In dit leerarrangement ga je aan de slag met de voortplanting en levenscycli van dieren.
Hier leer je:
- Wat de vrouwelijke geslachtsorganen zijn en doen
- Wat de mannelijke geslachtsorganen zijn en doen
- Wat de standaard levenscyclus van een zoogdier is
- Wat de standaard levenscylus van een vogel of reptiel is
Theorie voortplanting
Levenscyclus van een dier
Een dier heeft een bepaalde levenscyclus. Een levenscylus (mv. cycli) is de manier waarop een dier zich ontwikkeld van geboorte tot het produceren van nieuw leven. Soms worden in deze cycli aftakkingen gemaakt waarop de dood van het dier wordt weergegeven.
Levenscyclus van een kikker
Levenscyclus van een vlinder
Levenscyclus vogels en reptielen
Zoogdieren hebben vaak een vergelijkbare levenscyclus.
Deze begint bij de geboorte van het jong.
Het jong is na een bepaalde tijd geslachtsrijp, en dus voor het eerst vruchtbaar.
Meestal is het niet verstandig om een dier al te laten bevruchten wanneer deze voor het eerst geslachtsrijp is omdat ze dan vaak nog te jong en te klein zijn wanneer ze moeten bevallen.
Zodra het dier dekrijp is wil dit zeggen dat het nu goed is als ze gedekt worden.
Hierna is het dier drachtig voor een bepaalde tijd, tot de bevalling plaats vindt.
Hier is de cirkel weer rond
Levenscyclus van een kat
Vrouwelijke geslachtsorganen
De vrouwelijke geslachtsorganen van het dier bestaan uit:
In de eierstokken worden de eicellen geproduceerd, de eierstokken en onrijpe eicellen zijn bij de geboorte van het dier al aanwezig in het lichaam
Als een eicel vrijkomt tijdens de cyclus wordt deze door de eileiders getransporteerd naar de baarmoeder. Als de eicel bevrucht wordt gebeurt dit in de eileiders, waarna de bevruchte eicel zich al delend naar de baarmoeder beweegt.
In de wand van de baarmoeder nestelt zich het klompje cellen van een bevruchte eicel.
Hier vormt zich de placenta en groeit het dier tot het volgroeid en volledig ontwikkeld is. Dan wordt het dier geboren.
De baarmoedermond is altijd gesloten met behulp van een slijmprop. Tijdens de bronst is de slijmprop doorgankelijker voor sperma en kan het sperma de baarmoedermond passeren op weg naar de eicel in de eileider.
De vagina is het inwendige deel waar de penis van het mannelijke dier zich bevindt tijdens geslachtsgemeenschap. Wat veel mensen denken dat de vagina is en ze aan de buitenkant zien heet de vulva. De vulva is het zichtbare deel aan de buitenkant van het lichaam, de vagina is alleen het inwendige deel.
De vrouwelijke geslachtsorganen van een dier met een gewone enkelvoudige baarmoeder
Het scrotum (balzak) houdt de teelballen van het dier buiten het lichaam. De temperatuur in het lichaam is te hoog waardoor de productie van zaadcellen niet optimaal verloopt. Als het erg warm is zal het scrotum losser hangen en als het erg koud is trekt het scrotum samen waardoor de teelballen dichter bij de warme buikholte getrokken worden
De in de teelballen van het dier worden de zaadcellen geproduceerd, dit gebeurt in de dunne testisbuisjes in de teelballen. De teelballen produceren ook het hormoon testosteron.
De testisbuisjes komen uit in de bijballen. Hier worden de geproduceerde zaadcellen opgeslagen en vindt narijping plaats.
De zaadcellen gaan vanuit de bijballen naar de zaadleiders wanneer het tijd is voor een ejaculatie. De zaadleiders vervoeren de zaadcellen van de bijballen naar de urinebuis.
De prostaat zit naast en op de urineleider. De prostaat produceert vocht met voedingsstoffen. Dit vocht voedt de zaadcellen en transporteert de zaadcellen van de urinebuis naar de vagina.
De ampullen scheiden voorvocht af, dit zorgt ervoor dat de urinebuis schoongemaakt wordt en de resten van urine uit de urinebuis verwijderd wordt.
De penis is het deel van het voortplantingsstelsel dat in de vagina van het vrouwelijke dier wordt gebracht. De penis bevat zwellichamen, dit zijn holtes die gevuld kunnen worden met bloed waardoor de penis stijf wordt. Dit stijf worden heet een erectie.
Vogels hebben geen penis maar een cloaca. Dit is een opening onderin het lichaam waar zowel de uitscheidingsorganen als de geslachtsorganen op uitkomen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bronst is de periode waarin dieren vruchtbaar zijn en zichzelf voortplanten.
Dit levert vaak typisch gedrag op bij de dieren zoals balts bij vogels of gevechten tussen mannelijke damherten.
Voor veel dieren heet de bronstperiode geen bronst. Hieronder wat voorbeelden:
Kat - Krols
Koe - Tochtig
Hond - Loops
Geit - Ritsig
Paard - Hengstig
Tochtige koeien springen ook op elkaar om te laten zien dat ze tochtig zijn.
Balts bij vogels
Voortplanting
De voortplanting zelf vindt pas plaats als het mannelijke dier het vrouwelijke dier het hof heeft gemaakt. De dieren hebben geslachtsgemeenschap of brengen hun eicellen en zaadcellen op een andere manier bij elkaar (zoals bijvoorbeeld vissen). Zodra de eicel van het vrouwelijk dier bevrucht is met een zaadcel van een mannelijk dier begint de ontwikkeling van het jonge dier.
De bevruchte eicel (zygote) begint zich te delen. Van 1 naar 2, 2 naar 4, 4 naar 8 en zo verder.
Ondertussen beweegt de zygote zich naar de baarmoeder. Hier gaat de zygote zich innestelen in het slijmvlies van de baarmoederwand.
In dit plaatje kun je zien hoe de eicel zich van de eierstok naar de baarmoederwand beweegt.
Na de innesteling gaat het dier groeien. Hoe lang de zwangerschap duurt scheelt per dier.
De draagtijd van een konijn is 30 dagen, die van een koe 9 maanden en een olifant 1.5 tot bijna 2 jaar. Het is dus belangrijk om te weten hoe lang de draagtijd is van de dieren die je verzorgt, zodat je niet voor verrassingen komt te staan.
Hier zie je een röntgenfoto van een hond met pups in haar buik. Je kunt het aantal pups te weten komen door de schedels of ruggengraatjes te tellen
Als de dieren volgroeid zijn dient de geboorte zich aan.
Het moederdier wordt vaak wat onrustig en zoekt een stil afgelegen plekje op waar ze kan jongen.
Om het jong er uit te kunnen persen moet eerst de ontsluiting plaats vinden. De baarmoedermond en vagina rekken op zodat het jong de ruimte heeft om er uit te kunnen.
Na de ontsluiting vindt de uitdrijving plaats, in deze fase wordt het jong naar buiten geperst.
Bij het ene dier verloopt dit vanzelf, bij het andere dier moet je soms ingrijpen en helpen.
Na de geboorte bevindt de placenta zich nog in de baarmoeder, deze moet er ook nog uit. Dit heet de nageboorte.
Hier zie je een pupje wat net geboren is. Het vlies zit nog om het pupje heen, dit wordt er door de moeder af gelikt.
Niet alle dieren paren om jongen te krijgen.
Vissen hebben een uitwendige bevruchting.
Het nest is tunnelvormig. Als het vrouwtje hier doorheen zwemt worden de eitjes uit haar lichaam geduwd. Deze zitten dan in het nest.
Zodra het mannetje ook door het nest zwemt wordt sperma uit zijn lichaam geduwd en worden de eitjes in het nest hiermee bevrucht.
Ook kan het zo zijn dat vissen samen rondzwemmen en daarbij de eitjes en het sperma uit het lichaam duwen. Ook in dit geval is er sprake van uitwendige bevruchting
Paargedrag en bevruchting bij vissen
Hulp bij geboorte
Veel dieren kunnen prima zelf hun jongen krijgen, in het wild doen ze dit immers ook zelf.
