In de vorige lessen heb je veel kunnen leren over Word, email, Magister en de Onedrive. Al deze dingen hebben één ding gemeen; je maakt gebruik van ICT.
Met ICT kun je heel veel. Maar niet alleen technische dingen zijn belangrijk. Hoe gedraag je je op het internet? Wat zijn dingen die je beter niet kunt doen? En wat doe je vooral wel?
Dat zijn dingen die je allemaal gaat leren met deze wikiwijs.
wijs met media!
Les 1: Media.
In sommige lessen mag je gebruik maken van je mobiele telefoon.
Met je familie en vrienden praat je op Whatsapp, maak je foto's voor Insta en je checkt je rooster op Magister.
In deze les ben je bezig met een Wikiwijs, en misschien heb je zelfs je eigen Youtubekanaal.
Zijn er bij jullie thuis afspraken over hoe lang je op je mobiel mag en hebben jullie thuis de krant?
Al deze dingen zijn vormen van media. Media is het meervoud van medium en is een manier waarop informatie kan worden gegeven.
Mediawijsheid is het verstandig omgaan met media.
Dat betekent niet alleen dat je weet wat de regels en wetten zijn, maar dat je ook kan controleren wat fake news (nepnieuws) is of wat de gevaren zijn van de informatie die je op (social) media weggeeft.
In de volgende lessen ga je dat allemaal leren.
Les 2: Informatie op internet.
Je weet nu wat media is. Veel de van de media die jij gebruikt gaan over het internet.
In les 2 krijg je tips over informatie zoeken op internet.
Voordat je begint met het gebruiken van informatie van het internet is het belangrijk om te weten dat niet altijd alle informatie die je kan vinden ook de correcte informatie is!. Soms schrijven mensen dingen die niet waar zijn, omdat ze hun eigen mening willen doordrukken, of er zelfs geld aan willen verdienen!
Kijk maar eens naar het volgende filmpje. Hoe kijk je nu naar de modebladen?
Informatie zoeken.
Als je iets wilt opzoeken kijk je meestal eerst op het internet. Websites als Wikipedia en Google zijn er speciaal voor het opzoeken en delen van informatie.
Als eerste is het goed om te weten dat naast Google ook andere zoeksites zijn. Voorbeelden hiervan zijn Yahoo en Bing.
Omdat we het meeste gebruik maken van Google zijn de onderstaande tips voor het zoeken in Google, maar je kunt ze ook in andere zoeksites gebruiken.
Naast dat je allerlei informatie kunt zoeken, kun je ook specifiek zoeken op afbeeldingen, videos, nieuws, shopping, maps etc. (voornamelijk bij Google).
Bij het intikken van een zoekopdracht hoef je geen rekening te houden met hoofdletters en leestekens zoals uitroeptekens, vraagtekens, kommas en punten.
Als er Adv. onder staat het een advertentie is. Een advertentie is reclame. dat is vaak ook niet wat je zoekt
Zoeken met Google
1 Zoeken met Google
Als je iets in Google intikt krijg je heel veel verschillende resultaten. Wat je dan zoekt is niet altijd goed te vinden. Hoe duidelijker je zoekopdracht, hoe beter je resultaten.
In Google zoek je op trefwoorden. Gebruik duidelijke trefwoorden. Niet "waar kan ik lekker grieks eten" maar zoiets als "grieks restaurant amsterdam"
2 Kevers en kevers
De meeste simpele dingen kun je met de eerste tip vrij snel vinden. Het kan zijn dat je met je zoekopdracht niet kan vinden wat je zoekt.
Opdracht: Je gaat zoeken naar een zwarte auto die de naam kever heeft.
Open Google en type in de zoekbalk "zwarte kever"
Is dit het resultaat dat je zoekt?
Nee, je zoekt een auto. Het merk van de auto is een Volkswagen. Je moet dus op letten met woorden die meerdere betekenissen hebben.
Opdracht: Zoek je op "zwarte Volkswagen kever"
Dat gaat het al een stuk beter.
3 Apart openen
Je hebt nu allemaal resultaten over zwarte Volkswagen kevers. Als je op de eerste link klikt open je die link.
