HHS - Leren van eerder onderzoek

HHS - Leren van eerder onderzoek

Het doel van deze bouwsteen

Introductie - Leren van eerder onderzoek

Een goed begin is het halve werk. Dit gezegde is ook van toepassing wanneer je een (grote) ict-opdracht (denk aan het afstuderen maar het kan ook andere ict-projecten betreffen) gaat uitvoeren. Een goede aanpak bedenken is niet eenvoudig. Daarom is het leerzaam om zo nu en dan – en met het oog op de toekomst – terug te kijken.

Nee, geen reflectieverslag! Wel biedt deze bouwsteen twee leuke oefeningen waarbij je samen met andere studenten en met behulp van de ict research kaartenset terugkijkt op eerder uitgevoerde ict-opdrachten. Het gaat dan om ict-projecten die je zelf, of andere studenten, hebt uitgevoerd (denk aan een stage- en afstudeeropdracht). Daarnaast richt elke oefening zich op de toekomst: hoe kan je betere keuzes maken als het om de aanpak van een ict-opdracht gaat?

Heb je vragen of opmerkingen over deze bouwsteen? Neem dan contact op met Henrietta Joosten (De Haagse Hogeschool)

Leerdoelen

Na deze bouwsteen:

  • Kun je vanuit meerdere invalshoeken kritisch naar de aanpak van een ict-opdracht kijken;
  • Begrijp je dat er vaak meerdere wegen zijn om een opdracht uit te voeren;
  • Kun je met behulp van de kaartenset op een speelse manier meerdere manieren bedenken om een opdracht uit te voeren.

DOT-framework

Het DOT-framework. cc-by-sa HAN (link)

In deze bouwsteen leer je om met behulp van de kaartenset – de ICT Research Methods Pack of de CMD methods set – hoe je tot een betere onderzoeksaanpak kunt komen. Deze bouwsteen richt zich dus niet op een specifieke onderzoeksstrategie of een bepaald kennisdomein. Het gaat er juist om dat je leert om zelf uit de overdaad aan methoden, strategieën en domeinen een passende keuze te maken.

In de bouwsteen 'DOT-framework' wordt het framework uitgelegd, met de bijbehorende onderzoeksstrategieën en afwegingen. Daar vind je ook de link naar de kennisclips van Fontys voor uitleg van het DOT-framework.

Beschrijving van de vaardigheid

Het kiezen van een passende aanpak is een belangrijk onderdeel van het uitvoeren van een ict-project. De methode bepaalt immers wat je in welke volgorde gaat doen, waar je veel of weinig aandacht aan besteedt, wanneer je welke stakeholders bij het project betrekt, wat voor type (tussen)resultaten je oplevert etc.

Bij veel opdrachten en lessen hebben docenten voor jou al gekozen met welke methode je aan de slag gaat. Maar soms moet je zelf kiezen – zoals tijdens de stage en het afstuderen. De bouwsteen 'DOT-framework' beschrijft een aantal speelse manieren om met behulp van de ict research kaartenset tot een aanpak te komen.

Maar soms is het ook goed om stil te staan bij eerder uitgevoerd onderzoek - dat van jezelf of van andere studenten. Hoe heb je het aangepakt? Had het beter of anders gekund? In deze bouwsteen staat reflectie op eerder onderzoek centraal.

Tools

Tools - Visualisatie

Leren van eerder onderzoek betekent allereerst dat je de aanpak van eerdere ict-projecten in kaart brengen. Dat kan je op verschillende manieren doen. Je kan het opschrijven (in tekst), je kan de kaartjes uit de kaartenset gebruiken (zie foto) maar je kan het ook in de vorm van een tabel doen (zie voorbeeld onder de foto).

