Inleiding
Deze les is een onderdeel van de opleiding verzorgende IG nivo 3 aan het Vista College in Maastricht.
Het lesonderwerp is:verzamelen van monsters ten behoeve van diagnostiek (steriel en niet-steriel materiaal)
De inhoud van deze Wiki bestaat uit theorie en bijbehorende opdrachten.
Je kunt door de Wiki bladeren met de inhoudsopgave aan de linkerkant en met de pijltjes aan de onderkant op de pagina.
FF lachen
Leerdoelen
Voor diagnostisch onderzoek is het vaak nodig om lichaamsmateriaal van een zorgvrager af te nemen. Uit urine, bloed, sputum (slijm) en feces (ontlasting) van de zorgvrager kan veel belangrijke informatie gehaald worden. Hierbij is het van belang dat je het materiaal op de juiste manier afneemt. Verkeerde afname van een monster kan ervoor zorgen dat het onderzoek minder betrouwbaar wordt. Ook voor de veiligheid van de zorgvrager en je eigen veiligheid is het belangrijk dat je zorgvuldig en stapsgewijs te werk te gaat bij het afnemen van monsters.
Aan het einde van deze les ben je in staat om:
- Aan te geven van welk lichaamsmateriaal je monsters voor diagnostisch onderzoek kunt nemen, wat de indicaties hiervoor zijn en je kent de aandachtspunten.
Urine opvangen voor sediment
Urine opvangen voor sediment
Bij een urinesediment wordt door een microscoop gekeken naar de niet-oplosbare deeltjes in de urine. Hiervoor wordt de opgevangen urine in een soort centrifuge gezet, waardoor de niet-oplosbare deeltjes naar de bodem zakken. Deze deeltjes worden hierna op een glaasje gelegd en bekeken onder een microscoop. In een urinesediment kunnen leukocyten (witte bloedcellen), erytrocyten (rode bloedcellen), bacteriën, eiwitten en kristallen gezien worden. De aanwezigheid van elk van deze deeltjes kan wijzen op bepaalde ziektes. Omdat een urinesediment snel gemaakt kan worden en veel nuttige informatie kan geven, is het een veelgebruikt onderzoek in onder andere huisartsenpraktijken en ziekenhuizen.
Indicaties urinesediment
Indicaties urinesediment
Indicaties voor het uitvoeren van een urine sediment zijn:
- Verdenking op een urineweginfectie. In het urinesediment kunnen dan onder andere leukocyten en bacteriën gezien worden.
- Verdenking op nierschade. In het urine sediment kunnen dan eiwitten of erytrocyten gezien worden. Dit is afhankelijk van waar de nier is beschadigd.
Aandachtspunten
Specifieke aandachtspunten urinesediment
Bij het opvangen van urine voor het maken van een urinesediment moet je op een aantal punten letten. Ten eerste is het belangrijk dat er een zogenaamde gewassen middenplas wordt opgevangen. Dit wil zeggen dat de zorgvrager het eerste en laatste beetje van de urine in het toilet laat lopen en alleen het middelste deel van de plas opvangt in een opvangpotje. Door op deze manier de urine op te vangen is de kans dat de urine verontreinigd is met cellen of bacteriën van buiten de urinewegen het kleinst. Voor het testen van de urine met een teststrip wordt het liefst ook een middenplas gebruikt.
Urine voor een urinesediment wordt bij voorkeur niet door de zorgvrager thuis opgevangen, maar ter plaatse. Als de zorgvrager toch thuis urine opgevangen heeft, dan is het belangrijk dat de urine zo snel mogelijk naar het laboratorium gebracht wordt. Als dit niet mogelijk is, dan moet de urine in de koelkast bewaard worden. Urine die niet gekoeld bewaard is, moet binnen een uur onderzocht worden. Urine die wel in de koelkast bewaard is, kan tot 24 uur na opvangen onderzocht worden. De reden hiervoor is dat bacteriën die zich mogelijk in de urine bevinden zich bij hogere temperaturen makkelijker kunnen vermenigvuldigen. Ook zullen cellen die zich in de urine bevinden na enige tijd kapotgaan. Als er te veel tijd is verstreken sinds de urine werd opgevangen, is het onderzoek niet meer betrouwbaar.
Stappenplan urine opvangen voor sediment
Stappenplan urine opvangen voor sediment
Voor het opvangen van urine voor een urinesediment moet je de volgende materialen klaarzetten:
- niet-steriele handschoenen;
- een opvangpotje voor urine;
- een tissue;
- desinfectiemiddel;
- een ingevuld laboratoriumformulier (indien van toepassing);
- een sticker met gegevens van de zorgvrager;
- een washandje en een handdoek.
- Maak je handen goed schoon. Bij zichtbaar vuil met zeep en water, anders met handalcohol.
- Zet alle materialen klaar, zodat je er makkelijk bij komt.
- Haal de deksel van het opvangpotje. Raak de binnenkant van het potje en de deksel niet aan, zodat deze niet gecontamineerd raken.
- Trek de niet-steriele handschoenen aan.
- Laat de zorgvrager de genitaliën reinigen. Een vrouwelijke zorgvrager moet met een vochtig washandje enkele malen van voor naar achteren vegen over het genitale gebied en daarbij steeds een ander deel van het washandje gebruiken. Een mannelijke zorgvrager moet de voorhuid terugtrekken (als deze aanwezig is) en de glanspenis met enkele streken schoonmaken. Help de zorgvrager hier zo nodig bij.
- Laat de zorgvrager beginnen met plassen in het toilet.
- Instrueer de zorgvrager om de plas op te houden.
- Geef de zorgvrager het opvangpotje en laat de zorgvrager verder plassen in het potje. Vrouwen moeten hierbij de schaamlippen spreiden en mannen moeten de voorhuid wat terugtrekken om verontreiniging van de urine met bacteriën of huidschilfers te voorkomen. Laat de zorgvrager niet volledig uitplassen.
- Neem het opvangpotje van de zorgvrager over en laat de zorgvrager uitplassen in het toilet.
- Sluit het opvangpotje en maak de buitenkant zo nodig schoon met een tissue en desinfectiemiddel.
- Assisteer de zorgvrager eventueel met het fatsoeneren van de kleding.
- Ruim alles op.
- Trek de handschoenen uit.
- Was of desinfecteer je handen.
- Plak de sticker met gegevens van de zorgvrager op het potje.
- Breng het opvangpotje samen met het laboratoriumformulier naar het laboratorium.
- Noteer de handeling, datum en tijd en eventuele bijzonderheden.
Als de zorgvrager goed genoeg te instrueren is, kunnen bovenstaande handelingen ook zonder jouw hulp uitgevoerd worden. Je moet de zorgvrager dan wel goed uitleggen hoe hij een gewassen middenplas moet opvangen.
In dit stappenplan wordt de urine afgenomen op het toilet. Het kan echter ook voorkomen dat urine in bed afgenomen moet worden. In dat geval heb je twee po’s nodig. De eerste po is nodig om het eerste en laatste beetje urine in op te vangen. Tussendoor wissel je van po om de middenplas op te vangen. Vervolgens giet je vanuit deze po de urine over in een opvangpotje. De overige handelingen zijn hetzelfde als bij het afnemen van urine op het toilet.
Test jezelf!
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Urine opvangen voor kweek
Urine opvangen voor kweek
Bij een urinekweek wordt een beetje urine op een voedingsbodem gebracht. Deze voedingsbodem wordt vervolgens een aantal dagen in een stoof gezet. In deze stoof zijn de omstandigheden voor bacteriën ideaal om te groeien.
Na een aantal dagen wordt de voedingsbodem uit de stoof gehaald. Vervolgens kan bekeken worden of er bacteriën zijn gaan groeien.
Vaak wordt bij een urinekweek ook een zogenaamde resistentiebepaling gedaan. Dit betekent dat gekeken wordt op welke antibiotica de bacteriën die in de urine zitten wel of niet reageren. Dit is erg nuttig bij het kiezen van een geschikt antibioticum voor de behandeling van een urineweginfectie.
Indicatie urinekweek
Indicaties urinekweek
Een urinekweek wordt verricht als er een vermoeden is op een blaasontsteking. Bij blaasontstekingen die niet reageren op de standaardantibiotica of bij ernstig zieke zorgvragers – bijvoorbeeld zorgvragers bij wie de blaasontsteking is ‘opgestegen’ naar de nieren – wordt een urinekweek met resistentiebepaling gedaan om te kunnen zien op welke antibiotica de bacterie reageert.
Specifieke aandachtspunten urinekweek
Specifieke aandachtspunten urinekweek
De aandachtspunten voor het afnemen van een urinekweek zijn grotendeels hetzelfde als die voor het afnemen van een urinesediment. Ook bij een urinekweek moet een gewassen middenplas afgenomen worden en moet de urine binnen een uur onderzocht worden of in de koelkast bewaard worden.
Het belangrijkste verschil is dat je voor een urinekweek een steriel opvangpotje moet gebruiken. Voor een urinesediment hoeft dit niet.
Test jezelf!
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
24- uurs urine
24 uursurine opvangen
Je kunt de hoeveelheid van een bepaalde stof in de urine bepalen in één portie urine. In sommige gevallen is dit echter niet betrouwbaar genoeg. Zo varieert bijvoorbeeld de hoeveelheid eiwit die in de urine zit gedurende de dag. De hoeveelheid eiwit in een portie urine kan dus behoorlijk wisselend zijn. Ditzelfde geldt voor een aantal andere stoffen die in de urine aangetoond kunnen worden. Om nauwkeurig de hoeveelheid van zo’n stof in de urine aan te tonen, is soms dan ook 24 uursurine nodig. Dit houdt in dat de zorgvrager gedurende 24 uur alle urine die hij produceert opvangt in een opvangbokaal, waarna de volledige hoeveelheid onderzocht wordt. Het opvangen van alle urine gedu-rende 24 uur is behoorlijk belastend voor de zorgvrager.
Indicatie 24- uurs urine
Indicaties voor 24 uursurine
24 uursurine wordt ingezet als het van belang is om heel nauwkeurig de hoeveelheid van een bepaalde stof in de urine te weten.
Specifieke aandachtspunten bij 24- uurs urine
Specifieke aandachtspunten bij 24 uursurine
Bij het verzamelen van 24 uursurine is het belangrijk dat je de zorgvrager vertelt om te letten op de volgende punten:
- Soms bevat een bokaal wat poeder of vloeistof. Of dit wel of niet zo is, hangt af van de stof(fen) die in de urine bepaald worden. Het is belangrijk dat de zorgvrager weet dat hij dit niet mag weggooien.
- Het is niet de bedoeling dat de zorgvrager direct in de opvangbokaal plast. Leg uit dat de zorgvrager de urine op moet vangen in een beker of po en vervolgens over moet gieten in de bokaal.
- Tussen het verzamelen door moet de zorgvrager de bokaal bewaren op een koele plaats, bijvoorbeeld in de koelkast.
- De zorgvrager moet de bokaal uit de buurt van kinderen houden.
- Vrouwen mogen géén urine verzamelen tijdens de menstruatie.
Stappenplan opvangen 24- uurs urine
Stappenplan opvangen 24 uursurine
Het verzamelen van 24 uursurine is een hele klus voor de zorgvrager. Van belang is dat de zorgvrager een goede instructie krijgt, om er-voor te zorgen dat het verzamelen niet misgaat. Dan moet het namelijk opnieuw.
Stappenplan voor het opvangen van 24 uursurine
Voor het opvangen van 24 uursurine zijn de volgende materialen nodig:
- een opvangbokaal;
- een reservebokaal (indien de eerste bokaal vol is);
- een beker of po om in te urineren;
- een sticker met de gegevens van de zorgvrager;
- een laboratoriumformulier.
Instrueer de zorgvrager om de volgende stap-pen te volgen:
- Op de dag van het verzamelen van urine plast de zorgvrager ’s ochtends de blaas helemaal leeg. Deze urine wordt nog niet ver-zameld. Na het leegplassen moet alle urine die gedurende 24 uur geproduceerd wordt opgevangen worden.
- Als de zorgvrager naar het toilet moet, vangt hij de urine op in een po of beker.
- Deze urine giet hij vervolgens over in de opvangbokaal, die hij daarna weer goed afsluit.
- Het verzamelen van 24 uursurine eindigt met het opvangen van ochtendurine.
- Zorg dat de gevulde bokaal voorzien is van de gegevens van de zorgvrager.
- De gevulde bokaal of bokalen moet/moeten vervolgens samen met het laboratoriumformulier ingeleverd worden bij het laboratorium. Als de reservebokaal niet gebruikt is, moet hij toch ook mee ingeleverd worden.
Test jezelf!
Opvangen van urine bij een zorgvrager met verblijfskatheter
Opvangen van urine bij een zorgvrager met een verblijfskatheter
Soms zul je een urinekweek of urinesediment af moeten nemen bij een zorgvrager met een verblijfskatheter. Omdat een katheter altijd een bron van verontreiniging is, is het van belang om zo schoon mogelijk te werken om het onderzoek zo betrouwbaar mogelijk te maken.
Stappenplan opvangen van urine bij een zorgvrager met verblijfskatheter
Stappenplan voor het afnemen van een urinemonster bij een katheter met afnamepunt
Voor het afnemen van een urinemonster bij een zorgvrager met een katheter met afnamepunt moet je de volgende materialen klaarzetten:
- niet-steriele handschoenen;
- een kocher;
- een spuit van 20 ml;
- een gaasje;
- desinfectiemiddel;
- een steriel opvangpotje;
- een laboratoriumformulier;
- een sticker met de gegevens van de zorgvrager;
- eventueel een opzuignaald;
- een naaldencontainer;
- een prullenbak.
- Maak je handen goed schoon. Bij zichtbaar vuil met zeep en water, anders met handalcohol.
- Klem de katheter ongeveer 30 minuten voor afname van de urine af met een kocher onder het afnamepunt. Zo zorg je ervoor dat er bij afname urine in de blaas zit, doordat de urine niet meer de urinezak in kan lopen.
- Was of desinfecteer je handen als je in de tussentijd andere handelingen gaat uitvoeren. Doe dit vervolgens ook weer voor je verdergaat met dit stappenplan.
- Zet alle materialen klaar, zodat je er makkelijk bij kunt.
- Trek de niet-steriele handschoenen aan.
- Giet desinfectiemiddel over het gaasje en reinig het afnamepunt. Laat drogen.
- Open de verpakking van de spuit. Indien het afnamepunt aangeprikt dient te worden: open de verpakking van de opzuignaald en plaats de naald op de spuit.
- Plaats de spuit op het afnamepunt of steek de opzuignaald loodrecht in het afnamepunt.
- Zuig de benodigde hoeveelheid urine op met de spuit.
- Verwijder de spuit van het afnamepunt of trek de naald uit het afnamepunt.
- Zet de spuit op het opvangpotje en spuit de urine in het potje.
- Als je een naald hebt gebruikt: werp de naald in de naaldencontainer. Werp de spuit in de prullenbak.
- Draai de dop op het opvangpotje.
- Verwijder de kocher van de katheter.
- Doe de handschoenen uit.
- Was of desinfecteer je handen.
- Plak de sticker met gegevens van de zorgvrager op het potje en vul het laboratoriumformulier in.
- Ruim alles op.
- Noteer de handeling en de eventuele bijzonderheden.
- Breng het urinemonster tijdig naar het laboratorium.
Stappenplan voor het afnemen van een urinemonster bij een katheter zonder afnamepunt
Voor het afnemen van een urinemonster bij een katheter zonder afnamepunt moet je de volgende materialen klaarzetten:
- niet-steriele handschoenen;
- een kocher;
- een opvangbak;
- gaasjes;
- desinfectiemiddel;
- een wattenstaafje;
- een steriel opvangpotje;
- een laboratoriumformulier;
- een sticker met de gegevens van de zorgvrager;
- eventueel een opzuignaald;
- een nieuwe urineopvangzak.
Oefening: 24- uurs urine opvangen
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Vilans Protocol
Bekijk onderstaande protocollen van vilans
Afnemen urinemonster katheter met afname punt
urine opvangen
urinestick
Afnemen urine monster katheter met afname punt
Opvangen van feces
Opvangen feces
Indicaties
Feces is een ander woord voor ontlasting. Net als uit urine kan uit feces veel nuttige informatie worden gehaald. Redenen om onderzoek van feces aan te vragen zijn:
- Onderzoek naar de aanwezigheid van bepaalde stofjes in de feces die bijvoorbeeld wijzen op een ontsteking of tumoren.
- Het aantonen van bepaalde micro-organismen, zoals bacteriën, door middel van een kweek.
Specifieke aandachtspunten opvangen feces
Specifieke aandachtspunten
Bij het opvangen van feces voor onderzoek is het belangrijk om op een aantal zaken te letten. Ten eerste moet je ervoor zorgen dat de feces worden opgevangen in een schone po. Let er ook op dat er alléén feces in de po terechtkomen en geen urine. Voor een feceskweek dient een steriel potje gebruikt te worden. Raak de binnenkant van dit potje niet aan. Feces moeten in principe direct na het opvangen naar het laboratorium worden gebracht. Als dit niet lukt, kunnen de feces maximaal 24 uur in de koelkast bewaard worden. Buiten de koelkast is dit 1 uur. Als de feces onderzocht worden op amoeben (een bepaalde verwekker van diarree) moet het monster binnen een halfuur na opvangen onderzocht worden.
Stappenplan opvangen feces
Stappenplan voor het opvangen van feces
Voor het afnemen van feces moet je de volgende materialen klaarzetten:
- een steriel monsterpotje (met een schepje in de deksel);
- een schone en droge po;
- niet-steriele handschoenen;
- een sticker;
- een laboratoriumformulier;
- een afvalbak.
- Maak je handen goed schoon. Bij zichtbaar vuil met zeep en water, anders met handalcohol.
- Zet alle materialen klaar, zodat je er makkelijk bij kunt.
- Controleer of de po schoon en droog is en zet deze op het toilet.
- Laat de zorgvrager in de po poepen. Vertel de zorgvrager hierbij heel duidelijk dat er géén urine in de po terecht mag komen. Laat de zorgvrager zo nodig eerst plassen.
- Trek de niet-steriele handschoenen aan.
- Open het steriele potje en schep met het schepje dat aan de deksel van het potje zit een hoeveelheid ontlasting ter grootte van een hazelnoot in het potje.
- Draai de deksel op het potje.
- Laat het opvangpotje met het ingevulde laboratoriumformulier zo snel mogelijk naar het laboratorium brengen.
- Doe de handschoenen uit.
- Ruim alles op.
- Was of desinfecteer je handen.
- Noteer de handeling, datum en tijd, de hoeveelheid feces en de eventuele bijzonderheden.
Test jezelf!
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Opvangen van sputum
Opvangen sputum
Indicaties
Sputum is een ander woord voor slijm. Het is een taaie substantie die aangemaakt wordt door de slijmvliezen aan de binnenkant van de luchtpijp en luchtpijpvertakkingen. Onderzoek van sputum kan nuttig zijn in de volgende gevallen:
- om de verwekker van een luchtweginfectie aan te tonen;
- om sommige vormen van longkanker meer of minder waarschijnlijk te maken;
- om tuberculose aan te tonen.
Specifieke aandachtspunten bij opvangen sputum
Specifieke aandachtspunten
Je kunt sputum het best ’s ochtends voor het ontbijt afnemen, omdat zich ’s nachts veel slijm ophoopt. Als het ophoesten van sputum lastig gaat, kun je het vergemakkelijken door een stoomapparaat of vernevelaar te gebruiken om de lucht wat vochtiger te maken. Dit maakt het sputum wat minder taai. Ook kan het helpen om op de borstkas te kloppen om zo het ophoesten te ondersteunen.
Let op: er mogen geen voedselresten bij het sputum zitten.
Stappenplan opvangen sputum
Stappenplan voor het opvangen van sputum
Voor het afnemen van een sputumkweek moet je de volgende materialen klaarzetten:
- niet-steriele handschoenen;
- een steriel opvangpotje;
- een sticker met de gegevens van de zorgvrager;
- papieren zakdoekjes of een washandje;
- een beker met kraanwater;
- een bekkentje;
- een laboratoriumformulier.
- Maak je handen goed schoon. Bij zichtbaar vuil met zeep en water, anders met handalcohol.
- Zet alle materialen klaar, zodat je er makkelijk bij kunt.
- Trek de niet-steriele handschoenen aan.
- Laat de zorgvrager rechtop zitten op een bed of stoel.
- Laat de zorgvrager een keer de keel schrapen en het sputum uitspugen in een bekkentje.
- Laat de zorgvrager de mond spoelen met water en dat uitspugen in het bekkentje. Hiermee wordt de verontreiniging van het sputum met etensresten en bacteriën uit de mond zo veel mogelijk tegengegaan.
- Laat de zorgvrager goed hoesten en laat hem het sputum in het steriele potje uitspuwen. Er is minimaal 15 ml sputum nodig.
- Geef de zorgvrager een washandje of papieren zakdoekje om de mond mee af te vegen. Assisteer de zorgvrager hier zo nodig bij.
- Sluit het potje en maak eventueel de buitenkant van het potje schoon.
- Inspecteer het sputum op kleur, samenstelling en geur.
- Doe de handschoenen uit.
- Was of desinfecteer je handen.
- Plak de sticker met gegevens van de zorgvrager op het potje.
- Ruim alles op.
- Breng het sputummonster en het formulier naar het laboratorium. Als de zorgvrager antibiotica gebruikt, vul dit dan in op het labformulier.
- Noteer de handeling, datum en tijd en de eventuele bijzonderheden.
Soms kan het voor de zorgvrager lastig zijn om sputum op te hoesten. Je kunt de zorgvrager hierin ondersteunen door achter de zorgvrager te gaan staan en je handen onder de oksels van de zorgvrager om de borstkas heen te slaan. Tijdens de uitademing van de zorgvrager duw je je armen stevig tegen de borstkas. Na de uitademing laat je los. Hierna laat je de zorgvrager nogmaals proberen sputum op te hoesten.
Test jezelf!
Oefening: Opvangen van sputum
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Wondkweek
Indicaties
Bij een wondkweek wordt met een kweekstokje wat materiaal van een wond afgenomen. Dit materiaal wordt vervolgens op een voedingsbodem gekweekt. Op deze manier kan gekeken worden welke micro-organismen (bijvoorbeeld bacteriën) zich in de wond bevinden. In elke wond komen bacteriën voor. Het is daarom niet altijd zinvol om een wondweek af te nemen. Een wondkweek kan wel zinvol zijn als de genezing van een wond stopt of achteruitgaat. Bacteriën in de wond kunnen namelijk een infectie veroorzaken en een infectie belemmert het genezingsproces. De klassieke tekenen van ontsteking zijn pijn, lokale warmte, roodheid, zwelling, functie belemmering en koorts.
Specifieke aandachtspunten bij een wondkweek
Specifieke aandachtspunten
Bij het afnemen van een wondkweek is het belangrijk om ondertussen geen andere handelingen uit te voeren. Dit kan namelijk zorgen voor rondvliegend stof, dat in de wond of op het kweekstaafje terecht kan komen. Verder geldt, zoals bij alle soorten kweken, dat je zo netjes en schoon mogelijk moet werken om het onderzoek zo betrouwbaar mogelijk te maken.
Stappenplan wondkweek
Stappenplan voor het afnemen van een wondkweek
Voor het afnemen van een wondkweek moet je de volgende materialen klaarzetten:
- een kweekbuisje met een kweekstokje;
- een sticker met de gegevens van de zorg-vrager;
- een safety bag;
- een envelop
- twee paar niet-steriele handschoenen;
- een onderlegger;
- wondverband volgens het voorschrift van de arts;
- een afvalbak;
- een laboratoriumformulier.
- Controleer of de houdbaarheidsdatum van het kweekstokje niet verstreken is.
- Maak je handen goed schoon. Bij zichtbaar vuil met zeep en water, anders met hand-alcohol.
- Zet alle materialen klaar, zodat je er makkelijk bij kunt.
- Trek de niet-steriele handschoenen aan.
- Verwijder het wondverband en gooi dit weg.
- Maak de wond schoon zoals de arts dit voorgeschreven heeft.
- Trek de handschoenen uit en trek een schoon paar handschoenen aan.
- Open de verpakking van het kweekstokje.
- Haal het kweekstokje uit de verpakking. Raak hierbij alleen de bovenkant van het stokje aan.
- Duw het kweekstokje diep in de wond en draai het 5 seconden rond onder druk. Er komt dan wondvocht uit de wond. Het gebied dat je met het kweekstokje bestrijkt, moet minimaal 1 bij 1 cm zijn.
- Haal de dop van het kweekbuisje.
- Steek het kweekstokje in het buisje. Zorg ervoor dat je de randen van het kweekbuisje hierbij niet aanraakt. Doe de dop op het buisje.
- Breng wondverband aan zoals de arts dit voorgeschreven heeft.
- Trek de handschoenen uit.
- Was of desinfecteer je handen.
- Plak de sticker met de gegevens van de zorgvrager op het buisje.
- Stop het buisje in de safety bag en stop deze samen met het ingevulde kweekformulier in de envelop.
- Ruim alles op en sluit de afvalzak direct om verspreiding van micro-organismen te voorkomen.
- Stuur de envelop direct naar het laboratorium.
- Noteer de handeling, de datum en tijd, het type kweek en de eventuele bijzonderheden.
Test jezelf!
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Neuskweek en keelkweek
Neuskweek en keelkweek
Indicaties
Bij een neuskweek of keelkweek haal je met een kweekstokje wat materiaal uit de neus of de keel. Dit materiaal wordt vervolgens op een voedingsbodem gekweekt. Bij de meeste verkoudheden en keelontstekingen is het niet nodig om een kweek af te nemen, omdat dit voor de behandeling vaak niets uitmaakt. Een neus- of keelkweek kan wel zinvol zijn als:
- een keelontsteking anders verloopt dan normaal, omdat de ontsteking bijvoorbeeld langer aanhoudt of ernstiger verloopt;
- een arts vermoedt dat de keelontsteking wordt veroorzaakt door een zeldzame verwekker;
- het afweersysteem van de zorgvrager minder goed werkt (de zorgvrager is ‘immuun gecompromitteerd’).
Specifieke aandachtspunten bij een neus- en keelkweek
Specifieke aandachtspunten
Soms is er bij een zorgvrager bij wie je een neus- of keelkweek moet afnemen een verdenking op een (zeer) besmettelijke ziekte. Met name bepaalde virussen kunnen heel besmettelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan het influenzavirus (griepvirus) In zo’n geval is het nodig om extra beschermende kleding te dragen, om te voorkomen dat je zelf ziek wordt. Het kan er voor een zorgvrager behoorlijk gek uitzien als je met allerlei beschermende kleding aan binnen komt lopen. Leg dan ook altijd goed aan de zorgvrager en eventuele familie uit waarom dit nodig is.
Stappenplan afnemen neus- en keelkweek
Stappenplan voor het afnemen van een neuskweek en/of keelkweek
Voor het afnemen van een neus- en/of keelkweek moet je de volgende materialen klaarzetten:
- wattenstaafjes (plastic drager);
- buisjes met virustransportmedium;
- een schaar;
- een safety bag;
- desinfectans alcohol 70%;
- een envelop;
- een spatel;
- een absorberende tissue;
- handschoenen;
- een schort, mondmasker, beschermende bril (bij een vermoeden op besmettelijke verwekkers);
- een onderlegger;
- een afvalbak;
- een laboratoriumformulier;
- een sticker met de gegevens van de zorgvrager.
- Maak je handen goed schoon. Bij zichtbaar vuil met zeep en water, anders met hand-alcohol.
- Zet alle materialen klaar, zodat je er mak-kelijk bij kunt.
- Controleer of het dragen van beschermen-de kleding nodig is in verband met het risico op infectie. Trek zo nodig bescher-mende kleding aan.
- Trek de niet-steriele handschoenen aan.
- Neuskweek
- Laat de zorgvrager de neus snuiten en het hoofd naar achteren buigen.
- Trek de neuspunt een beetje omhoog.
- Steek het wattenstaafje diep in de neus, tot-dat je weerstand voelt. Draai het stokje een aantal keer rond. Indien het diepere neus-gedeelte niet bereikt kan worden, probeer dan het andere neusgat. De zorgvrager kan hierbij wat tranen in de ogen krijgen.
- Haal de dop van het buisje met transport-medium.
- Steek het wattenstaafje tot halverwege het buisje.
- Maak je handen goed schoon. Bij zichtbaar vuil met zeep en water, anders met handalcohol.
- Zet alle materialen klaar, zodat je er makkelijk bij kunt.
- Controleer of het dragen van beschermende kleding nodig is in verband met het risico op infectie. Trek zo nodig beschermende kleding aan.
- Trek de niet-steriele handschoenen aan.
Neuskweek
- Laat de zorgvrager de neus snuiten en het hoofd naar achteren buigen.
- Trek de neuspunt een beetje omhoog.
- Steek het wattenstaafje diep in de neus, totdat je weerstand voelt. Draai het stokje een aantal keer rond. Indien het diepere neusgedeelte niet bereikt kan worden, probeer dan het andere neusgat. De zorgvrager kan hierbij wat tranen in de ogen krijgen.
- Haal de dop van het buisje met transportmedium.
- Steek het wattenstaafje tot halverwege het buisje.
Keelkweek
- Laat de zorgvrager de mond openen en het hoofd naar achteren buigen.
- Steek het wattenstaafje zo diep mogelijk achter in de keel. Dit geeft een kokhals reflex. Zo nodig kan een spatel gebruikt worden om de tong naar beneden te duwen.
- Draai het wattenstaafje kort rond tegen de achterzijde van de keel.
- Haal de dop van het buisje met transport-medium.
- Steek het wattenstaafje tot halverwege het buisje. Indien ook een neuskweek afgenomen is, mag het wattenstaafje van de keelkweek in hetzelfde buisje als de neuskweek.
- Knip het gedeelte van het wattenstaafjes (of van beide wattenstaafjes) dat boven het transportbuisje uitsteekt af boven een on-derlegger. Dit is besmet afval.
- Sluit het buisje af.
- Desinfecteer het buisje en de schaar met alcohol. Laat dit zonder het aan te raken drie minuten inwerken.
- Trek de eventuele beschermende kleding en de handschoenen uit.
- Was of desinfecteer je handen.
- Doe het buisje en het laboratoriumformulier in de safety bag met een absorberende tissue en sluit stevig af.
- Doe de safety bag met het kweekformulier in de envelop.
- Noteer de handeling, de datum en het tijd-stip en de eventuele bijzonderheden.
- Zorg ervoor dat de keel- of neuskweek zo snel mogelijk bij het laboratorium afgegeven wordt.
Test jezelf!
Oefening: Neus- en keelkweek
Goed zo!
Je hebt alle vragen beantwoord. Je kunt je
antwoorden bekijken door terug te gaan naar
de vragen.
Samenvatting
Samenvatting
Uit urine, bloed, sputum (slijm) en feces (ont-lasting) van de zorgvrager kun je veel belangrijke informatie halen. Je verzamelt bijvoorbeeld urine wanneer er verdenking is op urineweginfectie of nierschade en sputum om de veroorzaker van een luchtweginfectie aan te wijzen. Je neemt een keel- of neuskweek af als je wilt weten wat de verwekker is van een keelontsteking of wanneer het afweersysteem van een zorgvrager niet goed werkt.
Het is van belang dat je het materiaal op de juiste manier afneemt, zodat de onderzoeksresultaten betrouwbaar zijn. Om te kunnen bepalen of een onderzoekresultaat afwijkend is, is het van belang om te weten wat de normaalwaarden van het materiaal zijn.
Lichaamsmateriaal kun je op kweek zetten. Er wordt dan een monster op een voedingsbodem gebracht. Zo zie je of er bacteriën of andere micro-organismen aanwezig zijn en zo ja, welke.
Bij een urinesediment wordt door een micro scoop gekeken naar de niet-oplosbare deeltjes in de urine. Bij 24 uursurine verzamel je ge-durende 24 uur de urine van een zorgvrager. Er zijn stappenplannen voor het opvangen van urine voor sediment, voor kweek, voor 24 uursurine en voor het opvangen van urine bij zorgvragers met een verblijfskatheter. Ook het opvangen van sputum, feces en het ma-ken van een wond-, neus- of keelkweek voer je uit volgens een stappenplan.
