Gedifferentieerd werken aan functioneel schrijven

Linda Duin werkt bij Schakel aan Zee in Den Helder als docent NT2 en mentor, en is ervaren met alfaklassen. Ze heeft een eigen les voor functioneel schrijven ontwikkeld, zodat alfaleerlingen gedifferentieerd oefenen met deze vaardigheid.

De uitdaging van functioneel schrijven
Functioneel schrijven is een uitdagend onderdeel van het alfabetiseren. Het is een vaardigheid waar leraren nog weleens mee worstelen om leerlingen op het juiste niveau te krijgen voor ze doorstromen. Linda Duin lost dit op door een eigen bedachte aanpak waarbij ze functioneel en technisch schrijven combineert in een opdracht die ze laat aansluiten bij de belevingswereld van alfaleerlingen.

Toen Linda begon met lesgeven aan alfa’s waren er alleen methodes beschikbaar voor de basisschool, en voor zover er speciaal materiaal was voor ISK-jongeren, was dat niet geschikt genoeg op het onderdeel functioneel schrijven.

Het verhuisbericht
Linda vertelt: “Het is begonnen toen ik voor het thema ‘In en om het huis’ iets wilde maken zodat de alfa A-leerling zelfstandig aan de slag kon met functioneel schrijven. Uiteraard moest ik rekening houden met de beperkte woordenschat. Ik wilde iets wat actueel was en een bepaalde nuttigheid in zich had. Zo kwam ik op de opdracht waarbij ze een verhuisbericht schrijven.”

Maar niet alleen voor de alfa A-leerlingen lagen er kansen om meer te doen met functioneel schrijven. Dus breidde Linda de opdrachten uit zodat ze er mee kon differentiëren.
“Bij alfa B-leerlingen vraag ik meer eigen woordenkennis, maar ze hoeven nog niet alles te weten. Voor hen maakte ik dus een aanvuloefening, waarbij ze wel zelf moeten schrijven. Alfa C-leerlingen krijgen nog een beetje hulp doordat er vragen worden gesteld boven de oefening. Maar zij moeten verder zelf uitzoeken hoe ze de schrijfopdracht opbouwen. Voor hen is het geen invuloefening.”

In de praktijk
De eerste keer dat Linda de nieuwe manier van werken toepaste, werd ze verrast.
“Ik begon met de schrijfopdracht algemeen uit te leggen aan alle leerlingen. Daarvoor gebruikte ik de simpelste vorm van de opdracht, voor de alfa A-leerlingen, als voorbeeld. De A-leerlingen gingen hier gelijk mee aan slag.
De B-leerlingen heb ik daarna extra uitleg gegeven over hun vorm van de opdracht. En ook zij konden er zelf mee aan de slag. Maar toen de alfa C-leerlingen hun uitleg hadden gehad, blokkeerden ze volkomen. Ze vonden hun vrije opdracht nog te moeilijk. Maar één van de vijf leerlingen kon er mee uit de voeten.
Toen heb ik weer de alfa B-opdracht op het bord gezet, zonder iets te zeggen. Een aantal leerlingen is toen uit eigen beweging daarmee begonnen. Zelfstandig wisten ze het alsnog naar hun eigen niveau te brengen!”, zegt Linda.

Stapje terug
Leraren die met de schrijfopdracht aan de slag willen, adviseert Linda: “Schrijven is een van de meest uitdagende onderdelen; veel leerlingen halen het alfa C-niveau niet. Houd daar rekening mee als docent en bied mogelijkheden voor hen om te oefenen. Geef leerlingen zonder dit expliciet te melden ook de mogelijkheid een stapje terug te zetten. Door stilletjes het materiaal van het voorgaande niveau op het bord te zetten, krijgen ze de kans om zich evengoed succesvol te voelen, ondanks dat ze het niveau van de opdracht nog niet geheel aankunnen. Een volgende keer kun je de leerling direct een niveau lager aanbieden en vanuit de ontwikkeling die dan volgt kijken wannneer de volgende stap te maken is.”

Ideeën in overvloed
In de toekomst hoopt Linda deze opdrachten uit te breiden, met andere onderwerpen dan verhuizen. Linda: “Ik wil graag meer maken, maar dat kost tijd die ik als docent helaas niet zomaar heb. De ideeën zijn er inmiddels in overvloed, nu nog gelegenheid om dat op papier te krijgen in een vorm die algemeen bruikbaar is in het alfabetiseringsonderwijs. Mijn doel is om de opdrachten te delen zodat zo veel mogelijk leraren er met hun leerlingen van kunnen profiteren.”

Beschrijving lesvoorbeeld