inhoud
In deze wikiwijs gaan wij het hebben over het bedrijfstype (varken) en gaan wij 3 verschillende ziektes van varkens uitwerken.
Onderandere:
- Varkenspest
- Prrs
- Parvo
beschrijving van bedrijfstype
Wij hebben gekozen voor een varkens bedrijf, omdat het ons interessant lijkt om meer de weten te komen over ziektes van varkens.
welke dieren zijn op het bedrijf?
- zeugen
- beren
- biggen
welke mensen komen op het bedrijf?
- eigenaar
- werknemers
- veearts
- insiminator
- Inspectie SZW voorheen bekent als arbeidsinspectie
- voerleveransiers
- rendac (bedrijf die de dode dieren ophaalt)
ziekte: varkenspest
Beschrijving ziekte:
Varkenspest is een virusziekte die voorkomt bij varkens. We kennen twee soorten varkenspest: de klassieke en de Afrikaanse varkenspest. De twee ziekten lijken erg op elkaar, maar ze worden veroorzaakt door verschillende virussen. Beide soorten zijn erg besmettelijk en vaak dodelijk voor de varkens. Het virus is ongevaarlijk voor mensen.
In veel Europese landen steekt varkenspest af en toe de kop op. In Duitsland komt de ziekte bijvoorbeeld regelmatig voor onder wilde zwijnen. In de Verenigde Staten is de ziekte uitgebannen, onder meer door strenge invoerbepalingen. De eerst bekende uitbraak van varkenspest in de wereld vond plaats rond 1830 in de Amerikaanse staat Ohio.
Ziekte beeld:
Een acuut verloop van de ziekte kan er zo uitzien:
- De varkens zijn erg ziek en hebben een verhoogde lichaamstemperatuur tot 42 graden Celsius
- De dieren zijn traag en lusteloos en hebben nauwelijks eetlust. Vaak kruipen ze bij elkaar op een hoop
- De varkens kunnen niet meer normaal lopen, maar bewegen zich slap en slingerend, vooral in het achterste deel van de dieren
- De huid van de varkens ziet grauw en bleek, soms zijn bloedingen zichtbaar
- De dieren hebben tijdens de koortsfase obstipatie die, naarmate de ziekte vordert, overgaat in een waterdunne, stinkende diarree
- De gezondheid van de varkens gaat hard achteruit en een aantal sterft als gevolg van de ziekte
- De ziekte kan zich razendsnel door de stal verspreiden. Eerst zijn enkele varkens ziek, maar na enkele dagen worden de ziekteverschijnselen ook opgemerkt bij andere varkens. Daarna sterven ook in andere hokken de eerste dieren.
Bij een langdurig (chronisch) verloop van varkenspest zijn de ziekteverschijnselen minder duidelijk: de varkens zijn sloom, hebben een wisselende eetlust en hebben last van diarree. Bij deze vorm is de huid van de dieren betonbleek en staan de haren overeind. De dieren vermageren sterk en moeten veel hoesten.
Genezing: Er bestaan vaccins tegen de klassieke varkenspest. In de Europese Unie mogen deze echter niet worden toegepast. Reden is, dat een gevaccineerd dier niet van een geïnfecteerd dier onderscheiden kan worden; de koper (in binnen- of buitenland) heeft dus geen garantie dat het varken of het vlees varkenspestvrij is. Alleen in geval van uitbraak kan op beperkte schaal toestemming voor inenting worden gegeven. Er bestaat tegenwoordig ook een markervaccin. Hierbij kan men na het vaccineren wel onderscheiden of het dier besmet is met varkenspest, of dat het is gevaccineerd. Er zijn alleen nog geen tests die dit onderscheid met honderd procent zekerheid kunnen maken. Tegen de Afrikaanse varkenspest, die in Zuid-Europa voorkomt, bestaat nog geen vaccin.
Besmetting:
Varkens kunnen op verschillende manieren geïnfecteerd raken met het varkenspestvirus. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het opeten of inademen van besmet materiaal (stof, vloeistof, mest of voedsel) of via inseminatie met besmet sperma. Of een varken ook daadwerkelijk besmet raakt, hangt onder meer af van de hoeveelheid opgenomen virus en de weerstand van het dier. Eenmaal besmette dieren kunnen elkaar besmetten. Biggen raken al in de baarmoeder van de zeug besmet en kunnen na de geboorte het virus verder verspreiden.
Het virus is weliswaar ongevaarlijk voor mensen, maar mensen kunnen het virus wel verspreiden, onder meer via kleding, schoenen en handen. Ook besmette materialen (bijvoorbeeld voertuigen, instrumenten en injectienaalden) kunnen ervoor zorgen dat het virus wordt verspreid, evenals etensresten waar de dieren mee worden gevoerd.
Varkenspest kan zich, in tegenstelling tot mond-en-klauwzeer, niet via de lucht verspreiden
Preventie:
Maatregelen die genomen zijn om een uitbraak van de varkenspest tegen te gaan zijn:
- Verplichte ontsmetting van voertuigen na veetransport
- Varkens mogen slechts 1 keer in hun leven naar een ander bedrijf worden vervoerd
- Verbod op het voeren van etensresten aan varkens
Protocol hoe te handelen bij uitbraak/wetgeving:
Als ergens varkenspest wordt aangetroffen, worden de volgende maatregelen genomen om verdere verspreiding tegen te gaan:
- Verbod op het vervoer van vee in een straal van 10 km rond het besmette bedrijf
- Ruimen (dat wil zeggen, het doden van alle dieren) van het besmette bedrijf
- Onderzoek van alle bedrijven waarmee het besmette bedrijf contact heeft gehad
- Onderzoek van alle bedrijven in een straal (10 km) rond het besmette bedrijf
ziekte: Prrs
Beschrijving ziekte:
PRRS zorgt vooral voor schade als tegelijkertijd ook andere infecties aanwezig zijn, zoals streptococcen- of mycoplasma-infecties. De schade betreft dan slechtere technische resultaten: minder geboren biggen, hogere uitval, hogere voerconversie, groeivertraging, kosten van medicijnen en andere behandelingen en de extra arbeid die daarmee gepaard gaat.
Varkens kunnen al door kleine hoeveelheden virus besmet raken en vervolgens gedurende lange perioden geïnfecteerd blijven en virus uitscheiden. Het virus kan zo op bedrijven gedurende meerdere jaren blijven circuleren, vooral ook door de aanwezigheid van dragerzeugen.
Ziekte beeld:
PRRS wordt gekenmerkt door verwerpen, vroeggeboorte en een hoge biggenuitval bij zeugen, en longontstekingen en sterfte bij gespeende biggen en vleesvarkens. Een typisch, maar niet zo vaak voorkomend verschijnsel, is het voorkomen van blauwe oren. Daarom staat de ziekte ook wel bekend als Abortus Blauw.
Daarnaast verhoogt PRRS ook de gevoeligheid voor andere infecties, vooral infecties veroorzaakt door luchtwegpathogenen, Streptococcus suis en porcine circovirus-2. Op veel bedrijven blijft het virus langdurig aanwezig en veroorzaakt dan van tijd tot tijd ziekteproblemen.
Genezing:
Bij een acute uitbraak bij gespeende biggen kunnen de gevolgen worden beperkt door bij het spenen te vaccineren met levend verzwakt vaccin. De mate van bescherming hangt echter af van de verwantschap van de vaccin- en veldstammen. Inspanningen om de virusoverdracht te reduceren, zoals minder overleggen en een betere hygiëne bij tandenknippen en injecteren, kunnen nuttig blijken. Tot slot is het beheersen van andere aanwezige endemische aandoeningen eveneens belangrijk.
Besmetting:
PRRS wordt veroorzaakt door het PRRS-virus. Van dit virus bestaan meerdere typen, zoals het Europese en het Amerikaanse virustype en vele serotypen. Binnen deze typen bestaan diverse subtypen. In tegenstelling tot andere virussen ondergaat dit virus een geleidelijke verandering.
PRRS wordt voornamelijk verspreid via direct contact met besmette varkens, via de mens, besmette veewagens, bedrijfsmaterialen, injectienaalden, de lucht, sperma of insecten.
Preventie:
In Nederland wordt PRRS met name bestreden met vaccinatie. Vaccinatie kan de klinische verschijnselen van de ziekte wel enigszins beperken, maar het is niet volledig effectief. Het is onbekend op hoeveel bedrijven intensieve en langdurige vaccinatie daadwerkelijk geleid heeft tot het elimineren van de ziekte. Om het effect van vaccins te versterken is het belangrijk om een consequent en strak bedrijfsmanagement door te voeren.