Foto van Jordy Ouwehand, HBO-ICT student aan De Haagse Hogeschool
Foto van Jordy Ouwehand, HBO-ICT student aan De Haagse Hogeschool

Hieronder is een voorbeeld van tabel waarmee een student de aanpak van een eerder onderzoek inzichtelijk heeft gemaakt. In dit geval ging het om een onderzoek waar vier deelvragen werden beantwoord. Per deelvraag is met kleur aangegeven welke methoden zijn gebruikt om de deelvraag te beantwoorden (de gele vlakjes zijn methoden die in de HBO-ICT set zitten, de orange vlakjes zijn methoden afkomstig uit de cmd-set). Je zou de tabel kunnen opvatten als een tool waarmee je - op hoofdlijnen - een aanpak in kaart kan brengen.

  Deelvraag 1 Deelvraag 2 Deelvraag 3 Deelvraag 4
Bieb        
Literatuurstudie        
Best, good and bad practices        
Available product analysis        
Veld        
Interview        
Fly on the wall        
Workshop        
Prototyping        
Requirement optimization        
Co-creation        
Lab        
Usability testing        
Showroom        
Peer review        
Co-reflection        

 

De bouwsteen 'Visualisatie ICT onderzoeksontwerppatroon' biedt nog meer manieren en tips om een onderzoeksaanpak te visualiseren: schetsen, infographic web tool en een animatie. 

Tools - Vragen om te reflecteren

Ter inspiratie vind je hier een aantal vragen die je kan gebruiken wanneer je reflecteert op een aanpak van een ict-opdracht. Let op: deze lijst is zeker niet uitputtend!

  1. Vormt de probleemstelling, doelstelling en eindproducten een logisch geheel? 
     
  2. Zijn er opvallend veel of weinig kaartjes/methoden gekozen?
  3. Welke onderzoeksstrategieën komen wel/niet in de aanpak voor?
  4. Is het een lineaire aanpak of een meer ‘agile’ aanpak? Hoe zie je dat?
  5. Wanneer (in de aanpak) ligt de nadruk op inspiratie, wanneer op data?
  6. Wanneer ligt de nadruk op expertise, wanneer op fit?
  7. Wanneer ligt de nadruk op overzicht, wanneer op zekerheid?
  8. Lijkt de aanpak haalbaar qua beschikbare tijd?
     
  9. In hoeverre past het antwoord op de vragen 2 t/m 8 bij de opdracht?
  10. In hoeverre past het antwoord op de vragen 2 t/m 8 bij de medewerkers en de omstandigheden van het bedrijf?
  11. In hoeverre past het antwoord op de vragen 2 t/m 8 bij de kennis en de persoonlijkheid van de student die de opdracht uitvoert?

Opdrachten ter voorbereiding

Je kan, ter voorbereiding van beide workshops, alvast onderstaande opdrachten uitvoeren. Beide opdrachten vormen de eerste stap van de workshops.

* Ter voorbereiding van workshop 1 - Terugkijken op eigen stage
Je kan vooraf stap 1 van de workshop thuis uitvoeren.
Als je met stap 1 klaar bent, maak je een foto van de aanpak.
Naar de workshop neem je mee: 1) de foto 2) de drie geeltjes met onderzoeksvraag, bedrijfsnaam en eindproducten en eventueel 3) geeltjes met extra methoden.

* Ter voorbereiding van workshop 2 - Terugkijken op afstudeerplan van andere student
In groepjes van drie voer je stap 1 van de workshop thuis alvast uit.
NB. Je moet wel beschikken over een geanonimiseerd afstudeerplan.

 

Workshop 1: Terugkijken op eigen stage

Tijdens deze workshop kijk je terug op hoe je je stage hebt aangepakt en denk je na over een betere (of alternatieve) aanpak.

Tijd: 2 uur.
Wie: studenten die de stage hebben afgerond. Minimaal 6 studenten, maximaal 24.
Benodigdheden per student:

  • verslag van eigen stage,
  • 1 fysieke kaartenset,
  • 1 leeg A4-tje,
  • pen, geeltjes.

