In deze lessen leer je alles over vulkanen.
Je gaat in totaal twee lessen met Wikiwijs aan de slag. In elke les ga je een aantal stappen doorlopen. Bij elke stap staat een informatiebron, zoals tekst of een filmpje. Bij deze informatiebron ga je een opdracht maken.
Aan het eind van alle lessen is er een eindtoets.
Je wordt beoordeeld door je docent.
Wat je allemaal gaat leren staat hieronder opgesteld in doelen.
Aan het eind van les 1 kun je:
- opnoemen welke 4 hoofdtypen vulkanen er zijn
- 2 kernmerken per hoofdtype vulkaan opnoemen
- het verschil beschrijven tussen een explosieve en effusieve vulkaan.
Aan het eind van les 2 kun je:
- een subductiezone tekenen
- beschrijven bij welke plaatbeweging een effusieve vulkaan ontstaat
- beschrijven bij welke plaatbeweging een explosieve vulkaan ontstaat
Maak nu eerst de instaptoets, om te kijken wat je al weet!
Instaptoets
Test: Instaptoets - wat weet je al?
0%
Welkom bij deze instaptoets!
Maak de vragen en kijk wat je al weet over vulkanen.
Jullie hebben nog geen les gehad over vulkanen, dus wees niet bang als je iets niet weet!
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Aan het eind van les 1 kun je:
- opnoemen welke 4 hoofdtypen vulkanen er zijn
- 2 kernmerken per hoofdtype vulkaan opnoemen
- het verschil beschrijven tussen een explosieve en effusieve vulkaan.
Heel veel succes! Ga nu met het pijltje door naar les 1.
Hoofdtypen vulkanen
Er zijn 4 hoofdtypen vulkanen die je moet kennen.
- Stratovulkaan
- Calderavulkaan
- Spleetvulkaan
- Schildvulkaan
Een apart type vulkaan is de hotspotvulkaan. Hierover kun je meer leren onder het kopje 'Bonuspunten - Hotspotvulkanen'.
Deze 4 soorten vulkanen hebben elk een eigen vorm en eigenschappen.
Ga nu door naar het kopje 'Stratovulkaan'.
Stratovulkaan
Vorm van de vulkaan:
Een stratovulkaan is een hoge vulkaan met de vorm van een driehoek.
Waar vinden we deze vulkaan?
Deze vulkanen vinden we veel bij subductiezones. Hierover leer je meer in les 2.
Explosief ja of nee?
Ja, een stratovulkaan is explosief. Dit houdt in dat de vulkaan heel veel druk opbouwt, tot hij eindelijk uitbarst. Denk bijvoorbeeld aan het openmaken van een fles met een kurk en het 'pop-geluid' wat je dan hoort, of aan de knal bij vuurwerk.
De vulkaan heeft een soort deksel, die het magma tegenhoudt. Uiteindelijk kan de deksel het niet meer tegenhouden en barst de vulkaan uit. De vulkaan schiet dan grote hoeveelheden lava en brokstukken (steen) de lucht in. Bekijk het filmpje om te zien hoe een uitbarsting van een stratovulkaan eruit ziet.
Ga nu door naar het kopje 'calderavulkaan'.
Calderavulkaan
Vorm van de vulkaan:
Een calderavulkaan is eigenlijk gewoon een stratovulkaan, maar waarvan de bovenkant eraf geschoten is. Denk weer aan de champagnefles met de kurk. Nadat de kurk eraf is blijft er een opening over. De caldera is dus eigenlijk gewoon een stratovulkaan zonder top.
In de calderavulkaan kan op dezelfde plek weer een nieuwe stratovulkaan ontstaan. Kijk maar op het plaatje. Je ziet nieuwe 'driehoekjes' ontstaan.
Waar vinden we deze vulkaan?
Calderavulkanen vinden we op dezelfde plekken als stratovulkanen, dus vooral bij subductiezones.
Explosief ja of nee?
Ja, een calderavulkaan is explosief. De stratovulkaan is explosief uitgebarsten en heeft zo een calderavulkaan gemaakt. Denk weer aan het openmaken van een fles met een kurk en het 'pop-geluid' wat je dan hoort, of aan de knal bij vuurwerk.
De vulkaan heeft een soort deksel, die het magma tegenhoudt. Uiteindelijk kan de deksel het niet meer tegenhouden en barst de vulkaan uit. De vulkaan schiet dan grote hoeveelheden lava en brokstukken (steen) de lucht in.
