"Het gaat er niet om of je binnen of buiten de lijntjes kleurt, het gaat er om dat je je eigen lijntjes tekent"
Heerlijk toch, dat niet ieder kind hetzelfde is? Wel fijn om handvatten te hebben om je kind te helpen. Zeker bij de basis: leren lezen & schrijven. De één heeft er nou eenmaal meer moeite mee dan de ander. Geen punt.
Belangrijker is het om te beseffen dat zelfvertrouwen bijdraagt aan zijn/haar ontwikkeling. Natuurlijk pakken juffen en meesters hun rol. Maar ook jij kunt je kind helpen. In deze training krijg je tips en trucs die jou en je kind verder kunnen helpen. Het draait o.a. om inspiratie, oefeningen, informatie en verdieping. Overigens hoeft je kind echt niet de stempel dyslectisch te hebben om nuttige informatie & tips uit deze online training te halen.
Je hoeft niet de hele programma te doorlopen, klik gewoon de module aan die jou of je kind een nieuw inzicht geeft, plezier brengt of gewoonweg verder helpt. Bepaal ook zelf het tijdstip, want Dyslexie onder de knie is 24 uur per dag bereikbaar. Doe er je voordeel mee!
Vragen? Stuur een e-mail naar Renske Jongejan via renskejongejan@bibliotheekmb.nl
Zelfvertrouwen
Groei
Meer zelfvertrouwen opbouwen, hoe doe je dat? Hoe leg je contact met de school, hoe bevorder je de leesmotivatie? Welke hulpmiddelen kun je inzetten en hoe praat je met je kind over dyslexie? Trudy Bron - Kinder & Jeugd Gezondheidszorgpsycholoog - geeft handvatten in deze module.
Meer zelfvertrouwen bij jou en je kind
Stand-upcomedian Han Coucke (uit België) leeft al een leven lang met dyslexie en heeft zijn doen en laten daaraan aangepast. Wat helemaal niet zo onoverkomelijk bleek, zelfs niet voor iemand die dag in dag uit professioneel met taal bezig is. Ook Han zijn 8-jarige zoon heeft dyslexie. Oscar is een topper in wiskunde, maar heeft problemen met lezen en schrijven.
Han: "Dyslexie heeft ervoor gezorgd dat ik een andere manier van werken heb ontwikkeld. Daardoor heb ik een vrije manier van denken ontwikkeld. Het is geen obstakel meer."
Voelen dat er een probleem is bij je zoon of dochter en daar niet je vinger op kunnen leggen. Niet fijn, wel herkenbaar. Een van de grote uitdagingen als ouder of verzorger. Gelukkig kun je veel taboes doorbreken door problemen te duiden en hulpmiddelen aan te reiken. Hoog sensitief, ADHD, Beelddenken. Allemaal labels, net als dyslexie. Soms heb je het label nodig om extra hulp te krijgen of begrip. Maar in feite draait het bij dyslexie gewoon om moeite met lezen en/of spelling.
De grootste denkers, denk aan Albert Einstein of een Leonardo da Vinci, waren er mee behept. Maar ook de populaire kok Jamie Oliver of wat dacht je van zanger Robbie Williams? Er zijn juist andere kwaliteiten vindbaar. Voor het zelfvertrouwen van je kind, en van jezelf, is het dan ook een aanrader om stil te staan bij:
► Succes
Waar is jouw kind goed in? Zoek samen naar de dingen waar hij of zij in uitblinkt
► Balans
Er is een tijd om te werken en om te ontspannen. Zoek een balans tussen spelen en sporten en extra oefenen met lezen en spellen
► Afspraken
Als stimulans helpt het om goede afspraken te maken over de tijd en de beloning
► Kennis
Ga op zoek naar informatie over dyslexie. Met meer inzicht groeit ook jouw vertrouwen om je kind goed te kunnen helpen (Kijk ook bij onderdeel Meer over dyslexie en Tools)
Wat kun je nou concreet doen? Welke stappen volg je precies?
Stap 1 - Voorlichting
Laat je heel goed voorlichten over dyslexie en achterhaal waar welke zorg het beste is voor jouw kind. Dat kan via de psycholoog of orthopedagoog. Onderschat niet dat in jouw directe omgeving mensen hun ervaringen kunnen delen. Denk aan het schoolplein, je buurvrouw maar ook via de juf/meester, internet en de bibliotheek.
Stap 2 - School
Maak een afspraak met de leerkracht en de intern begeleider van school. Zij kunnen je vertellen welke aanpassingen zij kunnen doen op school. En welke hulpmiddelen allemaal inzetbaar zijn. Scholen putten uit veel kennis en ervaring. Daarnaast is het ook gewoon praktisch en fijn voor je kind om af te stemmen, problemen te duiden en op één lijn te zitten met de aanpak op school en thuis.
Stap 3 - Status
Vervolgens is het handig om concrete afspraken met de juf of meester en je kind te maken. Welke gerichte hulp en hulpmiddelen worden ingezet? Wat doet de leerkracht samen met het kind? Wat wordt er verwacht van jullie als ouders, enzovoorts. Zo weet je zeker dat iedereen dezelfde informatie heeft en dat er geen onduidelijkheid is over verwachting en rolverdeling. Een maandelijks gesprekje helpt om te weten hoe jouw kind zich ontwikkelt en of maatregelen bijstellen nodig is.
Stap 4 - Proberen
En dan aan de slag! Zoek samen wat werkt, zo staat jouw kind er niet alleen voor. Belangrijk daarbij is om duidelijk te maken waarom de extra hulp en inzet noodzakelijk zijn. En benadruk vooral de sterke kanten van jouw kind.
► Je kunt luisterboeken samen proberen. Er zijn apps, er is een luisterbibliotheek en je kunt luisterboeken zelf aanschaffen. (Kijk hiervoor ook bij onderdeelBoeken om te verslinden.)
► Zoek ook naar meer mogelijkheden om teksten te laten voorlezen, zoals op een Apple pc of met een Ipad. Nu ook met Windows 10 mogelijk. (Zie voor meer details onderdeel Tools.)
► Het is slim om, waar mogelijk, je kind te betrekken. Je kunt van het extra oefenen een speciale tijd maken. Samen aan de slag maakt iedereen sterker.
School
Hoe kun je het beste de samenwerking met de leerkracht en de basisschool opstarten en toepassen? In deze module krijg je verschillende tips.
Leren lezen doe je niet alleen
Advies is vaak om thuis veel te lezen met je kind. Makkelijker gezegd dan gedaan. Je wilt strijd en stress voorkomen. En ongetwijfeld heb je al vaker het antwoord gekregen: “Geen zin.” Wat moet je doen? Wanneer is een goed tijdstip? Waarmee oefen je? Volg gewoon onderstaande stappen:
Stap 1 - Juf/meneer
Start met een afspraak bij de leerkracht, samen met je zoon of dochter. Bespreek wat zinvol is om extra te oefenen en hoe je het beste samen kunt oefenen.
► Woordjes, zinnen of een verhaal
► Eerst luisteren en dan zelf lezen
► Voorlezen en kind leest zachtjes mee
► Om de beurt een zin of paar zinnen
► Moeilijke woorden leest de ouder mee, zo blijft het verhaal lopen
Tip: Bij vermoeidheid, altijd lekker gaan voorlezen
Stap 2 - Tijd
Vaak oefenen helpt om beter te gaan lezen. Net als bij sporten, is minstens 3 keer oefenen het beste, dan verbeter je jezelf. Hoelang je oefent is afhankelijk van de leeftijd en het energieniveau, maar tussen de 5 en 20 minuten is voldoende.
Bespreek welke dagen en tijdstippen geschikt zijn voor kind en ouder. Zet dit op een planbord, dan kan niemand het vergeten!
Stap 3 - Beloning
Vergeet nooit de complimenten en spreek een beloning af. Laat het kind jou een compliment geven voor het samen lezen. Een beloning kan zijn dat jij verder voorleest of dat je samen nog even iets bekijkt.
Stap 4 - Effect
Maak na bijvoorbeeld 3 weken een afspraak met de leerkracht om samen met je kind te vertellen wat jullie allemaal gedaan hebben.
► Wat is goed gegaan?
► Wat is lastig?
► Vraag tips aan de leerkracht
► Welk effect ziet de leerkracht?
Verbetering is gegarandeerd!
Bekijk het filmpje
Tip
Misschien vindt jouw kind het leuk om een spreekbeurt te houden of werkstuk te maken over dyslexie? Op de website van Woordhelder kun je een spreekbeurt-pakket over dyslexie gratis downloaden. Op de website van bibliotheek.nl vind je ook prachtige dossiers die te gebruiken zijn.
Motivatie
Je kind motiveren om te lezen, waarom is dit zo belangrijk? Hieronder krijg je uitleg over het belang van een goede leesmotivatie. Tenslotte een tip: een game om kinderen met dyslexie te motiveren om te gaan lezen.
Leesmotivatie bevorderen
Een kind hoeft lezen NIET leuk te vinden, dat is helemaal niet noodzakelijk. Dat klinkt natuurlijk wel gek, maar het gaat erom dat je het gewoonweg doet. Je kunt heel goed iets leren als je weet dat het noodzakelijk is dat je oefent. Een kind met dyslexie dat niet wil lezen heeft zacht gezegd: een uitdaging. Niet willen, staat leren in de weg. Elke oefening is dan zinloos omdat er niets mee geleerd wordt. In feite zet je de hersenen in de ijskast, ze zijn nauwelijks actief.
Lees gewoon, niet met weerstand en niet met plezier. Je hersenen zijn dan actief, je leert en onthoudt. Een kind merkt de vooruitgang. Natuurlijk is het beter als je plezier hebt in het lezen. Denk daarom ook aan: woorden met plaatjes of boeken over robots, geschiedenis of fantasieverhalen. Lezen in een boek of op een tablet of zelf- gemaakte verhalen. Kijk ook eens op het Makkelijk Lezen plein in de bibliotheek. De remedial teacher of de dyslexiespecialist kunnen je altijd verder helpen aan ideeën.
Kijk voor meer inspiratie bij Boeken om te verslinden.
Tip: de app Karaton
Er is een app ontwikkeld om kinderen met dyslexie te motiveren om te gaan lezen. De app heet Karaton. Een educatief avonturenspel voor kinderen van 6 tot 12 jaar met dyslexie en algemene leesproblemen. (Voor Android en IOS.)
Bekijk het filmpje hieronder over de app Karaton. Eén van de makers, Hannes Hauwaert, was volgens zijn logopedist één van de ergste gevallen die hij in z’n 25-jarige carrière was tegengekomen. Hauwaert vertelt: "Mijn gevecht met dyslexie heeft mijn schooltijd serieus getekend, dus wil ik kinderen helpen die vandaag met hetzelfde probleem worstelen.” Ook logopediste Sandrine komt aan het woord. Zij heeft een zoon met een zware vorm van dyslexie.
Karaton is een betaalde app, met een account voor professiobals en een account voor ouders. Je kunt de app 14 dagen gratis uitproberen. Meer informatie vind je op de Karaton-website.
Bekijk het filmpje
Tools
Er zijn diverse hulpmiddelen voor kinderen met dyslexie. Je leest waarom hulpmiddelen belangrijk zijn en hoe je er aan kunt komen. Er wordt ook ingezoomd op het dyslexie-lettertype. Tevens komt het contact met de basisschool aan bod. Tenslotte vind je enkele websites waar je veel informatie kunt vinden over hulpmiddelen en vergoedingen.
Hulpmiddelen bij het lezen
Minder snel en minder nauwkeurig. Zo lezen kinderen met dyslexie. Ze zijn meer met het technisch lezen bezig. Lezen gaat nog niet helemaal geautomatiseerd. Daardoor nemen ze niet direct de inhoud van een tekst of boek op. Vaak moet een tekst opnieuw gelezen worden. Dat kost tijd en energie. Ook worden vragen fout beantwoord, omdat niet alle woorden goed gelezen zijn.
Gelukkig zijn er hulpmiddelen. Denk aan:
► voorleesfuncties op een computer of tablet voor teksten en gescande boeken
► apps op een telefoon met luisterboeken en leerboeken
► cd’s met luisterboeken en leerboeken
► gesproken toetsen en eindexamens.
Op de basisschool wordt niet altijd gewerkt met deze middelen, omdat het een leerkracht ontbreekt aan tijd om dat uit te zoeken. Het is veel werk en soms ook nog onbekende materie. De basisschool moet deze hulpmiddelen daarnaast zelf bekostigen. In het voortgezet onderwijs speelt een andere problematiek. Pubers willen lang niet altijd met hulpmiddelen werken, om niet op te willen vallen. Scholen zorgen wel voor de gesproken leerboeken, niet voor de software.
