Vandaag is het onderwerp van de les, het Bombardement van Rotterdam. Jullie zullen door middel van het spelen van een aantal spellen meer te weten komen over de stad Rotterdam voor, tijdens en na het bombardement van. Het is de bedoeling dat jullie na deze les een beeld hebben bij de impact die het bombardement op de stad heeft gehad.
De spellen die jullie zullen spelen zijn: het Plaatsspel, het Koppelspel, het Reeksspel en Memory. Per spel zullen aanvullende informatie krijgen die jullie nodig hebben voor het maken van het spel. Ook zullen jullie na het spelen van het spel aan de slag gaan met een eindopdracht, meer informatie zal hierover nog volgen.
Eventuele moeilijke woorden zijn onderaan in de Wikiwijs te vinden.
Veel succes en veel plezier!
Rotterdam, de mooiste stad.
De Leerdoelen
Aan het einde van de les kunnen jullie:
... de impact die het Bombardement op de stad Rotterdam heeft gehad begrijpen.
... de achterliggende betekenis van verschillende monumenten/gebouwen analyseren met daarbij enkele voorbeelden hiervan benoemen en uitleggen.
Kortom:
Jullie kunnen inzien waarom het belangrijk is om ervoor te zorgen dat deze gebeurtenis niet wordt vergeten. Het Bombardement van Rotterdam is een van de meeste aangrijpende gebeurtenissen. Het bombardement van een kwartier vernietigde bijna de gehele historische stad, mede door de branden die ontstonden. Het bombardement leidde nog de volgende dag tot de overgave van Rotterdam onder de dreiging dat ook andere steden zouden worden gebombardeerd. Door het bombardement heeft Rotterdam een heel ander stadsgezicht dan andere Nederlandse steden: het centrum bestaat voor een groot deel uit hoogbouw terwijl een oud historisch centrum ontbreekt. Het is waar Rotterdam nu zo bekend om is. Een moderne stad. Dit hebben we te danken aan het bombardement, maar tegelijkertijd is het een spoor wat het bombardement heeft achtergelaten.
Het Bombardement van Rotterdam
Na de Duitse inval werd duidelijk, dat ze Nederland zo snel mogelijk wilden veroveren. Toen de opmars stopte omdat de Maasbruggen door de Mariniers verdedigd werden, volgde een ultimatum. Op 14 mei tussen 9 en 10 uur stuurde een Duitse generaal een ultimatum naar de Nederlandse commandant van Rotterdam en de burgemeester. Zij namen dit ultimatum niet al te serieus, de brief was namelijk niet ondertekend met een handtekening of rang. Ze vonden een niet-officieel papiertje niet genoeg om Rotterdam over te geven, pas toen zij de gevolgen konden inzien was het al te laat en waren de Duitse bommenwerpers al onderweg.
Rond half 2 's middags vlogen er 90 bommenwerpers richting Rotterdam. Er was één ding afgesproken, zodra er rode lichtkogels te zien waren zou het bombardement niet doorgaan. Een Duitse commandant die niet wilde dat de stad gebombardeerd zou worden vuurde de lichtkogels af, de Duitse piloten zagen deze niet en wierpen hun lading af.
In totaal duurde het bombardement 13 minuten, bijna alles stond in brand. Maar het was nog niet voorbij, als Nederland zich nu niet over zou geven aan de Duitsers dan zouden de Duitsers ook Amsterdam, Den Haag, Utrecht en zelfs Haarlem bombarderen. De Nederlanders hadden hierdoor geen keus, op 15 mei werd de capitulatie getekend in Ridderkerk. Na een strijd van vijf dagen was Duitsland de baas in Nederland.
Het bombardement kostte ongeveer 850 mensen het leven en 2000 mensen raakte gewond. 80.000 mensen werden dakloos, meer dan 25.000 woningen, 500 cafes en restaurants, 2350 winkels, 1400 kantoren en 30 fabrieken werden vernietigd door de bommenregen van de Duitsers en de grote brand die hierna volgde.
