Brazilië was decennialang een immigratieland, vooral in de eerste helft van de vorige eeuw. De immigratiestromen hadden niet de omvang van die van de Verenigde Staten, Canada of Australië en de immigratievoorwaarden zijn sindsdien ook flink aangescherpt, waardoor de omvang van de immigratie is afgenomen.
Toch drukt de immigratie een enorm stempel op het land. Brazilië heeft nog maar een heel kleine oorspronkelijke bevolking, er leven minder dan een miljoen indianen op een bevolking van meer dan 200 miljoen. Vanaf de zestiende eeuw wonen er vooral Europeanen (Portugezen, Italianen, Duitsers), maar ook Aziaten (Chinezen, maar vooral veel Japanners) en Afrikanen (zo’n drie miljoen slaven zijn vanuit West en Zuidelijk Afrika naar Brazilië gebracht).
De samenstelling van de bevolking is in de loop van de eeuwen sterk veranderd. In deze opdracht is het de vraag of dat Brazilië tot een smeltkroes heeft gemaakt en tot een vermenging van culturen heeft geleid.
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Voelen Brazilianen zich vooral Braziliaans burger, ongeacht waar zij of hun voorouders oorspronkelijk vandaan zijn gekomen?
Deelvragen
Welke bevolkingsgroepen, naast de oorspronkelijke bewoners, zijn er in Brazilië?
Waar komen die bevolkingsgroepen oorspronkelijk vandaan?
Wanneer en waarom zijn die bevolkingsgroepen Brazilië binnengekomen?
Welke bevolkingsgroepen zijn er in Brazilië ontstaan uit vermenging van verschillende groepen?
Waarom leven de verschillende groepen niet altijd vreedzaam naast elkaar, met respect voor elkaars afkomst en cultuur?
Is Brazilië (in de toekomst) te omschrijven als een smeltkroes?
Begrippen
Etniciteit
Mestizering
Mesties
Mulat
Etnische en culturele diversiteit
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Voorkennis
Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Brazilië heeft een grote etnische en culturele diversiteit. Verschillende etnische groepen leven er met en naast elkaar. Je leest er in deze stap over, maakt onderzoeksopdrachten en beantwoordt vragen.
Stap 2
Deze diversiteit aan bevolkingsgroepen is door immigratie ontstaan. Je leert wat mesterizing is en maakt oefeningen.
Stap 3
Nog steeds wordt er in Brazilië onderscheid gemaakt in huidskleur en etniciteit. Je leest hier een tekst over en maakt twee oefeningen.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met je klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Maak een poster in groepen. De poster bevat een thema.
Examenvragen
Oefen oude eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht staat een belasting van ongeveer 3 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het staat buiten kijf dat Brazilië een staat is, maar is het ook een natie, een gemeenschap van mensen verbonden door gedeelde kenmerken?
Feit is dat er in dit land sprake is van een grote etnische en culturele diversiteit. Of anders gezegd: verschillende etnische groepen (waaronder de indianen, de oorspronkelijke bewoners van het land), leven met en naast elkaar en de Braziliaanse cultuur bevat vele elementen uit de culturen van deze groepen.
Die elementen zijn bijvoorbeeld het voetbal en het christendom. Eerst was het vooral de katholieke variant van het christendom en ook nu nog zijn de meeste Brazilianen katholiek. Maar vanaf de jaren 80 kregen (vooral Amerikaanse) evangelische kerken en andere protestantse kerken steeds meer aanhang, vooral in de volksbuurten in de steden.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De huidige etnische en culturele diversiteit in Brazilië is ontstaan door immigratie van groepen uit diverse regio’s in de wereld.
Tot 1500 woonden alleen Indianen in Brazilië. Daarna vestigden zich steeds meer Portugese (en in de zeventiende eeuw ook Nederlandse) kolonisten in het land om er plantages te stichten. Die plantages leverden suiker aan het moederland. Op de plantages lieten kolonisten Indianen als slaven werken.
