Nederland is van oudsher een cultuurlandschap met uitgestrekte en waterrijke weidegebieden, afgewisseld met hoger gelegen bosgebieden. Juist deze uitgestrekte weides zijn voor trekvogels als kieviten, grutto's , scholeksters en tureluurs de ideale plaats om voedsel te vinden en hun jongen groot te brengen. Wel 85 % van alle grutto's wereldwijd broedt in Nederland!
Cultuur en traditie
Weidevogels kwamen graag naar Nederland en de weidevogel is een deel van onze cultuur en traditie op het platteland geworden. Eieren rapen was vroeger een populaire bezigheid en het verkopen van de eieren leverde een extra zakcentje op. Het vinden van het eerste ei van het land of van de regio leverde veel lof, met een huldiging door de Commissaris van de Koningin of van de burgemeester erbij.
Hoe dat ging zie je in dit nieuwsitem van 2009:
Na de Tweede Wereldoorlog werd het eieren rapen gereguleerd en sloot je je als eierzoeker aan bij een lokale Vogelwacht. De weidevogelpopulatie ging achteruit, door veranderingen in de landbouw, industrie en economie. Tot aan 2015 mocht er alleen in Friesland aan het begin van het seizoen nog gelimiteerd kievitseieren worden geraapt. Maar daarna zijn er ook in Friesland geen ontheffingen meer verleend om eieren te rapen.
Hieronder een reportage over de vondst van het eerste kievietsei, dat voor het eerst niet mag worden geraapt.
De passie van een eierzoeker voor het vinden van het eerste ei zie je in het filmpje (2009) hieronder.
Nu, verschuiving naar beheer
Doordat het slecht gaat met de weidevogelpopulatie is het eieren rapen verruild voor nesten beschermen. Het is verboden om eieren te rapen - en om zonder nazorgpas in het veld te zijn. Nazorgers zijn lid van een Vogelwacht en gaan gecoördineerd het veld in om nesten te vinden en te markeren. Zij hebben een nazorg-pas bij zich en registeren de gevonden nesten met GPS via een app op hun mobiele telefoon. De betreffende boer kan dan beheersmaatregelen nemen bij het bewerken van het land en zo de nesten sparen.
Ook is er steeds meer aandacht voor beheersmaatregelen en inrichting van weides en akkers. Het inzaaien van kruidenrijk grasland en het aanleggen van plas-dras gebieden zijn hier voorbeelden van.
In dit arrangement leer je over de oorzaken van de teruggang van het aantal weidevogels. En welke maatregelen er kunnen worden genomen met betrekking tot inrichting van weides en bewerking van het land. Daarnaast vind je een hoofstuk over de schuldvraag en de publieke opinie over weidevogels.
Oorzaak teruggang weidevogelpopulatie
In de volgende grafiek zie je de teruggang van de weidevogels in percentages ten opzichte van de jaren '90
De oorzaken van de teruggang van de weidevogel wordt in onderstaand filmpje uitgelegd door Hoogleraar Theunis Piersma.
Dit is een fragment uit de documentaire 'Wat de Grutto ons vertelt"
Als je de hele documentaire wilt bekijken kun je klikken op 'kijken op You Tube' of je je kunt de hele documentaire bekijken bij Verdiepings materiaal.
Het probleem van het afnemen van de aantallen weidevogels is groter dan onze eigen weides en akkers in Nederland.
Weidevogels zijn trekvogels, in de landen waar de vogels fourageren zijn ook omgevingsfactoren welke de vogelstand beinvloeden.
in het volgende stukje uit de documentaire ' Wat de Grutto ons vertelt' komt een natuurbeheerder uit Portugal aan het woord.
In de volgende video zie je het pleidooi van muzikant Syb van der Ploeg voor het beschermen van weidevogels.
En ook in Senegal wordt onderzoek gedaan naar het beschermen van de Grutto.
Wie heeft schuld?
Als je op de link in onderstaand plaatje klikt kom je op een pagina van 'Red de rijke weide' van de Vogelbescherming.
Op deze pagina kun je het standpunt van de vogelbescherming omtrent de schuld van de achteruitgang van de weidevogel lezen.
Vraag 2.
Discussie punt:
Wat vind jij van de schuldvraag? Vind jij het belangrijk om een schuldige aan te wijzen? of zie je meer in het werken naar oplossingen?
Pleidooi hoogleraar
In onderstaand fragment legt hoogleraar Theunis Piersma de samenhang van de biodiversiteit uit met het oog op het opgroeien van grutto kuikens. Als het voedselweb compleet is, kunnen kuikens goed (op)groeien.
Wanneer er een of meerdere schakels missen, is de kans op overleving kleiner.