Protocol hoe te handelen bij uitbraak/wetgeving:
Om besmetting tegen te gaan is een aantal maatregelen van belang, die in de praktijk ook effectief zijn tegen veel andere infecies.
insleep van buiten voorkomen
- voorkom insleep van PRRS-virus via bezoekers: laat ze uitsluitend via de omkleedruimte op het bedrijf toe;
- hanteer het schone-vuile weg principe;
bijvoorbeeld: alle vrachtwagens mogen niet op het schone bedrijfsgedeelte komen.
- leg aangevoerde gelten altijd in een quarantaineafdeling; accepteer alleen veewagens die schoon en droog zijn wanneer varkens worden afgevoerd;
verspreiding binnen het bedrijf voorkomen
- Hanteer consequent het all-in all-out principe; alle kraam-, gespeende biggen, en vleesvarkensafdelingen moeten leeg komen.
- Pas standaard reiniging en desinfectie toe van alle afdelingen die leeg komen.
- Laat afdelingen leeg liggen tot ze weer droog zijn.
- Hanteer een strikte scheiding in leeftijdsgroepen:
- leg zo min mogelijk biggen over naar andere zeugen.
- leg biggen niet eerder over dan 24 uur na de geboorte, biggen moeten biest van de eigen moeder opnemen.
- leg varkens niet terug naar jongere leeftijdsgroepen. Begin hiermee al in de kraamafdelingen;
- zorg dat de klimaatregeling in orde is.
ziekte: Parvo
Beschrijving ziekte:
Het Parvo-virus komt zeer algemeen voor bij varkens over de hele wereld. Het virus veroorzaakt bij varkens sterfte van vruchten in de baarmoeder.
Ziektebeeld:
Afhankelijk van het infectiemoment resulteert een Parvo-infectie in kleine tomen (infectie vroeg in de dracht), mummies (infectie na de 5e drachtweek) of in doodgeboren biggen (infectie kort voor het werpen). Een heel typisch beeld is mummies van verschillende grootte. Een Parvo-infectie veroorzaakt zelden terugkomers en vrijwel nooit verwerpers.
Genezing:
Omdat parvo een virus is, heeft behandelen met antibiotica geen zin. Het is niet mogelijk om een parvo virus op een bedrijf uit te roeien
Besmetting:
Het virus komt binnen op een bedrijf via aangekochte (fok)varkens of via aangekocht sperma. Het virus is aanwezig op alle varkensbedrijven. De verspreiding binnen een bedrijf gaat vrij traag en vindt vaak golfsgewijs plaats.
De verspreiding in de baarmoeder na een infectie gaat langzaam. Vandaar dat de mummies vaak verschillend van grootte zijn. Ze zijn namelijk niet gelijktijdig gestorven. Zelfs als de vruchten na een zware Parvo-infectie in een gevoelige, niet geënte zeug vrijwel tegelijkertijd zijn gestorven, zal de zeug zelden verwerpen en worden de gemummificeerde vruchten toch op de normale tijd 'geboren'.
Preventie:
Omdat Parvo zéér algemeen voorkomt, is enten noodzakelijk. Als gelten (te) jong worden geënt, bestaat de kans dat het effect van de enting onvoldoende is. Dat komt doordat gelten relatief lang (tot 6 maanden leeftijd) afweerstoffen van hun moeder in het bloed hebben. Die afweerstoffen maken de entstof onwerkzaam. In de praktijk worden gelten geënt vanaf een leeftijd van 6 à 7 maanden, maar wel minstens 3 weken voor de eerste dekking.
Het is verstandig om ook de 1e worps zeugen te enten, en wel in de kraamperiode. Door de algemene aanwezigheid van het virus, wordt de afweer bij de oudere zeugen vervolgens goed onderhouden. Toch enten veel varkenshouders ook de oudere zeugen in het kraamhok. Met bloedonderzoek kan men vaststellen of het mogelijk is te stoppen met enten bij die oudere zeugen.
Hoe te handelen bij uitbraak/wetgeving:
Het parvo virus is alleen gevoelig voor sterke ontsmettingsmiddelen, dus het beste kan je de ruimtes ontruimen en alles heel goed ontsmetten