Met de aankomst van de Portugees Pedro Álvarez Cabral en zijn bemanningsleden
in Brazilië deed in 1500 de Europese (Portugese) cultuur zijn intrede in dit land.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Mestizering is de vermenging van verschillende bevolkingsgroepen. Deze vermenging leverde groepen op met namen als mulatten, zambo’s (in Brazilië cafuzos) en mestiezen. Een mulat is een kind van ouders uit de Afrikaanse en de Europese groepen. Een cafuzo of zambo is een kind van ouders uit de oorspronkelijke indianenbevolking en Afrikaanse immigranten. Kinderen van Europese en Indiaanse ouders worden mestiezen genoemd, al wordt die naam ook gebruikt voor anderen van gemengde afkomst.
Mestizering, in Zuid-Amerika niet ongewoon, was in de VS nauwelijks gangbaar. De eerste kolonisten in Zuid-Amerika waren soldaten (met nauwelijks vrouwelijk gezelschap), in Noord-Amerika waren het vooral (boeren)gezinnen. Na de afschaffing van de slavernij in 1865 ontstond in de VS de rassenscheiding. De omgang tussen blank en zwart werd er ernstig door bemoeilijkt.
In 1851 kwam in Brazilië een einde aan de slavenhandel en in 1888 aan de slavernij. Daarna bleven er migranten Brazilië binnenkomen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Mocht je de indruk hebben dat huidskleur niet van invloed is op de positie van de inwoners op de sociale ladder, dan bedriegt die schijn.
Als je kijkt naar personeelsadvertenties in Braziliaanse kranten, zie je vaak dat iemand met een goed uiterlijk wordt gezocht, vooral als het gaat om leidinggevende functies. Hier zie je zo’n advertentie.
Met een goed uiterlijk wordt bedoeld dat de sollicitant blank moet zijn. Vooral je huidskleur en je etniciteit bepalen de mogelijkheden om een (goed betaalde) baan te vinden.
Etniciteit,gezien als de sociaal-culturele identiteit die een bepaalde groep mensen met elkaar verbindt.
Vertaling: KANTOORJONGEN
Wij zoekenjongens voor het bureau. Het is zinloos om je zonder een goed uiterlijk aan te melden. Anchietastraat 35, verdieping 11, kamer 1104.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Huidskleur bepaalt in hoge mate in hoeverre je arm of rijk bent, hoe goed je bent opgeleid, wat de kwaliteit van je woning is en hoeveel mogelijkheden je hebt om te klimmen op de sociale ladder. In al deze gevallen zijn de groepen die je in oefening 1 hebt genoemd slechter af dan blanke Brazilianen.
Door deze en andere vormen van achterstelling voelen deze groepen zich vaak niet serieus genomen of zelfs buitengesloten. Hoe deze gevoelens worden versterkt door Braziliaanse media, lees je hieronder in de bewerkte en verkorte versie van een artikel over die media dat op 21 augustus 2018 door NRC Handelsblad werd gepubliceerd.
De witte kant van Brazilië
In Brazilië is ruim de helft van de bevolking zwart of gekleurd. In de deelstaat Bahia geldt dat zelfs voor meer dan 80% van de inwoners. In deze deelstaat speelt de nieuwe soapserie ‘Segundo Sol’ (Tweede Zon) van de Braziliaanse tv-zender Globo, de belangrijkste producent van Braziliaanse soapseries. Maar van de acteurs van deze serie zijn er maar vier zwart of gekleurd.
Hiermee is voor veel Brazilianen de maat meer dan vol, ook voor de schrijfster Djamila Rireiro. “Zelfs de hoofdrolspeler in de serie, een muzikant die ‘zwarte’ muziek uit Bahia speelt en dreadlocks draagt, is wit,” zegt ze. “Hoe lang wil Brazilië de eigen Afrikaanse roots nog negeren? Dit is echt absurd. Als je de televisie aanzet in Brazilië, denk je dat je in Noorwegen bent.” En inderdaad zie je al tientallen jaren lang in Braziliaanse tv-programma’s een Portugees of Europees Brazilië.
Hoewel Brazilië allang geen kolonie meer is en de slavernij allang is afgeschaft, blijken de machtsstructuren uit de tijd van het koloniale bestuur en de slavernij nog diep verankerd te zijn in de Braziliaanse samenleving. Ribeiro licht dit als volgt toe: “De elite probeert die structuren koortsachtig in stand te houden, bijvoorbeeld door invloed en greep te hebben op de media. Toen ik als zwart meisje opgroeide voelde ik me een vreemde in mijn eigen land. Op televisie zag ik mezelf nooit terug. Heel soms zag je een zwarte acteur, maar dan in een clichérol als huishoudster of crimineel. Een zwarte journalist of nieuwslezer zag je al helemaal niet.”
Dat er sindsdien wat dat betreft nauwelijks iets veranderd is in de media, wijst een onderzoek in 2017 uit dat door het mediacollectief Viadapé is uitgevoerd. Van de 261 presentatoren waren er maar tien zwart of gekleurd, terwijl in 2014 53% van de Braziliaanse bevolking zwart of gekleurd was.
Het gevoel van er-niet-bij-horen bij Ribeiro leeft volgens filmmaker Joel Zito bij veel andere Brazilianen. “Zwarte Brazilianen zijn na de slavernij nooit echt volwaardig mee gaan tellen in deze samenleving.” Ook hij wijst naar de Braziliaanse media om dit gevoel te verklaren.
Gabi Oliveira, een zwarte vrouw die YouTubefilms maakt, geeft voorbeelden: “Op televisie zie je nooit zwarte Brazilianen als expert. Wel zwarte Brazilianen als criminelen of als slachtoffers van schietpartijen in een favela”.
Om tegenwicht te bieden aan wat deze media te bieden hebben, worden steeds meer jonge zwarte en gekleurde Brazilianen actief op internet om hun eigen nieuwsverhalen en andere programma’s te maken en online te zetten. Dit gebeurt enerzijds om zwarte en gekleurde landgenoten informatie te geven om makkelijker mee te kunnen draaien in de samenleving. Anderzijds gebeurt dit ook om Afrikaanse Brazilianen rolmodellen te geven om beter te kunnen staan voor hun (etnische) achtergrond. Oliveira geeft op haar YouTubekanaal informatie over onderwerpen die zwarte Braziliaanse vrouwen aanspreken. “Bijvoorbeeld over uiterlijk, je haar naturel dragen en niet steil föhnen of ontkroezen. Ik praat ook over vooroordelen en geef praktische tips: hoe moet je solliciteren?”
Toch begint het beeld dat Braziliaanse media van het land geven te kantelen naar aanleiding van de kritiek die veel Brazilianen op die media hebben. Globo laat in een persverklaring weten meer zwarte en gekleurde acteurs en andere medewerkers in zijn programma’s te laten optreden. Ook heeft dit mediabedrijf sinds 2015 een zwarte vrouw in dienst die in de journaals het weerbericht brengt. Ten slotte begon het bedrijf een soapserie uit te zenden over een rijk, zwart producentenkoppel. Tv-maker Valter Rege moedigt alle Braziliaanse tv-zenders aan het beeld verder te helpen kantelen: “Laat meer zwarte acteurs meespelen in de soapseries en je zal zien hoe gelukkig veel Brazilianen worden.” En mochten de media dat niet willen doen, dan “beginnen we zelf wel een soapserie online, het internet is eindeloos groot.”
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Veel Brazilianen weten dat ze niet in een ‘raciale democratie’ leven, een plek waar iedereen gelijkwaardig wordt behandeld, ongeacht huidskleur en culturele achtergrond. Om hen een stem te geven en te protesteren tegen de ongelijkheid in het land, gaan jullie in groepen tekstposters maken met leuzen die Brazilië meer in de richting van een echte smeltkroes moeten stuwen.
Bekijk eerst de website van Loesje om een idee te geven hoe je dat kan aanpakken.
Je docent deelt de klas in zes groepen in en geeft iedere groep een van de volgende thema’s:
Gelijke kansen op de arbeidsmarkt voor Afrikaanse Brazilianen en mulatten.
Gelijke kansen in het onderwijs voor Afrikaanse Brazilianen en mulatten.
Gelijke kansen voor Afrikaanse Brazilianen en mulatten, als het gaat om een goede woning te vinden.
Stemmen op een Afrikaanse Braziliaan of mulat bij verkiezingen voor de stadsraad van je gemeente, het parlement van je deelstaat en het nationaal parlement.
Ben je Afrikaanse Braziliaan of mulat, stel je dan verkiesbaar tijdens verkiezingen voor de stadsraad van je gemeente, het parlement van je deelstaat en het nationaal parlement.
Oproep aan radio, tv en kranten om meer Afrikaanse Brazilianen en mulatten in dienst te nemen en meer aandacht te geven aan deze groepen.
En nu aan de slag. Je krijgt een halve les de tijd om je poster te maken. Je kunt in de Gereedschapskist kijken hoe je een poster kunt maken.
Ben je klaar? In overleg met je docent hang je de poster op in de klas. Bekijk en bespreek ook de posters van je klasgenoten. Geef elkaar feedback.
Beoordeling
Als je hiermee klaar bent, beoordeelt je docent je poster op de volgende punten:
Is de poster overzichtelijk en opvallend?
Is de boodschap op de poster helder?
Is het door jullie gekozen thema duidelijk zichtbaar op de poster?
Zijn jullie creatief geweest in het bedenken van teksten?
Op een informatieve poster kun je laten zien wat de belangrijkste delen van de lesstof zijn. Ook kun je weergeven hoe bepaalde delen zich tot elkaar verhouden.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren.
De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Kreeg je al een indruk over de samenstelling van de bevolkingsgroepen in Brazilië?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Kun je uitleggen waarom de verschillende bevolkingsgroepen niet altijd vreedzaam met elkaar leven?
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
Was deze tijd voldoende voor het maken van de opdracht?
Inhoud
In de opdracht bekijk je waar de verschillende bevolkingsgroepen vandaan komen.
Kun je ook uitleggen waarom ze in Brazilië zijn gaan wonen en wanneer?
Samenvattend
Was het eenvoudig om de genoemde begrippen te omschrijven?
Heb je ze met een klasgenoot vergeleken?
Eindopdrachten
Heb je de toets gemaakt en had je een goed resultaat?
Is elke groep creatief geweest met het maken van een passende poster?
Ben je zelf ook tevreden met het resultaat?
Examenvragen
Heb je geoefend met de examenvragen? Had je veel antwoorden goed?
Het arrangement Is Brazilië een smeltkroes? - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Ontwikkelingsland" wordt het thema ''Is brazilie een smeltkroes?" besproken. Brazilië kent een aanzienlijke etnische en culturele diversiteit, die haar oorsprong vindt in het koloniale verleden toen voornamelijk Portugezen naar het land migreerden, wat resulteerde in een proces van vermenging tussen verschillende bevolkingsgroepen, bekend als mestizering. In het hedendaagse Brazilië heeft huidskleur een aanzienlijke invloed op sociaaleconomische kansen, waarbij achtergestelde groepen zich vaak buitengesloten voelen; dit fenomeen wordt verder versterkt door de media.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Multiculturele samenleving;
Burgerschap;
Aardrijkskunde;
Bevolking en ruimte;
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor HAVO leerjaar 4 & 5. In het domein "Ontwikkelingsland" wordt het thema ''Is brazilie een smeltkroes?" besproken. Brazilië kent een aanzienlijke etnische en culturele diversiteit, die haar oorsprong vindt in het koloniale verleden toen voornamelijk Portugezen naar het land migreerden, wat resulteerde in een proces van vermenging tussen verschillende bevolkingsgroepen, bekend als mestizering. In het hedendaagse Brazilië heeft huidskleur een aanzienlijke invloed op sociaaleconomische kansen, waarbij achtergestelde groepen zich vaak buitengesloten voelen; dit fenomeen wordt verder versterkt door de media.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Is Brazilië een smeltkroes?
Een bonte mengelmoes
Immigratie en mestizering
Immigratie en mestizering
Nog geen echte natie
De witte kant van Brazilië
Is Brazilië een smeltkroes?
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Brazilië was decennialang een immigratieland, vooral in de eerste helft van de vorige eeuw. De immigratiestromen hadden niet de omvang van die van de Verenigde Staten, Canada of Australië en de immigratievoorwaarden zijn sindsdien ook flink aangescherpt, waardoor de omvang van de immigratie is afgenomen.
Activiteiten
Het staat buiten kijf dat Brazilië een staat is, maar is het ook een natie, een gemeenschap van mensen verbonden door gedeelde kenmerken?
Veel Brazilianen weten dat ze niet in een ‘raciale democratie’ leven, een plek waar iedereen gelijkwaardig wordt behandeld, ongeacht huidskleur en culturele achtergrond. Om hen een stem te geven en te protesteren tegen de ongelijkheid in het land, gaan jullie in groepen tekstposters maken met leuzen die Brazilië meer in de richting van een echte smeltkroes moeten stuwen.
Intro