De grutto is dus een indicatie dat het systeem klopt, bekijk onderstaand fragment en luister naar het pleidooi van deze Hoogleraar.
(je kunt ook de hele video van de bijeenkomst bekijken door op 'kijken op Your Tube' te drukken of te kijken bij Verdiepingsmateriaal)
Fragment uit lezing natuurinclusieve landbouw 18 mei 2016
Balans
Een afname van het aantal weidevogels kan betekenen dat het systeem van de biodiversiteit niet in balans is. Er zijn teveel roofdieren/predatie, te weinig voedsel en water. Daarnaast veroorzaken wij mensen ook nog bedreigingen, denk aan pesticiden, jacht ( in de landen waar de vogels in de winter fourageren) en bewerking van landbouwgrond.
De Grutto is uitgeroepen tot de gidssoort voor weidevogels. Dat wil zeggen, dat wanneer de Grutto weer goed in een gebied kan leven, dat de omstandigheden voor andere vogels ook zodanig zijn dat zij weer in aantallen toenemen.
Bekijk onderstaande plaatjes van het voedselweb in de weiden maar eens. Bron: Theunis Piersma
Opinie
De teruggang van het aantal weidevogels raakt mensen emotioneel.
In onderstaand fragment uit de documentaire 'wat de Grutto ons vertelt' zie je de emotie en ook de passie van muzikant en vogelaar Sietse Pruiksma.
Hij zet zijn emotie om in actie en is één van de oprichters van het burgerinitiatief van Kening fan'e Greide (Koning van het grasland)
Er zijn reeds veel meningen en artikelen geschreven over de teloorgang van het weidevogelbestand.
Hieronder een aantal artikelen met opinie en commentaren uit verschillende hoeken van onze maatschappij.
Vraag 3. Met welke mening ben jij het eens of niet eens en waarom? Discussiepunt.
Ondanks de inspanning van natuur- en landschapsorganisaties, boeren en vrijwilligers heeft het weidevogelbeheer nog onvoldoende resultaat. Dat komt doordat het behoud van weidevogels een bijzonder lastige zaak is. “Veel processen werken hierbij namelijk door elkaar heen”, vertelt dierecoloog Alex Schotman van Wageningen Environmental Research. Om dat te begrijpen, moet je eerst weten wat weidevogels eigenlijk eten......Lees het onderstaand artikel van Alex Schotsman
Beheer op boerenland
In het artikel van Alex Schotsman is duidelijk geworden dat er veel processen door elkaar spelen in verband met de teruggang van de weidevogel. En dat sommige oplossingen niet in het bereik van de boer liggen.
Maar anderen weer wel!
Onderstaand krijg je een beeld van de te nemen maatregelen voor boeren.
Er moet wel bij gezegd worden dat dit kan, mits er een goed verdienmodel voor de boer aan zit. Een failliete boer kan geen weidevogels beheren immers.
De kennis van verdienmodellen voor natuurinclusieve landbouw, dus boeren met oog voor de natuur groeit steeds meer. Hier is een apart Wikiwijs leerarrangement over.
Hieronder zie je als voorbeeld van een verdienmodel een filmpje over het melkveebedrijf van Henk Pelleboer uit Mastenbroek.
Hieronders zie je een filmpje over beheersmaatregelen van een boer die melk voor Weide Weelde producten levert.
Nog een mooi filmpje van een gepassioneerde boer met beheersmaatregelen
Onderstaande factsheets zijn van de Vogelbescherming Nederland en bieden een goed beeld op verschillende beheersmaatregelen. Daarna kun je er voor kiezen om de verdieping op de beheersmaatregelen nog door te nemen.
Verdieping beheersmaatregelen bemesting en bodemkwaliteit
Voedsel is essentieel voor de vestiging van weidevogels. Als je onderstaande factsheet leest weet je wat het hoofdvoedsel van de weidevogel is.
Er staat ook een stukje in over Jeroen Onrust, onderzoeker op het gebied van wormen.
Hieronder gaan we verder in op de onderzoeksresultaten van Jeroen.
Wormen zijn ontzettend belangrijk in het ecosysteem van onze weides en akkers.
In de volgende paginas kom je er achter welke soort wormen er in agrarische grond leven, wat hun functie is en wat voor invloed ze hebben op de aantallen weidevogels dat op de gronden voorkomen. Ook krijg je een advies wat je moet doen om een zo goed mogelijk leefklimaat voor wormen te creëren en wat de wormen daarvoor teruggeven.
In de factsheet hieronder kun je zien welke soort wormen er in de nederlandse gronden voorkomen.
