Hongaarse opstand en Praagse lente
Leerdoelen
Imre Nagy, premier van de Hongaarse communistische regering, begon zijn hervormingspolitiek in de vroege jaren ’50 van de vorige eeuw. In 1968 kende Tsjecho-Slowakije een ‘Praagse Lente’ en kregen de burgers van dat land meer vrijheid. De Sovjet-Unie heeft aan beide hervormingsgezinde bewegingen met geweld een einde gemaakt. Zijn ze daardoor mislukt? Of heeft het de burgers in beide landen toch meer vrijheid en inspraak opgeleverd? Daarover gaat deze opdracht.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
- De achtergronden van de volksopstand in Hongarije in 1956 beschrijven.
- Beschrijven hoe de opstand verliep en hoe de Sovjet-Unie er een einde aan maakte.
- Vertellen wat de achtergronden waren van de Praagse Lente in Tsjecho-Slowakije.
- Uitleggen waarom de Sovjet-Unie de hervormingsbeweging een halt toeriep.
- Je mening geven over de vraag of de Hongaarse Opstand en de Praagse Lente zijn mislukt of toch enig resultaat hebben gehad.
Eindproduct-Beoordeling
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht maak je een verslagje over de volgende stelling: “De Hongaarse Opstand en de Praagse Lente hebben voor de burgers van Hongarije en Tsjecho-Slowakije niets opgeleverd.”
Het is de bedoeling dat je goed nadenkt over deze stelling en een gemotiveerd standpunt inneemt.
Beoordeling
Je docent beoordeelt de kwaliteit van je verslag, het klassengesprek en de manier waarop jullie je stellingname met argumenten hebben onderbouwd.
- De inhoud: verslagje waarin je laat zien wat je vindt van de stelling dat met de Hongaarse Opstand en de Praagse Lente niets bereikt is. En heb je je mening over de stelling onderbouwd met heldere en geldige argumenten?
- De vorm: schriftelijk via elo
Werkwijze
Activiteiten
| Stap |
Groepsgrootte |
Activiteit |
| Stap 1 |
Alleen |
Tekst lezen over de Hongaarse Opstand van 1956. |
| Stap 2 |
Alleen |
Tekst lezen over de Praagse Lente. |
| Stap 3 |
Alleen |
verslagje en een klassengesprek voeren. |
Benodigdheden:
- Pen
- Vel papier
- Een paperclip
Tijd:
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.
Stap 1
De Hongaarse Opstand van 1956
Kijk naar een fragment uit de Schooltv-film “De Praagse Lente - Koude Oorlog”.
Bekijk van 1:12 tot 2:14 min.
Vraag:
- Tussen het ontstaan van het IJzeren Gordijn in Europa en 1989 werden Hongarije en Tsjecho-Slowakije (zie Stap 2) satellietstaten van de Sovjet-Unie genoemd. Toen werd ook gezegd dat ze in de invloedssfeer van de Sovjet-Unie lagen. Waarom, denk je?
De opstand die in het filmfragment wordt beschreven, kwam niet uit de lucht vallen. Integendeel.
De aanloop naar de opstand begon al in 1953 toen Jozef Stalin overleed en Chroestsjov hem als leider van de Sovjet-Unie opvolgde. Op 25 februari 1956 hield hij een toespraak tijdens het 
partijcongres van de communistische partij van de Sovjet-Unie. Hierin uitte hij felle kritiek op het beleid dat Stalin had gevoerd. Tot dan toe was Stalin altijd als een halfgod vereerd in de Sovjet-Unie en was het ongehoord en gevaarlijk om kritiek op hem te uiten.
Door Chroestsjov’s woorden kregen de burgers in de satellietlanden van de Sovjet-Unie de hoop en verwachting dat er hervormingen mogelijk waren, hoop op meer vrijheden.
