Elektriciteit komt via kabels de huizen binnen, gas via ondergrondse buizen.
De vraag naar elektriciteit en gas is niet altijd precies hetzelfde. Die verschilt per seizoen.
Dus ook het aanbod van energie moet per seizoen kunnen variëren.
In de winter is er bijvoorbeeld meer gas nodig om gebouwen te kunnen verwarmen.
Dat betekent dat er reservevoorraden moeten zijn of dat energie moet worden aangevoerd uit het buitenland.
Bekijk ter introductie van de opdracht deze video over het transport van elektriciteit. Heb je bij jou in de buurt ook een transformatorhuisje? Waaraan herken je dat?
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
beschrijven hoe elektriciteit verspreid wordt vanuit de centrale naar de verbruiker;
beschrijven welke weg gas aflegt vanaf de winning tot aan de consument;
uitleggen waarom het aanbod van wind- en zonne-energie niet constant is;
uitleggen waarom de vraag naar gas en elektriciteit niet altijd hetzelfde is.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest de vragen ter voorbereiding. Daarna lees je de teksten over het elektriciteitsnet en het gasnet. Je maakt vast aantekeningen en bekijkt ook een video.
Stap 2
Je leest hoe het in de praktijk gaat met de vraag naar en distributie van gas en elektriciteit. Je beantwoordt zes vragen.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippen
De begrippen gaan over energietransport.
Eindopdracht A
Kies je voor opdracht A: maak dan de toets 'Energietransport'.
Eindopdracht B
Kies je voor opdracht B: maak dan het 'Energietransportspel'.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Het elektriciteit- en gasnet
In deze stap vind je veel informatie over het elektriciteitsnet en het gasnet in Nederland.
Lees voor je begint de zes vragen. Lees daarna de teksten en bekijk de video.
Probeer tijdens het kijken en lezen de antwoorden op de vragen te vinden en maak aantekeningen. Aan het eind van stap 2 geef je antwoord op de vragen.
Uit welke bronnen komt het gas voor de Nederlandse huishoudens?
Hoe hoog kan de spanning zijn (in kVolt) op de draden van het hoogspanningsnet?
Waarvoor dient de Gate Terminal op de Maasvlakte in Rotterdam?
Waarom is ´s zomers de waterstand van de rivieren belangrijk voor de elektriciteitscentrales?
Waarom is de toevoer van groene stroom (uit wind en zon) niet stabiel?
Waarom kun je als afnemer van groene stroom toch soms stroom uit een Franse kerncentrale krijgen?
Het elektriciteitsnet
Hoogspanning
In de elektriciteitscentrales wekken turbines stroom op met een spanning van 10.000 volt. Met transformatoren kan die wisselspanning worden verhoogd of verlaagd. Als de stroom de centrale verlaat, is de spanning flink opgevoerd: met een spanning tot 380.000 volt (= 380 kVolt) verlaat de stroom de centrale. Dit doet men omdat er bij een hogere spanning minder energie verloren gaat. De stroom wordt verdeeld over alle gebruikers via een uitgebreid netwerk. Het eerste gedeelte daarvan is het hoogspanningsnet.
Van 380 kilovolt naar 230 volt
Het hoogspanningsnet is gekoppeld aan het middenspanningsnet. Bij de koppeling van netwerken bevinden zich verdeelstations. In die verdeelstations verlagen transformatoren de spanning naar 25.000 volt, de zogenaamde middenspanning. Vandaar gaat de stroom in Nederland verder via ondergrondse kabels. In tussenstations wordt de spanning verder verlaagd naar (meestal) 10.000 volt. Deze gaat naar de transformatorhuisjes. Daar wordt de spanning teruggebracht tot industriespanning (700 volt), krachtstroom (400 volt) of lichtnetspanning (230 volt). Deze laagspanning gaat naar de bedrijven, instellingen en huishoudens.
Koppelingen tussen centrales
De elektriciteitscentrale stuurt zijn elektriciteit het distributienet in. Elke centrale heeft een eigen distributienet.
Daarnaast zijn de centrales in Nederland met elkaar verbonden via het zogenaamde koppelnet. Zo kan een tijdelijk tekort bij centrale A worden opgelost door centrale B. Dit koppelnet strekt zich uit tot over onze grenzen, zodat wij in piekuren gebruik kunnen maken van de centrales in het buitenland.