BELANGRIJK
Als een kind één keer naar een tekst luistert, kan het daarna zelf verder met het beantwoorden van vragen en bijvoorbeeld een mindmap of een samenvatting maken. Het is daarom heel zinnig dat kinderen gelijk leren werken met hulpmiddelen. Als het een gewoonte wordt die te gebruiken, is het ook makkelijker om dit te blijven toepassen in het voortgezet onderwijs.
Je zult zien dat schoolresultaten beter zijn. Je kind kan daarmee onderwijs volgen dat bij hem of haar past. Het is goed om op zoek te gaan naar de meest geschikte hulp. Doe dit samen: kind, ouders en leerkracht.
Misschien zijn de volgende stappen ook een goede suggestie:
Stap 1 - Bijeenkomst
Bespreek met de leerkracht of er een bijeenkomst kan komen met alle ouders van dyslectische kinderen om zo de hulpmiddelen te kunnen bespreken. Of een ouderavond voor ouders van en leerlingen met dyslexie. Zo merk je dat jullie niet alleen staan en veel van elkaar kunnen leren.
Stap 2 - Uitwisseling
Ouders die al verder zijn en waarvan de kinderen hulpmiddelen gebruiken kunnen vertellen over de ervaringen.
Stap 3 - Steun
Misschien zijn er ouders die andere ouders en de leerkrachten kunnen ondersteunen. Kijk of er een kind en ouder is waarmee jezelf dingen kunt uitzoeken. In het voortgezet onderwijs is er een dyslexiespecialist
Stap 4 - Inzet
Maak een afspraak bespreek de mogelijkheden voor het inzetten van hulpmiddelen. Als jongeren hulpmiddelen niet willen gebruiken, kan de dyslexiespecialist de noodzaak vertellen van de hulpmiddelen.
Dyslexie-lettertype
Het is belangrijk dat kinderen zelf leren ontdekken welke letter voor hen het prettigst leest. Veel dyslectici geven de voorkeur aan Verdana (ook Arial en Comic Sans scoren hoog). En er zullen eveneens leerlingen zijn voor wie het lettertype Dyslexie van Christian Boer goed werkt. Anderen zweren weer bij de Times Roman, mits er voldoende regelafstand is.
► Maatwerk
Maatwerk is geboden, dat geldt voor regelafstand, lettergrootte en lettertype. Vooralsnog is er geen wetenschappelijk bewijs voor het effect van de verschillende lettertypes op dyslectici. Het is dus een kwestie van zelf experimenteren om te kunnen ervaren naar welk lettertype de voorkeur uitgaat.
► De dyslexieletter van Christian Boer
Er is de laatste tijd veel publiciteit geweest rond de Dyslexieletter van Christian Boer. De meningen zijn er tot nu toe zeer over verdeeld. Voorlopige onderzoeksresultaten geven geen aanwijzingen dat het gebruik van het lettertype ertoe leidt dat dyslectische kinderen sneller of nauwkeuriger lezen.
►Read Regular
Er bestaan nog meer speciale lettertypes die geschikt kunnen zijn voor dyslectici. De dyslexieletter die Uitgeverij Zwijsen bijvoorbeeld toepast bij Zoeklicht Informatief is de Read Regular.
►Verbeelding
Los van lettertypes is het natuurlijk van groot belang of het verhaal zelf tot de verbeelding spreekt en of dat toegankelijk en uitnodigend is geschreven! Leesmotivatie is uiteindelijk de belangrijkste drijfveer om met plezier en succes te lezen...!
Leeshulpmiddelen en vergoedingen
Omdat het aantal hulpmiddelen nog steeds wordt aangevuld en vernieuwd en omdat vergoedingsregelingen wijzigen, zijn hieronder enkele nuttige websites opgesomd, waar je actuele informatie kunt vinden.
Masterplan Dyslexie – Actuele informatie over Regelingen, vergoedingen, hulpmiddelen
Balans Digitaal (Oudervereniging) – actuele informatie over hulpmiddelen en vergoeding
Dedicon – voor alle gesproken leerboeken voor basis-, voortgezet- en hoger onderwijs
Praten
Het feit dat je kind dyslexie heeft is natuurlijk van invloed op jullie gezin. Het heeft bij bijna alle kinderen gevolgen voor het gevoel van welbevinden en voor het zelfbeeld. In deze module geven we tips om goed voorbereid het gesprek aan te gaan met je kind, in bewoordingen die het kind kan begrijpen. Het zijn alleen aanbevelingen in de vorm van filmpjes, websites en een kind-ouder-avontuur; je weet natuurlijk zelf het beste hoe je het gesprek met je kind aan kunt gaan.
Praten met je kind
Bekijk het filmpje
Moeder Patrice en dochter Zarah praten over dyslexie en geven tips voor ouder en kind.
Wanneer er problemen ontstaan op school zul je dat als ouder vaak merken aan het gedrag van je kind thuis. Soms wordt je kind stil en teruggetrokken en soms lastig. Het kan ook voorkomen dat je kind niet meer naar school wil of het ontwikkelt het allerlei lichamelijke klachten waardoor het niet naar school kàn. Maar er zijn ook kinderen die er minder door van slag zijn. Voor jou als ouder kan het ook frustrerend zijn als het op school niet goed gaat met je kind. Je wilt als ouder het beste voor je kind!
Het is belangrijk dat je deze signalen tijdig met de leerkracht bespreken. School en ouders kunnen dan samen wegen zoeken om je kind te helpen. Al dan niet met de inzet van extra begeleiding, zoals bijvoorbeeld een remedial teacher. Ook is het praten met kind over dyslexie nuttig. Door in gesprek te blijven kun je ook op tijd inspringen op eventuele onduidelijkheden en problemen.
Het opvoeden en begeleiden van een kind met dyslexie vraagt van de ouders extra aandacht, inspanning en vaardigheden. Maar samen vormen jullie een krachtige stimulans om je kind zo goed mogelijk te begeleiden.
Bekijk het filmpje
Het televisieprogramma Het Klokhuis geeft duidelijk weer in kindertaal wat dyslexie inhoudt. Je kunt het filmpje bijvoorbeeld samen bekijken en vervolgens het gesprek aan gaan. Ervaart jouw kind het ook zo of niet? Bekijk de aflevering voor dyslexie.
Ouder & Kind Avontuur - Jij bent uniek!
Stap 1:
Klik op onderstaande afbeelding om 'm te vergroten en bespreek hem samen.
Stap 2:
Bepaal, samen met je kind waar jullie vinkjes kunnen zetten. Een positieve activiteit!
Ervaringen met dyslexie
In het onderstaande filmpje van Masterplan Dyslexie komen ouders, kinderen, specialisten aan het woord over dyslexie. Ook volwassenen met dyslexie die vertellen hoe zij dyslexie als kind hebben ervaren. Het filmpje van ongeveer 15 minuten is ter voorbereiding op het gesprek met je kind geschikt.
Bekijk het filmpje
Braams: informatie voor kinderen
Tom Braams, specialist in leerproblemen, vertelt speciaal voor kinderen wat dyslexie inhoudt. De verschillende onderdelen zijn:
Praat vanuit de positieve gedachte met je kind. Heel veel volwassenen hebben namelijk geleerd om prima om te gaan met hun dyslexie. Je kunt laten zien welke beroemde mensen ook dyslexie hebben, bijvoorbeeld. Het filmpje 'Studeren met dyslexie' is een aanrader.
Ik haat lezen
Een aanrader is de website 'Ik haat lezen'. Het is een Belgische website die (onder meer) duidelijk weergeeft wat dyslexie inhoudt voor je kind op het gebied van: emoties, rommel, tijd en ruimte, concentratie. Er is ook een onderdeel voor ouders.
De website geeft ook nog een tip: hoe het is om dansende letters te ervaren. Het is niet wetenschappelijk onderbouwd, maar: neem een kijkje.
Tip
Start een dyslexie-café
Op diverse basisscholen bestaan Dyslexie-café's. Het doel hiervan is om als ouder van een dyslectisch kind te praten over ervaringen en tips te delen. Leg hier eens voor hoe de andere ouders het gesprek zijn aangegaan met hun kind.
Ook zijn er Dyslexie-café's voor kinderen. Ook de kinderen vinden het fijn om er met andere kinderen over te praten en tips uit te wisselen. Ze zien ook dat ze niet de enigen zijn die moeite hebben met lezen en schrijven.
Mocht er op jouw school geen café zijn, dan kun je proberen er zelf een op te starten samen met andere ouders.
Bekijk het filmpje
Belle en Zarah geven leestips. Een leuk filmpje om aan je kind te laten zien.
Ik leer anders – werkboek voor leerlingen van de basisschool met leerproblemen, dyslexie, ADHD, ADD, hoogbegaafd, beelddenken of hoogsensitief - Agnes Oosterveer-Hess
In dit onderdeel wordt weer gegeven waarom lezen zo belangrijk is voor je kind, ervaar je zelf – door middel van een test – welke problemen je kind tegenkomt bij het lezen. En tot slot volgt er nog een tip.
Waarom is lezen zo belangrijk voor je kind
Dat lezen in de vrije tijd belangrijk is voor academisch en professioneel succes blijkt uit diverse onderzoeken. Uit een studie onder 3.500 Nederlandse volwassenen komt naar voren dat mensen die als kinderen door hun ouders vroeger gestimuleerd werden om te lezen (bijvoorbeeld door boeken aan te bevelen, te discussiëren over boeken en interesse te tonen in hun boek) over het algemeen hoger opgeleid zijn dan wanneer dit niet gebeurde.
En in een rapport over laaggeletterdheid in Europa (2012) was de belangrijkste conclusie dat in de nabije toekomst leesvaardigheid nog bepalender zal zijn voor professioneel succes, omdat 30% van de werkgelegenheid voor laagopgeleiden zal verdwijnen.
► Lezen in de vrije tijd maakt dus een verschil! Daarnaast heeft het ook effect op het sociaal functioneren, omdat je door het lezen van verhalen je beter kunt inleven in anderen.
► Verder zorgt lezen er ook nog voor dat kinderen nieuwe woorden verwerven. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat kinderen die behoorlijk kunnen lezen 1000 nieuwe woorden kunnen leren als zij 1 miljoen woorden per jaar lezen (ongeveer een kwartier per dag).
► Kinderen die lezen moeilijk vinden, zullen niet zo gauw in hun vrije tijd een boek gaan lezen. Toch is dat wel heel belangrijk, want kinderen die wel leren lezen, maar deze vaardigheid niet voldoende onderhouden, behoren tot de ‘a-geletterden’ – en de gevolgen van niet-doen, zijn gelijk aan niet-kunnen.
Blijven lezen dus, op wat voor manier dan ook!
Ervaar zelf hoe het is om dyslectisch te zijn
Op de website van Uitgeverij Zwijsen kun je met een (Flash-)spelletje ervaren met welke problemen veel dyslectische kinderen dagelijks te maken hebben, wat het begrijpen van een tekst lastig maakt. Probeer het maar eens en beantwoord de vragen! (Werkt niet op een tablet.)
Lees het nieuwsberichtVoorgelezen kind leert 1000 woorden per jaar in het NRC
Tips
Om de effecten van het leesonderwijs op school te versterken, is het belangrijk dat er thuis ook aandacht aan lezen wordt besteed. Als ouder kun je voorleesboeken afstemmen op de interesses van je eigen kind, in plaats van op de gemiddelde interesses van een hele klas. Bovendien vindt het voorlezen en praten over boeken thuis plaats in een prettige setting, waarbij de onderlinge relatie, veiligheid en gezelligheid belangrijker zijn dan het leveren prestaties.
Je kunt op een ongedwongen manier je kind voorlezen, samen lezen, helpen bij het uitkiezen van aantrekkelijke leesboeken en met je kind over boeken praten. Door ook voor te lezen als je kind zelf al kan lezen, introduceer je spannende, nieuwe thema’s en boeken die wellicht nog te moeilijk zijn voor je kind om al zelf te lezen.
Schijf van Vijf
Doordat je kind thuis ook oefent met lezen, vergroot het de woordenschat en doet het extra leeservaring op, wat de leesmotivatie ten goede komt. Ouders leveren dus een belangrijke bijdrage aan de leesontwikkeling van hun kinderen. De kans dat kinderen uitgroeien tot lezers is vijf keer groter als ouders een positieve leesopvoeding bieden!