In dit filmpje zie je Jeroen Onrust met uitleg over zijn wormen-onderzoek
In onderstaand radiofragment worden Jeroen Onrust en boer Jan Veenstra uit Doezum geinterviewd over het effect van ruige mest op de rode regenworm. Jeroen heeft een advies aan de boeren
Hieronder staat een verslag van een bijeenkomst over ruige stalmest
Onderstaande de link naar de website van Boer en Vogels, met uitgebreide informatie over bemesting en weidevogels
Verdieping Weidevogels en vernatting
Als je op onderstaand plaatje klikt, ga je naar de website van Boer en Vogels.
Hier staat uitgebreide informatie op over maatregelen voor vernatting.
Verdieping beheersmaatregel Kruidenrijk grasland
Hieronder zie je twee flyers over kruidenrijk grasland
fdf
Kruidenrijk grasland
Hieronder zie je een link naar de website Boer en Vogels met een uitgebreide uitleg over grassen en kruiden.
In deze publicatie vind je informatie over kruiden en hun functionaliteit voor (melk) vee.
Landschap
De verandering van het landschap is mede een oorzaak voor de teruggang van de weidevogelpopulatie.
Op de websit van Boer en Vogels lees je hier meer over.
Verdieping Weidevogels en maaien
Via onderstaande link ga je naar de websit Boer en Vogels, hier vind je uitgebreide info over maaien en weidevogels
Hoe moet je Wildreddend maaien?
Door een bepaalde maairichting aan te houden kun je vogels en wild de tijd geven om te vluchten, bekijk in onderstaande PDF om wild te redden.
Hierbij nog een link naar een site over wildreddend maaien, met fimpjes!
Geluidsfragment met Rosemarie Kentie,onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, een interessante samenvatting over maaien en beheer.
Nesten vinden
Nesten kunnen worden gespaard door er omheen te maaien, gieren of bewerken of door het leggen van 'nestpannen'.
Hieronder zie je dat er om een nest gemaaid wordt. Hoe verder er om het nest wordt gemaaid hoe beter. Predatoren zijn zo slim dat ze door hebben dat er in de niet gemaaide stukken eieren liggen.
Rosemarie Kentie is onderzoeker aan de Rijksuniversiteit in Groningen en deed onderzoek naar het broedsucces bij verschillende soorten maailbeleid. Een van de resultaten hieruit is dat een graseiland van 50m2 ( 7 x 7 meter) of groter het meeste succes heeft. Niet maaien van een perceel met nesten is nog altijd beter.
wit
Bij bemesten van het land kunnen 'nestpannen' worden ingezet
Kennisclip KCNL
Hieronder zie je een filmpje dat door Hogeschool VHL en Nordwin College in het voorjaar van 2019 is gemaakt.
Twee vogelwachters vertellen waar je op moet letten om nesten te kunnen vinden om ze te kunnen beschermen.
Nest bescherming
In deze veldgids staat helder beschreven hoe je nesten en kuikens kunt beschermen, en hoe je het beste de nesten kunt markeren en behandelen tijdens veldwerk. ( plaatjes onduidelijk, alternatief vinden)
Beschermen met GPS en Drones
Techniek helpt ons verder, bekijk onderstaande filmpjes over de inzet van drones en GPS om nesten te vinden en te beschermen.
Wat kunnen burgers doen?
Oefentoets 1. Beheer van weidevogels
Onderstaande vragen gaan over het beschermen van weidevogels. De antwoorden vind je in de verschillende hoofdstukken van dit leerarrangement.
Waarom is kruidenrijk grasland belangrijk voor weidevogels.
Hoe beïnvloed bemesting het weidevogelbeheer.
Hoe kun je met bemesting rekening houden met de weidevogels.
Welke maatregelen kun je nemen tijdens het maaien.
Wat wordt verstaan onder mozaïekbeheer.
Waarom uitgesteld maaien en welke data worden hiervoor gebruikt.
Waarom is een hoog waterpeil gunstig voor weidevogels.
Wat verstaan we onder plas-dras.
Wat is het voordeel van beweiding.
Bij welke vogelsoorten wel een nestbeschermer en bij welke niet.
Arkemheensepolder
Documentaire Fryslân Dok 'Fan heit op soan' deel 1 van 2 nederlands ondertiteld
Documentaire Fryslân Dok 'Fan heit op soan' deel 2 van 2 nederlands ondertiteld
Proefschrift Earth, Worms & Birds
Documentaire 'Wat de Grutto ons vertelt deel 1 van 2
Documentaire 'Wat de Grutto ons vertelt deel 2 van 2
Het arrangement Weidevogels bescherming en beheer is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Polariserend artikel Egbert van der Velde LC 23 juni 2018
Verslag FNP Thema avond Landbouw Loenga CampingPasveer.PNG
