 via https://basismicrobiologie.nl/kweektechnieken/

 

Geraadpleegd 18-04-2020 via https://biologielessen.nl/index.php/bacteriekweek/848-maken-van-een-voedingsbodem-en-een-reinstrijk

 

Leerlingenhandleiding:

Bos, A.,  Kalverda, O., Passier, R., Smits, G., Waas, B. & R. Westra. (z.d.). Biologie voor Jou vwo leeropdrachtenboek 4a, 5e druk. Malmberg, ’s-Hertogenbosch.

 

Bos, A., Kalverda, O., Smits, G. & Waas, B. (z.d.). Biologie Voor Jou havo/vwo leerboek 1a. Malmberg, ’s-Hertogenbosch.

 

Campbell, N & Reece, J. (2014). Biology: A Global Approach, Global edition (10e ed.). Boston: Pearson.

 

Cock, H. de, Doorn, J. van, Berg, L. van den & F.M. Bitter (2017). Veilig werken met micro-organismen, parasieten en cellen in laboratoria en andere werkruimtes. Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Microbiologie. Groenekan.

 

Engwerda J. (2016). Geraadpleegd 22-03-2020 via www.boerderij.nl

 

Mensink, A. (2007). Infectieziekten en veiligheid. Toekomstige uitdagingen voor maatschappij en beleid. RIVM-rapport 330001001. RIVM Bilthoven.

 

Foto voorzijde

Bacteriën en antibacteriële middelen. Geraadpleegd 11-03-2020 via http://www.wur.nl/upload_mm/5/b/1/9de17cd5-0a7f-4577-b45e-554fe68c1eb7_petrischaal_281a4b4c_490x330.jpg

 

Afbeeldingen

Reinstrijk. Geraadpleegd 18-04-2020 via https://dafnedb2012.wixsite.com/labonderwijsdigitaal/reinstrijk-van-een-vaste-cultuur

 

Katerynakon (website). Bacteriën van verschillende vormen. Geraadpleegd 30-09-2016 via

https://nl.depositphotos.com/125311456/stock-photo-microbes-of-different-shapes.html

 

Video’s

Geraadpleegd 18-04-2020 via https://basismicrobiologie.nl/kweektechnieken/

 

Geraadpleegd 18-04-2020 via https://biologielessen.nl/index.php/bacteriekweek/848-maken-van-een-voedingsbodem-en-een-reinstrijk

 

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Toelichting
Biologie PSE Vwo-5 over bacteriën en voedingsmiddelen. Bevat docenten- en leerlingenhandleiding.
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
4 uur 0 minuten

Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

Metadata

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

Oefeningen en toetsen

Voorbereidende verwerkingsvragen

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

QTI

Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

Versie 2.1 (NL)

Versie 3.0 bèta

Voor developers

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.