Het is niet wat je zoekt en je moet weer terug naar de pagina met je zoekresultaten, maar die pagina ben je kwijt. Dat is vervelend.
Je kan dat oplossen door de link op een andere pagina te openen. Je kunt de website in een apart tabblad openen door tijdens het klikken de Ctrl-toets ingedrukt te houden.
Opdracht: open de link in een apart tabblad.
4 Websites negeren
In je zoekresultaten op de "zwarte volkswagen kever" heb je ook een paar linkjes tussen van auto's die aangeboden worden op marktplaats. Als je deze linkjes niet in je zoekresultaat wilt hebben kun je die website uit sluiten van je zoekresultaten. Dat doe je door de opdracht -site aan je zoekopdracht toe te voegen. Bijvoorbeeld -site:marktplaats.nl
Opdracht: Type in de zoekbalk van google "zwarte volkswagen kever-site:marktplaats.nl"
Controlleer of je linkjes van marktplaats in je zoekresultaten hebt zitten.
Je krijgt nog wel advertenties van bijvoorbeeld autoscout.nl maar niet meer van marktplaats.
5 Woorden negeren
Opdracht: open een nieuwe zoekopdracht in google.
Zoek op Willem de Oranje.
Let op dat je niet Willem van Oranje krijgt!
Lukte dat? Valt niet mee hé. Dat komt omdat Google woorden als "de" en "van" negeert.
Dit los je op door je zoekterm tussen aanhalingstekens(") te zetten. Je zoekt dus op "willem de oranje".
Probeer het eens uit.
Je hebt nu 5 tips gekregen hoe je beter kunt zoeken met zoekmachine google.
Als je het interessant vindt en meer wilt weten kun je in de onderstaan de link nog 15 tips vinden.
Op het internet kun je ook allerlei afbeeldingen vinden. Die kun je gebruiken voor je verslag. Maar je mag niet alle plaatjes zomaar gebruiken.
Veel van de afbeeldingen hebben auteursrechten. Dat betekent dat je toestemming moet vragen aan de eigenaar van de foto om het te mogen gebruiken. Soms zelfs betalen. Doe je dat niet dan kan het zijn dat je een boete krijgt.
Voor de afbeelding in je verslag hoef je niet gelijk bang te zijn, maar het is goed om te weten.
Wil je zeker weten dat je foto's kunt gebruiken zonder problemen te krijgen met auteursrechten, dan kun je zoeken op "gratis afbeeldingen" of via een zoekpagina als Pexels of Pixabay.
Binnen een school zijn er afspraken. In de klas hebben we afspraken. In het verkeer zijn er afspraken.
Regels zijn nodig als veel mensen met elkaar omgaan. Zo is dat ook op het internet. Wat je doet en laat op internet lijkt heel veilig, maar kan in het echte leven ook gevolgen hebben. Vandaar dat het belangrijk is dat je oplet wat je doet op internet. In les 3 krijg je de basis over hoe je je op het internet gedraagt.
Spoileralert: Het is niet heel anders dan het echte leven.
Wat is mediawijsheid?
Slaap jij wel eens met je mobiel onder je kussen?
En hoe moeilijk vind jij het om je mobiel bij de lessen in de tas te hebben, en niet op tafel of in je broekzak?
Kijk wat hieronder wat deze leerlingen over te zeggen hebben.
Jeugdjournaal smartphones
In het filmpje zie je dat de meeste kinderen thuis afspraken hebben over het gebruik van hun smartphone of tablet.
Hebben jullie thuis afspraken? En houden je ouders zich ook aan die afspraken?
Soms willen ouders ook weten wat je ziet en wat je doet op je mobiel. Een reden daarvoor is omdat de informatie niet geschikt voor kinderen is.
Bij films en games wordt al duidelijk gemaakt of er beelden in zitten die niet geschikt zijn.
Kijkwijzer voor film en games
Als je dingen ziet die je raken of die je zelfs schokkend vindt, dan kun je die altijd bespreken met een volwassene die jij vertrouwt. Vaak kun je ook een melding van maken dat je dat soort beelden niet meer wilt zien.
Internet etiquette
Velen van jullie zullen een mobiel hebben om op social media met vrienden te praten.
Je maakt gebruik van Instagram, Whatsapp of Snapchat.
Wat je wel en niet doet op internet is niet voor iedereen heel duidelijk. In de volgende opdrachten staan een aantal filmpjes over hoe anderen zich gedragen op socia media. Ze noemen dat nettiquete.
Bekijk de filmjes en maak de vragen. Samen met de docent en andere kinderen in de klas bespreek je de filmpjes na.
Nettiquette vriendschap
Nettiquette koppelaccount
Nettiquette haataccount
Nettiquette broeders en strijders
Nettiquette Instafamous
Groepsapp
Heb jij ook altijd iets belangrijks te vertellen aan je moeder? ( zie afbeelding hiernaast)
In een groepsapp is dit misschien niet handig om te doen. Mensen gaan zich irriteren aan dat ze zo veel berichtjes hebben gehad, die uiteindelijk niet zo belangrijk blijken te zijn.
Maar ook buiten de groepsapp zijn er situaties waarin de ander niet gelijk kan reageren; zoals dat ze dan in een les zitten of omdat ze werken.
Het kan ook zomaar zijn dat iemand even in gesprek is met iemand anders.
Wat mensen ook vervelend vinden is het schrijven van tientallen berichtjes, wat in één berichtje ook kan.
Er zijn slimmere manieren om te zien of een ander je berichtjes hebben gelezen. De 2 blauwe vinkjes zeggen genoeg en een beetje geduld is ook niet mis.
.......en anders kun je het altijd nog proberen zoals hiernaast.
Letten op je taal is iets wat veel mensen in een groepsapp fijn vinden. Je weet niet wie je waarmee beledigt, en er kunnen snel ruzies door ontstaan.
ALS er ruzie ontstaat: spreek die persoon even rustig aan en niet in de groepsapp. ( liefst niet eens via Whatsapp, maar gewoon in het echt.)
Heb je er niets mee te maken? DAN BEMOEI JE je ER OOK NIET MEE! Daar maak je het vaak alleen maar erger mee.
Les 4 Online pesten
Het kan zijn dat je op school wordt gepest. Dat is erg vervelend en je kan je er erg rot door voelen. Als dat gebeurt krijg je het advies om met je ouders of een docent over te praten. Je kan dan de dader aanwijzen en die kan er dan op aangesproken worden.
Maar hoe doe je dat als je online wordt gepest? Het is een laffe manier van pesten omdat de daders de ander niet in de ogen hoeven aan te kijken, en misschien zelfs anoniem blijven. Ook dan is het van belang dat je er met een volwassen persoon over praat. Een paar tips met betrekking tot cyberpesten!.
Bekijk eens het onderstaande filmpje.
Bespreek de film daarna door met je klas en docent.
Sla de berichten op zodat je ze later als bewijs kunt laten zien.
Blokkeer cyberpestkoppen
houd inlognamen en codes geheim.
Belangrijkste tip: Praat erover!
Bedreigen is een misdrijf. Op een geroepen of gesproken bedreiging kan maximaal 2 jaar gevangenisstraf staan. Op een geschreven bedreiging maximmaal 4 jaar. Bedenk je dus heel goed wat je op social media schrijft.
Les 5 Foto's en filmpjes.
Heb je wel eens je eigen naam gegoogled? Probeer het maar eens.
En..?? Zaten er foto's bij die je liever niet op internet had willen terugzien?
Van de wet mogen niet meer zomaar foto's/video worden genomen van andere personen. Je moet eerst om toestemming vragen.
Niet alleen bedrijven hebben plichten om je privacy beschermen. Ook jij mag niet zomaar foto's van iemand op internet plaatsen.
En laten we eerlijk zijn. Jij vind het toch ook niet fijn als die ene selfie over het internet zwerft.
Samenvatting.
Je hebt nu voor het 1e jaar de hele wikiwijs voor mediawijsheid gehad. veel van de onderwerpen gingen over je eigen gedrag op social media. Deze hebben we samengevat, zodat het makkelijker voor je te onthouden is:
Ik comment alleen als ik iets positiefs te zeggen heb.
Ik gedraag me op internet net zoals in het echte leven.
Ik doe niet mee aan cyberpesten.
Ik ben voorzichtig met mijn gegevens en die van andere mensen.
Ik maak geen foto's/ filmpjes tegen de wil van een ander.
Leerjaar 2
Home.
introtekst leerjaar 2
Les 1:Beïnvloeding door media
Les 2: Is je leven echt zo perfect?
Kijk naar de onderstaande video.
Is je leven echt zo perfect?
In het filmpje zag je dat de mensen een ander leven laten zien dan dat ze echt leven. Voor de foto's die ze posten krijgen ze veel likes, maar dat is niet hun echte leven. Ze beïnvloeden daarmee het leven van anderen mensen die denken dat de ander een perfect leven heeft. Op hun beurt wordt hun leven ook door de likes beïnvloed. Denk maar eens aan het laatste meisje dat met haar vriendje op de foto wil.
Vul de vragen over het meisje in. Als je het niet meer weet kun je nog eens het filmpje bekijken.
Les 3: Nepnieuws
Van een artikel uit een Engelse krant "The Sun, 2018"
In China regende het bij een tornado in 2018 inktvissen, zeesterren en garnalen. De tornado met snelheden van 200 km per uur die was onstaan boven de oceaan had de inktvissen, garnalen en zeesterren uit de zee mee de lucht in genomen. Die regende later neer op de stad.
Kijk hieronder de uitleg hoe je nepnieuws kan herkennen.
De foto van de demonstratie is gefotoshopt. De man die je op de linker foto ziet is een politicus. Van zijn hoofd is op de computer een foto geplakt in een demonstratie. Het heeft een hele politieke rel tot gevolg gehad, omdat verschillende politieke partijen erin trapten.
Maar hoe weet je nou wat nepnieuws is?
Klik op de onderstaande link en luister naar de tips om nepnieuws te herkennen.
Doordat sommige andere landen berichten plaatsten die een partij steunen of een bepaald gevoel aan mensen geven proberen ze ervoor te zorgen dat één partij groter wordt. Vaak is dat een partij die standpunten hebben die de landen zoals Rusland goed uit komen.
Niet alleen de Amerikaanse verkiezingen werden beïnvloed door social media. Ook bij de Nederlandse verkiezingen zijn er aanwijzingen dat andere landen zich via social media in de verkiezingen bemoeiden
Het internet kunnen we niet meer wegdenken uit ons leven. We wisselen op allerlei manieren informatie uit. Van belangrijke dingen als cijfers op Magister tot hele belangrijke dingen als afspreken met je vrienden gaat via internet. Je kan er je werk mee doen, je hobby mee uitvoeren of je mening geven.
Niet iedereen gedraagt zich op internet hetzelfde als in het echte leven.
De gevaren van internet zijn ook anders dan die van het echte leven, maar kunnen net zo schadelijk zijn.
Hoe je je op het internet moet gedragen en waar je op moet letten staat in dit hoofdstukje beschreven.
Internet etiketten zijn ongeschreven regels over hoe je je het beste op het internet kunt gedragen. Net als in het echte leven zien we liever niet dat je onbeleefd bent of je niet aan afspraken houdt.
In het echte leven zijn er ook nog steeds mensen die zich niet aan die afspraken houden. We kunnen ze er gemakkelijker op aanspreken omdat we beter weten wie het is. Op het internet is dat een stuk moeilijker. Het onderstaande stukje gaat over ongeschreven regels en tips hoe je je op internet kunt gedragen. Daarmee voorkom je dat je een ander pijn doet, maar ook dat je zelf slachtoffer wordt.
Les 4: Privacy
Hoe vaak is een foto van jou genomen op school dat je eigelijk niet leuk vond? En weet je dat je in openbare gebouwen gefilmd mag worden? Wat als je ouders er achter zouden komen dat je naar de MCDonald bent geweest in je tussenuur terwijl dat niet mag? Je bent daar ook al gefilmd toen je binnen kwam.
In 2018 zijn de wetten voor het maken van films en foto's zonder toestemming verscherpt. Dat betekent dat je niet meer zomaar een foto mag maken van iemand zonder toestemming. En wees zelf nou eens eerlijk. Zit jij er op te wachten dat je ouders de foto te zien krijgen waarin jij in een dikke hamburger bijt??