We spreken van een positieve leesopvoeding als ouders:
► Het goede voorbeeld geven (boeken, tijdschriften en kranten in huis hebben, zelf lezen en voorlezen
► Praten over boeken (interesse tonen)
► Boeken cadeau geven en
► Met hun kinderen naar de bibliotheek of boekhandel gaan.
Leesmotivatie
De kans dat je kind met dyslexie positieve leeservaringen opdoet, is kleiner dan bij andere kinderen. Als je kind niet vlot kan lezen en/of een tekst kan begrijpen, raakt het al snel gedemotiveerd. Wat kun je bijvoorbeeld doen om hem of haar enthousiaster te maken voor lezen?
► Zorg voor zoveel mogelijk succeservaringen. Je kind heeft misschien al een verleden van falen dat tot een negatieve houding ten opzichte van lezen heeft geleid.
► Sluit altijd aan bij de interesses van je kind en zorg voor voldoende en diversiteit in materialen (dus ook tijdschriften, moppenboekjes, strips, e-books, informatief, etc.)
► Gebruik ook ‘direct bruikbare’ teksten: recepten, gebruiksaanwijzingen, etc.
Plezier in lezen is het beste startpunt voor je kind om veel leeskilometers te maken en zo leesvaardigheid bijna moeiteloos te verbeteren. Door veel te lezen krijgt je kind meer zelfvertrouwen, vergroot het de woordenschat en de kennis van de wereld.
Doe de test
Sleep het antwoord naar de juiste plaats: Op welke manieren kan ik mijn kind thuis stimuleren om te lezen?
Sleep het antwoord naar de juiste plaats: Op welke manieren kan ik mijn kind thuis stimuleren om te lezen?
0%
.
Algemene Informatie
Titel
Op welke manieren kan ik mijn kind thuis stimuleren om te lezen?
Sleep het antwoord naar de juiste plaats:Op welke manieren kan ik mijn kind thuis stimuleren om te lezen?
Thuis
Wat zou je als ouders zelf kunnen doen om thuis te oefenen en je kind te stimuleren? In dit onderdeel krijg je tips en praktische handreikingen waarbij we ook vaders niet vergeten. Tevens bekijk je een filmpje van Bram van der Vlugt over het belang van voorlezen en een chatbox-vraag.
Hoe kun je het beste thuis oefenen?
Kinderen met dyslexie krijgen vaak leeshuiswerk mee van school (of de dyslexiebegeleiding). De woordenlijsten of AVI-boekjes zijn meestal niet zelf gekozen of interessant voor het kind. Veel lezen is zeker belangrijk, maar oefenen kan ook met zelf gekozen aantrekkelijke teksten. Dit is beter voor de motivatie van je kind en de sfeer thuis. Vergeet ook niet regelmatig een complimentje te geven tijdens het lezen van je kind. Maak er een gezellig moment van!
Zomerlezen
In de zomervakantie kan het leesniveau van kinderen één of zelfs twee AVI-niveaus teruglopen, doordat ze het lezen te weinig onderhouden. Dit verschijnsel wordt wel de ‘zomerdip’ of het ‘zomerverval’ genoemd.
Maak van de vakantie bij uitstek een periode om ontspannen te genieten van boeken. Thuis, op reis, op de vakantiebestemming (van papier, of digitaal door middel van bijvoorbeeld de gratis Vakantiebieb-app) – overal kun je lezen! Neem dus naast de computerspelletjes ook boeken mee op vakantie!
Veel scholen, bibliotheken en uitgeverijen organiseren speciale zomerleesacties voor kinderen, bijvoorbeeld zomerlezen met theaterleesboeken.
Veel tips ter inspiratie vind je in het onderdeel:Boeken om te verslinden.
Voorlezen (ook door vaders)
Ouders hebben de grootste invloed op het leesgedrag van hun kinderen. Uit onderzoek blijkt dat vaders en moeders hun eigen, unieke manier van voorlezen hebben. Daarom is het van belang dat beiden aandacht besteden aan de leesopvoeding. Het voorbeeld van een lezende vader heeft met name veel invloed op hun zoons. Zo kunnen vaders bijdragen aan het voorkomen van een leesachterstand bij jongens.
Ouder & Kind Avontuur - Bram van der Vlugt
Stap 1:
Bekijk de video. Bram vertelt waarom hij voorlezen door vaders (naast natuurlijk door moeders) zo belangrijk vindt.
Stap 2:
Vraag aan je kind waarom zij/hij voorlezen zo leuk vindt. Deel het antwoord in deze chatbox.
Tip
Bekijk de website Vaders die voorlezen. Hier vind je leuke voorleestips voor kinderen (onderverdeeld op leeftijd).
Ik adviseer ouders van kinderen met leesproblemen elke dag minimaal vijftien minuten voor te lezen, ten minste tot het kind in groep 8 zit! Daarmee krijgen kinderen, ondanks de leesproblemen, toegang tot de gewone kinderboeken die bij hun leeftijd passen en werken ouders effectief mee aan het voorkomen van een taalontwikkelingsachterstand bij hun kind. Het is best begrijpelijk dat niet iedereen dit jarenlange voorlezen elke dag kan opbrengen. Probeer daarom een voorleesrooster te maken, zodat meerder leden uit het gezin hun bijdrage leveren en schakel eventueel ook andere personen in die er meer tijd voor kunnen opbrengen.
Boeken om te verslinden
In dit onderdeel en de onderdelen Het oor wil ook wat en Samen lezen en kijken krijg je boeken-, luister- en kijktips waarmee je kind weer plezier kan krijgen in boeken en lezen. Ze zijn onderverdeeld in Lezen, Luisteren, Luisteren en lezen,Samen lezen, Kijken en Lezen. Voor ieder wat wils en ze zijn prima aan te sluiten op de interesse van je kind.
Hoe kan je kind (weer) plezier krijgen in verhalen en lezen?
In een pilot op zeven basisscholen maakten zwakke lezers kennis met passende (digitale) materialen, waaronder gesproken boeken en karaoke-lezen. De resultaten van het onderzoek laten zien dat het zeker mogelijk is om zwakke lezers (weer) leesplezier te geven, met inzet van de juiste materialen. Zeker als er aandacht is voor de fase waarin een lezer verkeerd. Zo is het voor kinderen met een grote aversie tegen lezen, fijn om naar een mooi verhaal te luisteren zonder mee te hoeven lezen.
In de tweede fase geeft het kind aan ook wel mee te willen lezen, terwijl er ook geluisterd wordt (luisterlezen). In de derde fase lezen kinderen boeken die met zorg zijn geselecteerd en aantrekkelijk worden gepresenteerd.
Voor elke fase krijg je inspirerende boekentips en suggesties.
P.s. Omdat titellijstjes moeilijk actueel te houden zijn, adviseren we hier in series en materialen. In de schema’s kun je vaak op de link klikken voor meer informatie. In de catalogus van de lokale bibliotheek kun je zoeken naar titels. Medewerkers van de bibliotheek geven ook graag advies.
Lezen
Gelukkig zijn er veel leuke boeken en e-books te vinden die passen bij je kind. Hieronder een te gebruiken overzicht, verdeeld in Beginnende lezers in groep 3/4 en Groep (4), 5 t/m 8.
Beginnende lezers Groep 3/4
Groep (4), 5 t/m 8
Bezoek de bibliotheek
Kast beginnend lezen (AVI Start - E4 en AJ informatief
Bijna alle bibliotheken hebben een Makkelijk Lezen Plein. Een Makkelijk Lezen Plein biedt kinderen met leesmoeilijkheden toegang tot informatie. Ze kunnen zelfstandig een keus maken uit de materialen om lekker te lezen of informatie te zoeken voor hun werkstuk of spreekbeurt. Ook ouders krijgen informatie die hun kind verder kan helpen op het MLP.
Kinderen maken veelal een keus op grond van het uiterlijk van het boek. Het materiaal moet er dus aantrekkelijk, modern en informatief uitzien. De collectie is beperkt, overzichtelijk (frontaal) gepresenteerd, toegankelijk en geschikt voor kinderen met een leesprobleem. Een deel van de collectie bestaat uit materiaal wat speciaal uitgegeven wordt voor deze doelgroep (speciale tekst of lettertype). Er zijn echter ook veel aansprekende, actuele (serie)titels geschikt voor deze doelgroep, net als moppenboeken, strips en tijdschriften. De materialen zijn herkenbaar aan de MLP-sticker op de rug of een Makkie-sticker op de voorkant.
Probeer ook eens of je kind het fijn vindt om digitaal te lezen. In de zomervakantie kun je gratis gebruik maken van de Vakantieapp. Bibliotheekleden hebben ook een ruime keuze aan e-books via de Online bibliotheek.
Tip van Lotte 11 jaar
Lezen is leuk als je een leuk boek hebt.
Help - Hoe vind ik de juiste boeken?
Vind je het niet zo eenvoudig om samen met je kind geschikte boeken te vinden?
Dan hebben we hieronder enkele handige websites voor je op een rijtje gezet.
Bekijk het filmpje. Is het boek te moeilijk voor je of niet?
Stap 2:
Vraag aan je kind of dit een goede test is. Deel het antwoord met de motivatie in deze chatbox.
Luister- & Leesplezier
In dit onderdeel vind je luistertips in de vorm van luisterboeken, gesproken boeken, cd's en tips voor samen- en voorlezen. Van luisterplezier naar plezier in lezen!
Luistertips
Beginnende lezers Groep 3/4
Groep (4), 5 t/m 8
Gesproken boeken
Superboek St. Passend lezen (voorheen Aangepast lezen > verklaring nodig!)
Superboek St. Passend lezen (voorheen Aangepast lezen > verklaring nodig!)
Superboek is de speciale site van Passend Lezen voor kinderen en jongvolwassenen met een visuele en/of leesbeperking. Superboek is opgezet omdat een leesbeperking het leesplezier niet in de weg mag staan.
De collectie van Superboek bevat ruim 10.000 gesproken boeken, tijdschriftentitels en hoorspelen voor de jeugd. Deze zijn gemakkelijk te beluisteren via Daisy-cd’s, de website of de Daisylezer app (iOS en Android).
Het grote aanbod gesproken boeken op superboek.nl stelt kinderen in staat om:
► Te genieten van verhalen die hun belevingswereld vergroten
► Boeken te 'lezen' op hun eigen manier en ontwikkelingsniveau
► Dezelfde boeken te ‘lezen’ als hun leeftijdsgenoten (zonder leesbeperking)
Passend Lezen is bedoeld voor mensen die aangewezen zijn op passende lectuur. Vanwege afspraken met uitgevers, is er een Verklaring Leesbeperking nodig om te kunnen inschrijven. Tijdens de inschrijfprocedure geeft men door middel van een vinkje aan dat er sprake is van een leesbeperking. Op de site staat wat er wordt verstaan onder leesbeperking. Inschrijven kan via de website Superboek.
Kinderen en jongeren t/m 17 jaar met een dyslexieverklaring kunnen gratis lid worden en gebruik maken van het aanbod. Kinderen tot 12 jaar kunnen zich door hun ouders laten inschrijven.
Daisyroms
Hieronder vind je 2 filmpjes. In het eerste filmpje krijg je uitleg over de werking van een Daisyspeler en in het tweede filmpje demonstreert Wouter hoe zijn daisyspeler werkt en wat de voordelen zijn.
Bekijk zelf het eerstje filmpje en laat je kind het tweede filmpje zien. Vraag wat zij/hij ervan vindt.
Dyslexie - de Daisyspeler
Wouter demonstreert zijn Daisyspeler
Met een Daisy-speler of een speciaal programma op de computer (Amis) is het mogelijk om een Daisy cd-rom te beluisteren; dit is een soort cd-rom die vergelijkbaar is met een gesproken boek, maar met extra mogelijkheden, nl.:
► bladeren naar bijvoorbeeld pagina’s, hoofdstukken en rubrieken;
► langzamer afspelen: de stem verandert niet, alleen de spreeksnelheid wordt aangepast;
► bladwijzers plaatsen, zodat je verder kunt lezen waar je gestopt bent.
Ouders van kinderen met dyslexie kunnen informeren bij hun zorgverzekeraar of de aanschafkosten van een daisy-speler wordt vergoed. Daisyspelers zijn er in verschillende maten, prijsklasse en gebruikersgemak. Veel bibliotheken bieden daisyroms aan of je kunt ze reserveren bij andere bibliotheken. Let wel: om gebruik te maken van de daisy cd-roms moet je een verklaring leesbeperking overleggen.
