Welkom bij de docentenhandleiding voor de lessenserie 'Als een raket door de ruimte'. De lessen zijn geschikt voor leerlingen van groep 5 van het basisonderwijs. Naast de kennis over astronauten, raketten en ons zonnestelsel wordt er veel aandacht besteed aan de vaardigheid 'informatie zoeken op internet.'
De structuur
Het lessenpakket
Het lessenpakket bestaat uit 4 lessen en een toets. Van die lessen is er een practicumles die aansluit bij de theorieles ervoor. Elke les gaat over een ander aspect van het thema ruimte. Er is een les over astronauten, over raketten en over ons zonnestelsel.
De lessen
Elke les bevat tekst en opdrachten, de opdrachten volgen altijd direct op de bijbehorende tekst. Bepaalde lessen (les 1, les 4) bevatten video's, de kinderen dienen deze te luisteren met hun koptelefoon. De les begint met een introductie en dan worden de lesdoelen genoemd, daarna komt de inhoud en de les wordt tenslotte afgesloten met een korte samenvatting die alle leerdoelen beantwoord en vooruitblikt op de volgende les. Als er aanvullende documenten nodig zijn voor de les staan deze aan het einde van de les in de docentenhandleiding.
Gebruik van de online lessen
Navigeren
De lessen zijn opgedeeld in kleinere deelonderwerpen, links bovenaan de pagina staat een inhoudsopgave waarmee door de les genavigeerd kan worden. Om naar het volgende onderdeel te gaan moet in die inhoudsopgave het onderdeel worden aangeklikt. De kinderen zien telkens alleen het deelonderwerp waar ze mee bezig zijn op de pagina.
De opdrachten
In elke les zitten opdrachten, wanneer na het beantwoorden dient op controleren geklikt te worden. Dan wordt aangegeven of het antwoord goed is (gelsoten vragen) of wat het juiste antwoord is (open vragen), in beide gevallen kan het gegeven antwoord aangepast worden. Spreek zelf met de leerlingen wat van hen wordt verwacht wat betreft het verbeteren van hun antwoord.
De video's
De lessen bevatten naast tekst en opdrachten ook video's, de kunnen niet op volledig scherm worden bekeken en hebben ook niet allemaal geluid. De video's in de lessen staan allemaal op volledig geluid wanneer deze worden afgespeelt, het geluid van de computer kan worden aangepast tijdens het luisteren. Wanneer niks te horen is heeft de video dus geen geluid.
Het stappenplan voor online zoeken
In dit lessenpakket wordt er veel aandacht besteed aan de vaardigheid 'zoeken op internet', hiervoor wordt in alle lessen hetzelfde stappenplan gevolgd. De kinderen doen dit aan de hand van vragen die ze voor elke stap moeten beantwoorden.
Het stappenplan bestaat uit de volgende vragen:
1. Wat is de vraag die beantwoord moet worden?
2. Wat zijn de 2-3 belangrijkste woorden uit de vraag?
3. Welke zoekmachine is het meest geschikt voor het zoeken?
4. Hoe kan ik mijn antwoord controleren?
Als het antwoord bij de controle toch niet klopt:
5. Herhaal stap 2 tot en met 4
Om te voorkomen dat leerlingen op een verkeerde manier de informatie gaan filteren is het belangrijk dat de leerkracht sturing biedt in de vorm van coaching tijdens het zoeken en het stellen van controlevragen gedurende het lessenpakket.
Les 1: Ruimtereizigers
Benodigdheden
- Digibord
- Chromebooks
- Koptelefoons
Lesdoelen
Na deze les weten de kinderen...
...dat André Kuipers een Nederlandse astronaut is.
...dat de zwaartekracht op aarde anders is dan in de ruimte
...dat je in de ruimte kan zweven doordat er geen zwaartekracht is
...wat astronauten eten tijdens hun ruimtereis
Lesbeschrijving
In deze les worden de onderwerpen André Kuipers, zwaartekracht en astronautenvoedsel behandeld. De les bevat een video en een aantal opdrachten, een van de opdrachten is een zoekopdracht op het internet. Verder bevat de les een open vraag, na invullen van het antwoord komt een uitleg van het juiste antwoord. Er wordt niet aangegeven of het ingevulde antwoord goed of fout is, na het invullen en lezen van de uitleg bij de vraag kunnen de kinderen dus door met de rest van de les.