Jullie gaan nu aan de slag met het plaatsspel. Binnen het spel krijgen jullie 5 plaatjes te zien, deze moeten aan een plek op de kaart van Rotterdam gekoppeld worden. De plaatsen die zijn gebruikt zijn plekken die getroffen zijn tijdens het Bombardement van Rotterdam. Ook hebben we één gebouw gebruikt die juist het bombardement heeft overleefd. De belangrijke plekken en gebouwen binnen het spel zijn; het Hofplein, de Coolsingel, de Laurenskerk, de Hoogstraat en het Stadhuis. Het is aan jullie de taak om te onderzoeken welk plaatje op welke plek hoort.
Het Hofplein is een verkeersplein in Rotterdam met in het midden de Hofpleinfontein. Het plein is gelegen op de kruising van het Weena, de Schiekade en de Coolsingel. Het Hofplein werd aangelegd op de plaats van de vroegere Hofpoort en lag oorspronkelijk iets meer naar het noordoosten. Na het Bombardement op Rotterdam in 1940 is het plein echter op een nieuwe plaats gelegd, om beter aan te sluiten bij het stratenpatroon.
Coolsingel
De Coolsingel is sinds de wederopbouw de centrale verkeersader van de binnenstad. De Coolsingel verbindt het Hofplein met de Blaak. De Coolsingel is daarnaast ook een winkelboulevard. De straat kan ook wel gezien worden als de belangrijkste straat in Rotterdam. Aan de Coolsingel liggen het stadhuis van Rotterdam en enkele andere gebouwen die het bombardement hebben overleefd. Na het bombardement stonden aan de Coolsingel nog relatief veel gebouwen overeind.
Laurenskerk
De Laurenskerk is een kerkgebouw in Rotterdam. De kerk is het enige overblijfsel uit de Middeleeuwen in het Rotterdamse stadscentrum. Tijdens het Bombardement op Rotterdam werd ook de Laurenskerk zwaar beschadigd. Door de brandende omgeving vatte de toren in vlam, deze vuurzee ging over naar de kerk die hierdoor ook vlam vatte. Er werden gelijk plannen gemaakt om de kerk te slopen, maar het was juist Hitler die dit tegenhield.
Hoogstraat
De Hoogstraat is een van de oudste straten van Rotterdam. Het staat bekend om de smalle winkelstraat. De Hoogstraat liep vroeger in een rechte lijn door de hele stad, na het bombardement is dit veranderd. Aan de Hoogstraat is de Centrale Bibliotheek gevestigd. Hierdoor heeft de straat is een soort knikje gekregen.
Stadhuis
Het Stadhuis aan de Rotterdamse Coolsingel is gebouwd tussen 1914 en 1920 naar het onderwerp van Henry Evers. Het gebouw is sinds 1997 een rijksmonument. Tijdens het bombardemt werd dit gebouw niet verwoest, wel liep het erg veel schade op. Als je vandaag de dag naar het stadhuis gaat zie je zelfs nog de kogelinslagen in de voorgevel zitten. In het gebouw zelf zijn er ook nog een aantal herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog te bekijken. Het gebouw is dus één van de weinige gebouwen die het bombardement heeft overleefd, het heeft hierdoor dan ook een speciale plek in het hart van de Rotterdammers.
Koppelspel
Jullie gaan nu aan de slag met het koppelspel. Er zijn in het spel 8 tot 16 kaartjes te zien die de leerlingen moeten combineren. De combinaties kunnen bestaan uit oud en nieuw, detail en geheel of een schilderij en foto. De momenten die zullen terugkomen in het spel zijn: het Monument voor Alle Gevallenen, het Mariniersmonument, de Verwoeste Stad, het Ongebroken Verzet, het Monument Engelse Vliegers, de Wacht, de Vallende Man en de Boeg.
Het Monument voor Alle Gevallenen is ontworpen door Mari Andriessen. Het monument werd op 4 mei 1957 onthuld door prinses Wilhelmina op het Stadhuisplein.
Het Monument voor Alle Gevallenen
Mariniersmonument
Het Mariniersmonument is ontworpen door Titus Leeser. Het monument werd onthuld op 5 juli 1963 door prins Bernhard. Het monument is te vinden aan het Oostplein.
