Zeker tot 1945 had een aantal West-Europese landen kolonies in verschillende werelddelen in bezit. Ook de Verenigde Staten beschikten over een aantal van dergelijke wingewesten buiten de eigen landsgrenzen. Samen vormden zij het centrum van de economische macht. De kolonies werden gerekend tot de periferie. Tussen 1945 en 1975 werden de meeste van deze gebieden politiek onafhankelijk.
Zijn daarmee oude economische machtsverhoudingen tussen landen in het centrum en de overige landen blijven bestaan? Of is de machtsverdeling veranderd, en zo ja, hoe dan? En hoe zal de wereldorde op economisch gebied er in de toekomst uit gaan zien? Zal er uiteindelijk geen enkel land of groep van landen zijn die op economisch gebied de dienst uitmaakt? Of zal verandering van de economische wereldorde alleen neerkomen op het verschuiven van de macht naar een ander deel van de wereld?
Dat gaan jullie onderzoeken in deze opdracht.
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Is de economische wereldorde na de periode van dekolonisatie tussen 1945 en 1975 veranderd en zo ja, hoe en in welke mate?
Deelvragen
Hoe was de rolverdeling tussen landen op economisch gebied in de periode van het kolonialisme en na het einde van die periode?
Waardoor is de grens tussen centrum en periferie vanaf het einde van het kolonialisme vager geworden?
Zal deze grens uiteindelijk verdwijnen?
Welke rol spelen multinationale ondernemingen en regeringen in de tijd van het kolonialisme en daarna?
Welke landen of groepen van landen behoren nu tot het centrum?
Zullen deze landen ook in de toekomst in dezelfde mate de dienst uitmaken in de wereldeconomie of nemen andere landen deze rol over?
Begrippen
Nieuwe industrielanden
Triade
Pacific Rim
Uitschuiving
Outsourcing
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Wat kun je al?
Bestudeer de Kennisbanken en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Europese landen hadden tot 1945 koloniale gebieden in andere werelddelen. Waarvoor werden deze gebruikt? Je bekijkt een videofragment en je beantwoordt vragen.
Stap 2
Wat een triade is, waarom Singapore zo rijk is en wat de rol van multinationale ondernemingen betekende in de globalisering, lees je in deze stap. Je bekijkt een videofragment en maakt oefeningen.
Stap 3
Verschuift het centrum van de economische wereldmacht? Je leest welke internationale samenwerkingsverbanden tussen landen ontstaan in de internationale handel en wat 'de nieuwe zijderoute' inhoudt. Je maakt oefeningen.
Afronding
Samenvattend
Omschrijf de begrippen. Vergelijk ze met een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Maak samen een podcast over de actualiteiten van een week in het jaar 2040.
Examenvragen
Oefen de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht is de studiebelasting ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Een van de grondstoffen die kolonies
naar hun moederland uitvoerden,
was jute, een plantaardige vezel waar
onder meer kleding van gemaakt wordt.
Zeker tot 1945 hadden enkele landen in Europa kolonies in andere werelddelen. Die kolonies dienden vooral als leveranciers van grondstoffen voor de industrie in hun moederland en als afzetgebied van een deel van de producten van die industrie. Deze rolverdeling tussen landen is in de 19e eeuw ontstaan tijdens de industriële revolutie in Europa en de Verenigde Staten.
Kijk naar het eerste fragment van de video: van begin tot 1:17 min. “independence in 1965.“
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Vanaf de jaren 50 van de vorige eeuw ontstond de Triade, de drie gebieden van waaruit de wereldeconomie wordt aangestuurd. Die gebieden omvatten:
de Verenigde Staten, het machtigste land ter wereld.
Japan, dat eerst een land in de periferie was en na de Tweede Wereldoorlog snel een sterke eigen industrie opbouwde en daarmee een van de nieuwe industrielanden werd.
vanaf de oprichting van de Europese Economische Gemeenschap in 1957, ook Europa.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Maar hoe zit het nu met landen die niet tot de triade of de nieuwe industrielanden horen?