Naast Superboek en daisyroms (zoals hierboven beschreven alleen voor kinderen met een dyslexieverklaring), zijn er voor kinderen met (andere) leesbeperkingen ook andere mogelijkheden om te luisteren naar verhalen, bijvoorbeeld via luister cd’s of de LuisterBieb-app.
Luister CD’s
Populaire titels zijn ook als luisterboek te koop bij commerciële uitgeverijen en zijn vaak ingesproken door de schrijver zelf, een bekende Nederlander of een professionele stemacteur. Ze zijn daarom heel prettig om naar te luisteren. Luister cd’s zijn vooral bedoeld om lekker naar het verhaal te kunnen luisteren op de beschikbare apparatuur op school of thuis.
Als kinderen op deze manier plezier krijgen in de verhalen, kunnen ze het luisteren afwisselen met zelf lezen, bijv. één hoofdstuk luisteren, één hoofdstuk lezen. Luister cd’s zijn zeker niet geschikt als meelees cd’s. Het verhaal wordt in een aangenaam luistertempo voorgelezen (helaas niet aan te passen. Dit tempo ligt meestal (veel) hoger dan het leestempo van het kind.
Luisterboeken zijn te koop of te leen als cd, of te downloaden. Je kunt alleen navigeren per hoofdstuk.
De LuisterBieb-app
De LuisterBieb-app van de Bibliotheken is voor iedereen gratis te downloaden via de App Store (iPad, iPhone) of Google Play (Android). Deze app is zeer geschikt voor kinderen met een leesprobleem. Het grote voordeel van de LuisterBieb-app is dat er voor het beluisteren geen internetverbinding nodig is. Het luisterboek wordt eenmalig gedownload, waarna je het altijd en overal kunt beluisteren. De luisterboeken zijn namelijk op te slaan in de app op de smartphone of tablet. Het aanbod wordt steeds uitgebreid. Zeker voor kinderen zonder dyslexieverklaring is het een laagdrempelige manier om kennis te maken met luisterlezen.
De luisterboeken zijn verdeeld in drie categorieën:
► Grijs label: Gratis luisterboeken
Deze luisterboeken zijn voor iedereen altijd vrij te downloaden.
► Oranje label: Premium luisterboeken
Om deze luisterboeken te downloaden, is een geldig bibliotheeklidmaatschap nodig. Je kunt maximaal 10 titels per 3 weken lenen. Kinderen krijgen een gratis lidmaatschap.
► Wit Label: Promotie luisterboeken
Luisterboeken die men tijdelijk kan downloaden zonder lid te zijn.
Een heerlijke ontspannen manier om van een verhaal te genieten, is het laten voorlezen door bijvoorbeeld één van de ouders. Voor kinderen die moeite hebben met lezen, is het fijn om voorgelezen te worden uit een boek dat qua leesniveau nog te moeilijk is, maar qua beleving aansluit bij de leeftijd of interesses. Menig kind met dyslexie heeft op deze manier bijvoorbeeld alle verhalen van Harry Potter meebeleefd! Op o.a. Leesplein vind je tips over geschikte voorleesboeken.
Luister- en leestips
Beginnende lezers groep 3/4
Groep (4), 5 t/m 8
Hybride lezen
Dat is een combinatie van tekst en voorgelezen worden.
Een aantal uitgevers brengen meelees CD’s uit bij hun leesboeken. Deze meelees CD’s zijn ingesproken volgens de Intervalmethode en speciaal geschikt voor dyslectische kinderen. De boeken zijn ingesproken in een bij het AVI-niveau passend leestempo. Je kind kan rustig hardop meelezen met het boek. Meelees CD’s zijn allereerst gericht op het verhogen van de leessnelheid en het verbeteren van de leestechniek.
Voorbeelden van uitgevers zijn: Uitgeverij Bontekoe, Inktvis en Delubas. De CD’s zijn te beluisteren met een CD-speler, computer of laptop. Uiteraard is de bedoeling dat het kind meeleest in het papieren boek.
Ook in de bibliotheek zijn boeken verkrijgbaar waar een CD bij hoort. Uitgeverij de Bontekoe geeft ook boeken uit met een code, zodat je kind via Meeluisterboek kan luisterlezen. Je kunt daarbij ook variëren in tempo.
Er zijn inmiddels ook een aantal apps op de markt met spelletjes rond boeken, inclusief voor- of meeleesfunctie. Tenslotte zijn er ook boeken die verrijkt zijn met media. Deze stimuleren kinderen door middel van filmpjes of augmented reality meer te doen met een verhaal.
Yoleo
Hieronder vind je twee filmpjes. Het eerste filmpje geeft uitleg over de dienst Yoleo. Het tweede filmpje gaat over Max (10 jaar) en zijn moeder Linda die vertellen over hun ervaringen met Yoleo.
Bekijk zelf het eerstje filmpje en laat het tweede filmpje door je kind bekijken. Wat vind hij/zij ervan?
Yoleo
Yoleo: Max (10 jaar) en moeder Linda
Yoleo: ik lees! is een website die kinderen op een plezierige manier stimuleert om te lezen. Op de website staat een boekenkast met daarin een collectie populaire jeugdboeken in hybride vorm. Een hybride boek is een combinatie van de (digitale) tekst en het audiobestand van een boek. De voorlezer leest voor en tegelijkertijd volgt je kind met een karaoke-balk waar het in de tekst is. Dit kan op eigen tempo.
Door het lezen met Yoleo verdienen de kinderen leespunten waarmee ze een virtuele kamer op Yoleo kunnen inrichten. Yoleo is overal te gebruiken waar een internetverbinding aanwezig is; op computer, laptop of iPad.
Iedereen kan gebruik maken van Yoleo, het platform is gratis. Van alle boeken kun je het eerste hoofdstuk ook gratis lezen. Wil je kind verder lezen? Dan kost een boek € 5,99.
Scholen kunnen een schoolaccount nemen. Zij betalen dan een gereduceerd tarief. Je kunt jouw school natuurlijk ook de tip geven om een schoolaccount te nemen!
Samen
Naast Samenlezen krijg je in deze modules informatie over Theaterlezen. Bij Theaterlezen, ook wel toneellezen genoemd, nemen twee lezers (of meer) de rol van een personage op zich en lezen de teksten hardop voor. Theaterlezen bevordert het vloeiend lezen en het leesplezier.
Samen lezen
Een aparte categorie is de categorie samenlezen. Vooral als de kinderen thuis moeten oefenen, kan samenlezen een mooi alternatief zijn. Doordat je kind samen met bijvoorbeeld een ouder, het lezen afwisselt, zit er meer vaart in het verhaal en kan je kind ook af en toe lekker luisteren zonder hardop te lezen. Vooral kinderen die houden van toneel, hebben baat bij de toneellees- of theaterleesseries. Door de rolverdeling in het verhaal, wordt je kind makkelijker in het verhaal meegenomen.
Bekijk het filmpje
Zou theaterlezen bij jouw kind in de smaak vallen? Hieronder een handig overzicht van titels die te gebruiken zijn:
Veel jeugdboeken zijn verfilmd; laat je kind eerst de film kijken en dan het boek lezen (of andersom). Je kind herkent de hoofdpersonen en de verhaallijn!
Beginnende lezers groep 3/4
Groep (4), 5 t/m 8
Boek & film
Heel veel beschikbaar o.a.
Meester Kikker, Mees Kees, Dummie de Mummie, De GVR.
Heel veel beschikbaar o.a.
Meester Kikker, Mees Kees, Dummie de Mummie, Narnia, Een weeffout in de sterren, Achtste groepers huilen niet, Oorlogsgeheimen, De GVR.
Verdieping
Boeken voor kinderen
Dyslexie survivalgids (ook een doeboek verkrijgbaar) - Annemie de Bondt, Luc Descamps.Van ca. 9 t/m 12 jaar
Onwilige lezers: onderzoek naar redenen en oplossingen - Nielen, T.M.J. & Bus, A.G. (2016). Delft: Eburon
Parents and the media. Causes and consequences of parental edia socialization (Dissertatie) - Notten, N. (2011) Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen.
EU High Level Groep of Experts on Literacy, 2012
What reading does for the mind. Journal of Direct Instruction, ½, 137-149 - Cunningham, A.E. & Stanovich, K.E. (2001).
Tips
Het verhaal achter de lezer. Een empirisch onderzoek naar variabelen die verschillen in leesgedrag verklaren. Delft: Eburon, Stichting Lezen-reeks - Stalpers, C. (2007)
Thuis
Wie stoeit met het boek? Verschillen in de leesopvoeding van vaders en moeders. Stichting Lezen (2015)
Er zijn tegenwoordig ook apps en games die ontwikkeld zijn voor kinderen met dyslexie. In deze module krijg je een handig overzicht en gaan we speciaal aandacht besteden aan Kees Komma, Pelle puzzelt en de Osmo. Elseline Knuttel (dyslexiespecialist) tipt enkele niet-digitale spellen om op een leuke manier bezig te zijn met taal.
Probeer ook eens een app of game
Computers, tablets, smartphones en televisie zijn niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. In bijna ieder huishouden zijn ze tegenwoordig te vinden.
Wellicht dat je het thuis ook al hebt gemerkt: veel kinderen gebruiken graag deze apparatuur en waarom zouden we deze niet inzetten om er ons voordeel mee te doen? Gelukkig zijn er ook speciale apps en games voor kinderen waarbij lezen niet vanzelfsprekend is.
Het aantal apps en games neemt langzaam toe. We hebben een handig overzicht voor je gemaakt waarop apps en games verzameld staan. Doe er je voordeel mee!
In de volgende onderdelen zullen we er een tweetal onder de loep nemen: Kees Komma en de boekenbende en Pelle puzzelt.
Daarnaast kunnen kinderen ook bezig zijn met taal met educatieve apps. Te denken valt aan programmeren, creatief bezig zijn, robots, muziek maken, koken. Taal is overal. Het is wel belangrijk dat de app aansluit bij de interesse en leeftijd van het kind. Een handig overzicht van educatieve app's vind je hier.
Tip
Wil je meer weten over kinderen en verantwoord gebruik van digitale media en mediaopvoeding? Dan zijn dit twee handige websites:
Media-opvoeding
Op deze site geven deskundigen antwoord op al je vragen over kinderen en mediagebruik.
Op een leuke en ontspannende manier bezig zijn met taal. Dat kan! Elseline Knuttel (dyslexie- en leesspecialist) komt aan het woord. Zij is de oprichter van de leesspeciaalzaak (en website) LeesLETTERS in Dordrecht. Zij tipt enkele (niet-digitale) spellen die de kinderen individueel of samen met familie en vriendjes kunnen spelen.
Tenslotte krijg je nog een extra tip: de Osmo. Dit is een digitale toepassing horende bij de iPad waarbij kinderen op een leuke manier kunnen oefenen met o.a. taal, maar ook op het gebied van creativiteit, coderen, rekenen, muziek maken.
Samenspelen
Bekijk het filmpje
Osmo - interactief spelen
Osmo is een interactief spel, dat fysieke spelletjes naar de iPad brengt. Het stimuleert o.a. creatief denken en sociale interactie. Met Osmo Words kan er geoefend worden met woorden, dit kan met losse woorden maar ook in een leuke puzzel-vorm. Op de iPad komt een opzetstukje met spiegeltje. Dit spiegeltje leest het speelveld voor de iPad. Er zitten blauwe en rode letters bij.
Door deze letters voor de iPad te leggen, reageert de iPad, b.v. met een leuke tekst en geluid als het goed is of - indien er een fout gemaakt is - een positieve opmerking dat het kind het nog eens moet proberen. Het werkt ook met een puntentelling en kan individueel of met meer kinderen gespeeld worden, al dan niet in een wedstrijdvorm. De iPad zelf gaat in een plastic houder. De apps zijn gratis te downloaden in de Appstore.
Standaard zitten er al spellen in, om bijvoorbeeld Engelse woordjes te oefenen. Een leuke toevoeging is dat je de opdrachtjes ook zelf kunt maken (en dus Nederlandstalig) als ouder of leerkracht. Je kind kan dan met die onderdelen oefenen die hij of zij nodig heeft. Spelenderwijs bezig zijn met taal!
Bij het standaardpakket zitten Words, Tangram (ruimtelijk inzicht) en Numbers (rekenen). Daarnaast zijn er onder andere de volgende uitbreidingspakketten te koop: Masterpiece (tekenen), Newton (een spel maken m.b.v. voorwerpen), Coding (Coderen) en Coding jam (muziek maken).