"Ik heb toch niet zo veel te verbergen" zul je denken na het zien van het filmpje. Toch is het goed om goed na te denken over je privacy op internet. Zoiets onschuldigs als op Facebook vertellen wanneer je op vakantie gaat is voor inbrekers genoeg informatie om te weten naar welk huis ze moeten gaan om het leeg te halen.
Opdracht: Open Google en typ je naam in. Kijk eens wat voor informatie allemaal van je te vinden is? Zek ook eens onder afbeeldingen.
Zoek nu eens op de naam van je ouders of je je eigen adres op internet kunt vinden. Type daarvoor de naam in en de plaatsnaam van waar je woont.
"1. Behandel je wachtwoord als een tandenborstel. Het klinkt misschien wat gek. Maar zou jij je tandenborstel uitlenen aan iemand anders? Nee toch? Dat doe je met je wachtwoord ook niet. Nee, zelfs niet aan je beste vriend of vriendin. En net als bij een tandenborstel neem je eens in de zoveel tijd een nieuwe. Dan blijft-ie lekker fris.
2. Voeg alleen mensen toe die je écht kent. Op internet kan iedereen zich anders voordoen. Misschien is Simone van 11 jaar uit de chat stiekem wel Simon van 52 jaar. Afspreken met iemand die je alleen maar van internet kent is dan ook vrij gevaarlijk.
Een belangrijke tip: voeg alleen mensen toe die je ook in het echt hebt gezien.
3. Deel niet zomaar alles met iedereen. Vertel nooit zomaar waar je woont, of wat je telefoonnummer is. Dat soort informatie hoeven anderen niet te weten.
Net als dat niet iedereen jouw foto's op Instagram of Facebook hoeft te zien. Je kunt instellen dat alleen je vrienden of je volgers dit kunnen zien. Wel zo veilig.
4. Zie je iets raars online? Bespreek het met je ouders. Krijg je een vreemd verzoek, stuurt iemand je nare foto's, of vraagt iemand naar (te) persoonlijke informatie? Je ouders kunnen, en willen, je vast helpen! "
Andere tips voor veilig gebruik internet
Er zijn nog veel meer gevaren als je gebruik maakt van internet.
Hieronder staan er nog een paar beschreven waar je mee in aanraking zou kunnen komen.
Phishing
dat is dat je een email krijgt van criminelen. Ze doen dan alsof ze van een bank of de overheid zijn en vragen je om een linkje aan te klikken. Als je het linkje aanklikt geef je de criminelen de mogelijkheid om iets op je computer te installeren waardoor ze met van alles kunnen meekijken, en dus ook op je bankrekening. Ze kunnen dan je hele rekening leeg halen of dingen kopen en jou de rekening laten betalen.
Sexting/ grooming
Sexting is het sturen van foto's van lichaamsdelen zie je normaal privé houdt. dat kan heel leuk en spannend zijn, maar er zit ook echt een gevaar in. Misschien dat het uit gaat met je vriendje of vriendin. Je kan vast wel een paar voorbeelden om je heen bedenken waarin het stelletje niet meer zo lief tegen elkaar was toen het uit ging. Wat gebeurt er dan met je foto's?
Als je op internet een jongen of meisje tegen komt en er gezellige gesprekken mee hebt kunnen ze soms ook aan je vragen om foto's te maken.
Het kan met iets heel simpels beginnen zoals een foto om te zien welke nieuwe kleren je aan hebt.
Hoe verder je gaat hoe meer druk er op je gelegd wordt om meer van je te laten zien. Het vragen om dat soort foto's noemen ze grooming.
Mocht je een keer een foto willen uitproberen zorg er dan voor dat je gezicht NOOIT te zien is.
Mocht je ooit eens een naaktfoto tegenkomen waar je iemand op herkent. DEEL DIE FOTO NOOIT! Als die persoon onder de 18 jaar is maak je je schuldig aan kinderporno. Vertel het aan een volwassene. Die kunnen helpen.
Het arrangement Mediawijsheid ICTvaardigheden zone.college is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteurs
Matthias Kattelaar
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2020-06-07 21:12:39
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
cyberpesten