Het Mariniersmonument
De Verwoeste Stad
Dit beeld van Zadkine stelt een
menselijke figuur voor zonder hart,
symbool voor het hart van Rotterdam
dat verloren ging bij het bombardement
De Verwoeste Stad
Ongebroken Verzet
Dit beeld laat een slachtoffer
uit een concentratiekamp zien op
het moment dat hij doodgeschoten
wordt. Hij staat fier rechtop en heft
zijn hoofd naar de hemel, als teken
dat zijn verzet niet gebroken is.
Het Ongebroken Verzet
Monument Engelse Vliegers
Het Monument "Engelse Vliegers" is ontworpen door Willem Verbon. Het monument werd op 16 oktober 1946 onthuld aan de Noordsingel.
Engelse Vliegers
De Vallende Man
Het beeld op de begraafplaats Crooswijk
staat symbool voor de 102 gevallen
militairen tijdens de verdediging
van Rotterdam in mei 1940.
De Vallende Man
De Boeg
Het monument "De Boeg" werd ontworpen door Fred Carasso. Het monument werd op 10 april 1957 door prinses Margriet onthuld op de hoek van de Boompjes en Leuvehaven.
Het monument "De Boeg"
Reeksspel
Jullie gaan nu aan de slag met het reeksspel. Er zijn 4 tot 8 kaartjes te zien die de leerlingen in een bepaalde volgorde moeten leggen. De volgorde kan gaan over vroeger naar nu, klein naar groot of van licht naar donker. In dit geval is het onderwerp van vroeger naar nu. Er zijn al drie spellen voor jullie vastgezet met de jaartallen erbij, jullie kunnen dan hopelijk al een heel eind komen.
Jullie gaan nu aan de slag met het meest bekende gezelsschap spel: Memory! Er zijn 16 kaarten waarvan 8 kaarten hetzelfde onderwerp hebben. De kaarten met de afbeeldingen worden naar beneden gelegd, door het omdraaien van de kaarten worden de afbeeldingen getoond en kunnen er bij gelijke afbeeldingen duo’s gemaakt worden. De onderwerpen van de kaarten zijn; het Stadhuis, het Postkantoor, het Beursgebouw, het Witte Huis, de Laurenskerk, de Willemsbrug, de Grote Schouwburg, het Hofplein.
Het Stadhuis aan de Rotterdamse Coolsingel is gebouwd tussen 1914 en 1920 naar het ontwerp van Henry Evers. Het gebouw is sinds 1997 een rijksmonument. Tijdens het bombardement werd dit gebouwd niet verwoest, wel liep het erg veel schade op. Als je vandaag de dag naar het Stadhuis gaat, zie je zelfs nog de kogelinslagen in het voorgevel zitten. In het gebouw zelf zijn er ook nog een aantal herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog te bekijken. Het gebouw is dus één van de weinige die het bombardement overleefd, het heeft hierdoor dan ook een speciaal plek in het hart van de Rotterdammers.
Het Postkantoor
Het Hoofdpostkantoor is een voormalig postkantoor gelegen aan de Coolsingel. Het gebouw werd ontworpen door Gustav Cornelis Bremer. Het bombardement in 1940 kwam het Hoofdpostkantoor ongeschonden door. Sinds 2000 geniet het Hoofdpostkantoor de status van rijksmonument.
Het Beursgebouw
Het Beursgebouw, voluit het World Trade Center Rotterdam, ligt aan de Coolsingel en het Beursplein. Het Beursgebouw is het zakelijk centrum van Rotterdam. Het hoofdgebouw is 93 meter hoog. Het Beursgebouw heeft de status van Rijksmonument. Het Beursgebouw kreeg tijdens het Bombardement van Rotterdam beperkte schade, in 1941 werd het heropend.
Het Witte Huis
Het Witte Huis is de naam van een gebouw in Rotterdam dat een tijdlang het hoogste kantoorgebouw van Europa is geweest. Het gebouw is in totaal 43 meter hoog. Het Witte Huis heeft in 1940 als een van de weinige gebouwen in het stadscentrum het bombardement doorstaan. Aan het einde van de 19e eeuw werd het gebouw ontworpen door architect Willem Molenbroek.
De Laurenskerk
De Laurenskerk is een kerkgebouw in Rotterdam. De kerk is het enige overblijfsel uit de Middeleeuwen in het Rotterdamse stadscentrum. Tijdens het Bombardement op Rotterdam werd ook de Laurenskerk zwaar beschadigd. Door de brandende omgeving vatte de toren in vlam, deze vuurzee ging over naar de kerk die hierdoor ook in vlam vatte. Er werden gelijk plannen gemaakt om de kerk te slopen, maar het was juist Hitler die dit tegenhield.
De Willemsbrug
De Willemsbrug is een brug over de Nieuwe Maas in het centrum van Rotterdam. De huidige brug is de tweede Willemsbrug. De eerste Willemsbrug werd ontworpen door C.B. van der Tak, de brug is vernoemd naar koning Willem II en de brug werd opengesteld in 1878. De Duitse inval op 10 mei 1940 werd door de Mariniers op de Willemsbrug tegen gehouden, de tegenstand was veel sterker dan de Duitsers hadden verwacht. De Duitsers besloten daarom het centrum van Rotterdam te bombarderen op 14 mei 1940. De Willemsbrug werd vernield. De tweede brug is ontworpen door Cor Veerling en is opengesteld in 1981.
De Grote Schouwburg
In 1887 werd aan de Aert van Nesstraat een schouwburg geopend met de naam "Groote Schouwburg". Het bombardement op Rotterdam vernietigde de Groote Schouwburg. Eind 1941 begon de bouw van een nieuwe Schouwburg die in 1947 werd opengesteld, het gebouw voldeed niet aan de eisen van de gebruikers. Er werd besloten dat het gebouw moest worden vervangen. In 1988 is die nieuwbouw, ontworpen door Wim Quist, geopend.
Het Hofplein
Het Hofplein is een verkeersplein in Rotterdam met in het midden de Hofpleinfontein. Het plein is gelegen op de kruising van het Weena, de Schiekade en de Coolsingel. Het Hofplein werd aangelegd op de plaats van de vroegere Hofpoort en lag oorspronkelijk iets meer naar het noordoosten. Na het Bombardement op Rotterdam in 1940 is het plein echter op een nieuwe plaats gelegd om beter aan te sluiten bij het stratenpatroon.
Het ontwerpen van een Passage
Jullie hebben zojuist kennis gemaakt met het spel memory, het reeksspel, het plaatsspel en het koppelspel. Bij alle spellen werden verschillende gebouwen en monumenten vertoond uit Rotterdam. Bij alle spellen staat het thema het Bombardement van Rotterdam centraal. Door middel van de spellen hebben de leerlingen goed kunnen inzien wat de effecten waren op de stad door het bombardement van Rotterdam. Alleen wat nou als het bombardement nooit had plaatsgevonden? De leerlingen zullen nu hiermee aan de slag gaan met de eindopdracht. De eindopdracht zal bestaan uit het ontwerpen van de hedendaagse Passage. De passage was een overdekte winkelgalerij tussen de Coolvest en de Korte Hoogstraat. De passage werd in 1879 in gebruik genomen naar ontwerp van J.C. van Wijk.
Bij het Bombardement van Rotterdam is de passage volledig weggevaagd. De bedoeling van de opdracht is dus dat jullie gaan bedenken hoe het gebouw haar plek in zou nemen in de hedendaagse samenleving.
Per spel komen de verschillende elementen binnen de passage terug, jullie zullen in dezelfde groepjes als waarin jullie de spellen hebben gemaakt ook aan de passage gaan werken.
Op de volgende pagina's staat er wat er spel van je verwacht wordt.
De buitenkant van de Passage.
De binnenkant van de Passage.