Vergelijk met elkaar in de Bosatlas de kaart De Wereld - Economie:
GB54 Kaart 245C en D / GB55 Kaart 259C en D
Rol multinationale ondernemingen
Het belang van de rol van multinationale ondernemingen die hun hoofdvestiging in een centrumland hebben, is veranderd. Onder invloed van de globalisering is vooral na 1980 die rol in de productie en de internationale handel toegenomen. Multinationale ondernemingen kochten al voor de grote golf van de dekolonisatie grondstoffen in landen in de periferie.
Multinationale ondernemingen zijn vooral na 1980 op twee andere manieren actief in landen in de periferie en in landen in de semiperiferie, namelijk door uitschuiving naar die landen (het verplaatsen van delen van hun productie) en door outsourcing (het uitbesteden van delen van hun productie naar ondernemingen in die landen).
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Verschuift het centrum van de economische wereldmacht?
In Stap 2 heb je al gezien dat na 1945 allerlei landen in de periferie steeds meer op centrumlanden zijn gaan lijken, of zelfs centrumlanden zijn geworden, zoals Zuid-Korea en Singapore.
Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika zijn dergelijke landen en worden wel als groep benoemd: de BRICS-landen, naar de eerste letter van hun Engelse naam. Deze landen hebben opkomende industrie- en dienstensectoren.
Soms worden ook Mexico, Indonesië en Turkije tot deze groep gerekend.
Door deze ontwikkelingen is er aan de westkust van de Stille Oceaan zelfs een nieuw kerngebied in het centrum ontstaan dat Pacific Rim heet. In dit gebied liggen onder andere China, Japan en Zuid-Korea.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Net als landen in Europa, die nu lid zijn van de Europese Unie, zijn ook buiten Europa landen met elkaar samen gaan werken op gebied van onderlinge handel en economische ontwikkeling. Zo willen ze samen een grotere rol gaan spelen in het wereldsysteem.
Met name hebben die groepen van landen, net als de EU, met elkaar vrijhandelszones gevormd. Dankzij de vrije handel in zo’n zone neemt de welvaart in deze landen toe.
OPEC-landen
Maar vooral de grootste landen buiten de Triade nemen geen genoegen met vrijmaking van hun handel met het buitenland alleen. Die willen op een of meer andere gebieden een grotere rol gaan spelen in het wereldsysteem.
Landen, die aardolie uitvoeren naar met name landen van de Triade, hebben de OPEC opgericht om gezamenlijk te kunnen bepalen hoeveel aardolie ze per aangesloten land en gezamenlijk willen uitvoeren.
Op die manier kunnen ze de prijs van dit product op de wereldmarkt in hun voordeel beïnvloeden. Daardoor hebben ze meer invloed gekregen binnen het wereldsysteem.
Raadpleeg in de Bosatlas de volgende kaarten en beantwoord daarna de vragen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Tussen 1956 en 1999 hield G.B.J. Hiltermann (1914-2000) iedere zondag een radiopraatje met de titel ‘De toestand in de wereld’. Hierin besprak hij de actualiteit van de afgelopen week aan de hand van gebeurtenissen en andere zaken die hem waren opgevallen. Je kunt nog wel enkele columns van hem op YouTube terugvinden.
Jullie gaan ook een radiopraatje of podcast maken, maar dan met een terugblik op de actualiteit van een bewogen week in 2040. Je podcast mag hooguit 5 minuten duren. Probeer wel een beetje je eigen stijl aan te houden, die van Hiltermann is wat over datum.
Voor deze activiteit trekt je docent een halve les uit.
Plan van aanpak
Je docent deelt de klas in drie groepen in.
Groep A gaat ervan uit dat de huidige machtsverhoudingen binnen het wereldsysteem tot 2040 niet zullen veranderen. De Verenigde Staten bijvoorbeeld blijven het machtigste land ter wereld.
Groep B gaat ervan uit dat, tussen het jaar waarin je deze les maakt en 2040, deze rol wordt overgenomen door China, zoals velen verwachten.
Groep C gaat ervan uit dat in 2040 geen enkel land meer de rol speelt binnen het wereldsysteem, die de Verenigde Staten nu speelt.