Bij een calderavulkaan kan in de krater (het grote gat waar de vulkaanpunt dus weg is) een nieuwe stratovulkaan ontstaan. Zo groeit er een vulkaanpunt terug.
Ga nu door naar het kopje 'spleetvulkaan'.
Spleetvulkaan
Vorm van de vulkaan:
Een spleetvulkaan ziet er precies zo uit als de naam je laat denken. Het is een spleet in de aarde, waar lava uit kan stromen. Vaak is deze spleet een scheur, ontstaan doordat er twee platen uit elkaar gaan. Er is een hele kleine heuvel, maar deze is niks vergeleken met de lavahelling van een stratovulkaan.
Waar vinden we deze vulkaan?
Een spleetvulkaan vinden we waar twee platen uit elkaar drijven. Op het plaatje hiernaast kun je zien waar dit zo is. We vinden de meeste spleetvulkanen onder water. De meeste zijn voor ons dus niet te zien.
Let op!
We zullen dus NOOIT een spleetvulkaan bij een subductiezone vinden, want hier komen de platen juist naar elkaar toe!
Explosief ja of nee?
Nee, een spleetvulkaan is niet explosief. De lava stroomt als een soort stroop op je pannenkoek rustig uit deze vulkaan. Dit noem je ook wel een effusieve vulkaan.
Ga nu door naar het kopje 'schildvulkaan'.
Schildvulkaan
Vorm van de vulkaan:
Een schildvulkaan heeft net als de stratovulkaan een driehoek vorm, alleen is de schildvulkaan breder en minder hoog. Het is net een 'dikkere driehoek'.
Waar vinden we deze vulkaan?
We vinden de schildvulkanen op plekken waar magma makkelijk omhoog komt en weg kan stromen. Dit kan bijvoorbeeld bij een scheur, omdat twee platen uit elkaar bewegen en er ruimte voor het magma ontstaat.
Ook vinden we deze vulkanen bij 'hotspots'. Wil je hier meer over weten? Volg dan de extra lessen over hotspotvulkanen nadat je alle twee de lessen hebt afgerond, voordat je begint aan de eindtoets. Je kan hiervoor extra punten halen!
Explosief ja of nee?
Nee, schildvulkanen zijn effusief. Dit wil zeggen dat de lava rustig uit de vulkaan stroomt. Denk weer aan de pannenkoek met stroop, in plaats van de champagnefles.
Doordat de lava zo uit de vulkaan stroomt, wordt deze vulkaan zo breed.
Je bent al een heel eind. De doelen hieronder heb je al behaald!
Je kunt:
- opnoemen welke 4 hoofdtypen vulkanen er zijn
- 2 kernmerken per hoofdtype vulkaan opnoemen
- het verschil beschrijven tussen een explosieve en effusieve vulkaan.
Nu ga je verder met les 2.
Aan het eind van les 2 kun je:
- een subductiezone tekenen
- beschrijven bij welke plaatbeweging een effusieve vulkaan ontstaat
- beschrijven bij welke plaatbeweging een explosieve vulkaan ontstaat
Les 2 - Hoe ontstaan vulkanen?
Vulkanen ontstaan doordat magma aan het aardoppervlak naar buiten komt.
De aarde bestaat uit platen die bewegen, enkele centimeters per jaar. Als twee platen naar elkaar toe bewegen, ontstaat soms een subductiezone en vormen zich stratovulkanen. In de kennisclip leer je meer over subductiezones.
Als twee platen uit elkaar bewegen, ontstaat er ruimte waar magma omhoog kan komen uit de aarde. De lava kan afkoelen en uitvloeien tot een vulkaan, hier ontstaat een schildvulkaan of spleetvulkaan.
Klik op de knop en lees de tekst onder het kopje 'Hoe ontstaat een vulkaanuitbarsting?'
Je hebt alle lessen afgerond. Wil je wat extra uitdaging? Ga dan door naar het kopje 'Bonuspunten - Hotspotvulkanen'.
Wil je dit niet? Ga dan gelijk door naar de eindtoets.
Bonuspunten - Hotspotvulkanen
Wat goed dat je extra uitdaging zoekt!
Lees alle informatie en maak alle opdrachten. In de eindtoets kun je ervoor kiezen om de vragen over hotspots wel of niet te maken. Deze vragen geven je bonuspunten. Door extra te doen kun je dus eventueel je cijfer om hoog halen!
Ga nu door naar het kopje 'wat is een hotspotvulkaan?'
Wat is een hotspotvulkaan?
