Feministische golf
Leerdoelen
Toen in Nederland de industrie op gang kwam lieten de leefomstandigheden van de arbeidersklasse te wensen over. Maar de positie van de vrouwen was nog veel slechter.
Overal in de nieuwe industrielanden voerden vrouwen actie om hun positie te verbeteren. Dat gebeurde ook in de periode tussen 1870 en 1920. Deze tijd staat nu bekend als de Eerste Feministische Golf.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
- Uitleggen wat de Eerste Feministische Golf is.
- Het verband aangeven tussen de opkomst van de industrie en de Eerste Feministische Golf.
- De belangrijkste feministische doelen noemen in deze Eerste Feministische Golf.
- Vertellen hoe ook in Nederland in die tijd de positie van de vrouw is verbeterd.
- Vertellen wie de belangrijkste voorvechters waren van de beweging in Nederland.
Werkwijze
Activiteiten
| Stap |
Groepsgrootte |
Activiteit |
| Stap 1 |
Alleen |
Tekst lezen over de Eerste Feministische Golf. |
| Stap 2 |
Alleen |
Tekst lezen over Aletta Jacobs en de strijd voor de vrouwenrechten in Nederland. |
| Stap 3 |
Alleen |
antwoorden op de vragen inleveren via elo |
Benodigdheden
• Een vel A3 (of indien mogelijk A2)
• Kleurpotloden of –pennen.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Stap 1
De Eerste Feministische Golf
Het bestaan van vrouwen in Nederland, de andere landen van Europa en de Verenigde Staten was weinig rooskleurig. Ze hadden nauwelijks rechten en waren niet of slecht opgeleid. In Nederland bijvoorbeeld mochten vrouwen uit hogere kringen niet buitenshuis werken. Vrouwen uit lagere kringen konden wel werken, maar tegen een loon dat nauwelijks voldoende was om van rond te komen. Dat werk deden ze naast de zorg voor hun gezin. Binnen dat gezin had de man volledige zeggenschap: over het bezit van zijn vrouw, haar inkomen (als ze al geld verdiende) en over de kinderen. Vanaf het midden van de 19e eeuw verbeterde de positie van de vrouw, langzaam.
Kijk naar een fragment uit de film “Histoclips – de Industriële Revolutie” van SchoolTV en lees daarna verder. (Bekijk van 9:17 tot 10:21)
Niet alleen de vraag naar arbeiders steeg, ook de vraag naar geschoolde werkkrachten. Die stijgende vraag was goed voor de positie van vrouwen. Zo mochten in Nederland vanaf 1863 vrouwen middelbaar onderwijs volgen.
De inzet van vrouwen werd steeds belangrijker en hun belangen werden steeds beter behartigd. Nieuw was dat niet want vanaf de 18e eeuw waren er vrouwen (én mannen) actief om hun positie te verbeteren. Enkele voorbeelden:
- In Groot-Brittannië ijverde Mary Wollstonecroft Godwin (1759-1797) voor meer rechten voor vrouwen zoals het recht op onderwijs.
- De Britse wijsgeer en econoom John Stuart Mill (1806-1873) schreef in 1869 On the Subjection of Women waarin hij ervoor pleitte dat vrouwen net zoveel rechten krijgen als mannen.
- In Frankrijk schreef Mari-Olympe de Gouges (1755-1793) in 1791 de Verklaring over de Rechten van de Vrouw en Burgeres waarin ze pleitte voor meer rechten voor vrouwen.
Pas toen de industrie goed op kwam, kreeg het feminisme serieuze aanhang. De Eerste Feministische Golf kon beginnen. Met die term wordt de periode tussen 1870 en 1920 aangeduid, een periode waarin er veel veranderde in het leven van vrouwen. Feminisme is afgeleid van het Latijnse woord voor vrouw: femina. Feminisme is het streven naar gelijke behandeling van vrouwen en mannen. Men noemt dit ook wel vrouwenemancipatie.
Tijdens de Eerste Feministische Golf voerden vrouwen in de Verenigde Staten actie voor kiesrecht, recht op onderwijs en gelijke kansen voor mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt. En in Groot-Brittannië richtten enkele vrouwen in 1903 een actiegroep op om de regering te dwingen kiesrecht voor vrouwen in te voeren. Ze gingen de geschiedenis in als suffragettes. In beide landen hadden de acties succes.
Vragen:
- Noem twee rechten die vrouwen tot omstreeks 1850 niet of nauwelijks hadden.
- Waarom gingen vanaf 1850 steeds meer vrouwen in fabrieken werken?
Stap 2
Aletta Jacobs en de strijd voor vrouwenrechten in Nederland.
Ook in Nederland timmerden vrouwen aan de weg om hun positie te verbeteren. Het waren vooral vrouwen uit hogere kringen die actie voerden. Zij hadden er de tijd voor omdat ze niet mochten werken en er personeel thuis was voor het huishouden. In 1889 richtten vrouwen onder leiding van Wilhelmina Drucker de ‘Vrije Vrouwen Vereeniging’ op om actie te voeren voor meer rechten zoals kiesrecht.
De bekendste voorvechter voor een betere positie van vrouwen was Aletta Jacobs. Ze werd in 1854 geboren als dochter van een huisarts. Van haar ouders kreeg ze de kans om te leren en, nadat ze het examen van leerling-apotheker had gedaan, wilde ze naar de HBS (Hogere Burger School, voorloper van het huidige VWO). Jacobs had een HBS-diploma nodig om aan een universiteit te kunnen studeren.
Dat ze naar het HBS mocht, was al heel bijzonder want in die tijd werden alleen jongens toegelaten. Meisjes moesten naar een school waar ze Frans, Duits, handwerken en goede manieren leerden.
Voor ze klaar was met de HBS, vroeg Jacobs toestemming aan Jan Thorbecke, toen minister van Onderwijs om medicijnen te studeren aan een universiteit zonder eerst een toelatingsexamen te doen. Ze mag van Thorbecke dat examen overslaan en een jaar op proef studeren. In 1871 werd ze toegelaten tot de universiteit van Groningen en ze was daarmee de eerste vrouw op een Nederlandse universiteit. Kort daarna gaf Thorbecke haar toestemming voor de rest van de studie. Aletta Jacobs deed haar artsexamen in 1878. Een jaar later werd ze de eerste vrouwelijke huisarts in Nederland.
Kijk naar de film “Aletta Jacobs” van SchoolTV
Ook zette Jacobs zich in voor kiesrecht voor vrouwen. Alleen mannen hadden kiesrecht en dan alleen de mannen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden. Ook Jacobs betaalde voldoende belasting, maar had toch geen kiesrecht omdat ze een vrouw was.
Samen met Wilhelmina Drucker richtte ze in 1894 de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht op. Die vereniging voerde voortdurend actie overal in Nederland om kiesrecht voor vrouwen ingevoerd te krijgen. In 1903 werd Jacobs voorzitter van deze vereniging. In 1911 en 1912 reisde ze de hele wereld over samen met Carrie Chapman Catt, de voorzitster van de Wereldbond van Vrouwenkiesrecht, om te ijveren voor vrouwenkiesrecht in andere landen.
Naast Jacobs en Drucker verdient Mina Kruseman te worden vermeld omdat ze actie voerde tegen gedwongen huwelijken, voor (meer) onderwijs voor vrouwen en meisjes en voor recht op een baan voor vrouwen.
Mede dankzij de inzet van Jacobs, Drucker en Knuseman verbeterde de positie van vrouwen in Nederland. In 1860 werd de eerste school opgericht voor de opleiding van onderwijzeressen. Daarna kwam er een nieuw soort opleiding voor meisjes, de Middelbare Meisjesschool of kortweg MMS (de MMS en de HBS zijn in 1968 vervangen door de HAVO en het VWO).
In 1917 kregen alle vrouwen in Nederland passief kiesrecht. Dat wil zeggen dat ze gekozen mochten worden tot lid van de Eerste of Tweede Kamer, de Provinciale Staten of een gemeenteraad. Een jaar later kregen alle vrouwen in Nederland ook actief kiesrecht, het recht om zelf een stem uit te brengen. Daar konden ze in 1922 voor het eerst gebruik van maken zoals je in de film in Stap 2 hebt gezien.
Vragen:
- Wat deed Aletta Jacobs als eerste meisje in Nederland?
- In welk soort wijk werkte ze als dokter?
- Waarom hield ze tweemaal per week gratis spreekuur?
- In de film wordt op gegeven moment gezegd dat Jacobs haar tijd ver vooruit was bij haar hulp aan vrouwen. Waarom was dat het geval?
- Voor welk recht voor vrouwen zette ze zich in?
- Had dat ook succes?
- Noem twee andere rechten voor vrouwen waar Wilhelmina Drucker en Mina Knuseman voor ijverden?
Begrippenlijst
Eerste Feministische Golf
De periode van 1870 tot 1920 waarin de vrouwenemancipatie in de eerste plaats gericht was op het verwerven van vrouwenkiesrecht en op de toelating tot het universitair onderwijs. |
Emancipatie
Emancipatie is het streven naar en de ontwikkeling van gelijke rechten en zelfstandigheid voor groepen die eerst werden gediscrimineerd en/of achtergesteld. |
(Actief) Kiesrecht
Het mogen kiezen, het recht om je stem uit te mogen brengen, is het actief kiesrecht. |
Aletta Jacobs (1854 - 1929)
Eerste vrouw die in 1871 in Nederland werd toegelaten tot de universiteit. Ze was arts en feministe. |
Wilhelmina Drucker (1847 - 1925)
Eén van de eerste Nederlandse feministen, die zich onder meer inzette voor het vrouwenkiesrecht. De latere vrouwenbeweging Dolle Mina is naar haar vernoemd. Ze richtte diverse vrouwentijdschriften en de Vrije Vrouwenvereeniging (VVV, 1889) op. Ze richtte samen met Aletta Jacobs de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) op. |
|