 

Stap 1: Visualisatie gehanteerde aanpak

  • Iedereen neemt zijn (afgeronde) stageverslag erbij en schrijft:
    1. op een geeltje: de onderzoeksvraag die je met je onderzoek/stage hebt beantwoord;
    2. op een tweede geeltje: de naam (en eventueel de afdeling) van het bedrijf waar je  stage liep;
    3. op een derde geeltje: het eindproduct voor het bedrijf (bv: adviesrapport, implementatieplan, werkend informatiesysteem).
  • Vervolgens maak je de door jou gebruikte aanpak zichtbaar. Dit doe je door de kaarten – in de volgorde zoals je die tijdens de stage hebt gehanteerd – voor je neer te leggen.
  • Misschien is het nodig om een kaart te kopiëren, of een methode toe te voegen omdat deze niet in de kaartenset voorkomt. Dat is geen probleem. Daarvoor zijn er geeltjes (of ‘oranjes’ zoals op de foto).
Foto van Jordy Ouwehand, HBO-ICT student aan De Haagse Hogeschool
Foto van Jordy Ouwehand, HBO-ICT student aan De Haagse Hogeschool

Stap 2: Analyse

  • Ronde 1: iedereen schuift één stoel op en bekijkt de drie geeltjes en de aanpak van je buurman/vrouw: wat valt je op? Welke vraag heb je? (ter inspiratie: zie ook tabblad 'Tools - Vragen om te reflecteren')
  • Schrijf dit (leesbaar en duidelijk) op bovenaan het lege vel papier dat bij de aanpak ligt. Vouw vervolgens de bovenkant van het vel naar achter zodat jouw commentaar net niet meer zichtbaar is (zie filmpje hieronder).
  • Ronde 2: Vervolgens schuift iedereen weer een stoel op en bekijkt de geeltjes en de aanpak op de nieuwe tafel.
  • Wat valt je op? Welke vraag heb je over de kaartjes en de volgorde – gezien de onderzoeksvraag, doelstelling en eindresultaten? Schrijf dit bovenaan het vel papier (dat een stukje is dubbelgevouwen).
  • Na 5 rondes ga je terug naar de eigen tafel en lees je wat de anderen hebben opgeschreven.

Feedback opschrijven en blad naar achteren vouwen

Stap 3: Vooruitkijken

  • Je hebt 10 minuten de tijd om het volgende te doen:
    1. Maak een foto van je aanpak.
    2. Stel dat je dezelfde opdracht nog een keer zou doen. Leg een nieuwe aanpak neer waarin je (een deel van) het commentaar verwerkt.
    3. Bespreek met je buurman/vrouw elkaars nieuwe aanpak: is het een verbetering? En waarom wel/niet?
  • Klassikaal nabespreken: Wat betekent dit voor de toekomst, bijvoorbeeld als je gaat afstuderen? Waar ga je extra op letten gezien het commentaar en de vragen?

Workshop 2: Terugkijken op afstudeerplan van andere student

In deze workshop bekijk je het afstudeerplan van een andere student. Je bedenkt vervolgens een betere (of alternatieve) aanpak voor de afstudeeropdracht.

Tijd: 2,5 uur.
Wie: studenten die hun stage succesvol hebben afgerond. Minimaal 6, maximaal 24 studenten.
Benodigdheden per groepje van 3 studenten:

  • een geanonimiseerd (en nog niet zo goed doordacht) afstudeerplan,
  • 1 fysieke kaartenset,
  • 1 groot vel papier,
  • stift en pen,
  • geeltjes.

Stap 1: Visualisatie van aanpak

  • Maak groepjes van drie studenten. Elke groep krijgt hetzelfde afstudeerplan.
  • Vat met je groepje de opdracht samen door op de linker helft van een grote vel op te schrijven:
    1. het probleem (1 zin),
    2. de doelstelling (1 zin) en
    3. de eindproducten die volgens het plan worden opgeleverd.
  • Vervolgens maak je samen met je groep en met behulp van de kaartenset de aanpak die in het afstudeerplan staat beschreven zichtbaar. NB. Je kunt geeltjes gebruiken wanneer methoden missen.
  • Maak een foto van de aanpak.

Stap 2: Alternatieve aanpak

  • Samen met je groepje formuleer je op basis van het afstudeerplan een tweede, alternatieve opdrachtsomschrijving (zie 1e foto). Let erop dat de (deels) nieuwe versie van het probleem, de doelstelling en eindproducten een samenhangend geheel is.
  • Op de rechter helft van het grote vel schrijf je versie 2 op, dat wil zeggen:
    1. het probleem (1 zin),
    2. de doelstelling (1 zin) en
    3. de op te leveren eindproducten.
  • Vervolgens legt elk groepje met behulp van de kaartenset een aanpak neer die past bij de nieuwe versie van de opdracht (zie 2e foto).

     

Foto van Jordy Ouwehand, HBO-ICT student aan De Haagse Hogeschool
Foto van Jordy Ouwehand, HBO-ICT student aan De Haagse Hogeschool
Foto van Stephan Vroom, HBO-ICT student aan De Haagse Hogeschool
Foto van Stephan Vroom, HBO-ICT student aan De Haagse Hogeschool

Stap 3: Aanpakken vergelijken

  • Je presenteert samen met je groepsgenoten in maximaal 2 minuten aan de andere studenten:
    • a) je alternatieve opdrachtsomschrijving en aanpak op hoofdlijnen, en
    • b) een sterk punt en een zwakker punt (of risico) van je alternatieve aanpak ten opzichte van de aanpak van de onbekende afstudeerder.
  • Vervolgens wordt julie alternatieve aanpak klassikaal besproken aan de hand van (enkele van) de vragen die je terugvindt onder het tabblad 'Tools - Vragen om te reflecteren'.

Praktijktips

  1. Je kan, met kleine aanpassingen, de oefeningen ook doen voor een opdracht die je nog gaat uitvoeren.
     
  2. Als voorbereiding op het afstuderen kan je deze oefeningen ook zelf organiseren. Zo kan je bijvoorbeeld feedback van andere studenten vragen op je afstudeerplan (workshop 1).
     
  3. Ter voorbereiding van het eerste (of tweede) gesprek met een opdrachtgever kan je vooraf verschillende aanpakken van de opdracht bedenken. Je laat dan zien dat je voorbereid bent. Bovendien kan je meer en betere vragen stellen.
     
  4. De reflectievragen (zie sectie 'Tools') kan je ook gebruiken voor de eindreflectie op je stage(aanpak). Of je kan ze gebruiken om tijdens het afstuderen, nog voordat je je plan van aanpak gaat uitvoeren, kritisch naar je aanpak te kijken. 
     
  5. Sluiten de methoden in de ICT research methods set niet goed aan bij wat je nodig hebt? Kijk dan eens naar de CMD methods set.

Bronnen

De auteurs van onderstaand artikelen laten zien dat de methodenkaart voor bedrijven en onderzoekers een bruikbaar handvat is om onderzoek te herkennen en te beschrijven. Ze beschrijven bovendien een groot aan (aanpakken van) onderzoeken. Deze beschrijvingen kunnen in het onderwijs als inspiratiebron gebruikt worden.

  • Jacobs, M., Coppens, A, Jacobs, T, Niels, R., Verhoeven, N., Van Turnhout, K. & Bakker, R. (2015). Proeven van praktijkgericht onderzoek: De methodenkaart in de beroespraktijk van ICT en Media. In: Proceedings van het NIOC‐congres 2015.
  • Jacobs, M., Van Turnhout, K., Bennis, A., Craenmehr, S., Niels, R., N., Zaad, L., & Bakker, R. (2015). Contributions to HCI: Introducing the CC-model and its pro forma abstracts. In: Proceedings of the fifth International Symposium on communicability, computer praphics and innovative design for interactive systems (SSGIDIS 2015).

In onderstaand document vind je allerlei reflectieoefeningen.