Activiteiten
Energizer: Net als een astronaut
Als een astronaut de ruimte in gaat doet hij dat in een raket. Doe net alsof jij de astronaut bent. Je begint met staan achter je stoel.
- De astronaut moet een een hoge trap op om bovenin de raket te komen.
- Dan gaat hij zitten in de stoel en doet zijn gordel om.
- De raket gaat tijdens het opstijgen heel erg schudden, gelukkig blijft de astronaut in zijn stoel zitten door de gordel
- Als de raket in de ruimte is en zijn gordel afdoet begint hij te zweven rond zijn stoel, er is namelijk geen zwaartekracht meer.
Ruimtereizigers
Astronauten zijn echte helden: ze besturen een raket, gaan de ruimte in waar nog nooit iemand geweest is en ze kunnen zweven! Maar ken jij al een astronaut? Weet jij waarom ze kunnen zweven en hoe ze eigenlijk aan eten komen? Vandaag leren we hoe astronauten leven als ze in de ruimte rondzweven.
Deze les
Na deze les weet je...
...dat André Kuipers een Nederlandse astronaut is.
...dat de zwaartekracht op aarde anders is dan in de ruimte
...dat je in de ruimte kan zweven doordat er geen zwaartekracht is
...wat astronauten eten tijdens hun ruimtereis
André Kuipers
Wist je dat er een hele bekende Nederlandse astronaut is? Dat is André Kuipers en misschien heb je al wel eens van hem gehoord. Hij is al twee keer(!) de ruimte in gegaan om onderzoek doen en dankzij hem weten we nu een stuk meer over de ruimte. Hiervoor heeft hij zelfs een lintje van de Koning gekregen, wat een eer!
Zwaartekracht
Om andere planeten en de maan te onderzoeken kun je niet op een afstandje blijven kijken, daarvoor moet je toch echt uit de raket en op de planeet landen. Lopen op de maan of op een andere planeet gaat alleen niet zo makkelijk als op aarde. Op aarde hebben we zwaartekracht. Die zorgt ervoor dat wij altijd op de grond blijven en dat als we de lucht in springen, als een soort magneet weer teruggetrokken worden. In de ruimte is er géén zwaartekracht. Daar is er geen magneet in de planeet die je met beide beentjes op de grond zet. Daardoor kan je wat minder snel bewegen, maar vooral, kan je zweven!
In de ruimte is zwaartekracht anders dan op aarde, waardoor alles zweeft!
Voedsel in de ruimte
Een ruimtereis kan bijna een jaar duren en dan moet je ook nog terug! Je kan niet al het eten in één keer meenemen, want dat past niet en dan is er na een week al veel eten bedorven. Je kunt niet zomaar een bezorger naar André en de andere bemanningsleden laten gaan om hem elke dag zijn avondeten brengen. Daarom wordt er eens in de zoveel tijd een pakketje de lucht in geschoten. Hierin zitten voorverpakte maaltijden en vers fruit zodat onze helden wel gewoon lekker kunnen eten en genoeg vitaminen binnen krijgen.
Astronauten die avond eten. Dat eten ze uit veel zakjes met daarin eten.
Heel goed gedaan! Je kent nu alle stappen die je nodig hebt om iets op te zoeken op het internet. Ga nu in tweetallen echt op zoek naar het antwoord op deze vraag:
Wat zijn 2 voorbeelden van voedsel dat astronauten eten?
Vergeet niet de informatie uit de vorige vragen te gebruiken!
Samengevat
- André Kuipers is een Nederlandse astronaut.
- De zwaartekracht op aarde is anders dan in de ruimte.
- In de ruimte zweef je omdat er geen zwaartekracht is.
- Voorbeelden van voedsel voor astronauten zijn gedroogd fruit en gekoelde groenten.
Hopelijk weet je nu wat meer over hoe het is om astronaut te zijn en in de ruimte te moeten reizen.
Volgende les gaan we het hebben over raketten, tot dan!
Les 2: De raket
Benodigdheden
- Digibord
- Chromebooks
Lesdoelen
Na deze les weten de kinderen...