Nederland heeft vijf verbindingen over het land met België en Duitsland. Met Duitsland zijn dat er vier. Duitsland en België zijn op hun beurt met andere landen verbonden. Via zeekabels is Nederland ook verbonden met Noorwegen en Groot-Brittannië.
Grote energieleveranciers (van gas en/of stroom) zijn: Essent, Eneco, Nuon, Engie Electrabel en E-ON (Duits bedrijf). De grootste leveranciers hebben eigen elektriciteitscentrales.
De beheerder van het netwerk van 110 kilovolt en hoger (hoogspanningsnet) is Tennet. Tennet is in handen van de overheid. Netwerkbeheerders onder 110 kV zijn: Liander, Enexis en Stedin. Zij beheren meestal ook de gasnetten.
Het gasnet
Het Nederlandse gasnetwerk is, net als het elektriciteitsnetwerk, verdeeld in verschillende netwerken.
Hogedrukgastransportnetwerken transporteren grote hoeveelheden gas direct van het Groningse gasveld naar de regionale gasnetwerken en naar grote eindgebruikers. De regionale netwerken leveren het gas af bij de huishoudens.
Het hogedruknetwerk is in handen van Gasunie, een bedrijf van de Nederlandse staat.
De regionale netwerken zijn eigendom van regionale netbeheerders zoals Stedin, Liander of Enexis.
Op de kaart is het Gasunienetwerk weergegeven. Je ziet de leidingen, mengstations en compressorstations.
De totale lengte van alle leidingen is meer dan 15.000 kilometer!
Stap 2: Zo gaat het in de prakijk
Zomer
Het is zomer, de zon schijnt veel in Duitsland en de temperatuur ligt rond 30 graden. In Duitsland zijn veel zonnepanelen. Deze wekken nu extra veel stroom op. Op zee profiteren de windmolens van de flinke wind die er staat. Het regent weinig, de rivierstanden dalen en de watertemperatuur stijgt sterk. De conventionele elektriciteitscentrales hebben te weinig koelwater en kunnen minder elektriciteit leveren. Ook de waterkrachtcentrales in de rivieren leveren weinig stroom. De hoeveelheid water in de rivier is veel minder dan in de winter. Daarom schakelen de netbeheerders over op andere stroombronnen. Bijvoorbeeld groene stroom uit Nederland en Duitsland. De kolen- en gascentrales worden dan op een laag pitje gezet, omdat de groene stroom goedkoper is. In deze periode hoeven mensen hun huizen niet te verwarmen, waardoor er minder gas verbruikt wordt dan in de winter, het gas stroomt dus langzamer door de pijpleidingen.
Winter
Het is winter en het is koud. Het gasverbruik stijgt enorm. De Nederlandse gasbronnen kunnen de vraag bijna niet aan. Er wordt extra gas uit Noorwegen en Rusland in de leidingen gepompt. Ook in Rotterdam ligt extra gas opgeslagen in de Gate Terminal Rotterdam. Dit vloeibare gas komt per schip uit Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Azië. Waar het gas voor jouw huis precies vandaan komt, is dus niet met zekerheid te zeggen.
Omdat het lang donker en koud is, stijgt ook het elektriciteitsverbruik. De aanvoer van groene stroom uit zonnepanelen is veel lager dan in de zomer. De aanvoer van windenergie is onregelmatig. De netbeheerders moeten dan dus grijze bronnen bijschakelen. In een koude winter kan het dus zijn dat je grijze stroom krijgt in plaats van groene. Die grijze stroom kan ook uit Franse kerncentrales komen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Duurzame energie
Duurzame energie, groene energie of hernieuwbare energie is energie waarover de mensheid voor onbeperkte tijd kan beschikken en waarbij, door het gebruik ervan, het leefmilieu en de mogelijkheden voor toekomstige generaties niet worden benadeeld.
Elektriciteitsnet
Het elektriciteitsnet is het stelsel van elektrische leidingen dat wordt gebruikt om elektriciteit te transporteren van de elektriciteitscentrales naar de eindgebruikers, en tussen centrales onderling.
Gasnet
Het gasnet is het stelsel van gasleidingen, dat wordt gebruikt om gas te transporteren direct van het Gronings gasveld naar regionale gasnetwerken en grootverbruikers.
Grijze stroom
Grijze stroom is stroom opgewekt uit fossiele brandstoffen zoals gas, aardolie en kolen. Niet duurzaam dus.