In juni 1956 gingen in de Poolse stad Poznan arbeiders in staking en later ook de straat op, demonstrerend voor betere omstandigheden. De opstand werd bloedig onderdrukt. Een grote legermacht kreeg de opdracht de demonstraties neer te slaan. Het aantal doden werd geschat op ruim 50, mogelijk tegen de 100. Honderden mensen raakten gewond. De hoop van de burgers werd de bodem ingeslagen, maar in oktober van hetzelfde jaar trad er wel een nieuwe regering aan. De nieuwe ministersploeg stond onder leiding van Władysłav Gomułka, die minder aan de leiband van de Sovjet-Unie liep en meer hervormingen toestond.
Hoewel de demonstraties in Poznan hard werden neergeslagen, hadden ze in Hongarije grote gevolgen. Duizenden studenten gingen in Boedapest de straat op om hun steun te betuigen aan 
de demonstranten in Polen. Het groeide uit tot een massaal protest tegen de Russen en de regering. De opstand breidde zich over het hele land uit en ook de soldaten van het Hongaarse leger onder leiding van generaal Pál Maléter sloten zich aan. De demonstranten wilden Imre Nagy terug, de hervormingsgezinde premier die in 1955 werd afgezet met Chroestsjov’s toestemming.
Het leek een succes te worden. János Kádár werd de nieuwe secretaris van de Hongaarse communistische partij en Imre Nagy werd opnieuw benoemd als regeringsleider. Hij stelde verregaande hervormingen in het vooruitzicht. Hij wilde zelfs vrije verkiezingen en het vertrek van alle Sovjettroepen uit Hongarije. Dat ging de leiding van de Sovjetunie in Moskou veel te ver. Ook de andere Warschaupactlanden werden bang voor een kettingreactie. Een succes van de Hongaarse hervormingen zou de eigen bevolking mogelijk aanmoedigen zich tegen de overheersing van de communistische partij te keren.
Bekijk nu de onderstaande video over de Hongaarse opstand:
Vragen:
- Wie waren als eersten in opstand gekomen tegen de Russische bezetters in Hongarije en het communistische bewind van het land?
- Wat gebeurde er toen troepen uit de Sovjet-Unie met tanks de opstand onderdrukten?
Een delegatie van de opstandelingen onder leiding van Maléter ging in onderhandeling met Sovjetmilitairen, gelegerd in Hongarije. Tijdens de onderhandelingen werden Maléter en de zijnen gearresteerd.
Toen Nagy bekend maakte dat Hongarije uit het Warschaupact zou stappen (het militaire bondgenootschap van Europese Oostbloklanden onder leiding van de Sovjet-Unie), greep Chroestsjov hard in en maakten Sovjetmilitairen een einde aan de opstand.
János Kádár koos de kant van de Sovjets en nam de teugels in handen. Hij liet Nagy en Maléter terechtstellen. Aanvankelijk voerde Kádár een streng en autoritair bewind maar vanaf 1968 gaf hij de Hongaarse burgers steeds meer vrijheid. Zo kwam er beperkte persvrijheid en mochten Hongaren onder bepaalde voorwaarden naar het buitenland reizen.
Vraag:
- Chroestsjov gaf de burgers in het Oostblok hoop. Hoop op wat? En waaraan ontleenden de burgers die hoop?
Stap 2
Praagse Lente
Ook Tsjecho-Slowakije was na de Tweede Wereldoorlog een satellietstaat van de Sovjet-Unie. Het land, dat inmiddels is opgesplitst in Tsjechië en Slowakije, werd in de jaren vijftig door de communistische machthebbers streng geregeerd. Elke kritiek of tegenstand werd met harde hand de kop ingedrukt. In de jaren zestig kwamen er langzamerhand wat meer vrijheden. De economie deed het wat beter dan in de andere Sovjet-satellietstaten. In 1967 werd Tsjecho-Slowakije door een landbouwcrisis getroffen. Al snel werd duidelijk dat er onder boeren en arbeiders een grote onvrede was over het strakke bewind van Antonín Novotný, de toenmalige president en leider van de Tsjecho-Slowaakse communistische partij. Hervormingsgezinde leden van de partij grepen die ontevredenheid aan om Novotný als partijleider te vervangen door Alexander Dubček. Daarmee begon een periode van hervormingen die nu bekend staat als de Praagse Lente.
Kijk nu naar drie fragmenten uit de Schooltvfilm “De Praagse Lente / Koude Oorlog” en beantwoord de bijbehorende vragen op de volgende pagina.
• Van 2:24 tot 9:10 minuten
• Van 9:41 tot 13:17 minuten
• Van 13:57 tot 14:24 minuten
Vragen:
- Wat wilde Dubček bereiken met zijn verregaande hervormingen?
- Waarom konden Tsjecho-Slowaken na het aantreden van Dubček openlijk voor hun mening uitkomen en kritiek uitoefenen op hun regering en deden ze dat met groot enthousiasme?
- Waarom werd de 1-Meiparade in Praag in 1968 veel drukker bezocht dan in voorgaande jaren?
- Wat mochten de Tsjecho-Slowaken tijdens het bewind van Dubček nog meer doen dan openlijk voor hun mening uitkomen?
- Wat was er volgens Vojtech Ban bereikt door de Praagse Lente?
- Waarom liet Leonid Brezjnev, sinds 1964 de leider van de Sovjet-Unie een einde maken aan de Praagse Lente?
Stap 3
Verslagje
Toen met geweld een einde was gemaakt aan de Hongaarse Opstand, keerde de oude orde in Hongarije helemaal terug. Dat gebeurde ook in Tsjecho-Slowakije toen aan de Praagse Lente met geweld een einde was gemaakt. Zou je zeggen.
Moesten de Hongaren en de Tsjecho-Slowaken wachten op meer vrijheden en democratie in hun land tot de communistische machthebbers in 1989 het veld ruimden? Of kwamen die vrijheden en meer democratie al eerder? En zo ja, hadden de hervormingsbewegingen daarmee te maken?
Daar gaan jullie goed over nadenken. Verplaats je naar het begin van 1989 en kijk terug op de periode vanaf 1956 in Hongarije en vanaf 1968 in Tsjecho-Slowakije.
Verslag over jou standpunt over de stelling: “De Hongaarse Opstand en de Praagse Lente hebben voor de burgers van Hongarije en Tsjecho-Slowakije niets opgeleverd.”
- Jij schrijft erbij of je het eens of oneens bent met die stelling. Of misschien zit je mening er ergens tussenin. Onderbouw je standpunt met argumenten.
Klaar? Inleveren via elo
Begrippenlijst
Invloedssfeer
Met het woord invloedssfeer bedoelen we het gebied waar een staat invloed op heeft en de macht heeft om de zaken naar zijn hand te zetten. |
Satellietstaten
Landen die onafhankelijk zijn, maar in werkelijkheid worden gedomineerd door een ander land. Met Satellietstaten worden meestal de landen bedoeld van het Warschaupact die tussen 1945 en 1989 binnen de invloedssfeer van de Sovjet-Unie lagen: Het Oostblok. |
Warschaupact
Het Warschaupact was een militair bondgenootschap van communistische landen, dat tussen 1955 en 1991 heeft bestaan. Het werd opgericht als reactie op en tegenhanger van de NAVO. |
Hongaarse Opstand
Volksopstand in Hongarije tegen de regering en tegen de Sovjet-Unie, van 23 oktober tot 10 november 1956. Na de opstand werd Imre Nagy de nieuwe premier en János Kádár de nieuwe voorzitter van de communistische partij. |
Praagse Lente
Periode in Tsjecho-Slowakije van januari 1968 tot
20 augustus 1968. Alexander Dubček voerde een gematigde koers in het communistische land. Deze periode werd door de Sovjet-Unie met geweld beëindigd. |
Kádár
János Kádár (1912 - 1989) was van 1956 tot 1988 secretaris-generaal van de Socialistische Arbeiderspartij in Hongarije. |