  • Gordijn, F., Eernstman, N., Helder, J. & Brouwer, H. (2018). Reflection methods. Practical guide for trainers and facilitators. Wageningen: Wageningen Centre for Development Innovation. Doi: 10.18174/439461. <read>

Voor de docent

Doel bouwsteen

Deze bouwsteen bestaat uit 2 workshops waar studenten met behulp van de kaartenset op een actieve manier terugkijken op eerder uitgevoerde onderzoeksopdrachten/ict-opdrachten (workshop 1: stage, workshop 2: afstudeerplan). Na deze bouwsteen:

  • Kunnen studenten vanuit meerdere invalshoeken kritisch naar de aanpak van een ict-opdracht kijken
  • Begrijpen ze dat er vaak meerdere wegen zijn om een opdracht uit te voeren
  • Kunnen ze met behulp van de kaartenset op een speelse manier meerdere manieren bedenken om een opdracht uit te voeren.

Plaats curriculum

Beide workshops zijn geschikt voor studenten die hun stage (niet de afstudeerstage) hebben afgerond.

Lesplan & opdracht ter voorbereiding

Maximale groepsgrootte en benodigde middelen (zoals een geanonimiseerd afstudeerplan) zijn per workshop beschreven.

Eventueel kunnen de studenten ter voorbereiding van beide workshops de 1e stap alvast thuis uitvoeren (zie tabblad ‘Opdrachten ter voorbereiding’). Studenten geven echter aan dat ze opdrachten graag tijdens de workshops samen doen. Het leren zit hem juist in het samen spelen met de kaarten, het zoeken naar alternatieven en elkaar (kritische) vragen stellen.

Beoordelen

Een goede aanpak voor een onderzoeksopdracht bedenken is niet eenvoudig. Beide workshops zijn ontworpen om, op een speelse manier, hiermee samen te oefenen. Wanneer studenten weten dat ze – liefst binnen afzienbare tijd – zelfstandig een passende aanpak moeten bedenken voor een onderzoeksopdracht (bijvoorbeeld voor hun afstuderen), dan gaan ze tijdens deze workshops graag aan de slag. De beoordeling kan je dan achterwege laten omdat deze tijdens het afstuderen plaatsvindt. 

Wil je toch beoordelen? De vragen bij het tabblad 'Tools - Vragen om te reflecteren' bieden handvaten. Een student zou uiteindelijk in staat moeten zijn om deze vragen te beantwoorden voor een door hem bedachte aanpak voor een nieuwe opdracht.

Tips en vragen

Voor tips rondom de begeleiding van studenten, de beoordeling of andere vragen kunt u contact opnemen met Henrietta Joosten, De Haagse Hogeschool (H.Joosten@hhs.nl).

  • Het arrangement HHS - Leren van eerder onderzoek is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Team HHS - Henrietta Joosten & Jan Dirk Schagen
    Laatst gewijzigd
    2019-05-01 16:31:29
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Reflectie op eerder onderzoek staat in deze HBO-ICT bouwsteen voor Onderzoek in Onderwijs centraal. Studenten kijken met behulp van de ict research kaartenset terug op eerder uitgevoerde ict-opdrachten (zoals stage- en afstudeeropdrachten) en ze kijken vooruit: hoe kan je betere keuzes maken als het om de aanpak van een ict-opdracht gaat?
    Leerniveau
    HBO - Bachelor;
    Leerinhoud en doelen
    Informatica;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    4 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    bouwsteen, hbo ict, hbo ict oio, kritisch denken, onderzoek, onderzoek doen, onderzoekend vermogen, onderzoeksaanpak, reflectie, samen leren

    Bronnen

    Bron Type
    Feedback opschrijven en blad naar achteren vouwen
    https://youtu.be/pDg9BhTiI24     		Video

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Team HHS - Henrietta Joosten & Jan Dirk Schagen. (z.d.).

    HHS - design patterns OUD - WEG?

    https://maken.wikiwijs.nl/138279/HHS___design_patterns_OUD___WEG_

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van