1. Inleiding
Dit boek is het verslag van een Street Law pilot, die vier enthousiaste docenten van de Vrije Universiteit Amsterdam (hierna: VU Amsterdam) in de zomer van 2019 begonnen. Street Law is een vak waarin rechtenstudenten interactieve workshops over het recht van alledag geven aan middelbare scholieren en MBO-studenten. De pilot is mogelijk gemaakt door de Comenius Teaching Fellow beurs die in maart 2019 aan Marcelle Reneman, de coördinator van het vak, is toegekend. Zij maakte in de jaren daarvoor kennis met Street Law tijdens conferenties van het European Network for Clinical Legal Education (ENCLE). Veel universiteiten binnen en buiten Europa hebben al een Street Law programma. Op universiteiten in Nederland werd nog geen Street Law aangeboden. Daar moest verandering in komen!
Street Law past bij het streven van de VU Amsterdam om bachelor studenten te laten participeren in Community Service Learning en verantwoordelijk te maken voor hun eigen leerproces en dat van de Faculteit Rechtsgeleerdheid om recht in zijn maatschappelijke context te doceren (Law in Action).
Street Law kan op vele manieren bijdragen aan de verbetering van het (juridisch) onderwijs. Zo leren rechtenstudenten vaardigheden die in de rest van hun studie weinig aan bod komen, zoals presenteren, samenwerken, omgaan met diversiteit, plannen en reflecteren over hun eigen ontwikkeling. Bovendien hebben we gemerkt dat de Street Law lesmethode en interactieve werkvormen zeer goed toepasbaar zijn in het reguliere onderwijs op de Faculteit Rechtsgeleerdheid. Docenten die in aanraking komen met Street Law, worden creatiever in het vinden van werkvormen die studenten aanzetten tot actief leren. Datzelfde geldt overigens voor de docenten van de scholen waar de VU-studenten les hebben gegeven. Zij waren enthousiast over de interactieve werkvormen die de studenten toepasten. Veel scholen zoeken naar een manier om aandacht te besteden aan burgerschap in hun onderwijs. Street Law is een leuke en leerzame vorm van burgerschapsonderwijs, die gegeven wordt door jongeren (VU-studenten) die qua leeftijd en interesses dichtbij de scholieren en MBO-studenten staan.
Dit interactieve open online boek is geschreven voor alle docenten die geïnteresseerd zijn in het opzetten of deelnemen aan een Street Law programma. Het is ook nuttig voor docenten die praktisch, vaardighedengericht onderwijs geven aan (rechten)studenten of interactieve werkvormen willen toepassen in hun eigen onderwijs in recht of burgerschap.
Het boek laat zien hoe de Street Law pilot is opgezet, uitgevoerd en geëvalueerd. Daarnaast bevat het boek een grote hoeveelheid onderwijsmaterialen die wij tijdens de Street Law pilot hebben ontwikkeld en gebruikt. De materialen worden in de tekst geïntroduceerd en zijn beschikbaar door middel van links in de tekst. Als u op een link klikt, opent het betreffende document (lesplan, opdracht, formulier, grafieken e.d.). Docenten mogen deze documenten gebruiken voor hun onderwijs en aanpassen aan hun eigen behoeften. Ons eigen materiaal is aangevuld met online beschikbare video's en podcasts van andere makers.
Street Law is een internationale beweging, waarin docenten elkaar zoveel mogelijk ondersteunen en ideeën en materialen met elkaar delen. Vanuit die gedachte hebben we ervoor gekozen om alles wat wij het afgelopen jaar hebben ontwikkeld ter beschikking te stellen aan docenten die Street Law en/of interactief onderwijs verder willen brengen. In die houding schuilt ook een oproep aan de lezer die zelf actief aan de slag gaat en materialen ontwikkelt: gedeeld werk rendeert dubbel!
We wensen u veel leesplezier met dit boek. Voor feedback of vragen kunt u contact opnemen met Marcelle Reneman, coördinator van het vak Street Law aan de VU Amsterdam. U kunt ook contact met haar opnemen als u geïnteresseerd bent in een Street Law training.
1.1 Gebruikte termen
Street Law is, wanneer ingebed in een rechtenopleiding, een meerlagige onderwijsvorm. In het hoger onderwijs begeleiden docenten rechtenstudenten. Die rechtenstudenten geven op hun beurt les aan scholieren of MBO-studenten en werken daarbij samen met docenten uit het middelbaar onderwijs/MBO. Het gebruik van de termen ‘docent’, ‘student’ en ‘leerling’ kan dus verwarring opleveren.
We hebben in dit boek die verwarring zoveel mogelijk proberen te voorkomen door de volgende termen aan te houden. Met ‘Street Law-docenten’ of ‘Street Law-studenten’ duiden we in het algemeen de docenten en studenten aan die in het hoger onderwijs deelnemen aan een Street Law programma. De docenten en studenten die mee hebben gedaan aan het Street Law programma op de VU Amsterdam noemen we ‘VU-docenten’ en ‘VU-studenten’. Voor de deelnemers aan de Street Law lessen worden de termen ‘leerlingen’ (VMBO, HAVO en VWO) en ‘MBO-studenten’ (Middelbaar Beroepsonderwijs) gebruikt. De docenten op de middelbare school duiden we aan als ‘docent’ van de middelbare school' en de docenten op het MBO als ‘MBO-docent’.
1.2 Leeswijzer
Dit boek is als volgt opgebouwd. In Hoofdstuk 2 introduceren we Street Law als beweging, methode en als vak. Hoofdstuk 3 beschrijft hoe de Street Law pilot aan de VU Amsterdam is opgezet, uitgevoerd en geëvalueerd. De scholen waarmee de VU Amsterdam heeft samengewerkt, worden geïntroduceerd in Hoofdstuk 4. In dit hoofdstuk geven we ook een overzicht van de gegeven lessen. In Hoofdstuk 5 leggen we uit hoe Street Law als vak is ingebed in het curriculum van de Bachelor Rechtsgeleerdheid en hoe het is opgebouwd. Hoofdstuk 6 laat zien hoe we de studenten hebben getraind om op de scholen les te geven. De thema's van de wekelijkse bijeenkomsten werken we verder uit in Hoofdstuk 7. In Hoofdstuk 8 geven we verschillende voorbeelden van lesplannen die VU-studenten hebben ontwikkeld. Hoofdstuk 9 gaat in op de wijze waarop VU-docenten de studenten hebben beoordeeld. Hoofstuk 10 en 11 zijn evaluerende hoofdstukken, waarin we beschrijven hoe de studenten het onderwijs in het vak Street Law hebben ervaren (Hoofdstuk 10) en hoe zij zich hebben ontwikkeld (Hoofdstuk 11). Ten slotte richt Hoofdstuk 12 zich op de toekomst: hoe kan het vak worden uitgebreid of verbreed? En wat kan Street Law brengen voor het reguliere onderwijs aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid? In Hoofdstuk 13 wordt het boek afgesloten.