Bekijk het filmpje
In dit filmpje krijg je een duidelijk beeld van de mogelijkheden van de Osmo
Talent
Een frisse blik op talent!
Meervoudige intelligentie, wat is het, wat kun je er als ouder en als kind mee? Je kind is namelijk meer dan haar/zijn dyslexie. Sonja Klerkx en Lilian Joore van Embrace your power geven informatie en praktische tips en oefeningen. Dit is één van de manieren om zelfvertrouwen proberen te vergroten (en geen alternatief voor dyslexiebehandeling). Test het, samen met je kind.
Waar liggen de krachten van jouw kind?
Heb jij wel eens het gevoel dat jouw kind op school niet helemaal uit de verf komt? Of zie jij talenten bij je kind die op school niet worden gemeten?
Dat is niet zo vreemd
In ons schoolsysteem wordt taal namelijk verheven tot bijna het allerbelangrijkste dat er is. Er is zelfs een naam voor als je er niet goed in bent. Maar wat als taal niet je sterkste kant is? Is dat dan erg? Jij weet wel beter. Je kind is meer dan zijn dyslexie.
Ieder kind is bijzonder en intelligent op zijn eigen unieke manier! Ook jouw kind! Toch, in ons schoolsysteem wordt dat niet altijd duidelijk.
Maar het kan anders
De Amerikaanse professor Howard Gardner ontdekte dat er negen verschillende intelligentiegebieden zijn. De talige intelligentie is er slechts één van. Als je kind niet zo goed is in taal, zijn er altijd andere intelligentiegebieden waarop jouw kind hoog scoort.
Benieuwd hoe dat bij jouw kind is?
Want als taal echt niet je ding is, dan ga je toch gewoon op zoek naar wat dan wel jouw kracht is!
Bekijk het filmpje
De belangrijkste vraag is dus: Waar liggen de krachten van jouw kind?
In deze module ga je kennis maken met de meervoudige intelligentietheorie van Howard Gardner. Je gaat de 9 verschillende intelligenties leren kennen door middel van teksten, afbeeldingen en opdrachtjes. Het is leuk om dit samen met je kind te doen. Ga samen ontdekken waar jullie sterke kanten liggen. Ervaar bij elke intelligentie of je deze bij je kind herkent. En wat vindt hij of zij zelf?
Taal is niet echt mijn ding
Ervaar je in je kind een visuele, talige of lichamelijke intelligentie?
Dit ga je samen met je kind testen in deze module.
Visuele intelligentie, talige of lichamelijke intelligentie
Als taal echt niet je ding is, dan ga je toch gewoon op zoek naar wat dan wel jouw kracht is! Op deze pagina maak je kennis met de visuele, talige en lichamelijke intelligentie.
Je hebt alle intelligenties in je. Maar het ene gebied is wel wat sterker in aanleg aanwezig dan het andere. Bij iedereen is dat anders. En dat is maar goed ook, want zo hebben we allemaal iets anders bij te dragen aan de wereld.
Iedere intelligentie bestaat uit veel verschillende onderdelen. Zo bestaat de visuele intelligentie uit onder meer denken in beelden, ruimtelijk inzicht en het goed kunnen onthouden van bijvoorbeeld gezichten.
Je gaat zo bij iedere intelligentie een opdrachtje doen. Dit opdrachtje gaat steeds over één van de onderdelen van die intelligentie. Doe de opdrachtjes samen met je kind! Samen met de tekst en de afbeeldingen krijg je zo een eerste indruk of die intelligentie past.
Er zijn dingen die je zo gemakkelijk doet, die zo vanzelfsprekend voor je zijn, dat je ze niet als je kracht ziet. Toch kunnen dat vaardigheden zijn die voor anderen helemaal niet zo gemakkelijk zijn en die jij haast moeiteloos toepast. En dat wat je graag doet, is vaak ook juist dat waar je kracht ligt.
Kijk, lees én ervaar waar jullie kracht ligt.
Kijk bij elke intelligentie welke bij je kind past. En wat vindt hij of zij zelf?
Visuele intelligentie
Waar gaat deze opdracht over?
Deze intelligentie bestaat uit veel verschillende onderdelen of kenmerken. Eén van die kenmerken is in plaatjes kunnen denken. Als je beeldslim bent, kan het dus goed zijn dat je vaak foto's in je hoofd hebt. Bijvoorbeeld: als iemand je een verhaal vertelt, dan zie je de plaatjes erbij. Het wordt een soort filmpje in je hoofd.
Wat ga je doen?
Je gaat naar een geluidsfragment luisteren. Terwijl je luistert kijk je goed wat er in jouw hoofd gebeurt.
Neem nu eerst een auto in gedachten. Klik dan op play-icoontje in de zwarte balk hieronder en luister met je ogen dicht. (Bron foto)
Past dit bij jou?
En ... hoe goed zag jij de 'plaatjes' in je hoofd? Zag je het scherp voor je? Zag je ook kleuren? Of zag je het eerder wat vaag en misschien wel zwart-wit? Als je beeldslim bent, zie je de 'plaatjes' waarschijnlijk gemakkelijk voor je! Let op: dit is een van de onderdelen van deze intelligentie. Er valt nog veel meer over te ontdekken!
Talige intelligentie
Waar gaat deze opdracht over?
Als je taalslim bent, dan kan het zijn dat je snel en gemakkelijk een nieuwe taal leert. En dat je het ook leuk vindt om een andere taal te leren.
Wat ga je doen?
Deze opdracht bestaat uit 2 onderdelen.
Via deze link zie je acht Spaanse woordjes met de Nederlandse vertaling. Neem even (samen met je kind) 2 minuten de tijd om de woordjes te leren. Scrol daarna naar beneden.
In het tweede onderdeel kun je controleren of je de woordjes goed hebt onthouden. Je sleept het Nederlandse woord naar het plaatje met het Spaanse woord. Daarna druk je op de ‘controleer button’.
Past dit bij jou?
Hoe ging het? Natuurlijk gaat het niet om goed of fout. Het gaat erom dat je ontdekt hoe dit voor jou is om te doen. Hoe is dat als je op vakantie gaat? Bestel jij wel eens een ijsje in een vreemde taal? Gewoon omdat je dat leuk vindt?
Het gemakkelijk leren van een vreemde taal iséén van de kenmerken van de talige intelligentie. Er valt nog veel meer te ontdekken.
Lichamelijke intelligentie
Waar gaat deze opdracht over?
Eén van de kenmerken van lichamelijke intelligentie is dat je graag leert door dingen te doen. En dat je gemakkelijker leert door dingen te ervaren. Het zou dan kunnen dat je van proefjes of experimentjes houdt.
Wat ga je doen?
Je gaat een proefje doen! Je gaat kijken wat er gebeurt als je afwasmiddel, azijn en bakpoeder mengt!
Zet de materialen klaar en voer de stappen uit die beschreven worden.
Past dit bij jou?
Heb je het proefje gedaan? Of heb je in je hoofd bedacht wat er zou kunnen gebeuren en ben je niet in actie gekomen? Zou je het leuk vinden om op school meer experimentjes te doen?
Als je lichaamslim bent, vind je dit waarschijnlijk een leuke opdracht om te doen. Je komt graag in actie om iets te leren.
Let op: Er valt nog veel meer te ontdekken over deze intelligentie! Dit is één van de onderdelen.
Ieder brein werkt anders
Nu komen drie andere intellligenties aan bod: de interpersoonlijke, logische of naturalistische intelligentie. Dit ga je ook weer samen met je kind testen in deze module.
Interpersoonlijke, logische of naturalistische intelligentie
Wat heb je ontdekt? Heb je overeenkomsten tussen jou en je kind ontdekt? Of juist verschillen? Ieder brein werkt immers anders.
Hoe je intelligent bent, zegt iets over je vaardigheden en je talenten. Het zegt ook iets over hoe je denkt, hoe je de wereld om je heen vorm geeft en hoe je het liefst leert!
Vrijwel alle taken, klusjes, activiteiten of functies vragen om een combinatie van verschillende krachten. De verschillende intelligentiegebieden werken met elkaar samen in bijna alles wat je doet.
Wat is er allemaal mogelijkwanneer je jouw krachten met elkaar laat samenwerken? Als je ze combineert?
Je kunt jouw sterke punten bijvoorbeeld gebruiken om een taak waar je niet zo goed in bent, beter uit te voeren. Dus als je muzikaal bent, dan kun je dat talent gebruiken om bijvoorbeeld nieuwe woorden op een ritme te leren.
Er zijn zoveel mogelijkheden.
Kijk ook eens op welke gebieden het verlangen van je kind ligt.Wat doet je kind graag, waar gaat de aandacht van je kind naar toe? Dit kan een indicatie zijn van een potentie. Van een talent wat verder ontwikkeld kan worden.
Op deze pagina ga je meer ontdekken over de interpersoonlijke, de logische en de naturalistische intelligentie.
Kijk bij elke intelligentie welke bij je kind past! En wat vindt hij of zij zelf?
Interpersoonlijke intelligentie
Waar gaat deze opdracht over?
Iedere intelligentie bestaat uit veel verschillende onderdelen.
Deze opdracht laat je verschillende onderdelen van de interpersoonlijke intelligentie zien.
Wat ga je doen?
Kijk eens rustig naar de afbeeldingen en lees de tekst die eronder staat. Herken je jezelf hierin? Herken je je kind hierin of herkent je kind zichzelf hierin? Bespreek het eens samen.
Als je je in een aantal afbeeldingen herkent, dan ben je misschien wel mensenslim.
Maar let op: dit is een van de onderdelen van deze intelligentie. Er valt nog veel meer over te ontdekken!
Logische intelligentie
Waar gaat deze opdracht over?
Eén van de onderdelen van de logische intelligentie is goed kunnen rekenen. Als je logisch slim bent, kan het dus zijn dat je het leuk vindt om te rekenen en dit ook gemakkelijk doet. Misschien kun je zelfs goed hoofdrekenen.
Wat ga je doen?
In deze opdracht krijg je een rekensom. Kies de som die bij jouw leeftijd past.
Bereken de eerste stap. Vul dit antwoord in. Met de uitkomst ga je verder naar de volgende som. Zo ga je door tot je bij de laatste som bent. Klik als laatste op de knop 'controleer antwoord'.
Past dit bij jou?
Vind je dit een leuke opdracht? Vind je rekenen gemakkelijk? Is rekenen of wiskunde één van je favoriete vakken op school? Als je logisch slim bent, kan het zijn dat je het leuk vindt om met cijfers bezig te zijn en kun je waarschijnlijk best goed rekenen.
De logische intelligentie heeft veel onderdelen. Goed kunnen rekenen is er één van.
Naturalistische intelligentie
Waar gaat deze opdracht over?
Wist je dat er ook in Nederland tornado’s kunnen ontstaan? Wel is het bijzonder zeldzaam. De laatste krachtige tornado met een sterkte F3 was in het jaar 1963. Er vielen toen 7 dodelijke slachtoffers. Een windhoos is de zwakke variant van de tornado en komt in ons land meerdere keren per jaar voor.
Wat ga je doen?
Bekijk het filmpje
Past dit bij jou?
Krijg jij de kriebels van zo’n filmpje? Zou je zoiets graag een keer meemaken? Of ben je nieuwsgierig naar hoe een tornado ontstaat? Wanneer je natuurslim bent, kan het zijn dat je heel geïnteresseerd bent in allerlei natuurverschijnselen.
Dit is één van de onderdelen van deze intelligentie. Er valt nog veel meer over te ontdekken!
Boost je zelfvertrouwen
Je gaat aan de slag met de drie laatste intelligenties. Hiermee rond je de module over meervoudige intelligentie af en kun je je krachten in beeld brengen. We sluiten af met een leuk spel: Krachtkaartjes.
Muzikale, existentiële en intrapersoonlijke intelligentie
Ben je klaar om de laatste drie intelligenties te gaan verkennen?Op deze pagina leer en ervaar je meer over de muzikale, existentiële en de intrapersoonlijke intelligentie.
Veel mensen leggen de nadruk op de dingen die ze niet goed kunnen. De dingen waar ze wél goed in zijn, kunnen ze als normaal of vanzelfsprekend beschouwen. Deze manier van kijken naar jezelf, geeft geen goede balans. Het kan een gevoel van onzekerheid geven.
Draai het eens om.Kijk eens naar waar je goed in bent. Dit geeft je zelfvertrouwen een boost! Anderen hoeven je dan niet te bevestigen. Je kunt jezelf waarderen om wie je bent en wat je kunt.
Doe dat eens samen met je kind! Op deze pagina vind je kaartjes die je daarbij kunt gebruiken. Met deze kaartjes kun je elkaars sterke kanten benoemen. Ga er gerust samen met je kind mee aan de slag!
Het zien en herkennen en vervolgens benoemen van de sterke kanten, kan je zelfvertrouwen laten groeien. Hiermee kan je je kind helpen te vertrouwen op zijn of haar krachten. En om deze krachten te gebruiken in het dagelijkse leven.
Om je kind hiermee te kunnen helpen, is het handig als je je eigen krachten kent en die ook weet te benutten in jouw dagelijkse leven. Hierover lees je meer op deze pagina.
Kijk bij elke intelligentie welke bij je kind past! En wat vindt hij of zij zelf?
Muzikale intelligentie
Waar gaat deze opdracht over?
Eén van de kenmerken van 'muziekslim' is dat je ritme gebruikt. Bijvoorbeeld om iets te onthouden. Stel, je moet een rijtje woorden onthouden. Hoe doe je dit? Sommige mensen schrijven de woorden een aantal keer op. Anderen maken tekeningetjes bij de woorden als ezelsbruggetje. Als je muziekslim bent, gebruik je ritme!
Wat ga je doen?
Luister eens naar de onderstaande audio. Klik op het play-icoontje.
Gebruik jij wel eens een melodietje om iets te onthouden? Of is het iets wat je wel zou willen proberen? Is het iets dat bij jou past? Als je muziekslim bent, gebruik je muziek of ritme in je leven. Om iets te leren zoals in dit voorbeeld.
De manier waarop je intelligent bent, bepaalt hoe je je wereld vorm geeft. Bijvoorbeeld hoe je jezelf troost als je verdrietig bent. Of wat je doet als je vrolijk bent. Ben je muziekslim dan speelt muziek daar een rol in. Naar mooie muziek luisteren, maakt je bijvoorbeeld rustig als je verdrietig bent. En als je vrolijk bent, is er zonder muziek geen feest! Het kan op zoveel verschillende manieren tot uiting komen.
Hoe is dit voor jou? Wat betekent muziek voor jou? Speelt muziek en ritme een rol in je leven?
Let op: dit is een van de onderdelen van deze intelligentie. Er valt nog veel meer over te ontdekken!
Existentiële intelligentie
Waar gaat deze opdracht over?
Als je filosofeerslim bent, dan kan het zijn dat je veel nadenkt. Dat je kritische vragen stelt en heel nieuwsgierig bent. Je neemt niet snel zo maar iets aan. Je bent nieuwsgierig en je kunt je verwonderen over van alles om je heen. Hier gaat het volgende filmpje over. Kijk maar snel.
Wat ga je doen?
Bekijk het filmpje
Bekijk deze video en vraag je eens af of je jezelf hier in herkent.
Past dit bij jou?
Wat vind je van het filmpje? Natuurlijk zijn er nog wel honderden vragen te bedenken. Niet iedereen is in hetzelfde geïnteresseerd. De vraag is: Ben jij die nieuwsgierige 'alles-onderzoeker'? Herken jij jezelf hierin?
Maar let op: Als je jezelf niet in het filmpje herkent, kun je nog steeds filosofeerslim zijn. Er valt namelijk nog veel meer over te ontdekken.
Intrapersoonlijke intelligentie
Waar gaat deze opdracht over?
Als je zelfslim bent, is het belangrijk voor je wat er in jouw 'binnenwereld' gebeurt. Je gedachten, je gevoelens of bijvoorbeeld wat je hebt meegemaakt. Dat zijn dingen die alleen jij kunt zien en voelen. Dit is éénvan de kenmerken van intrapersoonlijke intelligentie.
Wat ga je doen?
Het veld hieronder is nu even jouw mini-dagboek. Je kunt hier alles wat je vandaag of gisteren hebt meegemaakt opschrijven. Er is verder niemand die dit kan lezen, behalve jij.
Als je klaar bent, klik je op de 'controleer antwoord' button.
Past dit bij jou?
Hoe is dit voor jou? Vond je dit een leuke opdracht? Vind je het prettig om je ervaringen of je gedachten op papier te zetten? Of had je er helemaal geen zin in en heb je de opdracht niet gedaan? Er is geen goed of fout.
Als je zelfslim bent, zou dit echt iets voor jou kunnen zijn. Het kan fijn zijn om je hart te luchten in een dagboekje. Een boekje dat altijd naar je luistert.
Maar let op: dit is een van de onderdelen van deze intelligentie. Er valt nog veel meer over te ontdekken!
Breng je krachten in beeld
Super! Je hebt deze module afgerond!
Je weet nu meer over de negen intelligentiesoorten. En je hebt vast een idee gekregen van de manier waarop jouw kind intelligent is. Per intelligentie heb je samen 1 opdracht gedaan. Dit is niet genoeg om een totaalbeeld te krijgen.
Maar je hebt wel een eerste indruk. Hier kun je een grafiekje van maken.
Hoe doe je dat?
Open de pdf (onder de afbeelding) en print deze. Onder de kolommen staan de namen van de intelligenties. Links van de grafiek staan de cijfers 1 t/m 10. Je maakt nu samen met je kind een inschatting bij elke intelligentie en kleurt de kolommen in. De hoogste score is een 10, de laagste een 1. Let op: alle intelligenties heb je in je. Er kan dus geen enkele kolom leeg blijven!
Kijk en vergelijk!
Je kunt de grafiek ook voor jezelf invullen. De ervaring leert dat dat veel inzicht geeft. Het maakt de verschillen en overeenkomsten duidelijk. Je kind zal zien en begrijpen dat iedereen zwakke en sterke kanten heeft. Vertel hem of haar dat dit prima is! Iedereen heeft tenslotte iets anders belangrijks bij te dragen aan de wereld.
Hieronder zie je twee setjes 'kracht' kaartjes. Eén om voor jezelf in te vullen en één die je voor een ander kunt invullen. Onder de afbeelding vind je het pdf document. Print het uit, knip de kaartjes los en vul ze in samen met je kind. Voor jezelf en voor elkaar.
Als je moeite hebt met lezen en spellen, is het niet zo dat je alleen maar denkt in beelden. Toch zit er vaak wel een verband tussen dyslexie en beelddenken. Nog lang niet iedereen kent deze - niet wetenschappelijk bewezen - theorie. Het is geen vervanging voor een dyslexiebehandeling. Deze module zet je misschien wel op een goed spoor. Je vindt er info, tips, een test, boeken en websites.
Het verband tussen beelddenken en dyslexie
Bekijk het filmpje
Bekijk onderstaande filmpje eens samen met je zoon/dochter. Herkennen jullie iets?
De theorie
In je hersenen liggen beelden opgeslagen die gekoppeld zijn aan zintuigen. Beelden worden niet alleen opgeroepen vanuit herinnering, maar je kunt ze ook verzinnen. Overigens is verbeelding bijzonder effectief voor uitvinders, wetenschappers en kunstenaars. Door hun fantasie zien ze letterlijk hun mogelijkheden.
Beelddenkers zijn inventief. Door hun manier van denken kunnen ze dingen snel doorzien en oplossen. Wel is het zo dat kinderen problemen kunnen krijgen op school met vakken als taal, rekenen, tekstbegrip, concentratie en werktempo. Ze krijgen op een andere manier de informatie binnen en verwerken dat ook anders dan niet-beelddenkers. Als je een jonge beelddenker het cijfer 4 laat zien en vraagt wat er staat, kun je als antwoord krijgen: een bootje!
Dyslexie ≠ Beeldenken
Vaak gaat het denken in beelden en handelingen rond het 5de of 6de levensjaar over in begripsdenken of taaldenken. De beelddenker behoudt zijn voorkeur om in filmpjes en plaatjes te denken. Dit kan gevolgen met zich meebrengen voor de ontwikkeling van taal, het schrijven, het lezen en voor de persoon in kwestie zelf.
Met hulp van remedial teaching kunnen beelddenkers vrij snel op weg worden geholpen. Het is een denkproces. Beelddenken wordt vaak verward met dyslexie. Niet alle beelddenkers zijn dyslectisch, maar de meeste dyslectici zijn wel beelddenkers. De symptomen lijken sterk op elkaar, maar er is een belangrijk verschil. Dyslexie is een neurologische stoornis. De samenwerking tussen beide hersenhelften werkt niet optimaal. De linkerhersenhelft heeft moeite met het opslaan van klanken en woorden.
Het begin
Begin jaren ‘30 schreef Maria Johanna Krabbe het boek Beelddenken en Woordblindheid. Zij ontdekte dat niet ieder kind hetzelfde omgaat met informatie. Ze vond het verband in hun manier van denken. Dit beelddenken beschrijft Maria als het denken in beelden en gebeurtenissen. Bij taaldenken gaat het dan dus juist om het denken in woorden en begrippen is. Plaag de leerling niet met lezen en schrijven, maar compenseer en waar nodig corrigeer vanuit de eigen aanleg. Zo werd gezocht naar passende lesmanieren om het beste uit kinderen te halen. In 1985 richtte Nel Ojemann de Maria Krabbe Stichting Beelddenken Nederland op en verscheen haar Boek Woordblindheid en beelddenken, compensatie, correctie, preventie. Het doel voor Nel was om het gedachtegoed van Maria Krabbe te bewaren, te verspreiden en verder te onderzoeken.
Recentelijk wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar beelddenken en verschijnen er meer publicaties.
Wat betekent beelddenken?
Wat zijn kenmerken van beelddenken? Daarnaast vertelt een moeder over haar ervaringen. Tenslotte krijg je informatie over het onderzoek op het gebied van beelddenken.
Herken je dit?
Beelddenkers lezen vaak over de inhoudsloze woordjes heen, zoals de, het en een. Ook worden leesfouten gemaakt als je voor een beeld meerdere woorden heeft. Denk aan woorden als vader en papa: een ander woord, maar het betekent hetzelfde.
Je ziet ook dat een kind na het hardop lezen van een verhaal kan vertellen dat het tafelkleed rood was, terwijl hierover niets vermeld stond in de tekst. Dat noem je denken in associaties. Ze zien de gehele situatie voor zich.
Beelddenken is een denken in beelden en handelingen dat vaak rond het vijfde/zesde levensjaar overgaat in begripsdenken of taaldenken. De beelddenker behoudt zijn voorkeur om in filmpjes en plaatjes te denken. Dit kan gevolgen met zich meebrengen voor de ontwikkeling van taal, het schrijven, het lezen en voor de persoon in kwestie zelf.
Bekijk het filmpje
Bekijk het onderstaande filmpje van Wanda. Zowel Wanda als haar zoon Brian zijn beelddenkers. Ze vertelt over hun ervaringen.
Onderzoek
Jaap Murre, professor neuropsychologie aan de Universiteit van Amsterdam, heeft in 2010 met een grootschalig onderzoek aangetoond dat het geheugen van mensen vanaf het vierde jaar een voorkeur krijgt voor één van beide leersystemen: het verbale leersysteem (taaldenken) of het visuele leersysteem (beelddenken).
Uit dit onderzoek blijkt ook dat maar liefst 60 procent van de mensen een voorkeur heeft voor het leren in beelden. Beelddenkers kunnen iedere letter als een op zichzelf staand plaatje zien. Jonge beelddenkers hebben onder andere moeite met de sterk op elkaar gelijkende letters b-p-d-q. Spellen kan daardoor een probleem zijn.
Dr. Linda Kreger-Silverman doet onderzoek naar beelddenken in de Verenigde Saten. Uit haar onderzoek blijkt dat er 3 groepen mensen zijn: mensen die in beelden denken (30%), mensen die in woorden denken (23%) en mensen die zowel in beelden als in woorden denken (47%).
Veel wetenschappers vinden beelddenken maar een dwaalbeeld en spreken eerder van systeem gerelateerde leerproblemen. Toch kan het concept van beelddenken volgens Nel Hofmeester (Onderwijsblad 9) vaak voor opheldering van problemen zorgen: eindelijk wordt duidelijk waar de mismatch zit tussen de leerstijl van de leerling en die waar het huidige onderwijs vanuit gaat.
Inmiddels wordt in Amerika, Engeland en Nederland (Rijksuniversiteit Groningen) onderzoek gedaan naar beelddenken. Echter is het van essentieel belang dat we ook luisteren naar de verhalen vanuit de lespraktijk en van de leerlingen zelf, zegt Nel Hofmeester.