Groene stroom
Groene stroom is stroom opgewekt uit duurzame energiebronnen, zoals wind-, water of zonkracht, biomassa of bodem en- of aardwarmte.
Eindopdracht A: Toets
Kies je voor eindopdracht A, dan maak je een toets.
De toets bestaat uit enkele gesloten vragen.
Na het beantwoorden van de vragen zie je je score.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Je hebt inmiddels het transport van verschillende vormen van energie bestudeerd.
Als eindopdracht maak je samen met een klasgenoot een spel met als titel 'Energietransport'.
Jullie gaan als volgt te werk:
Een van jullie bedenkt negen begrippen die horen bij transport van elektriciteit vanaf de bron naar jullie huis. Schrijf die woorden op kaartjes van 3 x 3 cm. Zoek negen foto’s of afbeeldingen die bij die woorden horen en plak die op andere kaartjes met hetzelfde formaat. Je kunt de kaartjes ook zelf illustreren.
De ander bedenkt negen begrippen die horen bij transport van gas vanaf de bron naar jullie huis. Schrijf die woorden op kaartjes van 3 x 3 cm. Zoek negen foto’s of afbeeldingen bij die woorden en plak die op andere kaartjes met hetzelfde formaat. Je kunt de kaartjes ook zelf illustreren.
Samen moeten de begrippen en de foto’s het verhaal vertellen van het transport van elektriciteit en gas.
Hussel je kaartjes door elkaar en geef ze aan een andere klasgenoot. Hij of zij moet niet alleen de begrippen en de foto's bij elkaar zoeken, maar ook de weg die de elektriciteit of het gas aflegt op de goede volgorde leggen.
Klaar?
Laat je spel op tafel liggen, zodat de docent het eindproduct kan beoordelen. Je kunt er ook een foto van maken en die door je docent laten beoordelen.
Beoordeling
Overleg met de docent hoe het eindproduct beoordeeld wordt. Bij de beoordeling zal de docent letten op:
inhoud: vormen de begrippen en afbeeldingen één geheel? Zijn afbeeldingen en begrippen goed op elkaar afgestemd?
vorm: hebben jullie het spel op creatieve wijze gemaakt? Ziet het er verzorgd uit?
taalfouten: bevatten de begrippen geen taalfouten?
Een spel is een creatieve manier om informatie te presenteren. Een deel van de lesstof verwerk je in een spel en door deze te spelen onthoud je de kennis beter. Er zijn veel verschillende soorten spellen waarin je informatie kunt verwerken. Denk bijvoorbeeld aan ganzenbord, memory, galgje, een kaartspel, een dominospel, enzovoorts.
Een kwartetspel is een creatieve manier om informatie te presenteren.
Terugkijken
Intro
Heb je de introductievideo bekeken?
Kun je uitleggen waarom de vraag naar elektriciteit en gas varieert per seizoen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je de weg omschrijven die elektriciteit aflegt vanaf de centrale tot aan je huis?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Had je voldoende tijd om te oefenen en het spel in de eindopdracht te maken?
Inhoud
Heb je na het lezen van de teksten de vragen in Stap 2 kunnen beantwoorden? Vond je het moeilijke vragen?
Eindopdracht
Heb je gekozen voor het maken van het spel als eindopdracht?
Is het jullie gelukt afbeeldingen en omschrijvingen op elkaar af te stemmen? Is het spel goed beoordeeld door de docent?
Het arrangement Opdracht: Energietransport vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze opdracht hoort bij het thema Energie en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde op het niveau vmbo-kgt34. Deze opdracht legt uit hoe het elektriciteits- en gasnetwerk werkt en hoeveel volt er door de bedrading gaat. Daarnaast leer je over wind- en zonne-energie.
Deze opdracht sluit je af met het maken van een toets en/of een spel. Veel succes!
Deze opdracht hoort bij het thema Energie en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde op het niveau vmbo-kgt34. Deze opdracht legt uit hoe het elektriciteits- en gasnetwerk werkt en hoeveel volt er door de bedrading gaat. Daarnaast leer je over wind- en zonne-energie.
Deze opdracht sluit je af met het maken van een toets en/of een spel. Veel succes!
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Het elektriciteit- en gasnet
Energietransport
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Elektriciteit komt via kabels de huizen binnen, gas via ondergrondse buizen.
Tijd
In deze stap vind je veel informatie over het elektriciteitsnet en het gasnet in Nederland.