Spreek binnen je groep af wie het praatje gaat opstellen en in gaat spreken voor de podcast.
Je kunt de audiorecorder van je mobiel of je pc gebruiken om de opname te maken. Kijk ook eens op deze site: Een podcast maken; zo gepiept.
Als iedereen klaar is, laat je docent de drie podcasts voor de klas afspelen.
Beoordeling
Je docent beoordeelt je podcast op de volgende punten:
Is het betoog helder en goed opgebouwd?
Bevat het betoog geen onjuistheden?
Is het wereldbeeld in je betoog geloofwaardig?
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Is je na het maken van deze opdracht meer duidelijk over de economische machtsverhoudingen in de wereld?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Leg uit hoe de economische wereldorde is veranderd na de Tweede Wereldoorlog en de dekolonisatie.
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
Had je voldoende tijd, ook voor de eindopdracht?
Samenvattend
Wist je voor elk begrip een goede omschrijving?
Was het zinvol om ze te vergelijken met die van je klasgenoot?
Eindopdrachten
Heb je de eindtoets gemaakt en had je een goede score?
Was het leuk en leerzaam een podcast te maken? Was het lastig je te verplaatsen naar de actualiteit van het jaar 2040?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Heb je veel vragen goed beantwoord?
Het arrangement Toch nog steeds dezelfde economische orde? - v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Wereld" wordt het thema ''Toch nog steeds de zelfde economische orde?" besproken. Tot 1945 hadden Europese landen kolonies die fungeerden als grondstofleveranciers en afzetmarkten, en deze rolverdeling ontstond tijdens de industriële revolutie van de 19e eeuw. Vanaf de jaren 50 van de vorige eeuw vormden de Verenigde Staten, Japan en post-1957 Europa de Triade die de wereldeconomie aanstuurde. Multinationale ondernemingen evolueerden na 1980 in productie en handel via grondstoffeninkoop, verplaatsing en uitbesteding. BRICS-landen zoals Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, en soms ook anderen zoals Mexico, Indonesië en Turkije, groeiden uit tot belangrijke spelers en creëerden een nieuw centrum, zoals de Pacific Rim. Samenwerking leidde tot vrijhandelszones die de welvaart bevorderden, terwijl OPEC-landen, die olie exporteren naar de Triade, hun invloed vergrootten door gecoördineerde oliequota om wereldwijde prijzen te beïnvloeden.
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Wereld" wordt het thema ''Toch nog steeds de zelfde economische orde?" besproken. Tot 1945 hadden Europese landen kolonies die fungeerden als grondstofleveranciers en afzetmarkten, en deze rolverdeling ontstond tijdens de industriële revolutie van de 19e eeuw. Vanaf de jaren 50 van de vorige eeuw vormden de Verenigde Staten, Japan en post-1957 Europa de Triade die de wereldeconomie aanstuurde. Multinationale ondernemingen evolueerden na 1980 in productie en handel via grondstoffeninkoop, verplaatsing en uitbesteding. BRICS-landen zoals Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, en soms ook anderen zoals Mexico, Indonesië en Turkije, groeiden uit tot belangrijke spelers en creëerden een nieuw centrum, zoals de Pacific Rim. Samenwerking leidde tot vrijhandelszones die de welvaart bevorderden, terwijl OPEC-landen, die olie exporteren naar de Triade, hun invloed vergrootten door gecoördineerde oliequota om wereldwijde prijzen te beïnvloeden.
Is de economische wereldorde na de periode van dekolonisatie tussen 1945 en 1975 veranderd en zo ja, hoe en in welke mate?
Activiteiten
estudeer de Kennisbanken.
Tussen 1956 en 1999 hield G.B.J. Hiltermann (1914-2000) iedere zondag een radiopraatje met de titel ‘De toestand in de wereld’. Hierin besprak hij de actualiteit van de afgelopen week aan de hand van gebeurtenissen en andere zaken die hem waren opgevallen. Je kunt nog wel enkele columns van hem op YouTube terugvinden.
Intro
Video's:
