Steden 2019

Steden 2019

Ontwikkelingen landbouw

Leerdoelen + eindproduct

Leerdoelen
Rond het jaar 1000 vonden er veranderingen in de landbouw plaats.
Vier uitvindingen zorgden ervoor dat er meer voedsel geproduceerd kon worden.
Hierdoor nam het aantal mensen toe en konden er steden ontstaan.

Deze opdracht gaat over de ontwikkelingen in de landbouw.

Aan het eind van deze opdracht kun je:

  • vier uitvindingen/verbeteringen beschrijven waardoor er meer landbouwgrond kwam. Daardoor kon de landbouwgrond beter gebruikt kon worden en werden de oogsten groter.
  • beschrijven dat de verbeteringen in de landbouw ervoor zorgden dat de bevolking toenam en dat niet langer iedereen in de landbouw hoefde te werken.

Eindproduct
Je maakt samen met een klasgenoot vier postertjes op A4-formaat.
Op elk postertje komt een uitvinding of verbetering in de landbouw.

Werkwijze

Activiteiten

Stap Groepsgrootte Activiteit
Stap 1 Alleen Kennisbank 'Ontwikkelingen in de landbouw' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 2 Samen met een klasgenoot Kennisbank 'Drieslagstelsel' en de introductie van de risterploeg bestuderen en dit aan een klasgenoot uitleggen.
Stap 3 Samen met een klasgenoot Eindproduct: Vier A4-posters maken met afbeeldingen van uitvindingen/verbeteringen in de landbouw.


Benodigdheden
Materiaal voor het maken van de posters.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuur nodig.

 

 

Stap 1: Landbouw

Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis het onderdeel over de ontwikkelingen in de landbouw.

KB: Ontwikkelingen in de landbouw

Hieronder staan zes zinnen over de ontwikkelingen in de landbouw. De zinnen staan nog niet in de goede volgorde.
In welke volgorde vormen de zinnen een logisch verhaal?

  1. Met het extra voedsel konden meer monden gevoed worden.
  2. Rond het jaar 1000 werkten bijna alle mensen in de landbouw.
  3. Door het gebruik van de ijzeren ploeg kon meer grond ontgonnen worden.
  4. En niet iedereen hoefde meer in de landbouw te werken.
  5. Hierdoor nam de productie van voedselgewassen sterk toe.
  6. De bevolking begon te groeien.

Vergelijk jouw antwoord met het antwoord van een klasgenoot.
Hebben jullie dezelfde volgorde? Bespreek eventuele verschillen.

Stap 2: Drieslagstelsel

Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis in het onderdeel over de ontwikkelingen in de landbouw het onderdeel over het Drieslagstelsel en over de Risterploeg.

KB: Drieslagstelsel

Zorg dat je een klasgenoot uit kunt leggen hoe het drieslagstelsel werkt.
Leg elkaar ook uit wat het belang is van de introductie van risterploeg (of keerploeg).

 

Stap 3: Eindproduct

Rond het jaar 1000 vinden er vier uitvindingen/verbeteringen in de landbouw plaats. Die zorgden ervoor dat de opbrengsten in de landbouw toenamen. En dat minder mensen in de landbouw hoefden te werken:

  • gebruik van het paard
  • gebruik van de keerploeg (risterploeg)
  • ontginningen
  • drieslagstelsel

Maak nu samen met een klasgenoot vier A4-posters. Op iedere poster bespreek je één uitvinding/verbetering. Natuurlijk zorgen jullie voor passende afbeeldingen.

Beoordeling
Kijk nog even of jullie A4-posters voldoen aan de beoordelingscriteria. Ja? Laat de posters dan beoordelen door jullie docent.
Jullie krijgen een goede beoordeling voor jullie posters als:

  • er op iedere poster één uitvinding/verbetering in de landbouw besproken wordt.
  • de posters origineel zijn.
  • de posters met zorg gemaakt zijn.
  • de posters op tijd worden ingeleverd.

Klaar? Lever de posters in bij je docent.

Poster maken

Op een informatieve poster kun je laten zien wat de belangrijkste delen van de lesstof zijn. Ook kun je weergeven hoe bepaalde delen zich tot elkaar verhouden.

 

Begrippenlijst

Betere landbouwtechnieken
In de tijd van de steden en staten werden de landbouwmethoden verbeterd. Grotere productie leidde tot overschotten, die vervolgens weer verkocht konden worden, waardoor er markten ontstonden.		 Drieslagstelsel
Boeren verdeelden hun grond in drie stukken in plaats van twee. Ze teelden meerdere gewassen en lieten telkens een stuk grond braak liggen.
Overschotten
Overschotten in de landbouw leverden nieuwe mogelijkheden op voor de handel.
De landbouwproducten die de mensen zelf niet nodig hadden konden nu verhandeld worden.		 Bevolkingsgroei
De bevolking groeide doordat er voldoende voedsel aanwezig was.

 

 

 

 

 

 

 

 

Markten en steden

Leerdoelen + eindproduct

Leerdoelen
Door een aantal verbeteringen in de landbouw werd er meer voedsel geproduceerd. Meer voedsel zorgde voor een groei van de bevolking. Niet iedereen hoefde in de landbouw te werken. Mensen gingen ook andere beroepen uitoefenen.
De handel bloeide op en er ontstonden steden.
In deze opdracht staan deze ontwikkelingen centraal.

Aan het eind van deze opdracht kun je:

  • uitleggen waarom er (jaar)markten werden georganiseerd.
  • beschrijven dat de handel zorgde voor de opkomst van steden.
  • beschrijven wat een goede plaats was om een stad te stichten.
  • uitleggen waarom er nieuwe beroepen ontstonden.

Eindproduct
Je maakt een Toets (Stap 3A) of
je maakt een kaart met steden die ontstaan zijn tussen 1000 en 1500 (Stap 3B).

Werkwijze

Activiteiten

Stap Groepsgrootte Activiteit
Stap 1 Alleen Kennisbanken 'Nieuwe steden' en 'Markten en jaarmarkten' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 2 Alleen Op internet informatie zoeken over ambachten.
Stap 3A Alleen Eindproduct: Toets 'Handel en steden - 2' maken.
Stap 3B Alleen Eindproduct: De jaartallen opzoeken waarin drie door jou gekozen steden tussen 1000 en 1500 zijn ontstaan.


Benodigdheden
Een kaart van Nederland

Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 lesuur nodig.

 

 

Stap 1: Markten en nieuwe steden

In de vroege middeleeuwen waren de steden niet erg belangrijk.
Ongeveer vanaf het jaar 1000 veranderde dat.
De bevolking nam toe en er werden steden gebouwd waar handel werd gedreven.
Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis de volgende twee onderdelen:

KB: Nieuwe steden
KB: Markten en jaarmarkten

Kijk of je in de teksten het antwoord kunt vinden op de volgende vragen:

  1. Wat heeft het ontstaan van markten te maken met overschotten in de landbouw?
  2. Waar werden markten georganiseerd?
  3. Welke activiteiten vonden er, naast het kopen en verkopen van producten, zoal plaats op een middeleeuwse markt?
  4. Handelsnederzettingen ontstonden op strategische plekken.
    Schrijf een aantal voorbeelden van strategische plekken op.

Stap 2: Ambachten

Door de overschotten in de landbouw hoefde niet iedereen te werken.
Mensen gingen zich bezighouden met het maken van andere producten.
Die producten werden verhandeld op de (jaar)markten.

Hier zie je een aantal (middeleeuwse) ambachten.

  • Smid
  • Touwslager
  • Brouwer
  • Kleermaker
  • Verver
  • Visroker
  • Meubelmaker

Ken je al deze ambachten? Nee?
Ga op internet op zoek naar een omschrijving (en afbeelding) van ieder ambacht.
Bestaan de ambachten nu nog?

Stap 3A: Toets handel en steden-2

Je maakt de toets 'Handel en steden - 2'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.

Klik op de knop 'Toets' om te beginnen:

 

Toets:Handel en steden - 2

Stap 3B: Eindproduct

Download de kaart van Nederland .
Op de kaart zie je drie belangrijke rivieren getekend.
In de periode 1000 tot 1500 zijn in Nederland veel steden ontstaan.
Gebruik internet om drie steden te zoeken die tussen 1000 en 1500 ontstaan zijn. Teken die steden in op de kaart. Schrijf bij iedere stad het jaartal waarin de stad is ontstaan. Zoek van iedere stad een foto van een middeleeuws gebouw. Plak die foto bij de stad op de kaart. Kijk goed naar de ligging van de steden die je op de kaart hebt getekend. Schrijf onder de kaart op wat je opvalt als je kijkt naar de ligging van de steden.

Beoordeling
Voldoet de kaart aan de beoordelingscriteria? Laat de kaart door je docent beoordelen. Je krijgt een goede beoordeling voor je kaart met steden als:

  • er op de kaart drie steden staan die ontstaan zijn tussen 1000 en 1500.
  • bij iedere stad op de kaart het jaar staat waarin de stad gesticht is.
  • bij iedere stad een afbeelding van een gebouw uit die stad uit de Middeleeuwen staat.
  • de kaart met zorg gemaakt is en op tijd klaar is.

Klaar? Lever de kaart in bij je docent.

Kaart tekenen

Op een kaart kun je aangeven waar een gebeurtenis heeft plaatsgevonden of gaat plaatsvinden.  

 

Extra: lvoorl

Leerlingen voor leerlingen
Op de website www.lvoorl.nl vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt.

Hieronder staan video's die goed passen bij dit thema.
Bekijk de video's. Kun je de video's goed volgen?
Bespreek de inhoud van de video's met een klasgenoot.

Video: De markt
Video: Urbanisatie

'Urbanisatie' is de trek van de landelijke gebieden naar de stad.

Let op:
Als je de video wilt stoppen, druk dan eerst op de stopknop en klik dan de popup weg.

Begrippenlijst

Opkomst steden
Steden ontwikkelden zich door de toegenomen handel (rol van de kooplieden en markten) en door de opkomst van de ambachten (beroepen). Steden ontstonden op strategische plekken. Bijvoorbeeld naast een rivier.		 Handel
Door de opkomst van de handel kwam er weer geld in omloop. Dat stimuleerde de economie. Mensen die geld verdienden wilden daar allerlei producten en gebruiksvoorwerpen voor kunnen kopen. Het was dus winstgevend om die te produceren.
Markten
Overschotten uit de landbouw werden op de markten verhandeld. Op de grote jaarmarkten kwamen handelaren vanuit verre streken om hun goederen te verhandelen.		 Bouwkunst
In de Middeleeuwen werden prachtige kathedralen en kastelen gebouwd. Tussen 1000 en 1200 in de Romaanse bouwstijl. Daarna in de gotische bouwstijl.
Geldeconomie
Voor het eerst sinds de val van het West-Romeinse rijk in 476 n. Chr. kwam de geldeconomie weer op.

 

 

 

Stedelijke burgerij

Leerdoelen + eindproduct

Leerdoelen
In de 2e helft van de Middeleeuwen ontstonden er veel nieuwe steden in West-Europa. Het leven in de stad was anders dan het leven op het platteland.
Deze opdracht gaat over het leven in een Middeleeuwse stad.

Aan het eind van deze opdracht kun je:

  • uitleggen waarom de adel graag stadsrechten gaf aan een stad.
  • een beschrijving geven van het stadsbestuur in een middeleeuwse stad.
  • uitleggen waarom mensen met eenzelfde beroep zich organiseerden in gilden.
  • uitleggen waarom geld belangrijker werd met de opkomst van de handel.
  • uitleggen waarom het Hanzeverbond ontstond.

Eindproduct
Je gaat de opkomst van de stedelijke burgerij in beeld brengen.
Je mag zelf kiezen met welk eindproduct je dat doet.

Werkwijze

Activiteiten

Stap Groepsgrootte Activiteit
Stap 1 Alleen of samen met een klasgenoot Kennisbank 'Stadsrechten' en 'Hanzesteden' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 2 Alleen of samen met een klasgenoot Kennisbank 'Hanzesteden' bestuderen en vragen beantwoorden.
Stap 3 Alleen of samen met een klasgenoot Eindproduct: Je brengt een onderdeel van de opkomst van de stedelijke burgerij in beeld.


Benodigdheden
Materiaal voor het maken van het eindproduct.

Tijd
Hoeveel tijd je voor de opdracht nodig hebt, hangt af van het eindproduct.
Overleg met je docent.

 

 

Stap 1: Opkomst van de stedelijke samenleving

De steden in de late middeleeuwen maakten een nieuwe manier van leven mogelijk. Mensen in de stad werkten in de handel en in ambachten.
Ze waren niet afhankelijk van een landheer.
Een stadsmens was vrijer dan een horige of een boer op het platteland.
Omdat in de steden veel mensen bij elkaar woonden waren er nieuwe regels nodig.
De steden kregen een eigen bestuur en rechtspraak.

De adel vond de vrijheid van de stedelijke burgerij in de steden maar niets. De adel had daardoor steeds minder macht in de steden. Toch gaf de adel graag stadsrechten aan een handelsnederzetting, want in een stad met stadsrechten moesten alle handelaren belasting aan de adel betalen.

Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis de volgende onderdelen:

KB: Stadsrechten - Gilden - Geld en kooplieden - Stadsbestuur
KB: Hanzesteden

Vragen:

  1. Waar of niet waar?
    De koning was de enige persoon die een stad stadsrechten kon geven.
    1. Waar
    2. Niet waar
  2. Het was voor een landheer interessant om een stad stadsrechten te geven, omdat …
    1. een stad met stadsrechten belasting af moest dragen aan de landheer.
    2. een stad met stadsrechten een muur om de stad liet bouwen.
  3. Het hoogste gezag in een stad met stadsrechten kwam te liggen bij ...
    1. de adel
    2. het stadsbestuur
  4. Het stadsbestuur in een middeleeuwse stad bestond uit ...
    1. de burgemeester, de vroedschap, de schout en de schepenen.
    2. de koning en zijn landheren.
  5. Hoe werd een vereniging van mensen met hetzelfde beroep genoemd?
    1. een vereniging
    2. een gilde
  6. Waar of niet waar?
    Alle bakkers, slagers en brouwers waren lid van hetzelfde gilde.
    1. Waar
    2. Niet waar
  7. Waarom was het aantal leden van een gilde beperkt?
    1. Om teveel concurrentie tegen te kunnen gaan.
    2. Alleen de beste bedrijven mochten lid worden.
  8. Hoe noem je iemand die een aantal jaren als leerling in een gilde gewerkt heeft en die onder toezicht van de baas, zelfstandig producten maakt?
    1. gezel
    2. gildeknecht
  9. Hoe heette het bekende middeleeuwse verbond tussen ongeveer 70 handelssteden in Europa?
    1. IJsselverbond
    2. Hanzeverbond
  10. Welke Nederlandse steden hoorden bij het Hanzeverbond?
    1. Onder andere Deventer, Kampen, Zutphen en Zwolle.
    2. Onder andere Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag.

Stap 2: Hanzesteden

Bestudeer uit de Kennisbank geschiedenis nogmaals het onderdeel over de Hanzesteden.

KB: Hanzesteden

Zorg dat je een klasgenoot uit kunt leggen waarom het voor handelssteden voordelig kon zijn om samen te werken. Zorg dat je ook minstens twee Nederlandse Hanzesteden kunt opnoemen.

En zorg dat je weet waarom Deventer een belangrijke rol binnen Hanze speelde.

 

Stap 3: Eindproduct

Je gaat een eindproduct maken waarmee je een onderdeel van de opkomst van de stedelijke burgerij in beeld brengt. Je mag zelf kiezen wat voor soort eindproduct je maakt.

Tip: Maak met een aantal klasgenoten een toneelstukje over het leven in een middeleeuwse stad.

Heb je een eindproduct gekozen. Overleg dan even met je docent of hij het eens is met je keuze. Spreek met je docent af hoe het eindproduct beoordeeld gaat worden en wanneer je het eindproduct moet inleveren.

Beoordeling
Laat het eindproduct beoordelen door je docent.
Je krijgt een goede beoordeling voor de opdracht als:

  • Het eindproduct een goed beeld geeft van een onderdeel van de opkomst van stedelijke burgerij.
  • Het eindproduct met zorg gemaakt is.
  • Het eindproduct op tijd klaar is.

Klaar? Laat het eindproduct aan je docent zien, of lever het in.

Gereedschapskist

Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!

 

Extra: lvoorl

Leerlingen voor leerlingen
Op de website www.lvoorl.nl vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt.

Hieronder staat een video die goed passt bij dit thema.
Bekijk de video. Kun je de video goed volgen?
Bespreek de inhoud van de video met een klasgenoot.

Video: Het gilde

Let op:
Als je de video wilt stoppen, druk dan eerst op de stopknop en klik dan de popup weg.

Begrippenlijst

Stadsrechten
Veelal voor geld kochten steden van hun landsheer voorrechten: stadsrechten. Waaronder het recht de stad te verdedigen door grachten, ophaalbruggen, stadsmuren en poorten.		 Gilden
In de steden sloten werklieden met hetzelfde beroep zich aaneen tot verenigingen: de gilden.
Stadsbestuur
Steden werden niet door adel bestuurd maar door het stadsbestuur. Het stadsbestuur bestond uit: de schout en schepenen, de vroedschap en de burgemeester.		 Schout en schepenen
De schout en schepenen waren verantwoordelijk voor de veiligheid in de stad. Ze zorgden voor de rechtspraak (wetten) en de politie.
Vroedschap
De vroedschap was een groep regenten (wijze mannen), die geraadpleegd werd over belangrijke zaken die de stad aangingen.		 Burgemeester
De burgemeester verzorgde de uitvoerende taken van het stadsbestuur.
Hanzeverbond
Het Hanzeverbond was een Middeleeuws verbond van ongeveer 70 Europese handelssteden. Zutphen, Deventer, Zwolle en Kampen hoorden erbij. Het zijn Hanzesteden.

  • Het arrangement Steden 2019 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Mens en Maatschappij GG
    Laatst gewijzigd
    2019-03-21 13:23:42
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    4 uur 0 minuten

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Handel en steden - 2

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van