Drs. Nel Hofmeester is neerlandica en heeft jarenlange ervaring als trainer en coach met als specialisatie dyslexie en neurodiversiteit.
Doe de test
Er zijn eenvoudige testen te doen om een indicatie te krijgen of je kind een beelddenker is. In het artikel Denken met je ogen gepubliceerd in het blad Groter Groeien beschrijft psycholoog Annet Heijerman wat Beelddenken is en hoe je er als ouder (of leerkracht) mee om kunt gaan.
Beelddenker?
Doe de test
Dom is je kind niet, maar toch gaat het in de klas niet lekker. Tijdens taal heeft hij tijd nodig om op een woord te komen en onder de rekenles tekent hij liever stripverhaaltjes in zijn schrift. Is hij misschien een beelddenker, en wat betekent dat in de praktijk?
In het artikel Denken met je ogen kun je een eenvoudige test vinden om te achterhalen of je kind een beelddenker is. Het artikel vind je hier.
Kijk samen met je zoon/dochter naar de afbeeldingen
Als jouw kind minstens 10 van deze eigenschappen heeft, is hij waarschijnlijk een beelddenker.
Uit beide testen kun je natuurlijk geen definitieve conclusies trekken!
Tips
Gelukkig zijn er allemaal handige suggesties, wat het makkelijker maakt voor kinderen. Hieronder staan diverse tips en interessante weetjes.
Handige tips
► Topdown-leren
Van een groter geheel→ naar een deel leren. Bijvoorbeeld: lees eerst de samenvatting van een hoofdstuk en vervolgens de afzonderlijke paragrafen. Of eerst alle zinsdelen tonen aan je kind en dan pas inzoomen op bepaalde zinsdelen die behandeld zullen worden.
► Mindmap
Maak de lesstof overzichtelijk voor een beelddenker met hulp van een mindmap. Met de combinatie van woord en beeld worden beide hersenhelften gebruikt. Door er zelf plaatjes bij te tekenen, onthoudt het kind deze associaties beter
Een mindmap kan natuurlijk met pen en papier, maar ook digitaal gemaakt worden. 3 voorbeelden
► Creatief
Wees creatief tijdens het leren. Door bijvoorbeeld met je kind naar een museum of een tentoonstelling te gaan, vorm je eerder een totaalplaatje. Het ervaren, zien en voelen van lesstof blijft beter hangen.
► Samen sterker
Zorg dat je kind andere beelddenkers leert kennen. In iedere klas zitten wel 1 à 2 beelddenkers. Herkenning is fijn . Deze tip (en nog 79 andere praktische tips) komt uit het boek De gids over beelddenkende kids van Sandra Kleipas.
Interessante weetjes
► Beelddenken is geen stoornis, maar een andere manier van denken
► De associatiebeelden geven onrust en chaos in het hoofd van een kind. Hierdoor kan een kind afdwalen in de les
► Bekende beelddenkers: Walt Disney, Bobby Fisher, Albert Einstein, Steve Jobs, Leonardo Da Vinci
► 26 november is jaarlijks De Dag van de Beelddenker
Bekijk het filmpje
De Dag van de beelddenken vindt jaarlijks plaats in België. Er zijn lezingen van deskundigen van binnen- en buitenland. Wellicht een mooi manier om ook van gedachten te wisselen met andere ouders.
Ben ik in beeld? (H)erkenning voor beelddenkende kinderen, hun ouders en leerkrachten - Marion van de Coolwijk/Wendy Lammers van Toorenburg (Met hulp vanaf ca. 7 jaar, zelfstandig van ca. 9 t/m 11 jaar)
Ik leer anders; werkboek voor leerlingen van de basisschool met leerproblemen, dyslexie, ADHD, ADD, hoogbegaafd, beelddenken of hoogsensitief - Agnes Oosterveer-Hess
Beelddenken visueel leren en werken – praktisch naslagwerk voor jeugd en volwassenen over ons visueel leer- en denksysteem, door Marion van de Coolwijk
Verborgen Schatten – website van Nel Hofmeester, Neerlandicus, met jarenlange ervaring als trainer en coach, specialisatie in dyslexie en neurodiversiteit
De beelddenker verspilt tijd op school - Onderwijsblad, nr. 7. Aob, 2017
De gids over beelddenkende kids; 80 praktische kids - Sandra Kleipas. Bennekom: Scrivo Media, 2016
Meer over dyslexie
Wat is dyslexie eigenlijk?
Wil je meer weten over dyslexie? Wat is de betekenis? Hoe wordt het veroorzaakt? Dan biedt deze module een uitkomst. Het vaststellen en het behandelen van dyslexie komt ook aan bod. Deze informatie is voor je op een rijtje gezet door Oudervereniging Balans. Balans versterkt de positie van kinderen met o.a. dyslexie, door uitwisseling van kennis en ervaringen tussen ouders, onderwijs, zorgprofessionals en wetenschap.
Betekenis en oorzaken van dyslexie
Bij dyslexie gaat lezen, spellen en ook zelfs schrijven, gezien de leeftijd en het onderwijsniveau, veel te moeizaam, terwijl een kind wel een gemiddelde intelligentie heeft. Er is alleen sprake van dyslexie als er geen andere oorzaken zijn die de leesproblemen kunnen verklaren. Bij dyslexie kunnen zowel lees- als spellingsproblemen voorkomen, maar deze komen ook los van elkaar voor.
Dyslexie betekent letterlijk: niet kunnen lezen. De term komt uit het Grieks. Dys = niet goed functioneren, beperkt, en lexis = taal of woorden. Officieel wordt dyslexie in Nederland aangeduid als: Een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau.
► Hardnekkigheid is een belangrijk kenmerk van dyslexie, niet alleen bij het leren lezen en spellen, maar ook bij het snel en vlot kunnen lezen.
► Dyslexie is een stoornis in het technisch lezen, niet in het begrijpend lezen. Dyslexie kan het begrijpend lezen wèl belemmeren. Dit is het geval als het technisch lezen onevenredig veel aandacht en energie vraagt, zoals bij een kind met dyslexie.
► Dyslexie belemmert ook het vlot leren lezen. De meeste kinderen met dyslexie leren uiteindelijk wel lezen, maar blijven trager lezen. Ze moeten er meer energie in steken en zijn sneller afgeleid dan de gemiddelde lezer. Dat gaat vaak ten koste van het begrip van wat gelezen is.
► Ongeveer 3,6% van de leerlingen heeft ernstige enkelvoudige dyslexie. ‘Enkelvoudig’ betekent dat er bij de leerling naast dyslexie geen sprake is van een of meer andere (leer)stoornissen.
Kenmerken
► Kinderen met dyslexie kunnen moeite hebben: Om het verschil te horen tussen klanken als m en n; p, t en k; s, f en g; eu, u en ui
► Om de klanken in volgorde te zetten, zoals bij ‘dorp’ en ‘drop’ of ‘12’ en ‘21’
► Om de aandacht te houden bij ‘klankinformatie’ (gesproken woord)
► Met het inprenten van reeksen, bijvoorbeeld tafels of spellingsregels
► Met het onthouden van vaste woordcombinaties, uitdrukkingen of gezegdes
► Met het onthouden van losse gegevens, zoals rijtjes, woordjes en jaartallen
Problemen bij het lezen
De leesproblemen van kinderen met dyslexie vallen het meest op bij hardop lezen. Sommige kinderen hebben een traag leestempo en lezen de woorden spellend. Andere kinderen hebben een hoog leestempo, maar maken daarbij veel fouten door te raden. Er kan ook sprake zijn van een combinatie.
Problemen bij de spelling
Kinderen met dyslexie maken langdurig veel spellingfouten en hebben, om dat te voorkomen, veel steun nodig van spellingsregels. Het kan zijn dat ze één bepaald woord op een bladzijde op verschillende manieren spellen. Kinderen met dyslexie proberen vaak de spelling van specifieke woorden te onthouden. Dit is een enorme belasting voor het geheugen. Bovendien beklijft de kennis meestal niet, omdat ze het op een ongestructureerde manier in het geheugen opslaan.
Problemen bij het schrijven
Kinderen met dyslexie schrijven vaak onleesbaar en maken veel doorhalingen. Bij leerlingen die wel leesbaar schrijven, valt het trage schrijftempo op.
Oorzaken
De precieze oorzaak van dyslexie weten we nog niet helemaal, maar wel is duidelijk dat het zich afspeelt in de hersenen. Het lijkt erop dat het hersengebied waar klanken aan schrifttekens worden gekoppeld, te zwak is aangelegd of moeilijk bereikbaar is.
De klankcodes worden daardoor onvolledig of incorrect in de hersenen verwerkt en minder goed in het geheugen opgeslagen. Het gevolg is dat deze ook minder goed uit het geheugen zijn op te halen om gekoppeld te worden met het woordbeeld.
Duidelijk is dat mensen met dyslexie problemen hebben met de fonologische verwerking van taal en/of het snel benoemen van woorden.
Het staat vast dat bij dyslexie sprake is van een erfelijke factor. Een kind dat één ouder heeft met dyslexie, heeft 40 tot 50% kans er ook aanleg voor te hebben. Bij twee dyslectische ouders ligt dit percentage rond de 80%.
Er is alleen sprake van dyslexie als er geen andere oorzaken zijn die de leesproblemen kunnen verklaren. Bij dyslexie kunnen zowel lees- als spellingproblemen voorkomen, maar deze komen ook los van elkaar voor.
Dyslexie vaststellen
Er is helaas geen eenvoudige test waarmee dyslexie vastgesteld kan worden. Ook niet door een onderzoek van de hersenen. Ook is dyslexie niet altijd goed te onderscheiden van andere taalproblemen.
Hoe wordt dyslexie vastgesteld
De hardnekkigheid van de leesproblemen is een belangrijke aanwijzing voor dyslexie. Dit is pas aan te tonen als de leesproblemen zijn gesignaleerd en aangepakt met behulp van het onderwijsprotocol leesproblemen en dyslexie. Wordt hiermee geen vooruitgang geboekt, dan noemt men dit didactische resistentie. Dit houdt in: systematisch een half jaar lang, tenminste driemaal per week twintig minuten, extra instructie is gegeven voor het technisch leren lezen door een leerkracht of remedial teacher.
Onderzoek
De diagnose wordt vastgesteld door een dyslexiedeskundige op basis van het Protocol Diagnostiek en Behandeling van Dyslexie. Dyslexie kan vastgesteld worden met een diagnostisch onderzoek. Dit onderzoek duurt twee tot drie dagdelen en bestaat uit:
► het bestuderen van de verwijzing vanuit het onderwijs
► het verzamelen van reeds beschikbare diagnostische informatie
► intakegesprek met kind en ouders
► diagnostisch onderzoek van het kind
► evaluatie, rapportage en informeren van de betrokken partijen
Verwijzing vanuit het onderwijs
Bij de verwijzing uit het onderwijs rapporteert de school over de geconstateerde lees- en spellingproblemen:
► wat is er aan gedaan?
► wat zijn daarvan de resultaten?
► waarom denkt men dat er sprake is van dyslexie (bijvoorbeeld ‘het zit in de familie’)?
► zijn er nog andere leerproblemen?
In dit gesprek wordt de rapportage van de school met de ouders besproken, worden vragen gesteld over de gezondheid en het (emotioneel) functioneren van het kind en welke invloed de leesproblemen hebben op het kind en in het gezin. Ook wordt besproken wat het aandeel van de ouders kan zijn bij de aanpak van de leesproblemen.
Testen
Het onderzoek wordt uitgevoerd met betrouwbare testen:
► bepaling van het niveau van lezen en spellen
► onderzoek naar vaardigheden waarop kinderen met dyslexie uitvallen, zoals de dyslexie-indicatoren
► testen op nauwkeurigheid en snelheid van woordherkenning
► kijken naar vaardigheden waarop kinderen met andere leesproblemen uitvallen, maar kinderen met dyslexie niet.
► bepaling algemene intelligentie
► onderzoek naar aanverwante problemen, die vaak samengaan met dyslexie. Dit zijn bijvoorbeeld auditieve en visuele waarnemingsproblemen, ADHD en rekenproblemen.
► analyse van de gegevens en de conclusie.