Het Plaatsspel
Binnen het plaatspel zijn jullie aan de slag geweest met plekken in Rotterdam die zijn getroffen tijdens het bombardement. Jullie zullen met deze verwoeste plekken aan de slag moeten gaan. In de passage zijn veel dingen te vinden, denk aan restaurants en verschillende winkels. Eén ding wat mist binnen de passage is een museum, jullie zullen daarom een kunstwerk voor een museum moeten tekenen met de verschillende plekken die zijn getroffen door het bombardement. Deze getroffen plekken zullen jullie moeten plaatsen in een brandgrens, deze brandgrens zal dan uiteindelijk dienen als het kopstuk van het museum.
Op de volgende pagina vinden jullie wat aanvullende informatie over De Brandgrens, hieruit kunnen jullie dan ook inspiratie opdoen.
De Brandgrens
De Brandgrens in Rotterdam markeert de grens tot waar de brand als gevolg van het Bombardement de stad had verwoest. Het is je vast wel eens opgevallen dat wanneer je door de stad loopt er door de gehele stad lampjes te vinden zijn, deze lampjes markeren de Brandgrens.
Jullie zullen voor in de Passage een (eigen verzonnen) monument met betrekking tot de oorlog moeten ontwerpen. De enige eisen die aan het monument gesteld zijn is dat het natuurlijk met het bombardement te maken moet hebben, maar ook moet de stad Rotterdam in het monument terugkomen. Voor de rest zijn jullie in je vormgeving vrij.
Succes!
Memory
Jullie zijn tijdens het maken van het memory spel aan de slag geweest met het Rotterdam van toen en nu, met betrekking hierop zullen zij hedendaagse ketens (denk aan winkels en restaurants) moeten gaan ontwerpen/ tekenen om die vervolgens te kunnen plaatsen in de nieuwe Passage.
Hierdoor wordt de Passage een mooie mix van jong en oud!
Het Reeksspel
Jullie zullen voor de opening van de Passage een recensie moeten schrijven, in de recensie zal het volgende aan bod moeten komen:
- Waar dient de Passage voor?
- Wat is er in Passage te doen?
- Waarom is de Passage heropend?
- Voor wie (denk aan bevolkingsgroepen etc) is de Passage allemaal toegankelijk?
Het is de bedoeling dat mensen na het lezen van de recensie precies weten wat ze te wachten staat wanneer ze naar Passage komen. Ook moet het mensen natuurlijk aansporen om naar de Passage te komen!
Begrippenlijst.
Impact: Een krachtig vaak blijven effect op mensen.
Ultimatum: Een laatste eis voordat men tot actie overgaat.
Wederopbouw: De Rotterdamse wederopbouw startte na de oorlog en bestaat uit een nieuw stratenplan en nieuwe gebouwen na de verwoesting van het centrum door het bombardement.
Middeleeuwen: Periode van 500 tot 1500, speelde zich na de oudheid af.
Rijksmonument: Een Nederlands bouwwerk of object dat belangrijk is door de betekenis en de schoonheid.
Voorgevel: Gevel aan de voorzijde van een gebouw.
Capitulatie: De overgave van Nederland in mei 1940
Terugblik
Wat hebben wij vandaag geleerd?
We zijn er deze les achtergekomen welke impact het bombardement op de stad Rotterdam heeft gehad en welke gebouwen zijn getroffen. We hebben ook geleerd welke gebouwen het hebben overleefd, die zijn dan ook terug te zien in de moderne stad. Jullie kunnen nu in zien waarom de stad Rotterdam er tot de dag van vandaag er uit ziet, de moderne stad waar zij zo bekend om staat.
Het arrangement Het Bombardement van Rotterdam is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Isabelle Lijesen
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2020-03-06 10:04:41
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
De Wikiwijs-pagina is gecreëerd voor het project MEGA. De opdrachtgever is Stadsarchief Rotterdam. Het doel van het ontwikkelde lesmateriaal is om de leerlingen een beeld bij te brengen van het thema waar zij op spelende wijze mee aan de slag gaan.
De Wikiwijs-pagina is gecreëerd voor het project MEGA. De opdrachtgever is Stadsarchief Rotterdam. Het doel van het ontwikkelde lesmateriaal is om de leerlingen een beeld bij te brengen van het thema waar zij op spelende wijze mee aan de slag gaan.
Schooltv: Rotterdam gebombardeerd.