Wanneer een jong in de verkeerde positie ligt of de moeder erg lang over het baren doet kan het soms raadzaam zijn om in te grijpen bij de geboorte. Als er niet ingegrepen wordt kan het jong overlijden of zelfs de moeder het niet overleven. In het wild wanneer er geen hulp is is de kans er groot dat deze moeder of haar jong het niet zou overleven.
Als een jong in de verkeerde positie ligt is het een risico dat de moeder het jong er niet uitgeperst krijgt. Ook kan het zijn dat een jong stikt, dit komt doordat het hoofd van het dier nog in de baarmoeder of in het geboortekanaal is terwijl de navelstreng al breekt en het jong moet gaan ademen. Het jong stikt dan in het slijm en vocht in de baarmoeder en geboortekanaal.
Hier zie je een voorbeeld van een lam wat geholpen zou moeten worden met de geboorte omdat dit lam in stuitligging ligt.
Toetsing
Bronvermelding
BBC Earth. (2015a, 30 december). Bird Of Paradise: Appearances COUNT! | Animal Attraction | BBC Earth [Video]. Geraadpleegd op 5 april 2019, van https://www.youtube.com/watch?v=iTmHtxJpEWE
BBC Earth. (2015b, 3 maart). Underwater Mating | Battle of the Sexes in the Animal World | BBC Earth | BBC [Video]. Geraadpleegd op 5 april 2019, van https://www.youtube.com/watch?v=VOgAovl5fqs
Depositphotos, Inc. (z.d.). De levenscyclus van een vlinder [Foto]. Geraadpleegd op 5 april 2019, van https://nl.depositphotos.com/128018640/stockillustratie-de-levenscyclus-van-een-vlinder.html
Familie Callewaert. (z.d.). De schaapstal: Uitleg bij de geboorte van een lam in stuitligging [Foto]. Geraadpleegd op 5 april 2019, van http://schaapstal.blogspot.com/2006/02/uitleg-bij-de-geboorte-van-een-lam-in.html
Geslachtsorganen en -hormonen - ppt download [Foto]. (z.d.). Geraadpleegd op 5 april 2019, van https://slideplayer.nl/slide/12558178/
Gezondheidsplein.nl | Alles over gezondheid binnen handbereik [Foto]. (z.d.). Geraadpleegd op 5 april 2019, van https://www.gezondheidsplein.nl/menselijk-lichaam/baarmoeder/item45060
Hormoonstelsel [Foto]. (z.d.). Geraadpleegd op 5 april 2019, van https://fysologievandekoe.weebly.com/hormoonstelsel.html
Infobrochure verloop van de partus bij de hond [Foto]. (z.d.). Geraadpleegd op 5 april 2019, van http://www.dierenartsenherckenrode.be/vrij.cfm?Id=49
psychopharmacologyuvt / Onvruchtbaarheid en depressie [Foto]. (z.d.). Geraadpleegd op 5 april 2019, van http://psychopharmacologyuvt.pbworks.com/w/page/105732870/Onvruchtbaarheid%20en%20depressie
Voortplanting | Bernersennenfokken.jouwweb.nl [Foto]. (z.d.). Geraadpleegd op 5 april 2019, van https://bernersennenfokken.jouwweb.nl/voortplanting
Het arrangement Dierverzorging MBO jaar 2 Voortplanting is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Karin Frenks
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2019-04-12 17:05:15
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
De studenten moeten leren welke levenscycli de dieren doormaken. Hiervoor krijgen zij per les uitleg over een onderwerp, waarna ze dit onderwerp voor hun dier naar keuze verwerken tot een verslag.
Leerniveau
MBO, Niveau 2: Basisberoepsopleiding;
MBO, Niveau 3: Vakopleiding;
MBO, Niveau 4: Middenkaderopleiding;
De studenten moeten leren welke levenscycli de dieren doormaken. Hiervoor krijgen zij per les uitleg over een onderwerp, waarna ze dit onderwerp voor hun dier naar keuze verwerken tot een verslag.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Mannelijke geslachtsorganen bij dieren
oefening geslachtsorganen mannelijk en vrouwelijk
Nestgrootte
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