Een hotspotvulkaan is een vulkaan die niet op een plaatgrens ligt.
Weet je het nog? Vulkanen ontstaan op grenzen van platen, waar platen uit elkaar bewegen of naar elkaar toe. Niet altijd dus! Hotspotvulkanen zijn uitzonderingen, het zijn speciale vulkanen.
Veel hotspotvulkanen zijn schildvulkanen.
Ze ontstaan doordat er een stukje 'extra heet materiaal' in de aarde zit. Omdat dit materiaal (magma) heter is dan alles eromheen, gaat hij stijgen. Warmte stijgt, voel maar eens het verschil aan de boven- en onderkant van je verwarming.
Dit beetje extra hete magma smelt door de aardkorst heen, stroomt hier naar buiten en vormt zo een schildvulkaan.
Kijk het onderstaande filmpje over hotspotvulkanen.
Let op: Het filmpje is in het Engels. Het belangrijkste is dat je goed kijkt hoe het in elkaar zit, je hoeft niet te verstaan wat er gezegd wordt. Je kunt het filmpje zelfs zonder geluid kijken.
Ga nu door naar het kopje 'Vulkanische eilanden'.
Vulkanische eilanden
Een hotspot zit dus diep in de aarde en blijft daar een lange tijd liggen. De platen van de aarde blijven wel bewegen elk jaar.
Dit zorgt ervoor dat de plaat over de hotspot beweegt. De vulkaan beweegt dus met de plaat mee, en op de plek boven de hotspot ontstaat een nieuwe vulkaan. Zo kan een hele rij aan vulkanische eilanden ontstaan.
Wanneer de plaat verschoven is, kan de originele vulkaan niet meer uitbarsten. Hier komt namelijk geen magma meer omhoog. Alleen de vulkaan boven de hotspot kan uitbarsten. Dit noemen we een actieve vulkaan.
Je hebt alle lessen afgerond en mag door naar de eindtoets!
Eindtoets
Heb je alle lessen gevolgd en ben je klaar met oefenen?
Maak dan nu de eindtoets. Heel veel succes!
Bronvermelding
Ana de Amsterdam! (z.d.). Panquecasholandesas [Illustratie]. Geraadpleegd op 6 april 2019, van https://anadeamsterdam.com/wp-content/uploads/2016/01/panquecasholandesas.jpg
ArentsAmityTeacher. (2017). Hot spot formation [Video]. Geraadpleegd op 6 april 2019, van https://www.youtube.com/watch?v=asUXBV12Btg
Burgers, S. (z.d.). Soorten vulkanen. Geraadpleegd op 6 april 2019, van http://www.vulkanisme.nl/soorten-vulkanen.php
Heesmans. (z.d.). Verwarming [Illustratie]. Geraadpleegd op 6 april 2019, van http://www.heesmans.nl/diensten/verwarming
Junior Einstein. (z.d.). Aardbevingen [Illustratie]. Geraadpleegd op 6 april 2019, van https://www.aardrijkskunde-oefenen.nl/aardrijkskunde-groep-8/de-aarde/actieve-aarde/aardbevingen
MeneerTijs. (2009). Vulkaanuitbarsting [Video]. Geraadpleegd op 6 april 2019, van https://ww.youtube.com/watch?v=KhabCzvWW8g
Plaatjesdotcom (@plaatjesdotcom) | Twitter [Illustratie]. (z.d.). Geraadpleegd op 21 maart 2019, van https://twitter.com/plaatjesdotcom
Rijkswegennoord. (2016). Smiley met duimpje wint Facebookcampagne [Illustratie]. Geraadpleegd op 6 april 2019, van https://www.rijkswegennoord.nl/smiley-met-duimpje-wint-facebookcampagne-rijkswegennoord/
Rondreis IJsland. (2014). Schildvulkaan [Illustratie]. Geraadpleegd op 6 april 2019, van https://www.rondreis-ijsland.nl/wp-content/uploads/2014/08/schildvulkaan.jpg
Sarayoo. (z.d.). Hotspot. Geraadpleegd op 6 april 2019, van https://www.bing.com/images/search?view=detailV2
Studio Aardrijkskunde. (z.d.). Type 2 [Illustratie]. Geraadpleegd op 6 april 2019, van https://www.studioaardrijkskunde.nl/Krachten_der_Aarde/Vulkanen/Type2_Klein.png
Het arrangement Vulkanen is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Sanne Maas
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2019-04-10 15:06:03
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Instaptoets - wat weet je al?
Soorten vulkanen
Effusief of explosief?
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
