Terpen
Inleiding
De kerk van Ferwert
Hallo allemaal,
Vorige week zijn we tijdens onze wandeling door het dorp langs de kerk van Ferwert gelopen. Het viel ons op dat de kerk op een soort heuvel staat. De meesten van jullie kenden ook de kerk van Hegebeintum die op een nog hogere heuvel staat. Ik heb jullie vertelt dat de kerk op een terp staat.
Het doel van deze les:
Aan het einde van deze les weten jullie wat een terp is en weten jullie waarom de kerk van Ferwert op een terp staat.
De geschiedenis van de terp
Wat is een terp?
Een terp is een heuvel die door mensen is gemaakt om zich te beschermen tegen het water.
Het landschap
Heel heel lang geleden bestond de wereld uit ijs. We noemen dit de ijstijd. Toen het ijs ging smelten ontstond er land. Het kustgebied waar wij nu wonen bestond uit veel watergeulen die naar de Waddenzee stroomden. Daar tussenin lagen hogere plekken die meestal begroeid waren met grassen en andere planten, maar die soms ook onder water verdwenen. Dit noemen we kwelders.
Het gebied hier in het noorden was dan wel heel nat, maar de mensen wilden er graag wonen, omdat de grond heel vruchtbaar was. Ze konden er koeien laten grazen en gewassen op laten groeien. Ongeveer 700 jaar voor Christus, dat is al meer dan 2700 jaar geleden, wilden de eerste mensen hier echt wonen. Ze kozen dan wel de stukken land die een beetje hoger lagen omdat het daar droger was. Maar bij hoogwater of bij storm moesten de mensen regelmatig vluchten voor het water. Daarom gingen ze heuvels maken waar ze hun huisjes op konden bouwen. Deze heuvels noemen we in Friesland terpen en in Groningen wierden.
Op welke manier ontstaat een terp?
Bekijk onderstaande video.
Hoe maakten de mensen de terpen?
De mensen begonnen de plekken waar ze woonden op te hogen. Daarvoor gebruikten ze van alles en nog wat. Grasplaggen, klei,mest, afval. Soms ging het vanzelf. De koeien die ze hadden maakten langzaam een groeiende laag mest en de mensen gooiden hun afval waarschijnlijk gewoon rond de huizen op de grond. Zo vormde zich langzaam een heuvel.
Als een huis, meestal waren dat grote stallen waarin de mensen woonden en ook de dieren stonden, gammel en oud was, gooiden de mensen er gewoon een laag grond overheen en bouwden er een nieuw huis bovenop. Op deze manier ontstonden de terpen en wierden.
Nog later werden er hele dorpen en ook kerken op terpen gebouwd. Daarom staat de kerk van Ferwert en ook die van Hege Beintum op een heuvel, een terp dus.
Vormen terpen
Ronde terp
De meest bekende vorm is de ronde terp. Deze vorm wordt door deskundigen ‘radiair’ genoemd. De ophoging werd ongeveer verdeeld in stukjes grond, ongeveer zoals je een pizza snijdt. In het midden was meestal een drinkplaats voor de koeien. Rondom de terp liep een pad dat we nu nog vaak ‘ossengang’ noemen, omdat men daarover met de koeien naar het eigen huis liep.
De terp van Ferwert heeft een ronde vorm. Dat kunnen we zien aan de straatjes die in een ronde vorm lopen.
Rechthoekige terp
Er is nog een tweede vorm: de rechthoekige terp. De straten lopen dan dwars over de rug van de terp heen. Hallum en Warffum zijn voorbeelden van rechthoekige terpen.
Verwerking
Opdracht groep 3
Groep 3:
Jullie maken een mooie tekening van een terp zodat ik kan zien dat jullie weten wat een terp is.
Denk daarbij aan:
- heuvel
- huizen
- kerk
- mensen
- water
Schrijf woorden en een klein stukje tekst bij de tekening
Opdracht groep 4/5
voorbeeld muurkrant
Groep 4 en 5
Jullie gaan in groepjes van 4 een muurkrant maken met:
- foto's van terpen
- informatie over terpen
- eventueel tekeningen
Jullie kunnen informatie gebruiken die ik jullie vertelt heb, of jullie kunnen informatie zoeken via de Jeugdbieb of Google. Je kunt bijvoorbeeld zoeken op:
- terpen en wierden
- terpen Friesland
- terp Hegebeintum