...De 4 onderdelen van een raket aan te wijzen.
...Dat er verschillende soorten raketten zijn.
Lesbeschrijving
De les bestaat uit twee deelonderwerpen: de verschillende delen van een raket en dat het verschillende soorten raketten zijn. In deze les wordt een nieuw soort vragen geïntroduceerd, de kinderen moeten een plek aanklikken.
Activiteiten
Energizer: Net een raket.
- De kinderen gaan staan achter hun stoel en doen hun handen boven hun hoofd tegen elkaar, nu zijn ze een raket.
- Rustig op de plaatst stappen is de raket die aan het opstarten is.
- Op de plaats rennen is de raket die opstijgt.
- Dan weer rustig stappen is de raket die is aangekomen in de ruimte.
- De kinderen kunnen weer op hun plaats gaan zitten
2. Raketten
Met een raket op weg naar de ruimte! André Kuipers zit nu nog rustig in zijn stoel, maar straks zweeft hij rond in zijn raket. Maar hoe zit zo’n raket nu in elkaar? Waarom ziet hij er niet uit als een vliegtuig? Vandaag duiken we in een raket om het allemaal uit te zoeken!
Deze les
Na deze les weet je...
...De 4 onderdelen van een raket aan te wijzen.
...Dat er verschillende soorten raketten zijn.
De raket
Als je ooit in een vliegtuig bent geweest, weet je dat een vliegtuig heel erg groot is. Maar een ruimte raket kan nog veel groter zijn.
Een raket moet heel erg veel kracht geven om in de ruimte te komen. Dit komt omdat hij moet ontsnappen aan de zwaartekracht van de aarde. Dit doet de raket door heel erg hoog te vliegen. Om zo hoog te komen heeft de raket verschillende delen, onderdelen om te helpen.
In de afbeelding hiernaast is een ruimte raket te zien. De motoren zitten onderop. De motoren zorgen ervoor
dat de raket omhooggaat. Daarna komen er onderdelen die we trappen noemen. Deze trappen helpen om de raket omhoog te krijgen. In elke trap zit brandstof, hoe meer trappen hoe meer brandstof de raket heeft. Als je van beneden naar boven
gaat, tel je elke trap op. De onderste trap is de eerste trap, daarboven is de tweede trap en daarboven is de derde trap. Sommige raketten hebben zelfs 4 of 5 trappen!
Helemaal bovenin, daar zit André Kuipers, hij zit in de commando module, naast de service module. De service module heeft allemaal frisse lucht bij zich. Zo hoeft André niet de hele reis zijn ruimtepak aan.
Verschillende soorten raketten
Er zijn verschillende soorten raketten. De raket in afbeelding 1 is maar een voorbeeld. Sommige raketten zien eruit als de raket van André Kuipers. Andere raketten lijken meer op vliegtuigen, die we door de lucht zien vliegen.
Een voorbeeld van een voertuig dat ook in de ruimte kan, maar geen ruimte raket is, is de space shuttle.
Samengevat
- Een raket moet heel veel kracht geven om van de aarde weg te komen.
- Onderaan de raket zitten de motoren, daarboven zitten de trappen en helemaal bovenin zitten de commando module en de service module.
- Er zijn verschillende soorten raketten, voorbeelden zijn ruimteraketten en spaceshuttles
Deze les hebben we gekeken naar de raket, het voertuig wat de astronaut gebruikt om naar de ruimte te gaan en hebben we een ruimteraket en een space shuttle bekeken. In welk van de twee zou jij het liefst willen zitten?
Volgende les gaan we een eigen raket bouwen, tot dan!
...Een stappenplan opzoeken op internet om een flessenraket te bouwen.
...Met behulp van een stappenplan een flessenraket maken.
Lesbeschrijving
Dit is een practicumles, de kinderen beginnen echter met het zoeken naar een uitleg voor hoe je een flessenraket moet maken. Dit zijn een aantal vragen, de les eindigd met een mededeling dat de leerkracht zo begint met het practicum en dat de kinderen daarop moeten wachten. Dit kan ook worden aangegeven bij aanvang van de les. Daarnaast is een een stappenplan om de kijken of de kinderen aan de leerdoelen voldoen.
Activiteiten
De leerlingen gaan een raket maken van een fles, hiervoor hebben ze als een site gevonden waarop de uitleg staat. Voor het practicum is een instructiekaart die uitgeprint kan worden. Daarnaast is er een checklist voor het practicum om te kunnen zien of het gewenste niveau is behaald. Voor het lanceren van de raket is een kurk nodig met daarin een fietsventiel, deze moet voor het practicum worden voorbereid, een gedetailleerde uitleg hiervoor is te vinden op de volgende site: https://nl.wikihow.com/Een-raket-maken-van-een-fles
Op naar de sterren!
Zou jij niet ook eens een dagje naar de sterren willen? Vorige les hebben we gezien hoe een raket eruit ziet, vandaag gaan we onze eigen raket maken! Natuurlijk kunnen we hem niet zo groot maken, maar met 1 plastic fles en een fietspomp kunnen we wel een raket richting de ruimte in sturen!
Deze les
Na deze les kan je...
...Een stappenplan opzoeken op internet om een flessenraket te bouwen.
...Met behulp van een stappenplan een flessenraket maken.
Het bouwen van een raket
De vorige les hebben we via Google al een antwoord gekregen op de vraag waar de astronauten zitten in een space shuttle. Nu gaan we met Google opzoek naar een manier om onze eerste eigen flessen raket te maken.
Zelf gemaakte flessenraket.
Nu wordt het tijd om op zoek te gaan naar een uitleg over hoe je een flessenraket moet maken. Check bij de vraag hieronder je gevonden site. Tip: in het Engels is een flessenraket een 'bottle rocket' en maken is 'build'.
De juf gaat zo beginnen met de uitleg over het bouwen van de raket. Wacht even op je plek tot de uitleg begint.
Samengevat
- Voor het maken van een flessenraket kan je een stappenplan op het internet vinden, door dat te volgen kan je een flessenraket bouwen.
Volgende les gaan we het hebben over planeten en kometen, tot dan!
De neuskegel zit goed vast aan de onderkant van de fles
De vinnen zijn als rechthoekige driehoek uitgeknipt.
De vinnen zitten stevig vast aan de fles.
Er is ballast toegevoegd om de raket zwaarder te maken.
Er zit genoeg water in de fles.
Er zit een gat in de kurk.
De kurk zit goed vast in de flessenhals.
Het naaldventiel van de fietspomp zit goed in het gaatje in de kurk.
De raket vliegt de lucht in als deze wordtgelanceerd.
Les 4: Planeten en kometen
Benodigdheden
- Digibord
- Chromebooks
- Koptelefoons
Lesdoelen
Na deze les weten de kinderen...
...de acht planeten van ons zonnestelsel.
...dat Pluto een dwergplaneet is.
...een ezelsbruggetje voor de acht planeten uit ons zonnestelsel.
...dat door draaiing van de aarde het dag en nacht wordt.
...drie kenmerken van een komeet.
Lesbeschrijving
Deze les bevat veel verschillende onderwerpen en meerdere instructievideo's, het is dus belangrijk dat er ruim de tijd voor wordt genomen om deze les te doen en dat alle kinderen een koptelefoon hebben. De onderwerpen die in de les aan bod komen zijn: de planeten in ons zonnestelsel, het onstaan van dag en nacht en kometen. Elk deelonderwerp wordt uitgelegd in een video en een tekst en heeft een aantal verwerkingsvragen.
Activiteiten
Demonstratie:
benodigdheden: bal, (zak)lamp, stift
Tijdens de demonstratie is de bal onze aarde. Zet een stip op de bal, dat is de plek waar we staan. De aarde draait elke dag een rondje om zijn as terwijl de zon op één plek blijft staan. Laat dit zien door vanaf een punt met de lamp te schijnen en de bal rond te draaien, kun je zien dat het soms donker is op de plek van de stip? Dan is het dus nacht! En als het licht is dan is het dag.
Energizer: Net een raket.
De kinderen gaan staan achter hun stoel en doen hun handen boven hun hoofd tegen elkaar, nu zijn ze een raket.
- Rustig op de plaatst stappen is de raket die aan het opstarten is.
- Op de plaats rennen is de raket die opstijgt.
- Dan weer rustig stappen is de raket die is aangekomen in de ruimte.
- Deze les zijn we kometen tegengekomen. De raket moet de kometen ontwijken dus beweeg de armen boven je hoofd heen en weer om tussen de kometen door de vliegen.
- Ook hebben we geleerd dat er andere planeten in ons zonnestelsel zijn. Om een planeet heen vliegen is een rondje draaien op de plaats.
- De kinderen kunnen weer op hun stoel gaan zitten.
Planeten en kometen
Als je een vallende ster ziet mag je een wens doen, maar wat is een vallende ster? En hoe komt het dat de zon op en onder gaat? Vandaag leren we waarom het dag en nacht wordt, welke planeten er allemaal zijn en wat een komeet nou eigenlijk is.
Deze les
Na deze les weet je...
...de acht planeten van ons zonnestelsel.
...dat Pluto een dwergplaneet is.
...een ezelsbruggetje voor de acht planeten uit ons zonnestelsel.
...dat door draaiing van de aarde het dag en nacht wordt.
...drie kenmerken van een komeet.
Planeten
We weten allemaal dat wij op aarde leven en dat er een zon en een maan is, maar er zijn nog 7 andere planeten in ons zonnestelsel. Het dichtste bij de zon is Mercurius, daarna Venus, dan de aarde, dan Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en het verste weg Neptunus. Tot voor kort was als laatste Pluto ook nog een planeet, maar die vonden de wetenschappers tóch te klein. Daarom is Pluto nu een dwergplaneet.
Dag en nacht
Elke ochtend komt de zon op en elke avond gaat de zon onder. Dit komt omdat de aarde rondjes draait. De zon schijnt op de aarde, maar omdat de aarde rondjes wordt maar één kant van de aarde belicht. Daar is het dan dus dag en is het aan de andere kant donker en dus nacht. De aarde doet er 24 uur over om een rondje te maken, daarom duurt één dag bij ons dus ook 24 uur. Bij andere planeten is dit heel anders!
Kometen
Kijk de onderstaande video tot 2:40.
Naast de planeten, zon en maan hebben we natuurlijk ook nog sterren in de lucht. Wetenschappers noemen al deze dingen die in het heelal rondzweven hemellichamen. Kometen zijn ook hemellichamen. Ze bestaan uit ijs, gas en stof en als een ster te dichtbij de zon komt, dan wordt hij te warm en vliegt hij in de fik. Wij kennen dit als een vallende ster en als hij snel genoeg gaat dan kan je die herkennen aan zijn lange vuurstaart. Kometen kunnen vaak de warmte van de zon niet aan en dan vallen ze uiteindelijk uit elkaar, maar het kan ook voorkomen dat hij neerstort op een andere planeet!
Samengevat
- De acht planeten uit ons zonnestelsel zijn: Mercurius, Venus, aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus.
- Op aarde wordt het dag en nacht doordat hij elke 24 uur een rondje om zijn as draait en het licht van de zon steeds op een ander deel van de aarde valt.
- Doordat de aarde ook nog om de zon draait en soms dus verderweg van de zon staat dan op andere momenten ontstaan er bij ons seizoenen.
- Kometen zijn ballen van ijs, gas en stof die in een baan door de ruimte zweven. Als ze in de dampkring van onze aarde komen verbranden ze, een vallende ster.
We hebben het vandaag over de planeten, dag en nacht en kometen gehad. Hopelijk is nu duidelijk geworden dat wat er in de ruimte afspeelt een onwijs grote invloed heeft op onze (toch wel kleine) aarde!
De toets
Benodigdheden
- Digibord
- Chromebooks
Lesbeschrijving
Om te voorkomen dat de leerlingen zich druk gaan maken, wordt de toets geïntroduceerd als een quiz. De toets bestaat uit 27 vragen, afwisselend open en gesloten vragen. het is een kennistoets, de practicumopdracht komt niet aan bod en ook de internetvaardigheden worden niet getest.
Het arrangement Docentenhandleiding is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0
Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of
bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
In de afbeelding hiernaast is een ruimte raket te zien. De motoren zitten onderop. De motoren zorgen ervoor
Instructiekaart flessenraket