Conclusie
Als uit het onderzoek blijkt dat uw kind dyslexie heeft, krijgt uw kind een dyslexieverklaring. De conclusie kan drie verschillende richtingen uitgaan:
► leesproblemen die met extra begeleiding in de school voldoende kunnen worden aangepast (er wordt terugverwezen naar het onderwijs)
►ernstige dyslexie waarvoor gespecialiseerde behandeling nodig is (er wordt een behandelindicatie gegeven)
► complexe problematiek waarvan dyslexie een onderdeel uitmaakt (er wordt doorverwezen naar andere sectoren in de gezondheidszorg)
De school heeft dus een poortwachtersfunctie voor de zorg.
Dyslexieverklaring
Wanneer dyslexie is vastgesteld, hoort bij het rapport van de deskundige ook een dyslexieverklaring. Dit betekent dat uit psychodiagnostisch onderzoek is gebleken dat bij de betrokkene dyslexie is vastgesteld. Een dyslexieverklaring mag alleen worden afgegeven door een daartoe bevoegde deskundige psycholoog of orthopedagoog). Een remedial teacher of logopedist is níet bevoegd om een dyslexieverklaring af te geven.
Faciliteiten
De dyslexieverklaring geeft de mogelijkheid gebruik te maken van verschillende faciliteiten in het onderwijs. De (ICT-) hulpmiddelen moeten genoemd worden in de verklaring. Ook kunnen scholen zelf een aantal voorzieningen en hulpmiddelen toestaan.
Standaardfaciliteiten zijn:
► verlenging van examentijd (met hoogstens 30 minuten)
► vergroting lettertype van de opgaven (hoewel diverse deskundigen het nut hiervan betwijfelen)
Een dyslexieverklaring is onbeperkt geldig. Als de situatie van een kind verandert, kan wel een aanpassing van de adviezen over bijvoorbeeld hulpmiddelen nodig zijn. Dit kan het geval zijn bij de overgang van basis naar voortgezet onderwijs.
Aanpassingen en hulpmiddelen basisonderwijs
Vanaf groep 5 leren kinderen steeds zelfstandiger gebruik te maken van informatiebronnen en hun leeswoordenschat uit te breiden. Bij kinderen met ernstige leesproblemen of dyslexie is dit een heikel punt. Vaak hebben zij moeite met het niveau en de grote hoeveelheid van de teksten, die zij qua intelligentie wel aan kunnen.
Ook in het voortgezet onderwijs blijft dit een probleem. Om hun autonomie te vergroten, zijn vaak speciale maatregelen (aanpassingen) en hulpmiddelen noodzakelijk. Deze bevorderen de zelfredzaamheid binnen en buiten school, versterken het gevoel van eigenwaarde en motiveren de leerling om te blijven lezen en/of schrijven.
Onder speciale maatregelen vallen:
► aanpassingen die de gevolgen van lees- en spellingsproblemen bij het lezen en schrijven verminderen (compensatie)
► ontheffing van bepaalde opdrachten (dispensatie)
Er komen steeds meer ICT- of digitale hulpmiddelen beschikbaar voor leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs. Als een kind van deze hulpmiddelen gebruik maakt, is het aan te raden om op school en thuis met dezelfde voorzieningen te werken. Er zijn hulpmiddelen voor het lezen, voor spelling en voor beide.
Aanpassingen en hulpmiddelen voortgezet onderwijs
Een school kan maatregelen nemen om leerlingen te helpen beter met hun dyslexie om te gaan. Bijvoorbeeld hulpmiddelen (compenserende maatregelen) of vrijstellingen (dispenserende maatregelen).
Compenserende maatregelen
Deze maatregelen zijn bedoeld om de problemen te verminderen die leerlingen met dyslexie ondervinden en om de zelfredzaamheid te bevorderen. De docent kan een aantal maatregelen nemen door toetsen in een groter lettertype te geven en de beoordeling van spelling aan te passen. Verder is het gebruik van ICT-hulpmiddelen (werken met een laptop of het gebruik van tekst-naar-spraaksoftware) een voorziening die docenten moeten toestaan in hun lessen.
Er zijn compenserende maatregelen voor lezen, spellen en schrijven, toetsing en beoordeling.
Dispenserende maatregelen
Wanneer de school dispensatie verleent, betekent dit dat de leerling vrijstelling krijgt van bepaalde taken/vakken zoals:
► voorleesbeurten
► spellingtoetsen
► spellingbeoordeling
► minder boeken op de boekenlijst
Dyslexiepas
De school kan diverse specifieke hulpmiddelen en faciliteiten toestaan uit het deskundigenrapport die vermeld staan op de dyslexieverklaring. De faciliteiten worden vermeld op een dyslexiepas of dyslexiekaart, die de school afgeeft aan leerlingen met een dyslexieverklaring. Een dyslexiepas is dus iets anders dan een dyslexieverklaring.
Dyslexiezorg onder de Jeugdwet
Dyslexiezorg valt sinds 1 januari 2015 onder de Jeugdwet. Gemeenten hebben sindsdien de taak om deze zorg te organiseren en te financieren.
Tot de dyslexiezorg behoren de diagnose en behandeling. Deze zorg valt onder verantwoordelijkheid van een behandelaar met kennis van dyslexie: een (kinder- en jeugd)psycholoog of een orthopedagoog-generalist met kennis van dyslexie. Dyslexiezorg is onder bepaalde voorwaarden mogelijk als de begeleiding vanuit school onvoldoende is en diagnostisch onderzoek uitwijst dat er aanvullende specialistische behandeling nodig is.
De behandeling van de dyslexie van je kind wordt beschreven volgens een protocol (Diagnose en behandeling). Het is een leidraad met als doel: een voldoende niveau van technisch lezen en spellen bereiken. Meer informatie vind je in dit onderdeel.
Protocol en Behandelplan
In het protocol wordt de beste behandelpraktijk als volgt omschreven.
De behandeling van dyslexie:
► richt zich op gekoppelde verwerking van spraakklanken en letters/woorden
► bestaat uit inhoudelijke modules die planmatig en systematisch zijn opgebouwd
► is in principe hetzelfde voor iedereen, met aandacht voor individuele kenmerken
► is geïmplementeerd in een programma dat vrijwel altijd computerondersteund zal worden aangeboden.
Voor de behandeling van dyslexie stelt de dyslexiedeskundige een behandelplan op, dat gebaseerd is op het behandelprotocol.
Behandeling van dyslexie is gericht op het vergroten van de leesvaardigheid, het opheffen of verminderen van de beperking, het omgaan met de beperking en het voorkomen van nadelige gevolgen ervan.
In de praktijk komt dit neer op het:
► zo snel mogelijk bereiken van een zo hoog mogelijk niveau van technisch lezen (woordherkenning) en spellen (schriftbeeldvorming)
► kunnen omgaan met een laag niveau van technisch lezen door compensatie en gebruik van hulpmiddelen ► Voorkomen van intellectuele achterstand in verhouding tot de individuele mogelijkheden van het kind
► voorkomen of verminderen van emotionele en sociale gevolgen
Doel
Doel van de behandeling is het kind minimaal een niveau van lees- en schrijfvaardigheid te laten halen, dat past bij de leeftijd en levensomstandigheden van een kind.
Voorafgaand aan de behandeling stelt de dyslexiedeskundige een behandelplan op. Het behandelplan en de behandeling moeten gebaseerd zijn op het Protocol Diagnose en Behandeling van Dyslexie. In dit protocol wordt de behandeling beschreven volgens de meest betrouwbare kennis van dit moment.
Effectiviteit
Een effectieve behandeling heeft een aantal algemene kenmerken:
► een goede relatie tussen kind en behandelaar
► duidelijke doelstelling en planning
► doelstelling in overleg met u of uw kind
► aantoonbare professionaliteit van de behandelaar
► goede werkomstandigheden van de behandelaar
Kwaliteit en richtlijnen
Alleen professionals die gekwalificeerd zijn voor het uitvoeren van psychodiagnostisch onderzoek mogen een dyslexieverklaring afgeven. Lees er hier meer over.
Tot slot
Gefeliciteerd: je hebt de hele cursus doorlopen!
We hopen dat deze cursus jou en je kind veel plezier heeft opgeleverd. Wellicht heb je steun ondervonden van de handvatten, ideeën en tips. Dat zou ons vrolijk stemmen.
Mocht je verbeterpunten, ideeën of complimenten hebben, dan kun je natuurlijk contact opnemen met Renske Jongejan via renskejongejan@bibliotheekmb.nl.
Het arrangement Dyslexie is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Ben van Dal
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2020-08-11 15:28:59
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Deze cursus is mogelijk gemaakt door middel van een subsidie vanuit het project Route2020 van Vereniging van Openbare bibliotheken. De Bibliotheek Midden-Brabant heeft toestemming de cursus te gebruiken.
Online cursus Dyslexie onder de knie
Meer zelfvertrouwen opbouwen, hoe doe je dat? Hoe leg je contact met de school, hoe bevorder je de leesmotivatie? Welke hulpmiddelen kun je inzetten en hoe praat je met je kind over dyslexie? Trudy Bron - Kinder & Jeugd Gezondheidszorgpsycholoog - geeft handvatten in deze module.
Stand-upcomedian Han Coucke (uit België) leeft al een leven lang met dyslexie en heeft zijn doen en laten daaraan aangepast. Wat helemaal niet zo onoverkomelijk bleek, zelfs niet voor iemand die dag in dag uit professioneel met taal bezig is. Ook Han zijn 8-jarige zoon heeft dyslexie. Oscar is een topper in wiskunde, maar heeft problemen met lezen en schrijven.
Een kind hoeft lezen NIET leuk te vinden, dat is helemaal niet noodzakelijk. Dat klinkt natuurlijk wel gek, maar het gaat erom dat je het gewoonweg doet. Je kunt heel goed iets leren als je weet dat het noodzakelijk is dat je oefent. Een kind met dyslexie dat niet wil lezen heeft zacht gezegd: een uitdaging. Niet willen, staat leren in de weg. Elke oefening is dan zinloos omdat er niets mee geleerd wordt. In feite zet je de hersenen in de ijskast, ze zijn nauwelijks actief.
Ervaar zelf hoe het is om dyslectisch te zijn
We spreken van een positieve leesopvoeding als ouders:
In de zomervakantie kan het leesniveau van kinderen één of zelfs twee 
In een pilot op zeven basisscholen maakten zwakke lezers kennis met passende (digitale) materialen, waaronder gesproken boeken en 
Bijna alle bibliotheken hebben een Makkelijk Lezen Plein. Een Makkelijk Lezen Plein biedt kinderen met leesmoeilijkheden toegang tot informatie. Ze kunnen zelfstandig een keus maken uit de materialen om lekker te lezen of informatie te zoeken voor hun werkstuk of spreekbeurt. Ook ouders krijgen informatie die hun kind verder kan helpen op het MLP.
Vind je het niet zo eenvoudig om samen met je kind geschikte boeken te vinden?
Er zijn tegenwoordig ook apps en games die ontwikkeld zijn voor kinderen met dyslexie. In deze module krijg je een handig overzicht en gaan we speciaal aandacht besteden aan Kees Komma, Pelle puzzelt en de Osmo. Elseline Knuttel (dyslexiespecialist) tipt enkele niet-digitale spellen om op een leuke manier bezig te zijn met taal.
Computers, tablets, smartphones en televisie zijn niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. In bijna ieder huishouden zijn ze tegenwoordig te vinden.
Osmo is een interactief spel, dat fysieke spelletjes naar de iPad brengt. Het stimuleert o.a. creatief denken en sociale interactie. Met 
E
Print de grafiek en vul de kolommen samen in
Print de kaart en vul de kaartjes in samen met je kind.pdf
Begin jaren ‘30 schreef Maria Johanna Krabbe het boek 
Doe de test
► T
Dyslexie betekent letterlijk: niet kunnen lezen. De term komt uit het Grieks. Dys = niet goed functioneren, beperkt, en lexis = taal of woorden. Officieel wordt dyslexie in Nederland aangeduid als: Een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau.
De precieze oorzaak van dyslexie weten we nog niet helemaal, maar wel is duidelijk dat het zich afspeelt in de hersenen. Het lijkt erop dat het hersengebied waar klanken aan schrifttekens worden gekoppeld, te zwak is aangelegd of moeilijk bereikbaar is.
De diagnose wordt vastgesteld door een dyslexiedeskundige op basis van het 
Als uit het onderzoek blijkt dat uw kind dyslexie heeft, krijgt uw kind een dyslexieverklaring. De conclusie kan drie verschillende richtingen uitgaan:
Dyslexiepas
In het protocol wordt de beste behandelpraktijk als volgt omschreven.
Een effectieve behandeling heeft een aantal algemene kenmerken:
