Herstelbetalingen
Leerdoelen
Nadat Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en de Verenigde Staten de Eerste Wereldoorlog van Duitsland en diens bondgenoten hadden gewonnen, werd Duitsland onderworpen aan de Vrede van Versailles. Met dit verdrag werd Duitsland zwaar gestraft voor zijn rol in die oorlog. Over dat verdrag en de gevolgen ervan voor Duitsland gaat deze opdracht.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
- Vertellen wat de Vrede van Versailles is.
- Vier strafmaatregelen noemen tegen Duitsland die in de Vrede van Versailles werden opgenomen.
- Uitleggen welke gevolgen enkele van deze strafmaatregelen hadden voor de economie van Duitsland.
- Toelichten hoe de Duitse regering aan die gevolgen het hoofd bood.
- Vertellen hoe en waarom de Verenigde Staten Duitsland steunde.
Werkwijze
Activiteiten
| Stap |
Groepsgrootte |
Activiteit |
| Stap 1 |
Alleen |
Tekst lezen over de zware straffen voor Duitsland vanwege de rol die dat land in de Eerste Wereldoorlog speelde. |
| Stap 2 |
Alleen |
Tekst lezen over vernedering, armoede en hyperinflatie in Duitsland. |
| Stap 3 |
Alleen |
Tekst lezen over reddingsplannen voor Duitsland na de Eerste Wereldoorlog. |
| Na Stap3 |
Alleen |
Inleveren antwoorden op alle vragen via elo |
Benodigdheden
- Pc met internet
- Facebook
- Printer
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Stap 1
Zware straffen Duitsland voor rol in de Eerste Wereldoorlog
Op 11 november 1918 kwam met de Wapenstilstand een einde aan het geweld van de Eerste Wereldoorlog. De Duitse keizer Wilhelm II trad af en de sociaaldemocraten riepen in Duitsland een republiek uit met een parlementaire democratie. Het werd de Republiek van Weimar genoemd omdat in de Duitse stad Weimar de grondwet voor de republiek werd afgekondigd. Communisten die in Duitsland een revolutie wilden ontketenen en nationaalsocialisten onder leiding van Adolf Hitler wilden de regering omverwerpen. Tussen 1919 en 1923 probeerden de communisten dat ook, meermalen zelfs, maar de republiek van Weimar hield stand en zou pas in 1933 ten einde komen door de machtsovername van Hitler en zijn sociaaldemocraten.
Naast deze binnenlandse onrust had de Republiek van Weimar een ander probleem: Duitsland werd zwaar gestraft voor zijn rol in de Eerste Wereldoorlog. Het zit zó:
Duitsland en zijn bondgenoten hadden de Eerste Wereldoorlog verloren van de Geallieerden Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en de Verenigde Staten. Deze landen gaven alleen Duitsland de schuld van deze oorlog en vonden dat Duitsland hiervoor flink moest boeten. Om dat alles in een vredesverdrag met Duitsland vast te leggen kwamen in januari 1919 regeringsleiders en diplomaten uit deze landen (en 23 andere landen) in Versailles bij Parijs bijeen.
Na vijf maanden onderhandelen kwam het vredesverdrag tot stand en werd het door Duitsland en de Geallieerden op 28 juni 1919 getekend. Dit verdrag heet Vrede van Versailles. Met het tekenen van dit verdrag kwam officieel een einde aan de Eerste Wereldoorlog.
Kijk om te zien hoe Duitsland werd gestraft naar het eerste fragment uit de film “Het Verdrag van Versailles en de directe gevolgen”.
Vragen:
- Wat wilde president Wilson van de VS bereiken tijdens de conferentie in Versailles?
- Wat wilde premier Clemenceau van Frankrijk Duitsland aandoen en waarom?
- Wat was de bedoeling van premier Lloyd George van Groot-Brittannië met Duitsland en waarom?
- Wat wilde premier Orlando van Italië bereiken op de conferentie in Versailles?
- Welke twee landen die in de Eerste wereldoorlog meevochten, deden niet mee aan de conferentie?
- Waarom waren zij er niet bij?
- Welke strafmaatregelen tegen Duitsland werden in de Vrede van Versailles opgenomen?
- Kijk naar de twee landkaarten. In het filmfragment wordt een gebied genoemd dat Duitsland kwijtraakte na de oorlog. Kun je nog een tweede gebied noemen?
Stap 2
Vernedering, armoede en hyperinflatie
De manier waarop de Vrede van Versailles tot stand kwam en de strafmaatregelen in dat verdrag waren voor de Duitsers een grote vernedering. Veel Duitsers, en vooral de nationaalsocialisten noemden dit verdrag dan ook een Schanddiktat (schandelijk dictaat). Ze namen het de regering kwalijk dat ze het verdrag had getekend en meewerkte aan de herstelbetalingen. Mede daarom probeerden communisten en nationaalsocialisten aan de macht te komen in Duitsland.
Niet alleen voelden veel Duitsers zich diep gekrenkt en waren ze boos op hun regering, ook merkten ze dat de economie van hun land zwaar te lijden had van de strafmaatregelen uit de Vrede van Versailles. Bovendien kwamen veel Duitsers door dit verdrag in een ander land te wonen zonder te verhuizen. Verder werd in het Rijnland een geallieerde troepenmacht gelegerd en moesten Duitse soldaten er weg blijven. Die geallieerde troepenmacht zou tot 1935 in het Rijnland blijven.
Maar het waren vooral de herstelbetalingen waar Duitsland mee worstelde. Duitsland moest 132 miljard goudmark betalen aan Frankrijk, België en aan Groot-Brittannië (zoals je in Stap 3 zult zien). Dit bedrag werd over vele jaren uitgesmeerd, maar elk jaar opnieuw moest de regering diep in de buidel tasten om aan de betalingsverplichtingen te voldoen. Veel ruimte voor andere uitgaven bleef er niet over.
Bovendien moest een deel van het bedrag worden betaald met goederen en materialen die ook nodig waren om de Duitse economie gaande te houden: steenkool, ijzererts, sommige schepen van de Duitse handelsvloot en materialen van de Duitse spoorwegen en machines en installaties in Duitse fabrieken.
Door deze betalingen in geld en in natura (goederen) ging het slecht met de Duitse economie met als gevolg hoge voedselprijzen, wijdverbreide armoede en grote werkloosheid. Om de herstelbetalingen te kunnen blijven doen liet de Duitse regering geld bijdrukken zodat er inflatie (het geld wordt minder waard door stijgende prijzen en lonen) optrad. De regering hoopte dat die inflatie de geallieerden ervan zou overtuigen dat Duitsland niet in staat zou zijn het hele bedrag aan herstelbetalingen te voldoen.
De inflatie begon in januari 1923 steeds sneller te gaan toen Frankrijk en België met troepen het Ruhrgebied binnenvielen en bezetten om er steenkool te vorderen. Dat deden ze omdat Duitsland volgens de geallieerden niet aan al zijn herstelbetalingen had voldaan. Uit protest tegen deze bezetting gingen arbeiders en ambtenaren in het Ruhrgebied in staking. Zij kregen van de Duitse overheid hun salaris doorbetaald. Ook bleef de regering geld bijdrukken voor de herstelbetalingen en om Duitse burgers aan geld te helpen. Inflatie werd hyperinflatie.
Om een indruk te geven van wat hyperinflatie is, geven we als voorbeeld de stijging van de prijs van brood in Duitse winkels.
| December 1921 |
4 Mark (de Duitse munteenheid in die tijd). |
| December 1922 |
163 Mark |
| Januari 1923 |
250 Mark |
| April 1923 |
474 Mark |
| Augustus 1923 |
69.000 Mark |
| November 1923 |
201.000.000.000 Mark |
Bron: www.duitslandinstituut.nl
De lonen gingen wel omhoog, maar lang niet snel genoeg om de stijging van de prijzen bij te houden. Daardoor konden de Duitsers steeds minder kopen met het geld dat ze verdienden. Geld dat voor het uitkeren van pensioenen opzij was gezet, werd steeds minder waard en ten slotte helemaal waardeloos.
Veel Duitsers, vooral communisten en nationaalsocialisten, waren woedend over de hyperinflatie, de werkloosheid en de armoede en gaven de regering hiervan de schuld. In november 1923 probeerden de communisten voor de zoveelste keer door een staatsgreep aan de macht te komen in Duitsland. In dezelfde maand probeerden ook Hitler en zijn nationaalsocialisten dat. Eerst zouden ze met een coup in München de macht grijpen in Beieren om daarna vanuit Berlijn, waar de landsregering zat, te proberen heel Duitsland in hun macht te krijgen. Beide pogingen om de regering ten val te brengen mislukten. De coup in München van de nationaalsocialisten staat nu bekend als de Hitler-Putsch.
Vragen:
- Wat was de overeenkomst tussen de verschillende goederen en materialen die Duitsland voor het doen van herstelbetalingen aan Frankrijk en België moest geven?
- Hoe werden alle Duitsers in 1923 miljardair zonder zich rijk te kunnen voelen?
- Stel, je woonde in 1923 in Duitsland en je had geld op een spaarrekening staan. Waarom zou de hyperinflatie voor jou dan een ramp zijn geweest?
Stap 3
Reddingsplannen voor Duitsland
In augustus 1923 trad een nieuwe regering aan in Duitsland onder leiding van de politicus Gustav Stresemann. Deze regering probeerde de Duitse economie weer op de rails te zetten door een einde te maken aan de stakingen in het Ruhrgebied, door te bezuinigen op de overheidsuitgaven en door in november 1923 een nieuwe munt in te voeren, de Rentenmark. Eén Rentenmark was een miljard oude marken waard. Dankzij de nieuwe munt en de bezuinigingen kwam er een einde aan de hyperinflatie.
Bij het weer op poten zetten van de economie kreeg de regering van Stresemann hulp van de geallieerden. Duitsland kreeg meer tijd voor de herstelbetalingen en kreeg economische hulp van de Verenigde Staten.
Bekijk het filmfragment “Historische Context Duitsland" over het Dawes plan.
Door het Dawesplan en het ingrijpen van de Duitse regering ging het vanaf 1924 beter met de economie. De welvaart steeg maar was wel ongelijk verdeeld. Duitsland moest de leningen van het hulpprogramma van de Verenigde Staten terugbetalen en had nog steeds grote moeite om herstelbetalingen te doen. Daarom werd in 1929 een nieuw hulpprogramma van de Verenigde Staten gelanceerd, het Youngplan. Dat plan kwam niet van de grond omdat de Verenigde Staten in het najaar van 1929 zelf in een diepe economische crisis terecht kwam.
Vragen:
- Wat was het Dawesplan?
- Waarom kwamen de Verenigde Staten Duitsland te hulp met dit plan?
- Wat voor effect hadden dit plan en het beleid van de regering-Stresemann op de Duitse economie?
- Waarom wilde en kreeg Duitsland in 1929 het Youngplan?
Begrippenlijst
Vrede van Versailles
Het Verdrag van Versailles, ook Vredesverdrag van Versailles of Vrede van Versailles genoemd, was een verdrag tussen Duitsland en de Entente waarmee de Eerste Wereldoorlog formeel werd beëindigd. Het werd ondertekend op 28 juni 1919 in Versailles bij Parijs. |
Herstelbetalingen
Betalingsverplichting die de aanvallende partij van een oorlog kan worden opgelegd door de aangevallen partij, om de schade te vergoeden. Na de Eerste Wereldoorlog werd Duitsland verplicht om herstelbetalingen te doen aan Frankrijk, België en Groot-Brittannië. |
Gebiedsafstand
Een land doet op verzoek van de vijand tijdens of na een oorlog afstand van bepaalde gebieden. |
Demilitarisatie
Het door de winnende partij na een oorlog ontdoen van de vijand van alles wat militair is. Bijvoorbeeld ontwapening van de militairen en alle munitie in beslag nemen. |
Republiek van Weimar
Met de Republiek van Weimar wordt bedoeld: Duitsland in de periode 1918/1919 tot 1933. In de stad Weimar kreeg de republiek in 1919 haar grondwet. |
Inflatie
Het geld in een land wordt minder waard door stijgende prijzen en lonen. |
